CORPUS THOMISTICUM
Sancti Thomae de Aquino
In psalmos Davidis expositio
a psalmo II ad psalmum X
Reportatio Reginaldi de Piperno

Thomas de Aquino, David rex, et alii sancti a Simone Martini depicti

Textum Parmae 1863 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit




age retro   age ultra




Super Psalmo 2

[86789] Super Psalmo 2 n. 1 Praemisso Psalmo, in quo quasi universaliter descripsit statum et processum humani generis, in hoc procedit ad materiam propriam, scilicet tribulationes suas signantes tribulationes Christi: et circa hoc tria facit. Primo implorat divinum auxilium contra tribulationes imminentes orando. Secundo gratias agit exauditus, et hoc in octavo Psalmo: domine dominus noster, quam admirabile est nomen tuum in universa terra? Tertio ostendit fiduciam inde conceptam, et hoc in decimo Psalmo: in domino confido: quomodo dicitis animae meae, transmigra in montem sicut passer. In tribulationibus autem potest homo duo petere. Primo petit ut liberetur. Secundo, ut hostes deprimantur; et hoc facit in septimo Psalmo: domine Deus meus in te et cetera. Circa primum duo facit. Primo implorat auxilium contra tribulantes. Secundo contra decipere molientes, et hoc in quinto Psalmo: verba mea. Circa primum tria facit. Primo commemorat machinationes insurgentium contra ipsum. Secundo implorat auxilium contra jam insurgentes, et hoc in tertio Psalmo: domine quid multiplicati. Tertio confidens se exauditum, invitat alios ad confidendum de Deo; et hoc in quarto Psalmo: cum invocarem. Sed attendendum est, quod totus iste Psalmus nihil continet de oratione, sed de malitia insurgentium. Circa quem Psalmum in generali sciendum est, quod de eo fuit duplex opinio. Quidam enim dixerunt, quod idem est cum primo Psalmo: et haec fuit Gamalielis. Et propter hoc dicebant, quod sicut ille Psalmus: beatus vir qui etc.; ita iste quasi pars ipsius finit: beati omnes qui confidunt in eo, ut sit quasi circularis. Sed contra hoc sunt duo. Primo quia sic non essent centum quinquaginta Psalmi. Sed ad hoc respondetur, quia addunt unum qui invenitur in pluribus Psalteriis: et incipit, pusillus eram et cetera. Et secundo, quia in Hebraeo Psalmi secundum ordinem literarum ordinantur, ut quotus sit Psalmus statim occurrat: nam in primo est aleph, ad designandum quod sit primus; in secundo est Beth, ut designetur quod sit secundus; in tertio est gimel, et sic est in aliis. Quia ergo Beth, quae littera est secunda in ordine alphabeti, ponitur in principio hujus Psalmi, patet quod est secundus Psalmus, et hoc tenet Augustinus. Dicendum est ergo, quod Psalmus iste in ordine Psalmorum est secundus, sed primus in titulo: et hic est titulus ejus. Psalmus proprie dicitur a Psalterio, quod est quoddam instrumentum decachordum, quod manu tangitur: unde dicitur a psallere, quod est manu tangere, et habet tactum a superiori: unde Psalmus proprie dicitur canticum, quod David cantabat, vel cantari faciebat ad Psalterium. Mystice autem per decachordum Psalterium signatur lex Dei, quae in decem praeceptis consistit, et oportet quod tangatur manu, idest bona operatione, et a superiori, quia praecepta sunt implenda propter spem aeternorum, alias tangeretur ex inferiori. Est ergo Psalmus David, quia ab eo compositus, et de regno ejus in figura regni Christi agit. Per David enim Christus convenienter significatur, quia David dicitur manu fortis, et Christus Dei virtus, 1 Cor. 1. Dicitur etiam David aspectu desiderabilis, et Christus splendor gloriae, Heb. 1: ipse est in quem desiderant Angeli prospicere, 1 Pet. 1. Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Psalmus iste dividitur in duas partes. In prima narratur machinatio molientium contra regnum David et Christi. In secunda ponitur eorum repressio, ibi, qui habitat in caelis irridebit eos. Circa primum tria facit. Primo narrat machinantium rebellionem. Secundo contra quem machinatur. Tertio propositum machinantium. Secundum ibi, adversus dominum. Tertium ibi, dirumpamus vincula eorum. Primo ergo historialiter sciendum, quod quando populus molitur rebellionem, primo surgit murmur in populo, post accedit auxilium magnatum ad perficiendum. Primo ergo ponit conatum populi murmurantis. Secundo auxilium magnatum, ibi, astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum. In populo autem sunt quidam minus habentes de ratione, qui sunt impetuosi: quidam plus, qui cauti dicuntur. Primi non moventur sensu ad rebellandum, sed magis impetu; et ideo dicit de his, fremuerunt, quod est bestiarum: Prov. 19: sicut fremitus leonis, ita et regis ira. Secundi moventur consilio; et ideo de his dicit: meditati sunt inania. Quia vanae sunt cogitationes hominum, Psal. 93. Populus est multitudo hominum juris consensu sociata. Et ideo Judaei dicuntur populus, quia cum lege et sub lege Dei sunt. Alii dicuntur gentes, quia non sunt sub lege Dei. Vel ad litteram. In regno David erant gentes subjugatae, et Judaei fideles; et utrique moliebantur contra eum; ideo dicit: quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Non interrogat sed increpat, sicut ibi Sap. 5: quid nobis profuit superbia, aut divitiarum jactantia quid contulit nobis? Item minores nihil per se facere possent, nisi haberent auxilium majorum: unde ponit quosdam praebentes auxilium: primo per potentiam adjuvando et quantum ad hoc dicit: astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus dominum, et adversus Christum ejus; quasi dicat, illi fremuerunt, sed alii astiterunt, idest affuerunt huic malitiae. Item quidam praebuerunt auxilium per sapientiam consulendo; et quantum ad hoc dicit, convenerunt in unum, scilicet ad consiliandum. Littera Hieronymi habet tractabant pariter. Hier. 5: ibo igitur ad optimates, et loquar eis: ipsi enim cognoverunt viam domini, et judicium Dei sui et cetera. Deinde cum dicit, adversus dominum, et adversus Christum ejus etc. ponit patientes rebellionem. Ostendit enim contra quos fuit rebellio, quia contra dominum, et contra regem ejus: reges enim dicuntur Christi, idest uncti: Psal. 104: nolite tangere christos meos. Qui ergo rebellat regi instituto per Deum, rebellat etiam Deo: Rom. 13: qui potestati resistit, Dei ordinationi resistit. Et ideo dicit, adversus dominum, et adversus Christum ejus. Rom. 8: non te abjecerunt, sed me. Mystice haec dicta sunt sub similitudine David de Christo: Act. 4: domine, tu dixisti per os patris nostri pueri tui David, quare fremuerunt gentes et cetera. Convenerunt enim vere in civitate ista adversus sanctum puerum tuum Jesum, quem unxisti et cetera. Et secundum hoc intelligendum est, quod gentes, scilicet milites, convenerunt contra Christum: et populi, scilicet Judaei, meditati sunt inania, credentes eum occidere totaliter, scilicet quod non resurgeret: et reges terrae, scilicet Herodes Ascalonita prior qui occidit infantes: et posterius Herodes Antipas ejusdem filius qui Pilato consensit: et principes, idest Pilatus, ut ponatur plurale pro singulari per synecdochem. Vel principes sacerdotum convenerunt in unum, idest unam pravam voluntatem, adversus dominum et adversus Christum ejus.

[86790] Super Psalmo 2 n. 2 Consequenter ponit propositum machinantium: unde dicit: dirumpamus vincula eorum et cetera. Quod proprie dicitur: nam regis dominium dicitur jugum. 3 Reg. 12, dicitur ad Roboam, quod alleviaret de jugo quod imposuerat eis Salomon. Sicut enim boves junguntur jugo ad opus, ita homines ad dominium regni. Jugum autem removeri non potest nisi solvantur vincula. Vincula autem sunt in regno illa quibus firmatur potestas regia in regno, sicut milites, castra, et arma. Primo ergo oportet ista dissolvere, et tunc removere jugum. Spiritualiter in Christo est jugum lex charitatis: Matth. 11: jugum meum suave est et cetera. Vincula sunt virtutes, spes, fides, charitas: Ephes. 4: soliciti servare unitatem spiritus, in vinculo pacis. Eccl. 6: vincula illius alligatura salutaris. Quod ergo conscientia hominis non sit sub jugo legis Christi, non potest esse nisi prius rumpantur haec vincula: quod faciunt qui dicunt Deo, recede a nobis, scientiam viarum tuarum nolumus et cetera. Job 12 Hier. 2: a saeculo confregisti jugum, dirupisti vincula, et dixisti, non serviam. Vel hoc dicitur in persona David a Christo ad suos servos: Glossa quasi ipsi ita moliuntur: sed o mei dirumpamus etc. sed non facit ad propositum.

[86791] Super Psalmo 2 n. 3 Deinde cum dicit, qui habitat, ponitur oppressio molientium in regnum David. Et circa hoc duo facit. Primo ostenditur quomodo opprimuntur a domino. Secundo quomodo a Christo ejus, ibi, ego autem constitutus et cetera. Contra hos, scilicet dominum et contra Christum ejus moliti sunt, ut dictum est. Circa primum nota quatuor: scilicet irrisionem, subsannationem, iratam locutionem, et conturbationem. Nam sicut aliquis puer nullius virtutis et potestatis, si pugnat contra gigantem, irridetur a gigante: ita si aliquis nullius potestatis moliri vult contra eum qui habitat in caelis, irridetur ab eo. Job 35: suspice caelum et intuere et contemplare aethera, quod altior te sit. Si peccaveris quid ei nocebit? Et si perseveret impotens, tunc ille qui est potentior reprehendit et subsannat. Irrisio namque fit bucca, secundum Hieronymum in Glossa; sed subsannatio rugato naso atque contracto, ex quadam scilicet levi indignatione. Prov. 1: ego quoque in interitu vestro ridebo, et subsannabo, cum vobis id quod timebatis advenerit. Si autem nullo modo desistat, procedit ad vindictam; et ideo dicit, tunc loquetur ad eos in ira sua, idest proferet sententiam vindictae contra eos: nam in Deum non cadit ira: sed quod est creaturae, aliquando attribuitur creatori per antropospatos, quod est humana propassio. Ps. 6: domine ne in ira tua et cetera. Ultimo autem sententia executioni mandatur; et ideo dicit, et in furore suo conturbabit eos, in corde et in anima in aeterna poena: hoc est sua virtute puniet eos. Job 15: cum se moverit ad quaerendum panem, novit quod paratus sit in manu ejus tenebrarum dies: terrebit eum tribulatio, et angustia vallabit eum. Haec quatuor erunt in judicio. Quia irridebit statuens eos a sinistris: Matth. 25: subsannabit, dicens: esurivi et cetera. Improperando. Loquetur in ira, sententiando: ite maledicti in ignem aeternum et cetera. Conturbabit, sententiam exequendo: ibunt hi in supplicium aeternum et cetera.

[86792] Super Psalmo 2 n. 4 Sequitur consequenter ostendere, quomodo comprimantur a Christo ejus, cum dicit, ego autem. Insurrexerunt autem contra Christum David, populus, gentes, et principes. Primo ergo ostendit, quomodo Christus se habeat ad populum. Secundo quomodo ad gentes, ibi, dominus dixit ad me. Tertio quomodo ad reges, ibi, et nunc reges intelligite et cetera. Dicit ergo: ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus et cetera. Sciendum est autem, quod constitutus est rex a Deo in Hierusalem, et sua praedicatione reduxit populum; quasi dicat: illi sic faciunt, sed intentum suum habere non possunt, quia sum constitutus, idest stabilitus rex super Sion, idest super populum Judaeorum, qui erat in Hierusalem, cujus arx est Sion: ab eo, scilicet a Deo: Ps. 117: dominus mihi adjutor, non timebo quid faciat mihi homo. Job 17: pone me domine juxta te, et cujusvis manus pugnet contra me. Sum autem constitutus rex super Sion montem sanctum ejus, non propter me, sed ut regam populum secundum legem Dei; et ideo dicit, praedicans praeceptum ejus. Mystice autem constitutus est rex, secundum illud Hier. 23: regnabit rex, et sapiens erit et cetera. Sion, idest Ecclesiam Judaeorum, quae dicitur mons sanctus, quia prius recepit radios solis: Matth. 14: non sum missus nisi ad oves et cetera. 2 Reg. 19: an ignoro me hodie regem factum super Israel? Praedicans praeceptum, idest Evangelium. Vel illud speciale praeceptum de quo dicitur Joan. 13: mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem; et ejusdem 15: hoc est praeceptum meum et cetera. Hoc autem praeceptum personaliter praedicavit Judaeis, in persona scilicet propria: Matth. 4: circuibat Jesus totam Galilaeam docens in synagogis eorum, et praedicans Evangelium regni. Rom. 5: dico autem Christum Jesum ministrum fuisse circumcisionis propter veritatem Dei et cetera.

[86793] Super Psalmo 2 n. 5 Deinde cum dicit, dominus, ex eadem historia ostenditur, quomodo se habet ad gentes: et circa hoc duo facit. Primo ostendit quod Christo convenit habere potestatem super gentes. Secundo ponit usum potestatis, reges eos. Circa primum duo facit. Primo ostendit quo jure potestas sibi competit super gentes. Secundo ponit acceptionem ipsius potestatis, ibi, dabo tibi gentes. Dicit ergo, dominus dixit ad me. Hoc non usquequaque completur de David; et ideo intelligitur de Christo cui competit dominium super gentes duplici jure: scilicet hereditario, et meritorio. Primo ergo ponit jus. Secundo meritum, ibi, postula et cetera. Est autem Christus rex universorum, sicut dicitur Hebr. 1: et hoc competit ei, quia filius: Gal. 4: si filius, et heres per Deum: et ideo agit de aeterna generatione Christi: in qua tria notantur. Primo modus generationis. Secundo proprietas filiationis. Tertio aeternitas filii generati. Modus ostenditur in hoc quod dicit: dominus dixit: quia scilicet processit per modum intellectus. Uniuscujusque generatio est per modum ejus. Modus divinae naturae non est carnalis, sed intellectualis, immo est ipsum intelligere. Secundo generatio est processio secundum originem quae invenitur in re intelligibili, quae est secundum conceptionem verbi procedens ab intellectu; et hoc est dicere verbum in corde; et ideo dicit, dominus dixit, quasi, dicendo me generavit. Unde filius est verbum quod pater dixit, idest gignendo produxit. Proprietas vero ostenditur in hoc, quod dicit, filius meus, non adoptivus, sicut illi, de quibus dicitur Joan. 1: dedit eis potestatem filios Dei fieri etc.; sed proprietate naturae. Unde filius meus es tu naturalis, singularis, consubstantialis: Matth. 17: hic est filius meus dilectus. Aeternitas ponitur in hoc, quod subjungit: ego hodie genui te, idest aeternaliter: non enim est nova, sed aeterna generatio; et ideo dicit: hodie genui te: quia hodie praesentiam signat, et quod aeternum est, semper est. Dicit etiam, genui te, et non genero, ad designandum generationis perfectionem: cum enim generatio sit sine motu, simul est generari et generatum esse. Dicit etiam hodie, ut designet praesentialitatem cum claritate quae conveniunt Christo, qui et lucem inhabitat inaccessibilem, 1 Tim. 6; et qui vere est, in quo nihil est praeteritum, vel futurum, vel obscurum, sed clarum.

[86794] Super Psalmo 2 n. 6 Supra positum est privilegium aeternae generationis, ex quo Christo competit dominium gentium jure hereditario; hic ostendit, quomodo acquisivit per suum meritum. Ubi considerandum est: quod sicut in naturalibus formae infunduntur secundum dispositionem materiae; ita Deus gratuita dona largitur: Philip. 2: Deus est qui operatur in nobis velle et perficere etc.; et ideo vult ut recipiamus dona petendo et orando: hoc exemplum voluit ostendere per Christum, quia voluit quod peteret, quod sibi jure hereditario competebat. Haec autem postulatio pro gentibus vocandis potest intelligi dupliciter. Primo per orationem, quia pro eis oravit: Joan. 17: non pro eis rogo tantum, sed pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in me. Item per passionem: Hebr. 9: ut morte intercedente in redemptionem earum praevaricationum quae erant sub priori testamento, repromissionem recipiant, qui vocati sunt aeternae hereditatis: quae quidem postulatio non fuit vacua, quia in omnibus exauditus est pro sua reverentia Heb. 6. Unde subditur concessio, cum subditur, et dabo tibi gentes. Ubi notandum est, quod ad Christum nullus venit nisi dono patris: Joan. 6: nemo potest venire ad me nisi pater qui misit me traxerit eum. Datio autem gentilium est pure donum: nam Judaei quasi redditi sunt, quia ante dati erant: Rom. 15: dico Jesum Christum ministrum fuisse circumcisionis etc.: et ideo dicit: dabo tibi gentes, ut scilicet subjiciantur tibi, et sint tua hereditas: Phil. 2: ut in nomine Jesu omne genuflectatur, caelestium, terrestrium et Infernorum: Ps. 115: hereditas mea praeclara est mihi. Item non habet eas sicut ministri habent, ut Petrus vel Paulus, sed sicut dominus: Heb. 5: et Moyses quidem fidelis erat in tota domo ejus tamquam famulus, in testimonium eorum quae dicenda erant: Christus vero tamquam filius in domo sua, quae domus sumus nos. Et ideo dicit, possessionem tuam: Isa. 49: ut possideres haereditates dissipatas, ut diceres his qui vincti sunt, exite, et his qui sunt in tenebris, revelamini: terminos terrae: quia per totum mundum aedificata est Ecclesia. Sed postmodum per Nicolaum haereticum, et Mahumetum ad infidelitatem redierunt. Vel expectatur fundanda: Isa. 49: parum est, ut sis mihi servus ad suscitandas tribus Jacob, et faeces Israel convertendas. Dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae: Heb. 1: quem constituit heredem universorum et cetera.

[86795] Super Psalmo 2 n. 7 Deinde cum dicit, reges, ponitur executio potestatis: et secundum historiam posset exponi, quia erat constitutus rex Judaeorum, ideo et dominabatur gentibus aliquibus quas subjugaverat in figura universalis dominii Christi. Sed quia aliter reguntur cives, nam cives reguntur regimine misericordiae, aliter hostes subjugati, scilicet regimine severae justitiae; ideo dicit: in virga ferrea. Sed melius est ut referatur ad dominium spirituale Christi: necesse est enim quod qui regit, habeat virgam: Ps. 44: virga directionis, virga regni tui. Ad hoc enim necessarii sunt reges, ut virgam habeant disciplinae qua puniant delinquentes. Et quia Christus constitutus est rex a Deo ad populum regendum, ideo dicit: reges eos in virga ferrea. Et addit, ferrea, ad designandum inflexibilem justitiae disciplinam. Virga namque qua regebantur Judaei, non fuit ferrea, quia frequenter excusserunt se adorando idola. Sed haec est virga ferrea qua regit gentes, quia non recedent amplius a dominio Christi, quando plenitudo gentium intraverit: Apoc. 12: mulier peperit masculum, qui recturus erat omnes gentes in virga ferrea. Et tamquam vas figuli confringes eos; quod exponitur per illud Hier. 18: descendi in domum figuli, et ecce ipse faciebat opus super rotam, et dissipatum est vas quod ipse faciebat e luto manibus suis. Conversusque fecit illud vas alterum. Et post, sicut lutum in manu figuli, sic vos in manu mea. Quando enim vas figuli est recens, frangitur de facili a mala forma, et restituitur in bonam. Judaei conversi erant, unde non erant confringendi: eadem enim est fides eorum et nostra. Gentiles autem erant idolatrae: et ideo erant confringendi, ut aliam formam acciperent, idest aliam fidem veram. Vel aliter: in virga ferrea, bonos scilicet, et tamquam vas figuli, malos qui finaliter conterendi sunt: Luc. 2: ecce positus est hic in ruinam, et in resurrectionem multorum: Isa. 30: subito dum non speratur, veniet contritio ejus, et comminuentur sicut conteritur lagena figuli contritione pervalida etc. ut sic, qui justus est, justificetur adhuc, et qui in sordibus est, sordescat adhuc. Apoc. ult.

[86796] Super Psalmo 2 n. 8 Deinde cum dicit, et nunc, ostenditur quomodo se habeat ad reges. Reprimit autem eos admonendo et attrahendo ad servitutem Dei. Circa hoc ergo duo facit. Primo ponit admonitionem. Secundo assignat admonitionis rationem, ibi, ne quando irascatur. Monet autem ad tria. Ad doctrinae veritatem, ad obsequii humilitatem, ad correctionis susceptionem. Secundum, ibi servite. Tertium, ibi, apprehendite. Veritas autem dupliciter cognosci potest ab aliquo: vel per inventiones, et tales dicuntur bene intelligentes; vel per eruditionem, et tales dicuntur bene docibiles. Item regentium duplex est gradus. Quibusdam enim committitur universalis gubernatio, qui dicuntur reges. Quibusdam aliquod speciale judicium, et hi dicuntur judices. Primos ergo exhortatur ad intelligendum: nam intelligens gubernacula possidebit, Prov. 1. Secundos ad erudiendum, ut scilicet ab aliis formam judicii accipiant; et ideo dicit, intelligite et erudimini: Sap. 6: audite reges et intelligite, discite judices finium terrae.

[86797] Super Psalmo 2 n. 9 Deinde cum dicit, servite: post intellectum convenienter ponit servitutem, quia servitus Dei, quae est latria, est professio fidei. Et ideo primo oportet quod credat, et postea confiteatur et serviat: Rom. 10: corde creditur ad justitiam, ore autem et cetera. Dicit autem domino: qui enim servit homini, sufficit ut exterius subjiciatur ei obediendo; sed qui servit Deo, oportet quod interius secundum animam subjiciatur ei, bonum affectum habendo: Psal. 61: nunc Deo subjecta erit anima mea et cetera. Dicit autem in timore, qui sanctus permanet, nec sinit peccare, ut qui stare se existimat, videat ne cadat. Rom. 10. Et notandum secundum Augustinum: quod rex servit Deo inquantum homo, in se juste vivendo, sed inquantum rex, leges ferendo contra ea quae sunt contra Dei justitiam: unde in hoc Psalmo praefiguratur status Ecclesiae: nam a principio reges terrae faciebant leges contra Christum et Christianos, sed postea condiderunt leges pro Christo. Et primum ostenditur cum dixit: astiterunt: secundum ibi, servite domino. Ne autem haec servitus, miseria videatur, addidit: et exultate ei cum tremore. Quia timor domini non est miseriae, sed gaudii: propter quod Lev. 10: respondit Aaron ad Moysen, quomodo possunt placere Deo mente lugubri? Sed ne ista laetitia praesumptionem haberet vel negligentiam, ideo subjungit, cum tremore, qui est metus subitaneus: Phil. 2: cum metu et tremore vestram salutem operamini. Consequenter monet ad susceptionem, cum subdit, apprehendite: ut nemo vivat ut libet, sed ut decet. Et ideo dicit disciplinam, praecepta et bonos mores, vel adversa quasi praesidium et munimentum: Ps. 17: et disciplina tua et cetera. Et ponitur ratio admonitionis, ne quando irascatur: et est duplex ratio: ad evitandam poenam, et ad consequendam gloriam, ibi, beati omnes qui confidunt in eo. Dicit autem: nequando propter patientiam Dei, quia in hoc saeculo diu sustinet: Psal. 7: numquid irascetur per singulos dies? Dicens: nisi conversi fueritis; quasi dicat, servetis admonitionem ne veniat tempus punitionis. Ne pereatis de via justa, scilicet justitiae et societatis bonorum, quod est valde poenosum his qui dulcedinem justitiae gustaverunt. Littera Hieronymi habet, pereatis de via; non est ibi justa. Quando enim homo in mundo est, est sicut in via: nam si cadit, potest resurgere. Nec dicitur perire quod reparari potest, etiam quod non cadit de via, sed in via. Sed si perit de via irreparabilis est, Job 5. Et quia nullus intelligit, in aeternum peribunt. Et ideo dicit cum.

[86798] Super Psalmo 2 n. 10 Ponitur alia ratio, quae est ad consequendam gloriam; quasi dicat, apprehendite disciplinam, quia cum exarserit et cetera. Beati erunt omnes qui confidunt in eo. Bene dicit cum exarserit: modo enim non ardet, cum castigat ut pater; sed in futuro absorbebit et ardebit, quando puniet poena aeterna Isaiae 30: ecce nomen domini venit de longinquo: ardens furor ejus, et gravis ad portandum: labia ejus repleta sunt indignatione, et lingua ejus quasi ignis devorans. Dicit autem in brevi, quia non singula peccata separatim sed simul omnia discutiet. Unde illud judicium in brevi fiet, nec durabit per mille annos, ut Lactantius dixit: 1 Cor. 15: in momento, in ictu oculi, in novissima tuba: et tunc omnes boni in immortalitatis gloriam immutabuntur: unde, beati qui confidunt; quasi dicat: vindicta non modo non attinget confidentes, sed beati erunt, quia ad regnum pervenient: quae beatitudo vel gloria major apparebit ex poena malorum: Hier. 17: beatus vir qui confidit in domino, et erit dominus fiducia ejus et cetera.


Super Psalmo 3

[86799] Super Psalmo 3 n. 1 Superior Psalmus ostendit conatum adversariorum: hic contra eorum conatum implorat auxilium divinum. Et est hic Psalmus editus per modum orationis. In quo Psalmo possumus ponere fundamentum historiae, et postea ponere sensum allegoricum, et ulterius moralem. Sensus historicus patet per titulum, qui est, cum fugeret a facie Absalon filii sui. Ut 2 Reg. 15, habetur, Absalon filius David persequens patrem suum quaerebat eum occidere: cui David cessit cum suis exiens de Hierusalem nudis plantis. Intellexit hoc sibi contingere propter peccatum homicidii et adulterii, sicut Nathan propheta ei praedixerat: 2 Reg. 12: non recedet gladius de domo tua in sempiternum, eo quod despexeris me. Dum autem Absalon persequeretur David, conversus est contra eum exercitus David; Absalon autem impetu muli ductus est sub ramosam quercum, ubi circumnectentibus ramis collum ejus, ibique capite intercepto pendens, a Joab principe militiae David, interfectus est. Quo mortuo, David restitutus in regnum in pace regnavit. Contra istam ergo persecutionem est iste Psalmus, domine quid et cetera. Per hanc tamen praefigurabatur persecutio quam Christus passus est a filio suo Juda, Joan. 13: filioli, adhuc modicum vobiscum sum. Et iterum Matth. 9: numquid possunt filii sponsi lugere et cetera. A quo Juda Christus fugit, quando illo discedente, cum caeteris apostolis in montem oliveti secessit imminente passione. Et sicut David pacem exhibuit iniquo filio, quando praecepit populo eunti ad bellum: servate puerum Absalon, et eo interempto dixit, quis mihi det ut moriar pro te fili mi Absalon etc. ita Christus Judae proditori, ut patet in convivio et in osculo: propter quod bene Absalon pax patris dicitur. Abba enim Hebraice, Latine pater interpretatur. Salon vero pax. Et ipse Judas cum prolatione pacis prodidit Christum. Et sicut Absalon, ita et Judas suspensus interiit. Quo mortuo Christus in pace regnavit, quia in gloria resurrexit: et potest ad omnes tribulationes Ecclesiae referri. Potest et moraliter contra tribulationes, quas quis ab inimicis sive temporalibus sive spiritualibus patitur. Et ideo exprimitur affectus hominis implorantis. Circa hoc ergo duo facit. Primo praemittit adversariorum conatum, sive exponit Deo suum tormentum. Secundo confitetur adesse sibi divinum auxilium, tu autem domine et cetera. Persecutionem autem ponit, quantum ad nocentium numerum, multiplicati sunt, scilicet gentes, populi, reges, et principes. Et non solum hi extranei, sed etiam filius: Ps. 39: multiplicatae sunt super caput meum et cetera. Et quantum ad nocendum, motivum, quia sine causa. Unde: quid: 1 Reg. 10 et 26: quid feci, aut quod est in manu mea malum? Et quantum ad multiplex tormentum, quia vexant multipliciter tribulando. Unde: tribulant. Tribulus est erba pungitiva: Gen. 3: spinas et tribulos germinabit tibi. Illi igitur tribulant, qui pungunt. Christum autem punxerunt colaphizando, flagellando, conspuendo, et illudendo, et mortem intentando. Et hoc est quod dicit: multi insurgunt, scilicet factis. Absalon enim voluit occidere David, ut patet in consilio Chusi, 2 Reg. 17. Similiter et Judas tradidit Christum ad mortem. Item tribulant verbis detrahendo, sive falsa proponendo: unde multi dicunt et cetera. Contra illud quod dicitur Ps. 36: salus autem justorum a domino. Si enim hoc considerarent impii, non de facili insurgerent contra justos; sed quia hoc non credunt, vel quia contemnunt Dei potentiam vel hominis justitiam, ideo dicunt ore et opere, non est salus illi etc., idest in eo quem colit, et sibi Deum facit. Hoc dicunt etiam persecutores de Christo: si enim resurrecturum sperarent, nec Judas traderet, nec illi occiderent. Et est sensus. Non salvabit eum, nec est filius Dei: unde dicebant Matth. 27: si filius Dei es, descende de cruce: et infra, si rex Israel est, descendat nunc de cruce, et credimus ei?

[86800] Super Psalmo 3 n. 2 Tu. Haec est pars secunda. Ubi ostendit sibi a Deo paratum auxilium. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit sibi specialiter adesse divinum auxilium. Secundo generaliter omnibus, ibi, domini est salus. Et circa primum tria proponit. Primo auxilium divinum. Secundo auxilii experimentum, ibi, voce mea. Tertio securitatis conceptum, ibi, non timebo. Dicit ergo, tu autem domine; quasi dicat: isti insurgunt ad bellandum, sed tu suscipis ad protegendum. Et hoc est melius per litteram Hieronymi quae dicit: clypeus meus circa me, quasi defendens me sicut clypeus. Item non solum servans in vita contra delere volentes, sed etiam in gloria contra infamantes; unde ait gloria mea: 2 Cor. 10: qui gloriatur, in domino glorietur: Hier. 9: in hoc glorietur qui gloriatur, scire et nosse me. Et non solum contra infamantes mihi assistis, sed etiam praevalere me facis contra opprimentes; unde subjungit: exaltans caput meum: Psal. 26: et nunc exaltavi caput meum super inimicos meos. Haec possunt referri ad Christum, qui conceptus fuit secundum humanam naturam in incarnatione, quoniam verbum caro factum est, Joan. 1. Isa. 42: ecce servus meus, suscipiam eum; electus meus, complacuit sibi in illo anima mea: Ps. 64: beatus quem elegisti et assumpsisti. Item gloriosus fuit in resurrectione: Joan. 17: clarifica me tu, pater. Item exaltatus in ascensione; Phil. 2: propter quod et Deus et cetera.

[86801] Super Psalmo 3 n. 3 Deinde cum dicit, voce, ostendit experimentum auxilii. Et ponit tria: scilicet orationem, ibi, voce mea. Secundo exauditionem, ibi, et exaudivit me. Tertio ostendit in quo est exauditus, ubi ait: ego dormivi et cetera. Circa primum duo tangit quae debent esse in oratione: nam debet esse attenta. Et ideo dicit: voce mea, scilicet cordis, quae sonat Deo, qua Moyses tacens ore, clamabat corde ad dominum: Exod. 14: dixit dominus: quid clamas ad me et cetera. Hac etiam voce clamans Susanna est exaudita; Dan. 13: quae flens suspexit in caelum, erat enim cor ejus habens fiduciam in domino et cetera. 1 Reg. 1: porro Anna loquebatur in corde suo et cetera. 1 Cor. 14: orabo spiritu, orabo et mente. Et ideo dicit mea. Vox enim quando non procedit ex corde non est mea. Item debet esse recta; tunc enim est recta, quando tendit ubi debet: et ideo dicit, ad dominum, ubi est auxilium: 2 Paral. 20: cum ignoramus quid agere debeamus, hoc solum habemus residui, ut oculos nostros dirigamus ad te: Ps. 120: auxilium meum a domino. Item debet esse devota: unde addidit, clamavi: clamosa namque dicitur oratio, propter magnitudinem affectus: Ps. 10: clamor meus ad te veniat et cetera. Heb. 5: cum clamore valido et lacrymis et cetera. Deinde ponitur exauditio, cum dicit: et exaudivit me de monte, idest de sublimitate divinae majestatis, quae inaccessibilis est: Ps. 23, quis ascendet in montem domini, idest ad omnipotentiam suam: vel de altitudine justitiae suae, quia incomprehensibilis est: Ps. 35: judicia tua abyssus multa: vel de monte sancto, idest de me qui eram mons sanctus, de quo Is. 2: et erit in novissimis diebus praeparatus mons domus domini et cetera. Sequitur, ego dormivi. Ubi ostendit in quo sit exauditus. Quia surrexi. Est autem differentia inter mortuum et dormientem: quia mortuus non resurgit: Job 14: putasne mortuus homo rursum vivat; dormiens vero resurgit: Ps. 40: numquid qui dormit non adijciet ut resurgat? Sic ergo quando tribulatio est tanta ut homo non redeat ad statum priorem, dicitur mors. Sed quando tribulatus, vel tentatus cadit in peccatum et resurgit, dicitur dormire. Sic David quasi dormivit, quia liberatus est a filio et peccato. Dicitur autem dormire, quasi parum; soporari vero, quasi multum: unde alia littera dicit, somnum cepi, idest profunde dormivi. Sic Christus dicitur dormivisse, quia sponte se passioni obtulit; et quia soporatus est, mors subsecuta est. Unde a dormitione transivit ad somnum. Iste sopor signatur in sopore Adam. Gen. 2: immisit dominus soporem in Adam etc. quia de latere Christi in cruce mortui formata est Ecclesia. Ait ergo, et exsurrexi, propria scilicet virtute: Joan. 10: potestatem habeo ponendi animam meam, et potestatem habeo iterum sumendi eam. Et hoc est, quia dominus suscepit me. Alia littera, sustentavit. Habuit enim virtutem divinitatis, quod surgeret. Ps. 36: cum ceciderit justus, non collidetur, quia dominus supponit manum suam.

[86802] Super Psalmo 3 n. 4 Deinde cum dicit, non timebo, ponitur fiducia securitatis: quasi dicat; ex quo sic sum exauditus, non timebo et cetera. Infra Ps. 26: si consistant adversum me castra et cetera. In quo signatur, quod Christi Ecclesia non potest omnino deprimi. Christo etiam post resurrectionem multitudo populi, quae crucifixum circumstetit, nihil nocere potuit: nam Christus resurgens ex mortuis jam non moritur, Rom. 6. Et unde habeat istam fiduciam, ostendit cum dicit, exurge, scilicet manifesta virtutem tuam faciendo me resurgere a morte: et hoc est, salvum me fac et cetera. Quoniam tu percussisti et cetera. Supra duo dixerat: quod tribulant eum: domine quid multiplicati sunt, qui tribulant me: et contra hos dicit: quoniam tu percussisti, item infamabant, non est salus illi etc.: et contra hos, gentes peccatorum, idest maledica verba in irritum deduxisti; Job. 19: conterebam molas iniqui et cetera. Littera Hieronymi habet, percussisti molas et dentes; quasi dicat: ita fortiter percussisti quod dentes contriti sunt. Maxilla fuit Absalon, dentes vero adhaerentes sibi. Unde destructo Absalone, alii sunt contriti.

[86803] Super Psalmo 3 n. 5 Ultimo cum dicit, domini, ostendit auxilium divinum esse toti populo. Et primo quantum ad conservationem a malo; et ideo dicit, domini est salus. Et ideo oratio dirigi debet ad Deum. Secundo quantum ad multiplicationem bonorum; et ideo dicit: super populum tuum benedictio tua, idest super populum, qui de te et in te sperat, et non in alio, benedictio tua. Benedictio domini semper importat multiplicationem bonorum: Prov. 10: benedictio domini divites facit. Potest autem aliter legi Psalmus iste secundum Glossam, ut scilicet loquatur hoc totus Christus, idest Ecclesia et caput ejus inter procellas persecutionum constituta. Vel moraliter potest legi Psalmus iste in persona uniuscujusque fidelis, qui a vitiis et cupiditatibus impugnatur. Et secundum hoc per David accipitur quilibet fidelis, per Absalon vitia et carnales concupiscentiae, sicut patet in Glossa.


Super Psalmo 4

[86804] Super Psalmo 4 n. 1 In praecedenti Psalmo David imploravit auxilium Dei contra tribulationes orando, et sentiens se exauditum hortatur alios ut in Deo confidant. Et exprimit Psalmus iste affectus hominis qui expertus divinam misericordiam et beneficia et justitiam, hortatur alios ut non desperent. Titulus ejus est in finem Psalmus cantici David. In hoc titulo duo consideranda sunt pro toto libro: scilicet quod dicit Psalmus cantici. Secundo quod dicit, in finem. Quo ad primum ergo nota, quod David sicut legitur 2 Reg. 6, faciebat Psalmum metrice, et cantabat ante arcam cum Psalterio. Ergo Psalmus dicitur quod cantatur ad Psalterium, sed non absque Psalterio. In quibusdam autem Psalmis describitur Psalmus David, ubi intelligitur quod est factus ad Psalterium. In aliquibus praescribitur canticum David, quia cantabatur sine instrumento. In aliquibus, Psalmus cantici David, vel e converso: eo quod ille Psalmus cantabatur simul voce humana, et ad Psalterium. Sed in aliquibus incipiebat unus vel multi voce humana sine instrumento, et unus respondebat cum Psalterio; et hi intitulantur canticum Psalmi. In aliquibus vero unus cantabat Psalmum cum Psalterio, et alii respondebant sine Psalterio: et hi intitulantur Psalmus cantici. Et haec est differentia litteralis; sed mystice et secundum Glossam, Psalmus significat bonam operationem; canticum vero exultationem mentis de aeternis. Quando vero simul utrumque ponitur in uno Psalmo, significatur quod de utroque agitur. Quod vero dicit in finem, si consideretur hoc quantum ad rem per Psalmum figuratam, manifestum est quia in finem intelligitur, idest in Christum; Rom. 10: finis legis Christus ad justitiam omni credenti. Sed si consideretur in finem secundum figuram; datur intelligi, quod cantabatur pro consumptione operis vel negotii, sicut hic Psalmus pro consummata liberatione David a persecutione Absalonis factus fuit, quasi pro victoria. Alii dicunt victori, scilicet David, in Psalmis, quia omnes in Psalmis faciendis vincebat sed hoc verum non videtur. Dividitur autem Psalmus iste in duas partes: nam primo incipit a gratiarum actione pro receptis beneficiis; unde ait: cum invocarem et cetera. Secundo finitur in exhortatione aliorum ut convertantur ad Deum, ibi, filii hominum et cetera. Circa primum duo facit. Primo enim agit gratias de praeteritis. Secundo orat pro futuris, ibi, miserere mei et cetera. Circa primum duo facit. Primo agit gratias quod est exauditus. Secundo ostendit qualiter est exauditus, ibi, in tribulatione et cetera. Sed notandum quod hic est duplex littera: una dicit: exaudivit: alia habet exaudisti; et huic concordat Hieronymus dicens, exaudisti; in hoc tamen non est vis. Dicit ergo: cum invocarem, exaudisti et cetera. Ubi quatuor consideranda sunt. Primo ponit orationem et exauditionem: unde dicit: exaudisti. Sed non exaudivit, non clamantem; unde dicit: cum invocarem; quod est implorare auxilium in necessitate. Ps. 119: ad dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me. Item requiritur, quod sit justus: quia si audit peccatores, est ex misericordia, non est ex justitia; et ideo dicit: justitiae meae: ibi Glossa: idest dator justitiae, vel justificationis meae. Ps. 33: oculi domini super justos. Aliud quod est primum, quod justitiam suam homo attribuat Deo, et non sibi; et ideo dicit: Deus. Contra quod Rom. 10: ignorantes Dei justitiam, et suam volentes statuere et cetera. Primo ergo debet bonum suum attribuere Deo; secundo habere justitiam; tertio clamare; quarto exaudiri. Modus autem exauditionis describitur cum dicit, in tribulatione. Dicit exaudivit et dilatasti vel quia forte metrice factus est Psalmus ubi oportuit mutari constructionem propter metrum; vel quia per modum orantis, ubi ex diversis affectibus mutat homo loquendi modum. Dicit autem, in tribulatione dilatasti mihi, quia plus est dilatasti quam liberasti; quasi dicat, non solum liberasti, sed in ipsa tribulatione cordis latitudinem tribuisti. Psal. 17: dilatasti gressus meos subtus me, et non sunt infirmata vestigia mea. Vel latitudinem animi ad patienter sustinendum, vel latitudinem potestatis de qua dicitur Gen. 9: dilatet Deus Japhet. Deinde cum dicit, miserere mei, removendo scilicet quidquid remansit miseriae praeteritae: et exaudi me, orantem pro futuris bonis.

[86805] Super Psalmo 4 n. 2 Deinde cum dicit, filii et cetera. Convertit se ad aliorum exhortationem: et circa hoc duo facit. Primo redarguit peccatores; secundo exhortatur eos ad emendam, ibi, et scitote et cetera. Circa primum duo facit. Primo commemorat conditionem; secundo arguit culpam, ibi, ut quid diligitis; conditionem commemorat dicens, filii hominum: quod dupliciter potest intelligi. Primo in malo, sic, filii hominum, quasi homines secundum naturam inferiorem corruptibiles et proni ad peccandum. Gen. 6: non permanebit spiritus meus in homine in aeternum quia caro est. Et iterum 8 cap.: sensus et cogitatio hominum in malum proni sunt ab adolescentia sua. Filii ergo hominum; quasi dicat ostenditis vos esse filios hominum, idest peccatorum, scilicet Evae et Adae: usquequo gravi corde? Isa. 1: vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate et cetera. Secundo in bono: quia homo inquantum homo, est imago Dei: unde filii hominum, non bestiarum. Psal. 48: homo cum in honore esset non intellexit, et cetera. Et, o gravi corde, idest quia debetis habere cor grave et stabile, usquequo non convertimini ad Deum; et hoc est quod Hieronymus habet, filii viri, usquequo inclyti mei ignominiose diligitis vanitatem, quaerentes mendacium; et sic convenienter arguit culpam, ut quid diligitis et cetera. In peccato namque sunt duo consideranda, scilicet voluntas inhaerens rei, et intentio inordinata. Primo ergo tangit inordinatam amorem cum dicit, ut quid diligitis etc. idest aliquid vanum, non solidum, temporalia quippe vana sunt, quia non continent solidum, sed pertransiens bonum. Eccl. 1: vanitas vanitatum, et omnia vanitas. Ut quid ergo diligitis etc. quasi dicat, ut quid diligitis temporalia. Secundo tangit pravam intentionem cum dicit: et quaeritis mendacium, idest quare amatis divitias, ut habeatis sufficientiam? Nam Eccl. 5: avarus non implebitur pecunia. Hier. 5: aspexi terram etc. vel mendacium, idest idolum, 1 Cor. 8: idolum nihil est. Usquequo ergo diligitis, et quaeritis hoc, et non convertimini ad Deum?

[86806] Super Psalmo 4 n. 3 Secundo cum dicit, et scitote, hortatur peccatores ad emendam: et circa hoc tria facit. Primo commemorat beneficia sibi exhibita. Secundo hortatur ut ad Deum redeant, ibi, irascimini et cetera. Tertio ostendit praeeminentiam sui ad illos in bonis, ibi, dedisti laetitiam et cetera. Dicit ergo, et scitote et cetera. Sed notandum est, quod hic in Graeco est diapsalma, in Hebraeo vero est sela, quod Hieronymus transtulit, feliciter, vel semper. Diapsalma ergo divisio Psalmi est: qui quando cantabant, fiebant aliqua intervalla in Psalmo, ut ostenderetur quod sequentia ad aliam materiam pertinebant secundum Augustinum. Sed contra hoc est, quia secundum hoc, diapsalma nunquam inveniretur in fine Psalmi; sed in Psalterio Hieronymi sela invenitur in fine Psalmi. Et ideo sumptum est sela ex ly salon, idest pacifice. Et concordat cum Hieronymo qui interpretatus est feliciter. Sic ergo melius pacifice, quasi semper, et hoc sela importat. Beneficium autem quod commemorat est duplex: unum de praeterito, et aliud de futuro, ibi, dominus exaudiet. Quantum ad primum dicit, et scitote etc.; et cum sit principium sententiae continuatur cordi prophetae, sicut illud in principio Ezech.: et factum est in trigesimo anno et cetera. Nam sela quod interpretatum est diapsalma, ponitur hic: quod notat interruptionem. Vel continuatur ad praecedentia; quasi dicat: nolite diligere vanitatem, et scitote quare? Quoniam mirificavit dominus et cetera. Ecce quot bona mihi fecit: quia scilicet mirificavit etc., idest mirabilem reddidit. Potest etiam aliter continuari secundum Glossam; quasi dicat: quia vana scitote, et scitote quid sequamini: quoniam mirificavit dominus etc., idest Christum per figuram principaliter intellectum, qui est sanctus sanctorum, de quo Dan. 9: hunc Deus ostendit mirabilem suscitando, et ad dexteram ejus eum collocando. Quilibet etiam justus mirabilis est; quia majora sunt opera justitiae, quam miracula exteriora. Ps. 67: mirabilis Deus in sanctis suis. Sed Christus est maxime mirabilis. Isa. 9: et vocabitur nomen ejus admirabilis. Quantum ad secundum dicit, dominus exaudiet. Isa. 65: antequam clament, ego exaudiam et cetera.

[86807] Super Psalmo 4 n. 4 Deinde cum dicit, irascimini, exhortatur eos ad emendationem vitae: et circa hoc tria facit. Primo exhortatur ut recedant a malo; secundo ut tendant in bonum, ibi, sacrificate sacrificium; tertio movet quaestionem, ibi, multi dicunt et cetera. Circa primum considerandum est, quod peccatum in nobis ut plurimum ex tribus consurgit: scilicet ex corruptione irascibilis, rationalis et concupiscibilis. Primo ergo prohibet peccatum quod consurgit ex primo; unde dicit, irascimini et cetera. Hoc autem intelligitur tribus modis. Primo de ira inordinata; quasi dicat: permittitur nobis quod motus iracundiae surgat in nobis: non tamen perducatis iracundiam ad actum peccati. Ephes. 4: sol non occidat super iracundiam vestram. Secundo sic: irascimini, idest contra vestra peccata. Isa. 63: indignatio mea ipsa auxiliata est mihi et cetera. Et nolite peccare, scilicet iterum; quasi dicat: sic irascimini contra peccata praeterita ut non committatis alia. Tertio de ira per zelum sic exponitur: irascimini contra vitia aliorum; et tamen nolite peccare, eos inordinate corrigendo, quia debet ira dirigi per rationem. Secundo prohibet vitium rationalis, scilicet simulationem, dicens: quae dicitis in cordibus vestris, supple sint in vobis; quasi dicat: non aliud sitis in corde, et aliud praetendatis extra. Tertio prohibet quod surgit ex concupiscibili. Compungimini, scilicet de peccatis quae fecistis: in cubilibus vestris. Rom. 13: non in cubilibus et impudicitiis et cetera. Vel dicendum, quod tangit duplex peccatum: scilicet irae, sicut dictum est, irascimini de ira per zelum. Secundo concupiscentiae, compungimini quae dicitis in cordibus vestris, idest male cogitatis, in cubilibus vestris, idest de occultis, vel in occultis. Et hoc magis sonat littera Hieronymi, qui dicit, loquimini et tacete, idest non publicetis inordinate exequendo. Vel de ira per vitium, quam prohibet non procedere ad opus, quod pejus est. Vel de ira contra peccata. Consequenter hortatur eos ut faciant bonum. Et primo dirigit eos circa principium boni, quia sacrificate sacrificium justitiae; quasi dicat scilicet compungimini. Levit. 4, mandatur quod offerunt sacrificium pro peccatis. Sed dominus de hujusmodi non multum curat. Psalm. 39: sacrificium et oblationem noluisti: aures autem perfecisti mihi; unde et vos, sacrificate sacrificium justitiae et sperate in domino: multi dicunt quis ostendit etc. idest satisfactionis et poenitentiae. Rom. 12: exhibeatis corpora vestra Deo, hostiam viventem, sanctam, Deo placentem et cetera. Secundo dirigit eos circa finem boni, dicens: et sperate in domino etc.: quasi dicat: sitis sperantes in domino qui dedit vobis haec operari.

[86808] Super Psalmo 4 n. 5 Deinde cum dicit, multi, movet quaestionem quam dicunt, multi, idest stulti: dicunt autem, quis ostendit nobis bona; quasi dicat: quomodo scire possumus quae sunt haec sacrificia Deo acceptabilia? Hanc autem quaestionem solvit cum dicit: signatum est super nos lumen vultus tui, domine; quasi dicat: ratio naturalis indita nobis docet discernere bonum a malo; et ideo dicit: signatum est super nos lumen vultus tui, domine et cetera. Vultus Dei est id per quod Deus cognoscitur; sicut homo cognoscitur per vultum suum, hoc est veritas Dei. Ab hac veritate Dei refulget similitudo lucis suae in animabus nostris. Et hoc est quasi lumen, et est signatum super nos, quia est superior in nobis, et est quasi quoddam signum super facies nostras, et hoc lumine cognoscere possumus bonum. Ps. 88: in lumine vultus tui ambulabunt et cetera. Super hoc autem signamur signo spiritus. Eph. 4: nolite contristare spiritum sanctum in quo signati estis. Et iterum signo crucis, cujus signaculum nobis impressum est in Baptismo, et quotidie debemus imprimere. Cant. 8: pone me ut signaculum super cor tuum.

[86809] Super Psalmo 4 n. 6 Deinde cum dicit, dedisti, ponit praeeminentiam ejus ad illos peccatores in bonis: quasi dicerent ei: tu nos exhortaris ad beneficia tua, sed nos habemus omnia; ideo comparat temporalia spiritualibus. Et primo ponit spiritualia; secundo temporalia, ibi, a fructu et cetera. Tertio praeeminentiam spiritualium, ibi, in pace et cetera. Dicit ergo: verum est quod omnes habent lumen vultus desuper se: sed, o domine, sanctis et mihi dedisti laetitiam, scilicet spiritualem, in corde meo, ut scilicet de te gaudeam. Rom. 14: non est regnum Dei esca et potus; sed justitia et pax, et gaudium in spiritu sancto: et hoc est beneficium spirituale. Mali autem habent abundantiam temporalium; et ideo dicit: a fructu frumenti, vini et olei sui, multiplicati sunt, idest dilatati. Et per omnia ista temporalia intelliguntur omnia alia: quia omnia referuntur ad necessitatem vivendi: et sic frumentum pro cibo, et vinum pro potu, oleum vero pro condimento accipitur. Alia littera habet, a tempore frumenti; ubi duplex bonorum istorum defectus innuitur, quia temporalia dicuntur a tempore. Sap. 2: umbrae enim transitus est tempus nostrum. Et quia unum non sufficit, oportet quod sint multa; ideo dicit: multiplicati sunt.

[86810] Super Psalmo 4 n. 7 Deinde cum dicit, in pace, ponit praeeminentiam spiritualium; quasi dicat, quid inter haec excedit? Certa laetitia cordis. Et hoc patet duplici ratione. Primo, quia hoc bonum erit aeternum, illud vero temporale; secundo quia est unum et simplex, illud est multiplex. Secundum ponit ibi, quoniam tu, domine singulariter et cetera. Dicit ergo, in pace etc.: quasi dicat: alii in tempore, sed ego non, immo in idipsum. Nota ergo, quod etiam in praesenti vita dicitur justus stare in bono, propter quatuor. Primo, quia non impeditur exterius: et ideo dicit: in pace. Isai. 31: sedebit populus meus in pulchritudine pacis et cetera. Secundo ex immutatione rerum habitarum, quia hoc semper idem manet; unde in idipsum. Psalm. 131: Hierusalem quae aedificatur ut civitas, cujus participatio ejus in idipsum. Tertio, quia sine solicitudine: unde, dormiam. Cant. 2: ego dormio et cetera. Quarto ex quiete a labore conquirendi; unde dicit, et requiescam. Et hoc potest esse etiam hic in praesenti vita secundum inchoationem; quia sancti omnia ista habent hic aliqualiter in Deo; sed haec omnia perfecte erunt in patria. Et hoc ideo habeo, dicit David, quia unum habeo in quo sunt omnia haec: et hoc est quod ait, quoniam tu domine etc.: quasi dicat: uno modo in quadam spe singulari; constituisti me, scilicet vita aeterna, de qua infra dicitur Psal. 26: unam petii a domino et cetera. Et hoc respondet contra id quod dicit, multiplicati sunt: ut quoniam tu domine etc. quasi dicat, in te singulariter spero. Et hoc magis sonat littera Hieronymi, quae dicit: quia tu domine specialiter securum habitare me fecisti. Ps. 177: bonum est confidere vel sperare in domino et cetera.


Super Psalmo 5

[86811] Super Psalmo 5 n. 1 Supra Psalmista orationem proposuit contra persequentes manifeste; hic contra dolosos orat, ne decipiatur. Et circa hoc duo facit. Primo ponit petitionem contra dolosos, ne decipiatur. Secundo, ut lapsus reparetur, ibi, domine ne in furore et cetera. Hic Psalmus habet titulum in quo est aliquid novi, qui talis est; in finem pro ea quae consequitur hereditatem. Ubi tangitur figura et mysterium. Figura quidem intelligi potest dupliciter. Primo, secundum quod Glossa exponit, et habetur in historia Genesis 21, quod Sara videns ludentem Ismaelem cum Isaac filio suo, turbata est, et dixit ad Abraham: ejice ancillam hanc et filium ejus: non enim erit heres filius ancillae cum filio meo Isaac. Intellexit quidem Sara ludum illum persecutionem esse contra Isaac; Abraham autem dure accepit quod dixerat Sara de filio suo Ismaele; sed dixit ei Deus: non tibi videatur asperum super puero et ancilla tua: omnia quae dixerit tibi Sara, audi vocem ejus, quia in Isaac vocabitur tibi semen, etc.: quasi dicat: Isaac tibi haeres erit tuus, non Ismael. Unde infra 25, dicitur: dedit Abraham cuncta quae possederat filio suo Isaac, filiis autem concubinarum largitus est munera et cetera. Potest ergo hic Psalmus referri ad hoc: quod populus Judaeorum secundum figuram consequebatur hereditatem promissam Abrahae, cujus erat caput David, et rex. Secundum mysterium vero populus Christianus: Gal. 4: nos autem, fratres, secundum Isaac promissionis filii sumus. Ergo Psalmus iste tendit in finem, idest in Christum quem laudat pro ea, scilicet pro Ecclesia, quae consequitur hereditatem, reprobata synagoga. Alio modo, secundum litteram Hieronymi, titulus est, victori pro heredibus canticum David: et sic potest intelligi, quod iste Psalmus factus est pro victoria quam David habuit ad litteram. Et sciendum, quod David fugiens haereditatem amisit per Absalonem, sicut habetur 2 Reg. 16. Unde sicut praecedens Psalmus fuit pro liberatione et victoria contra Absalonem, ita hunc fecit pro recuperatione hereditatis: quia David reverso in Hierusalem, adhuc malitiose insurrexerant sibi et quidam alii contra eum. Unde 2 Reg. 20, mandavit David Amasae, quod usque in diem tertium convocaret omnes viros Juda, ut persequeretur Siba filium Bochri: quia magis afflicturus est nos filius Bochri quam Absalon. Pertransiverat enim omnes tribus Israel usque Abelam, omnesque electi congregati erant ad eum: quo decapitato regnavit David super omnem Israelem. In hoc ergo Psalmo secundum litteram tria considerantur. Primo petit exaudiri. Secundo ostendit fiduciam suae exauditionis, ibi, mane exaudies. Tertio proponit petitionem, ibi, domine deduc me. Circa primum duo facit. Primo petit exaudiri. Secundo signat rationem exauditionis, ibi, rex meus. Notandum, quod qui vult petere aliquid ab aliquo, sic procedit. Primo desiderat quod vult petere. Secundo meditatur verba proponenda. Tertio proponit ea apud exaudientem. Et e converso auditor. Primo percipit verba auditu. Secundo intellectu capit sensum verborum. Tertio inclinatur ad implendum desiderium petentis. Loquitur ergo David ad Deum, secundum similitudinem hanc. Et primo petit primum, scilicet ut audiat verba ejus exteriori auditu, cum dicit, verba mea auribus percipe, domine. Secundo petit sensum, scilicet intellectum verborum, cum dicit, intellige clamorem meum, non exteriorem, sed interiorem affectum: Ps. 17: clamor meus in conspectu ejus: Hieronymus: intellige murmur meum, quod cogitavi proponendum: et consonat illi translationi quae dicit meditationem. Tertio petit tertium, scilicet exauditionem: intende voci orationis meae, idest velis exaudire orationem meam: Psal. 69: Deus in adjutorium meum intende. Sed numquid Deus haec seorsum facit, audit, intendit, exaudit? Dicendum, quod metaphorice loquitur: scilicet ut omnia haec approbet, verba exteriora, meditationem interiorem, et quae proponit. Secundo ponit rationem exauditionis, cum dicit, rex meus. Et est hoc principium versus secundum Graecum. Ponitur autem triplex ratio exauditionis, scilicet ex parte Dei. Quarum una est rex meus. Regis enim est gubernare. Ex quo ergo ad Deum pertinet, pertinet ad eum necessaria providere: Hier. 10: quis non timebit te o rex gentium? Alia ratio est, quia Deus: Deus enim finis est voluntatum nostrarum et conservator: Ps. 27: in Deo speravit cor meum, et adjutus sum et cetera. Et ideo dicit Deus meus: Isa. 8: numquid non populus a Deo suo requiret visionem pro vivis et mortuis et cetera. Tertia ratio sumitur ex parte orantis, cum dicit: quoniam ad te orabo, domine; quasi dicat: conveniens est, quia promisisti orantibus exauditionem. Matth. 7: omnis qui petit accipit, et qui quaerit invenit, et pulsanti aperietur. Nec refertur quod dicit Hieronymus, deprecor, et hic dicitur, orabo: quia hoc designat continuationem orationis sine intermissione: quasi dicat: ita orabo, quod tamen semper deprecor: Luc. 18: oportet semper orare, et non deficere.

[86812] Super Psalmo 5 n. 2 Haec est secunda pars Psalmi. Ubi primo ostendit fiduciam se habere de exauditione. Secundo fiduciae rationem, ibi, mane astabo et cetera. Dicit ergo: exaudies vocem meam mane: secundum literam, idest celeriter, quasi dicat tempestive. Hoc enim sperare debemus de Deo quod cito exaudiet: Isa. 30: ad vocem clamoris tui statim ut audierit respondebit tibi. Idem penul. adhuc illis loquentibus ego audiam. Ratio fiduciae ponitur cum dicit, mane astabo et cetera. Nota quod mane quadrupliciter dicitur: scilicet naturalis diei: Gen. 1: factus est vespere et mane dies unus. Item vitae humanae; et sic juventus dicitur mane. Psal. 89: mane floreat et transeat. Item diei gratiae in prima conversione hominis ad Deum, quia tunc incipit habere lumen gratiae: Ps. 89: repleti sumus mane misericordia tua. Item aeternitatis: Ps. 29. Ad vesperam, scilicet in vita praesenti, demorabitur fletus, et ad matutinum, scilicet aeternitatis, laetitia. Duplex ergo ratio assignatur confidentiae. Primo, quia mane astat, idest Deo adhaeret, et ad Deum se praeparat; unde Hieronymus habet, praeparabor: Eccl. 18: ante orationem praepara animam tuam, et noli esse quasi homo qui tentat Deum. Mane ergo diei, idest in matutinis, astabo tibi, idest tibi intendam. Et hoc, quia tunc est homo liber a solicitudinibus, et magis habet cor liberum ad cogitandum de Deo: Psal. 62: in matutinis domine meditabor in te: Isaiae 26: sed et spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te, et exaudies vocem meam et cetera. Quia devotos audit. Mane, scilicet gratiae, propulsis tenebris culpae, astabo, et contemplabor, ut habet littera Hieronymi. 2 Reg. 23: sicut lux aurorae mane absque nubibus rutilat oriente sole et cetera. Exaudies vocem meam, scilicet liberando a culpa et poena. Vel mane, scilicet in die aeternitatis: Job 38: ubi eras cum me laudarent astra matutina et cetera. Et tunc homo totaliter exauditur. Vel mane, idest a juventute: astabo tibi: Thren. 3: bonum est viro cum portaverit jugum domini ab adolescentia sua: Eccl. ult. memento creatoris tui in diebus juventutis tuae et cetera. Exaudies voces meam, quia Prov. 8: diligentes me diligo: et qui mane vigilaverint ad me, inveniet me. Secunda ratio fiduciae est, quod videt; unde dicit, et videbo: et exponit hoc primo quomodo astet, cum dicit: ego autem in multitudine. Primo dicit quid videt: scilicet qui sunt illi qui impediuntur ab exauditione, et quae sunt hujusmodi impedimenta: et isti sunt mali; unde dicit videbo, scilicet quoniam Deus et cetera. Ubi notanda sunt duo. Primo, quod mali excluduntur ab istis. Secundo quod inducuntur in mala poenae, ibi, odisti omnes et cetera. Circa primum loquitur de Deo sicut de aliquo homine qui diligit aliquos seu odit. Ubi triplex gradus potest esse: quia alicui peccatoris placet peccatum, alicui placet persona peccantis, alicui neutrum: sed tamen libenter et sine indignatione videt eum. Hoc autem non est in Deo: quia Deo non placet peccatum, nec respicit ad familiaritatem peccatoris. Item dedignatur eum videre: et ideo dicit quantum ad primum, videbo quoniam tu non es Deus volens iniquitatem, idest non placet tibi. Quantum ad secundum dicit: neque habitabit juxta te malignus, idest non habes eum in familiaritate tua: Ps. 100: non habitabit in medio domus meae et cetera. Item ibidem 25: odivi Ecclesiam malignantium. Quantum ad tertium dicit, neque permanebunt injusti, idest peccatores, ante oculos tuos, scilicet approbationis: Habacuc 1: mundi sunt oculi tui, et respicere ad iniquitatem non poteris.

[86813] Super Psalmo 5 n. 3 Hic ostendit quomodo inducuntur ad poenam: et ponit triplicem ordinem. Triplex enim gradus est, quo modo aliquis odit aliquem. Primo habet eum odio, volendo ei malum in corde. Secundo hoc exequitur inferendo poenam. Tertio si quando punivit, tamen reconciliat eum sibi. Sed Deus primo odit; unde dicit, odisti omnes et cetera. Sap. 14: similiter est odio Deo impius et impietas ejus. Sed contra, Sap. 2: diligis omnia quae sunt et cetera. Respondeo: quod Deus fecit, non odit; sed quod non fecit, scilicet peccatum. Sed si nos pertinaciter insistamus, peccatorem odit inquantum non revocat, et per poenas ordinat. Secundo infert poenam; et ideo dicit: perdes omnes qui loquuntur mendacium: Sap. 1: os quod mentitur occidit animam. Nota quod triplex est mendacium: scilicet perniciosum, quod fit in nocumentum alterius sive spiritualis sive temporalis rei, puta in doctrina; et hoc est gravissimum. Jocosum, quod dicitur ad delectandum. Officiosum, quo quis loquitur ad proficiendum sive temporaliter sive spiritualiter. Et secundum Augustinum, nullum mendacium officiosum est sine peccato: quia si mentiris ut liberes aliquem, hoc non est bonum: quia apostolus dicit Rom. 3: non sunt facienda mala ut veniant bona. Praeterea omne malum posset fieri propter bonum; potest tamen officiosum esse aliquando veniale. Sed jocosum semper est veniale. Perniciosum vero semper est mortale: et de isto hic intelligitur. Tertio Deus sic odit sicut poenas inferens qui non reconciliatur; unde subdit: virum sanguinum et dolosum abominabitur dominus. Illa abominamur quae in cognitione nostra non patimur. Viri sanguinum dicuntur illi quorum affectus est ad effundendum sanguinem: Prov. 1: pedes eorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem: 2 Reg. 16: egredere vir sanguinum. Dolosus est qui in dolo loquitur. Sed advertendum, quod ordinate procedit Psalmista: quia primo homo simpliciter operatur malum cogitando; et hos Deus odit. Sed quando addunt malitiam exequendo, provocant Deum ad puniendum. Sed quando perdurant, tunc Deus abominatur: Prov. 17: abominatio est Deo vita impii et cetera.

[86814] Super Psalmo 5 n. 4 Consequenter cum dicit, ego, ostendit, quomodo astat domino: et circa hoc duo facit. Primo ostendit quomodo accedit ad Deum. Secundo, quam orationem porrigit, ibi, adorabo. Dicet ergo aliquis sibi: tu dicis quod non habitabit juxta te malignus. Sed numquid non tu es peccator? Quomodo ergo astabis? Et ideo dicit, non secundum merita, sed in multitudine misericordiae tuae introibo, idest appropinquabo tibi, in domum tuam. Vel ad litteram dicitur templum, vel congregatio fidelium: 1 Tim. 3: quomodo oporteat te in domo Dei conversari, quae est Ecclesia Dei. Dan. 9: non enim in justificationibus nostris prosternimus preces ante faciem tuam et cetera. Sed tu cum sis peccator, idest vir sanguinum, quomodo appropinquas vel adoras? Certe, in timore tuo: Eccl. 1: qui sine timore est, non poterit justificari; ideo dicit, in timore tuo, scilicet cum reverentia.

[86815] Super Psalmo 5 n. 5 Supra petiit orationem exaudiri; hic proponit eam. Et primo orat pro se. Secundo pro aliis. Circa primum duo facit. Primo proponit orationem. Secundo ponit ejus rationem, ibi, quoniam non est. Circa primum duo petit; scilicet deduci et dirigi; et hoc ideo, quia homo in mundo est sicut in via: Isa. 30: haec est via: ambulabitis in ea. Qui autem vadunt per viam, indigent duobus: quia si via non sit secura, indigent ducatu; vel dirigente, si sit dubia. In mundo undique sunt hostes: Psal. 141: in via hac qua ambulabam, absconderunt laqueum mihi. Item ignota est via: Job 3: viro cujus abscondita est via et cetera. Et ideo primo petit, domine, deduc me in justitia tua, secundum justitiam tuam, vel ut ambulem in tua justitia: et hoc, propter inimicos meos: Ps. 142: spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam: propter nomen tuum domine vivificabis me in aequitate tua. Dirige in conspectu tuo viam meam. Alia translatio habet, dirige in conspectu meo viam tuam: prima concordat cum Hieronymo: secunda cum Graeco; sed tamen idem est sensus: quasi dicat: domine, sum in via occulta: Prov. 14: est via quae videtur homini recta, novissime autem deducit ad mortem: et ideo, dirige me in conspectu tuo, idest secundum tuam providentiam, quia tibi nihil est occultum. Vel in conspectu tuo, ut tibi semper placeam. Vel in conspectu meo viam tuam, ut scilicet semper sit in corde meo, ut te semper sequi possim.

[86816] Super Psalmo 5 n. 6 Deinde cum subjungit, quoniam, assignat rationem petitionis, et describit inimicos, et periculum imminens. Primo ex defectu boni. Secundo ex abundantia mali, ibi, quia cor eorum et cetera. Defectus quidem est, quia si servarent pacem, possem eis pacificari et secure incedere. Sed non est in ore eorum veritas; quia aliud habent in ore, et aliud in corde: Osee 4: non est veritas: et ideo non possum secure incedere. Item ex abundantia mali. Et primo quantum ad meditationem, cum dicit: cor eorum vanum est, idest vana meditantur, ad quae attingere non possunt, scilicet decipere pauperes qui custodiuntur a te: Eccl. 2: multae insidiae sunt dolosis. Secundo ex aviditate: quia, sepulcrum patens est guttur eorum. Guttur servit ad gustum et locutionem. Uno modo potest legi, ut exponatur secundum quod ordinatur ad locutionem; quasi dicat: guttur eorum est sepulcrum patens: nam sicut sepulcrum est locus mortuorum, et de eo egreditur foetor, ita locutiones eorum mortificant alios, vel spiritualiter vel corporaliter: 1 Cor. 15: corrumpunt bonos mores colloquia prava. Item foetida sunt eloquia talium, quia turpia loquuntur: Eccl. 2: eructant praecordia foetentium. Alio modo ut exponatur quantum ad comestionem et aviditatem: et hoc possumus accipere vel ad litteram; et sic sunt sepulcrum patens, quia sunt voraces. Et propter hoc ut impleant voracitatem suam, adulantur, et inique agunt. Vel figuraliter: et sicut sepulcrum quantum est de se paratum est ad suscipiendum mortuos, sic isti semper sunt parati ad decipiendum: Hier. 5: pharetra ejus quasi sepulcrum patens. Tertio quantum ad eorum oppressionem, linguis suis etc.: quasi dicat: per verba blanda ducunt ad mortem: Rom. 16: per dulces sermones et blande seducunt corda innocentium: Hier. 9: sagitta vulnerans lingua eorum et cetera. Haec potest esse oratio justi et Ecclesiae.

[86817] Super Psalmo 5 n. 7 Consequenter cum dicit, judica, orat pro aliis. Et primo contra malos. Secundo pro bonis, ibi, et laetentur. Circa primum tria facit. Primo petit eorum judicium. Secundo determinat judicii modum, ibi, decidant et cetera. Tertio assignat judicii causam, ibi, quoniam irritaverunt. Dicit ergo, judica illos, ex quo sunt mali. Sed advertendum, quod duplex est judicium: scilicet discretionis, quo etiam boni judicantur: Psalm. 42: judica me Deus, et discerne causam meam et cetera. Secundo condemnationis: Jo. 3: qui non credit, jam judicatus est. Hic loquitur de judicio condemnationis, quo mali judicabuntur in extremo judicio: unde Hieronymus habet, condemna eos Deus. Sed contra: Matth. 5: orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Respondeo. Dicendum, quod prophetae in sua prophetia non loquebantur voluntate propria: 2 Pet. 1: non enim voluntate humana allata est aliquando prophetia, sed spiritu sancto et cetera. Et ideo quae proferebant, dicebant secundum intellectum divinae justitiae: et ideo haec erant magis praedictiones futurorum quam orationes eorum: unde judica, idest scio quod judicabis. Modus justitiae duplex ponitur. Primo, ut deficiant ab intento. Secundo, ut removeantur a loco. Per primum impediuntur mala quae intendunt: et ideo dicit, decidant a cogitationibus suis, idest consiliis: Job 5: qui apprehendit sapientes in astutia eorum, et cetera. Vel decidant, idest puniantur propter cogitationes suas: Rom. 2: cogitationum accusantium et cetera. Sed per secundum expelluntur a societate bonorum; unde sequitur: secundum multitudinem et cetera. Hoc erit tunc quando Matth. 25, dicetur: ite maledicti et cetera. Job 18: expellet eum de luce in tenebras et cetera. Et dicit secundum multitudinem impietatum, quia secundum eas erit modus condemnativus: Deut. 25: pro mensura delicti erit et plagarum modus. Causa ponitur, quoniam irritaverunt, idest ad iram provocaverunt. Hoc in Deo non iram, sed voluntatem puniendi ostendit. Alia litera amaricaverunt te, qui dulcis es, in te pertinaciter peccando. Peccatores primo peccant, post aggravant peccatum suum ex pertinacia, et Deus tunc non parcit, sed irritatur, idest inducitur ad vindictam: Rom. 2: an ignoras quod benignitas Dei ad poenitentiam te adducit? Tu autem secundum duritiam tuam: Deut. 32: ipsi me provocaverunt in eo qui non est Deus et cetera.

[86818] Super Psalmo 5 n. 8 Consequenter cum dicit, et laetentur, ponit petitionem. Et primo ponit eam. Secundo subdit expositionem, in aeternum. Circa primum duo facit. Primo enim ponit quid petit, quia laetitiam; unde dicit laetentur: hoc est enim finis bonorum omnium. Ps. 67: justi epulentur et exultent in conspectu Dei, et delectentur in laetitia. Secundo, quibus petit, quia sperantibus: unde, qui sperant in te. Consequenter cum dicit, in aeternum exultabunt, exponit primo, et dicit, laetentur. Secundo, cum dicit, sperent, ibi, quoniam tu benedixisti justo. Laetitia namque sanctorum in patria est sempiterna: et ideo dicit, in aeternum: et secura; unde addit, et habitabis in eis: plena, propter quod subdit, et gloriabuntur et cetera. Sempiterna quidem est, non temporalis: Isa. 51: laetitia sempiterna super capita eorum et cetera. Secura absque perturbatione: Isa. 32: sedebit populus meus in pulchritudine pacis, et in tabernaculis fiduciae; et ideo dicit, et habitabis in eis, sicut protector: unde Hieronymus habet, et proteges eos: Apoc. 21: ecce tabernaculum Dei cum hominibus, et habitabit cum eis. Est etiam plena: et hoc patet ex quatuor. Primo ex gloria inde concepta; unde, gloriabuntur, quia non gloriatur quis de re nisi habeat eam excellenter. Sancti vero excellentissime Deum habent; ideo dicit, gloriabuntur. Secundo ex materia: quia gloriantur de re plenissima, et de omni bono: Joan. 16: usque modo non petistis quidquam in nomine meo; petite et accipietis, ut gaudium vestrum sit plenum: Jo. 15: ut gaudium meum in vobis sit et cetera. Et ideo dicit in te. Tertio ex societate: quia solus homo non potest bene gaudere de aliquo, sed quando amicos habet secum participes illius boni: et ideo dicit, omnes. Ps. 86: sicut laetantium omnium habitatio est in te. Quarto ex perfectione, qui diligunt: hoc enim proprium est amicorum gaudere de bono amici, nec facile homo dimittit quod diligit.

[86819] Super Psalmo 5 n. 9 Consequenter cum dicit, quoniam, ostendit quare sperant. Quia primo de dono gratiae. Secundo ex misericordia praedestinationis et cetera. Ex dono namque gratiae; unde ait, quoniam tu benedixisti justo, dando scilicet ei specialem gratiam: Ephes. 1: benedixit nos omni benedictione spirituali in caelestibus. Et misericordia praedestinationis: Ephe. 1: praedestinati sumus secundum propositum voluntatis ejus, qui operatur omnia in omnibus: et hoc est quod ait, scuto bonae voluntatis, scilicet aeterna voluntate misericordiae suae, quae ab aeterno disposuit salvare: Ephes. 1: elegit nos ante mundi constitutionem, ut essemus sancti et immaculati. Quod autem ait: ut scuto, innuit quod ipsa voluntas Dei bona est sicut scutum contra omnia mala: 2 Reg. 23: dominus scutum et robur meum et cetera. Vel est hic ut scutum protegens, in patria vero ut scutum coronans. Consuetudo namque fuit Romanis antiquitus uti scutis rotundis, et in illis habebant spem victoriae; et quando triumphabant, illomet scuto utebantur ut corona. Et inde sancti pinguntur cum scuto rotundo in capite: quia de hostibus adepti triumphum, scutum rotundum ad instar Romanorum gerunt in capite pro corona. Dicit ergo: scuto bonae voluntatis tuae coronasti nos; quasi dicat, pro scuto coronationis nostrae habemus bonam voluntatem tuam, quae nos hic defendit, et ibi coronat.


Super Psalmo 6

[86820] Super Psalmo 6 n. 1 In praecedenti Psalmo petiit David ut deduceretur in via justitiae propter inimicos; hic autem ut lapsus reparetur. Et videtur hic Psalmus exprimere affectus hominis, qui pro peccatis castigatus, et in manibus inimicorum datus, poenitentia peracta liberationem obtinuit: et ideo hic est primus Psalmus septem poenitentialium. Qui septem sunt propter septem dona sancti spiritus, per quem quis poenitet: et omnes incipiunt a luctu, et terminantur in laetitiam: quia per planctum poenitentiae pervenitur ad regnum gloriae: Matth. 5: beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Titulus talis est, in finem Psalmi David pro octava. Hieronymus transtulit, victori in Psalmis super octava canticum David. De isto titulo restat videre, quid sibi velit hoc quod dicitur pro octava. Nam caetera exposita sunt. Sciendum ergo, quod tituli ab Esdra facti sunt partim secundum ea quae tunc agebantur, et partim secundum ea quae contigerunt. Habetur enim in historia Levit. 23, quod in mense septimo Judaei faciebant festum tabernaculorum septem diebus, et octavus dies inter omnes erat celeberrimus: erat enim dies coetus atque collectae, quae fiebant pro necessariis ad cultum divinum et pauperibus. Et forte David fecit hunc Psalmum in ista solemnitate, et dicebatur in octavo die. Pertinet autem festum istud ad mysterium: quia per octo significatur resurrectio, quando colligentur omnes a quatuor ventis a summo terrae usque ad summum caeli, Matth. 13. Vel dicitur octava propter quorumdam falsam opinionem qui dicebant quod post septem millia annorum futura esset resurrectio, domino ad judicium veniente. Sed nulli hoc tempus notum existit: Act. 1: non est vestrum nosse tempora vel momenta et cetera. Matth. 24: de die autem illa et hora nemo scit; neque Angeli caelorum; nisi pater solus unde alia ratio est, quare per octavam designatur resurrectio: quia in praesenti saeculo duplex vita est. Una qua vacat homo rebus corporalibus, alia spiritualibus. Prima vita significatur per quaternarium, quia est numerus corporum, ut etiam dicit Plato, quia per ipsum significantur dimensiones. In solidis namque primus numerus corporalis est pyramis ut tradit Boetius in Arith. sua. Cum igitur pyramis illa sit prima, quae triangula basi in altitudinem se tollit, sequitur quod quaternarius sit primus numerus solidus; ut verbi gratia si posito triangulo super tres angulos erigantur lineae, et ad unum medium punctum vertices jungantur, fit pyramis; cujus basis est unum triangulum; latera vero triangula. Secunda vero vita quae spiritualis est, significatur per ternarium: nam in planis figuris ternarius primus numerus superficialis existit. Et idem Boetius in eodem libro dicit. Est enim primo superficies triangularis omni prorsus crassitudine carens. Septenario, quod ex hujusmodi quaternario et ternario constituitur, succedit octava, resurrectio corporum scilicet et animarum. In Glossa tamen alia ratio assignatur, ut dicatur quod ad corpus pertinet quaternarius, quia constat ex quatuor elementis, et quatuor afficitur qualitatibus, scilicet sicca et humida, calida et frigida; et quatuor temporibus administratur: vere, aestate, autumno, et hyeme. Ad animam vero pertinet ternarius propter tres vires animae, scilicet rationabilem, irascibilem et concupiscibilem. Peracta vero utraque vita, scilicet corporali et spirituali, quasi septenario numero transacto, veniet dies judicii, et suis unicuique pro meriti jus reddetur. Vel ideo per octavam significatur resurrectio, quia octava aetate erit. Nam prima aetas currit ab Adam usque ad Noe. Secunda a Noe usque ad Abraham. Tertia ab Abraham usque ad David. Quarta a David usque ad transmigrationem Babylonis. Quinta a transmigratione Babylonis usque ad Christum. Sexta a Christo usque ad finem mundi. Currunt simul sexta et septima aetas, scilicet quiescentium et laborantium, et post has erit octava aetas resurgentium. Dividitur autem Psalmus iste in tres partes. Primo enim ponitur poenitentia; secundo poenitentiae fletus, ibi, laboravi et cetera. Tertio utriusque fructus, ibi, discedite. Sed homo existens in peccato tria incommoda patitur, a quibus petit liberari. Primum est perversitas actus; secundum est vulneratio naturae et debilitas; tertium reatus poenae imminens. Primo ergo petit liberari a primo; et ideo dicit, domine ne in furore et cetera. Secundo contra secundum; et ideo addidit orans, miserere mei et cetera. Tertio contra tertium; et ideo subjungit, sed tu domine et cetera. Dicit ergo: domine, ne in furore tuo. A malis actibus liberat aliquis aliquem arguendo verbis, et corripiendo poenis: et utrumque facit Deus. Sed argutio quandoque fit ad emendationem: et hoc est, in misericordia Ps. 140: corripiet me justus et cetera. Quandoque ad condemnationem; et hoc est irae; et ideo dicit, domine, arguas me, sed non in furore, quia hoc est vindictae, et hoc fiet in judicio, quando dicet Matth. 25: discedite a me maledicti et cetera. Esurivi enim et cetera. Isa. 30: ardens furor ejus, et gravis ad portandum et cetera. Modo autem arguit, sed non in furore; quia ad emendandum arguit, et non ad condemnandum: et hoc petit iste cum dicit, neque in ira tua corripies me: quasi dicat, corripe me, sed non in ira vel in furore, sed per flagella temporalia. Augustinus: hic ure, hic seca, hic non parcas, ut in aeternum parcas. Hier. 10: corripe me, verumtamen in judicio.

[86821] Super Psalmo 6 n. 2 Deinde cum dicit, miserere, petit liberari a secundo, scilicet a vulneratione naturae et debilitate. Et primo in generali infirmitatem exponit; secundo in speciali, ibi, sana et cetera. Dicit ergo, miserere mei domine, quoniam infirmus sum. Peccatum est spiritualis infirmitas: nam infirmitas corporalis ex solutione debitae proportionis humorum accidit: sic quando affectiones animae non sunt proportionatae, est ibi spiritualis aegritudo; et ideo dicit infirmus sum. Glossa, infirmus sum natura et vitio adeo quod justitiam tuam sustinere nequeo. Ps. 115: servus tuus ego sum, et filius ancillae tuae. Sap. 9: homo infirmus et exigui temporis, et minor ad intellectum judicii et legum. Deinde cum dicit, sana, etc. exponit in speciali quomodo sit infirmus: et hoc dupliciter. Primo, quia amisit suam fortitudinem; secundo, quia perdidit suam discretionem, ibi, et anima mea turbata est et cetera. Dicit ergo: sana me domine. Hier. 17: sana me domine, et sanabor et cetera. Quia si homo est liber a peccato, aptus est ad retinendum gratiam et virtutes, quae sunt fortitudo hominis; et ideo sana me domine, et hoc ore, quia ossa mea, idest fortitudo mea, animae scilicet meae virtus et fortitudo, turbata est. Item turbatur discretio, inquantum peccatori videtur recte agere cum peccat; et ideo dicit: et anima mea turbata est valde: quia perversum habet judicium de agendis; ut scilicet quod bonum est judicet esse malum, et e converso. Deinde cum dicit, sed tu domine, orat contra reatum damnationis. Ubi tria facit. Primo enim ostendit periculum imminere; secundo petit auxilium gratiae, ibi, convertere; tertio exponit periculum imminens, ibi, quoniam non est in morte et cetera. Dicit ergo: infirmus sum, non possum per me surgere: sed tu domine, qui potes, usquequo non exaudies? Ps. 12: usquequo domine oblivisceris me in finem? In hoc videbatur periculosum sibi, quod non convertebatur. Eccl. 5: ne tardes converti ad dominum, et ne differas de die in diem: subito enim veniet ira illius, et in tempore vindictae disperdet te. Habacuc 1: usquequo clamabo, et non exaudies, vociferabor ad te verum patrem, et non sanabis etc.: quasi dicat: quamdiu ero in peccato, et non dabis auxilium ut resurgam? Et ideo petit auxilium, dicens, convertere et cetera. Et tangit tria: scilicet conversionem, ereptionem, et salvationem. Oculus hominis non illuminatur a sole nisi habeat directam oppositionem ad illum; ita anima si debet recipere lumen divinum, debet habere directum aspectum ad Deum: et hujusmodi directus aspectus semper est paratus a Deo; sed homo avertit se, et oportet quod Deus convertat, inquantum prius convertitur ad nos convertendo nos ad se; et ideo dicit, convertere. Thr. 5: converte nos domine, et convertemur ad te et cetera. Si aliquis compeditus traheretur ad suspendium, ac videret aliquem de quo confideret, rogaret attente ac diceret, eripe me. Hoc modo orat iste dicens, eripe animam meam; quasi dicat, eripe me tractum per peccatum, ductum ad mortem. Prov. 24: erue eos qui ducuntur ad mortem. Ps. 68: eripe me de luto ut non infigar et cetera. Coloss. 1: eripuit nos de potestate tenebrarum. Item salvum me fac. Postquam liberaveris me a malis, perduc ad salutem. Ps. 62: in ipso salutare meum: et hoc non per merita mea, sed propter misericordiam tuam, ad Titum 3: non ex operibus justitiae quae fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit.

[86822] Super Psalmo 6 n. 3 Deinde cum dicit, quoniam, ostendit periculum imminens. Et primo periculum praesentis mortis, scilicet naturalis. Secundo damnationis aeternae a qua non est reditus: unde, quoniam non est in morte, idest post mortem, qui memor sit tui, scilicet cogitando bonitatem tuam, si de ea non fuit memor in vita. Et hoc ideo, quia anima rationalis non habet flexibilitatem arbitrii post mortem. Eccl. 11: sive ceciderit lignum ad Austrum, sive Aquilonem; in quocumque loco ceciderit, ibi erit. Secundum periculum est, quia in Inferno est obstinatio, et non est ibi confessio, ista scilicet de qua dicit apostolus. Rom. 16: ore autem fit confessio ad salutem: et ideo dicit: in Inferno autem quis confitebitur tibi? Vel aliter; in morte, scilicet peccati, qui memor sit tui: quasi dicat: te deprecor, eripe animam meam ne consentiam: quia in peccato meo non ero memor tui: Daniel. 13: declinaverunt oculos suos ut non viderent caelum nec recordarentur judiciorum justorum. In Inferno autem, idest in profundo peccatorum, quis confitebitur tibi? Prov. 8: impius cum in profundum venerit peccatorum, contemnet.

[86823] Super Psalmo 6 n. 4 Deinde cum dicit, laboravi, ponit gemitum poenitentis: ubi tria videtur tangere. Primo tristitiam cordis. Secundo defectum rationis, ibi, turbatus est. Tertio infirmitatem virtutis, ibi, inveteravi. Tristitia cordis tripliciter indicatur. Primo per gemitum et suspiria. Secundo per corporis inquietudinem. Tertio per lacrymas. Quantum ad primum dicit, laboravi in gemitu meo, scilicet suspirando: Thren. 1: multi gemitus mei, et cor meum moerens et cetera. Ps. 37: rugiebam a gemitu cordis mei. Dicit autem, laboravi, quia labor est pugnare contra se, et tamen labor iste bonum fructum habet: Sap. 3: bonorum laborum gloriosus est fructus. Quantum ad secundum dicit, lavabo: ubi duo ponit, scilicet lectum et stratum; et haec duo licet pro eodem accipiantur, tamen proprietatem sequimur. Stratum dicuntur panni qui sternuntur in lecto. Lectum, illud quod subtus ponitur, et dicitur lectus ab eligendo, scilicet stramina et similia, unde fit lectus. Per hoc ergo quod dicit: lavabo per singulas noctes lectum meum, dat intelligere quod quaelibet nocte surgebat, et appodiatus juxta lectum plorabat. Littera Hieronymi est, natare faciam lectum meum: et est parabolica locutio. Vel natare faciam, idest ad modum natantis faciam habere ex inquietudine mea in eo. Dicit autem, lacrymis stratum meum rigabo, quia etiam in lecto jacens plorando perfundebat pannos lecti, quasi irriguum lacrymarum. Moraliter, lectus in quo homo quiescit, est conscientia, hanc lavat homo per lacrymas in poenitentia: Hier. 4: lava a malitia cor tuum. Per stratum vero designantur peccata, quae supersternuntur conscientiae: quae quidem abluenda sunt lacrymis: quia lacrymae lavant delictum, quod pudor est confiteri. Glossa: Thren. 2: defecerunt prae lacrymis oculi mei et cetera. Per singulas ait noctes, idest per singula peccata. De singulis enim peccatis debet homo poenitendo plorare. Datur autem hic intelligi quod poenitens habeat vices interpolatas: quia inter bona quae faciebat aliquando peccabat, et de singulis plorabat: unde non dicit per unam, sed per singulas noctes. Dicit autem rigabo per inundantiam lacrymarum; Hier. 9: quis dabit capiti meo aquam, et oculis et cetera. Thren. 2: deduc quasi torrentem lacrymas per diem et noctem, ne taceant pupillae oculi tui.

[86824] Super Psalmo 6 n. 5 Consequenter cum dicit, turbatus, ponit defectum rationis. Tristitia enim est causa irae; et ideo tristis irascitur de facili. Ira autem semper turbat oculum rationis. Turbati autem minus praevident; et ideo dicit: turbatus est oculus meus, idest ratio mea, sed a furore aliorum: irascebatur enim David et turbabatur, quando videbat insurrexisse contra se Absalon filium suum et consiliarios ejus. Vel a furore suo, quia turbabatur contra peccata propria. Recognoscebat enim in statu persecutionis illius, quod propter peccata sua juste affligeretur; et haec ira non caecat, sed turbat. Alia vero ira excaecat. Vel: a furore tuo, domine Deus quo me punis, quasi provocatus a me, quia te turbavi: Isa. 38: attenuati sunt oculi mei, suspicientes in excelsum: Job 16: facies mea intumuit a fletu et planctu et cetera. Tertio ostendit infirmitatem virtutis, cum ait: inveteravi et cetera. Quando aliquis in juventute victoriosus fuit et fortis, si postmodum patiatur non solum ab extraneo, sed etiam a suis, reputatur senescere. Ita David, qui in juventute sua vicerat omnes, modo autem fugiebat filium suum, dicit inveteravi, scilicet aliorum reputatione: inter omnes inimicos meos, manifestos scilicet et occultos: Hebr. 8: quod autem antiquatur et senescit, prope interitum est. Vel peccator inveterascit, recedens a novitate Christi: de qua dicit apostolus Rom. 9: in novitate vitae ambulemus, ut serviamus in novitate spiritus. Rom. 7, Glossa: serviamus operibus novi hominis, idest Christi, quae non nostris viribus vel lege attingimus, sed gratia spiritus sancti. Scientes quia vetus homo noster simul crucifixus est Rom. 6: ut destruatur corpus peccati, ut ultra non serviamus peccato. Per quam servitutem reducitur quis in vetustatem peccati, membrum factus veteris hominis: propter quod monet apostolus et suadet, Rom. 12: reformamini in novitate sensus vestri, vel mentis vestrae. Reformamini, dicit Glossa, quia in Adam fuistis deformati in novitate et cetera. Novum hominem, scilicet Christum; videlicet, imitantes hanc vetustatem et deformitatis miseriam, propheta sub interrogatione deplorat dicens, Baruch 3: quid est, Israel, quod in terra inimicorum es? Inveterasti in terra aliena et cetera. Et consonat ei quod hic dicitur, inveteravi inter omnes inimicos meos: vel Daemones, vel omnia peccata quibus omnibus consensi; et sic hoc quod dicit: inveteravi, secundum hunc sensum est materia gemitus; quasi dicat, ideo lavabo etc. quia inveteravi veterem hominem imitatus, vitiis omnibus me subjiciens; et tunc hoc quod dictum est turbatus est, etc., refertur ad statum poenitentis. Vel potest referri ad materiam justitiae, et hoc quantum ad statum peccati; quasi dicat: ideo inveteravi, idest peccavi, quia oculus meus, idest caro mea, turbata est a furore, idest ab impetu passionis: Ps. 57: supercecidit ignis, scilicet concupiscentiae secundum Glossam Augustini: et non viderunt solem, scilicet justitiae: Daniel. 13: concupiscentia subvertit cor tuum. Item idem: exarserunt in concupiscentiam ejus etc. ut neque recordarentur judiciorum justorum. Ab impetu ergo passionis dicit David in eo forte turbatum oculum rationis ut non videret caelum, et hoc fuit concupiscentia Bersabee, 2 Reg. 2, quam ad se vocatam cognovit. Et postmodum cognito quod esset gravida, ad crimen adulterii addidit crimen homicidii. Unde Uriam virum Bersabee proditorie jussit occidi: pro quibus peccatis gravissimis justo Dei judicio passus est a filio persecutionem.

[86825] Super Psalmo 6 n. 6 Discedite. Haec est tertia pars principalis, in qua fructus poenitentiae ponitur: unde hic se exauditum ostendit, et exinde gratulatur: et circa hoc tria facit. Primo enim repellit a se inimicos. Secundo confitetur se esse exauditum, ibi, quoniam exaudisti. Tertio praenunciat inimicorum eventum, ibi, erubescant. Dicit ergo, discedite, et cetera. Detur quod aliquis propter peccatum afflictus fuerit: post datam indulgentiam insultare potest inimicis, vel inducentibus ad peccatum, vel persequentibus corporaliter. Ad litteram Hieronymus dicit, discedite a me, inducentibus me ad peccatum: quia societatem vestram nolo: 2 Cor. 6: propter quod separamini, dicit dominus, et immundum ne tetigeritis, et ego recipiam vos. Vel discedite a me omnes qui operamini iniquitatem, idest vos operarii iniqui persequendo me injuste. Discedite, inquam, a me quia dominus mecum est tamquam bellator fortis: Hiere. 29. Unde Ps. 26: si consistant adversum me castra, non timebit cor meum. Et per hoc signatur futura persecutio, et separatio malorum a bonis: Matth. 13: separabunt malos de medio justorum. Item ejusdem 23: separabunt eos ab invicem, sicut pastor segregat et cetera. Et infra eod. cap. discedite a me maledicti et cetera. Consequenter cum dicit quoniam exaudivit, praenuntiat se exauditum. Ubi advertendum est, quod superius tria praemisit: scilicet orationem, cum dixit, miserere: secundo deprecationem, ut liberaretur: convertere. Tertio luctum: laboravi et cetera. Et haec tria dicit exaudita ordine retrogrado. Et primo gemitum, dicens, exaudivit dominus et cetera. Gemitus sanctorum vocem habet apud Deum: Eccl. 35: non despiciet vocem pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Nonne lacrymae viduae ad maxillam descendunt, et exclamatio ejus super deducentem eas? A maxilla enim ascendunt usque ad caelum, et dominus exauditor non delectabitur in illis. Et Genes. 4: vox sanguinis fratris tui clamat ad me de terra. Propterea dicebat illa sancta domina Judith 8: indulgentiam ejus cum lacrymis postulemus. Secundo deprecationem: est namque deprecatio proprie secundum Glossam Cassiodori, pro removendis malis; Luc. 1: exaudita est deprecatio tua. Dicit ibi Glossa, qua rogasti pro liberatione plebis. Ut ergo ostendat se liberatum a malis pro quibus rogaverat dicens: convertere etc., subjungit, hic, exaudivit dominus deprecationem meam. Tertio orationem, ut scilicet intret in conspectu ejus: et hoc est quod subinfert, dominus orationem meam suscepit. Et nota, quod ponit hic ter dominus ut ostendat se exauditum a tota Trinitate: Ps. 66: benedicat nos Deus Deus noster, benedicat nos Deus.

[86826] Super Psalmo 6 n. 7 Consequenter cum dicit, erubescant, ponit inimicorum eventus; ac si diceretur, tu dicis inimicis tuis. Discedite. Sed quid erit eis discedentibus a te? Certe erubescant et cetera. Haec verba possunt exponi in bono et in malo. Si in bono, tunc dicta sunt per modum orationis. Ubi petit quatuor pro eis, scilicet erubescentiam de peccatis, quia hoc est principium emendationis vitae; Eccl. 4: est confusio adducens gloriam. Unde erubescant. Secundo dolorem de peccatis, conturbentur: Ps. 59. Commovisti terram et conturbasti eam etc.: debet enim poenitens habere vehementiam doloris, plus quam habuerit delectationem in peccato. Tertio conversionem ad Deum: unde convertantur; Isa. 31: convertimini sicut in profundum recesseratis filii Israel. Et quarto erubescentiam, erubescant et conturbentur vehementer. Est autem erubescentia principium et finis emendationis. Sed aliter posset reddi ratio; quia scilicet a principio erubescit quis oculos hominum, et hoc dolet, et vitat mala; in fine vero erubescit oculum rationis suae et oculum Dei: 1 Rom. 6: quem fructum habuistis tunc in illis, in quibus nunc erubescitis? De secundo Luc. 18: publicanus a longe stans nolebat nec oculos ad caelum levare. Hoc autem fieri debet valde velociter, ut non tardetur: Eccl. 5: ne tardes converti ad dominum et cetera. Si autem accipiantur in malo, tunc per modum praenunciationis intelligenda sunt; quasi dicat, erubescant, prae detectione peccati eorum coram omnibus: Isa. 1: erubescetis super hortis quos elegeratis, cum fueritis velut quercus defluens foliis et cetera. Et conturbentur, timore et tristitia mirabili: Sap. 5: turbabuntur timore horribili et cetera. Et ideo dicit, vehementer omnes inimici mei convertantur, recognoscendo culpam propriam et gloriam sanctorum: Sap. 5: hi sunt quos aliquando habuimus in derisum, et in similitudinem improperii: nos insensati et cetera. Et erubescant, quia erit eis haec recognitio ad confusionem: et hoc, valde velociter: Isa. 30: subito dum non speratur, veniet contritio ejus et cetera. Job 21: in puncto ad Inferna descendunt: Thess. 5: dies domini sicut fur in nocte, ita veniet. Cum enim dixerint pax et securitas et cetera.


Super Psalmo 7

[86827] Super Psalmo 7 n. 1 Supra praemissi sunt Psalmi pro liberatione ab hostibus; hic ponitur Psalmus in quo petit vindictam de eis: et praeponitur titulus talis, in finem quem cantavit domino pro verbis Chusi filii gemini. Historia habetur 2 Reg. 17, quod David fugit a facie filii sui, et Achitophel sapientissimus adhaesit Absaloni. Chusi vero adhaesit David: quem remisit ut sciret consilia Achitophel, et ea sibi significaret. Cum autem Achitophel consilium dedisset Absaloni nocivum valde patri suo David, scilicet ut statim eum invaderet antequam tutaretur alicubi, Chusi secreto significavit David, ut de campestribus fugeret ubi erat, et transiret Jordanem ad loca munitissima. Isto ergo nuncio Chusi audito David, hoc canticum cecinit domino: et ideo dicitur hic, quem cantavit domino pro verbis Chusi filii gemini. Dicitur autem filius gemini, quia forte de tribu Beniamin erat: vel ex aliquo descenderat qui habebat hoc nomen. Hieronymus non habet, in finem: nec pro victoria, sed pro ignoratione, vel ignorantibus. Et dicit super verbis Aethiopis: tamen nescitur an fuerit Aethiops. Mystice autem hic Psalmus potest esse Ecclesiae, et contra persecutores. Et dicitur pro verbis Chusi, qui interpretatur silentium, sed gemini dextera; quasi dicat: occulto divinae providentiae judicio factum est ut Achitophel, qui fratris ruina interpretatur, scilicet Judas Iscariotes, in ruinam, idest in mortem fratris sui, Christi videlicet, qui non confunditur eos vocare fratres, Hebr. 2 consilio et auxilio conspiravit. Sed quod ille ad perniciem unius hominis fecit, Christus ad salutem omnium inflexit, ut dicit Augustinus in Glossa. Hic autem Psalmus habet tres partes. Primo ponitur oratio. Secundo exauditio, ibi, dominus judicat. Tertio gratiarum actio, confitebor domino. Circa primum duo facit. Primo orat ut liberaretur ab hostibus. Secundo, ut hostes deprimantur, exurge domine in ira tua. Circa primum duo facit. Primo petit misericordiam. Secundo allegat suam innocentiam: domine Deus meus si feci istud. Circa primum tria facit. Primo praemittit orantis affectionem. Secundo proponit petitionem: salvum me fac. Tertio petitionis rationem, ne quando rapiat. Affectus orationis est ut speret in domino: Eccl. 2: quia nullus speravit in domino, et confusus est: et ideo dicit, in te speravi. Petitio est duplex; petit enim salvari et liberari, secundum Dionysium. Liberari est removeri a malo; salvari conservari in bonis. Sic ergo petit quod salvetur a corruptione hostium, et liberetur ab eis. Et potest intelligi de corporalibus hostibus, et de spiritualibus: quasi dicat: salvum me fac ab hostibus, et a tentationibus: Psal. 21: salva me ex ore leonis. Idem, ibidem, libera animam meam a malignitate eorum. Ponit petitionis rationem cum dicit, nequando rapiat, etc.: quasi dicat: nisi subvenias mihi, devorabit me Absalon, sicut leo: 2 Reg. 15: surgite fugiamus: neque erit nobis refugium a facie Absalonis. Et supra dicit in plurali, ab omnibus persequentibus: hic in singulari: ne quando rapiat ut leo, quia omnes sub uno capite comprehenduntur: spirituales sub uno Diabolo: corporales sub Absalone. De primo 1 Petri 5: adversarius vester Diabolus tamquam leo rugiens et cetera. Psal. 9. Insidiatur in abscondito quasi leo et cetera. Rapiat quasi subito, et velociter: Joa. 10: lupus rapit: quia Diabolus insidiose facit. Et hoc faciet, dum non est qui redimat et cetera. Redimitur quis, dum liberatur a malo: et hoc refertur ad liberationem a poena: Osee 13: de morte redimam eos. Neque qui salvum faciat, per liberationem a culpa: Matth. 1: ipse salvum faciet populum suum a peccatis eorum. Hieronymus: ne forte rapiat ut leo animam meam, et laceret; et non sit qui eripiat. Deinde allegat suam innocentiam: domine Deus meus, si feci istud. Et hoc potest intelligi dupliciter: vel per modum juramenti, vel praenuntiationis. Si per modum juramenti, sic sciendum est quod duplex est juramentum, scilicet per contestationem, sicut ad Rom. 1: testis est mihi Deus cui servio in spiritu meo et cetera. Et per execrationem, ut cum dicitur, si ita feci sic contingat mihi; Job 31: si gavisus sum ad ruinam illius qui me oderat et cetera. 2 Cor. 1: ego testem Deum invoco in animam meam: quasi dicat, si non sum innocens rapiat me. Vel potest intelligi per modum praenuntiationis; quasi dicat. Si ego sum in istis defectibus, haec erit poena mea, decidam et cetera. Et secundum hoc excludit primo a se culpam, si feci istud, et cetera. Secundo determinat sibi poenam, decidam et cetera. Excludit autem a se culpam, primo in generali, cum dicit, domine Deus meus, si feci istud. Quid istud? Peccatum, scilicet superbiae secundum Glossam, quod est quasi universale peccatum: Eccl. 10: initium omnis peccati superbia. Vel aliter; istud, quia quando quis patitur tribulationem aliquam ex culpa sua, dicitur ei, tu fecisti tibi istud; quasi dicat; tu es in causa ut hoc fiat. Et sic dicit: si feci istud, ego huic persecutioni causam dedi: 2 Reg. 8: faciebat David judicium et justitiam cum populo suo. Mich. 7: iram domini portabo: quia peccavi ei et cetera. Secundo, cum dicit, si est iniquitas etc. excludit culpam in speciali; ubi tria facit: nam primo dicit quod nulli fecit injuriam; et ideo dicit, si est iniquitas: Job 51: si iniquitatem quae est in manu et cetera. 1 Reg. 24: animadverte et vide, quod non est in manu mea malum neque iniquitas. Unde cum homo nulli facit injuriam, injustum videtur quod affligatur. Secundo quidem remisit offensam; et ideo dicit, si reddidi et cetera. Et hoc 1 Reg. 24: pepercit tibi oculus meus. Dixi enim: non extendam manum meam in dominum meum: quia Christus domini est. Levit. 19: ne quaeras ultionem: nec memoreris injurias civium tuorum. Tertio, quod inimicis benefecit: quod est tertium bonum. Unde littera Hieronymi habet, dimisi hostes meos vacuos. Rom. 12: noli vinci a malo, sed vince et cetera. Prov. 25: si esurierit inimicus tuus et cetera. Matth. 5: benefacite eis qui oderunt vos. 4 Reg. 6; regi Samariae mandavit Elisaeus ut apponeret cibos exercitui regis Syriae, qui venerat ad capiendum eum. Appositaque est eis ciborum magna praeparatio.

[86828] Super Psalmo 7 n. 2 Consequenter cum dicit, decidam, determinat sibi poenam quae sequitur, quasi dicat: si ista non sunt vera quae dico, fiant mihi ista. Et primo ponit detrimentum pecuniae. Secundo personae. Tertio gloriae. Dicit ergo quantum ad primum: hoc malum accidat mihi, scilicet quod decidam merito, idest juste ab inimicis, idest auferantur mihi bona. Job 31: si adhaesit membris meis macula, seram, et alius comedat. Quoad personam tria ponit quae homo patitur in se. Primo persecutionem. Secundo captivitatem. Tertio mortem. Quantum ad primum dicit, persequatur. Quantum ad secundum, comprehendat. Quantum ad tertium, et conculcet, vel occidendo, vel totaliter me prosternat. Quantum ad gloriam subjungit, et gloriam meam et cetera. Ac si diceret, quicquid sit illud in quo glorior, redigatur in pulverem et dispergatur. Mystice: inimicus Diabolus persequens tentando: Thren. 4: velociores fuerunt persecutores et cetera. Comprehendat, per consensum peccati: Thren. 1: omnes persecutores ejus apprehenderunt eam inter angustias. Conculcet per consuetudinem et contemptum: Isa. 51: incurvare ut transeamus. Gloria hominis duplex est: naturalis scilicet et spiritualis. De prima 1 Cor. 11: vir non debet, idest mens, velare caput suum quia gloria et imago Dei est. De secunda 2 Cor. 1: gloria nostra haec est testimonium conscientiae nostrae. Gloriam ergo hominis deducit Diabolus in pulverem, quia imago Dei deturpatur, quia maculatur: 1 Tim. 4: cauteriatam habentes conscientiam: Ps. 72: domine in civitate tua, imaginem ipsorum ad nihilum rediges.

[86829] Super Psalmo 7 n. 3 Supra proposuit orationem pro se, petens liberari et salvari; hic petit contra inimicos: ubi duo facit. Primo petit eorum punitionem. Secundo punitionis fructum, ibi, et exaltare. Legamus primo litteram secundum historiam, sicut potuit competere David. Exurge, duobus generibus hominum dicitur: dormienti et jacenti. Deus autem quando peccata non punit, dormire videtur, quasi non haberet prudentiae vigilantiam: Ps. 43: exurge, quare obdormis domine? Item quando non punit, videtur impotens jacere; sed tunc surgere videtur, quando potestatem manifestat adversarios puniendo: Isa. 26: exaltetur manus tua, ut non videant, videant et confundantur zelantes populi, et ignis hereditatem tuam devoret. In ira dicit, idest in punitione, quae est irae effectus. Fructum autem punitionis ponit triplicem. Unum ex parte Dei, ut Deus exaltetur, non in se, sed in opinione hominum, quia per hoc reputatur altus et potens: et ideo dicit, exaltare; quasi dicat: deprime inimicos meos, et in hoc altus apparebis. Eccl. 36: sicut in conspectu illorum magnificatus est in nobis, ita in conspectu nostro et cetera. Et dicit, in finibus, ut totaliter deprimat, et nihil remaneat invadendo fines eorum. Hieronymus habet, elevare indignans super hostes; quasi dicat, irascere, et in hoc elevare. Alius fructus est ex parte David: nam 1 Reg. 13, legitur: invenit dominus virum secundum cor suum, cui praecepit ut esset dux super populum suum: et ipse David de se dicit 2 Reg. 6: praecepit mihi dominus, ut sim dux, et cetera. Hoc ergo praeceptum videbatur evacuari David depresso: et ideo dicit: exurge in praecepto quod mandasti, scilicet sim dux in regno: et ideo Hieronymus habet, exurge ad me in judicium quod mandasti. Alius fructus est ex parte populi. In veteri lege ordinabatur per homines de aliis principibus populi; sed de summo principe solum dispensabatur per Deum: Num. 27: provideat dominus Deus spirituum omnis carnis hominem et cetera. Deut. 17: cum intraveris terram quam dominus Deus tuus dabit tibi, et possederis eam, habitaverisque in illa, et dixeris, constituam super me regem sicut habent omnes per circuitum nationes, illum constitues principem quem dominus tuus elegerit. Ergo populus in magno principatu debebat sequi divinam ordinationem: et ideo subdit: et synagoga populorum circumdabit te, idest sequetur tuam ordinationem, ut revertatur in me: et propter hoc in altum regredere, idest apparebit magnificentia tua; quasi dicat: non solum propter vindictam, sed ut homines revertantur ad me. Sed prout refertur ad Christum, petit incarnationis mysterium: in quo duplex est fructus. Primus depressio Daemonum, et conversio hominum, exurge domine. Quantum ad primum dicit, exurge, idest appare in mundo per incarnationem, et hoc in ira tua, idest ut punias Daemones: Joan. 12: nunc judicium est mundi et cetera. Marc. 1: quid nobis et tibi Jesu Nazarene? Venisti ante tempus perdere nos. Et exaltare in finibus inimicorum, auferendo eorum possessionem: Luc. 11: cum fortis armatus custodit atrium suum, in pace sunt omnia quae possidet. Si autem fortior illo supervenerit, et vicerit eum, universa arma ejus auferet, in quibus confidebat, et spolia ejus distribuet: et Matth. 12: quomodo potest quisquam intrare domum fortis, et vasa ejus diripere, nisi prius alligaverit fortem, et tunc domum ejus diripiet? Vel contra Judaeos, ut sit petitio Ecclesiae gentium contra eos. Et dicit, exaltare in finibus inimicorum: alia non mutantur. Illud quod exaltatum homini apparet, ex hoc occultatur: ut puta quando nimis in altum exaltatur. Sicut ergo quod latet in profundo si exaltetur apparet: Job 28: profunda fluvii scrutatus est, et abscondita producit in lucem: sic ait, exaltare, idest manifestare: et sicut quod nimis exaltatur occultatur; unde Act. 1: elevatus est, et nubes suscepit eum ab oculis eorum, sic exaltare, ut efficiaris Judaeis occultus: ut te non cognoscant, et sic crucifigant, et redimantur. Quantum ad secundum dicit, exurge domine Deus in praecepto, pro conversione hominum. Ubi primo ponitur motivum conversionis. Secundo perfectio. Tertio punitio. Dicit ergo, in praecepto, scilicet mansuetudinis et humilitatis: quod mandasti: Matth. 11: discite a me, quia mitis sum et humilis corde. Exurge ergo in hoc praecepto, idest appare humilis altus existens; quasi dicat: ita humilitatem accipias ut altitudinem non deseras: vel exurge a mortuis, et sic synagoga populorum circumdabit te, congregatio scilicet beatorum qui remunerabuntur, et malorum qui punientur. Cant. 11: oleum effusum nomen tuum et cetera. Isa. 2: praeparabitur mons domus domini in vertice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes. Et 6 cap.: leva oculos tuos in circuitu: omnes isti qui congregati sunt venerunt tibi. Et propter hanc in altum regredere, scilicet ut hanc synagogam perficias, credentium scilicet congregationem: Ephes. 4: ascendens in altum captivam duxit captivitatem et cetera. Mich. 2: ascendit pandens iter ante eos. Vel in altum, absconderis ab oculis Judaeorum, et cetera. Synagoga populorum circumdabit te, contemnendo et persequendo: in quo maxime punientur.

[86830] Super Psalmo 7 n. 4 Secunda pars est istius Psalmi, in qua agitur de exauditione petitionis. Et quia exauditio petitionis fit judicio Dei, ideo introducitur divinum judicium. Et primo praemittit ipsum. Secundo agit de dilatione ejus, Deus judex justus fortis et patiens, numquid irascetur per singulos dies. Circa primum tria facit. Praemittitur enim primo judicium. Secundo ejus modum, judica me domine et cetera. Tertio judicis idoneitatem, scrutans corda et renes Deus. Dicit ergo, habeo inimicos persequentes: et peto divino auxilio liberari. Et de hoc confido. Quia dominus judicat populos: judicat enim orbem terrae in aequitate, et populos in veritate sua: Ps. 96. Isa. 3: stat ad judicandum dominus, et stat ad judicandos populos. Et nota quod postquam dixit, propter hanc in altum, subjungit de judicio: quia post ascensionem revertetur ad judicandum: Act. 1: quemadmodum vidistis eum ascendentem in caelum, ita veniet ad judicandum. Modus judicii ponitur in forma orationis, quia orando ostendit quid fiet in judicio, dicens, judica me. Et primo ponit bonorum retributionem. Secundo malorum punitionem, consumetur. In judicio duo retribuuntur: quia bonis bona, et malis mala. Qui ergo bonus est, et qui caret malis, habebit abundantiam bonorum, et sublationem malorum: Prov. 1: qui me audierit, abundantia perfruetur, timore malorum sublato et cetera. Et ideo quantum ad primum dicit, judica me secundum justitiam meam, scilicet quam dedisti mihi, secundum quod sum justus: et haec justitia est, ut mihi retribuantur bona: Matth. 5: beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam et cetera. Quantum ad secundum dicit: secundum innocentiam meam: et haec justitia est ut nihil mali patiatur: Job 22: salvabitur innocens: salvabitur autem in munditia manuum suarum. Et nota, quod petit hoc judicium secundum justitiam. Supra dicit in poenitentiali Psalmo secundum misericordiam, nullum meritum commemorans: nunc autem quia jam justificatus fecerat aliqua bona, quibus debebatur praemium, petit judicari secundum justitiam. Quod ait, super me, designat quia justitia hominis et innocentia non sunt ab homine, sed a Deo. Contra hoc quod petit, ut sibi sint bona, et mali nihil patiatur, videtur aliquando bonum esse et utile opprimi a malis, et etiam ultra boni habent mala in mundo isto, et mali bona: Luc. 16: recordare quia recepisti bona in vita tua et cetera. Et ratio hujus assignatur. Consumetur, idest ad finem deveniet: nequitia peccatorum: Apoc. ult.: qui in sordibus est, sordescat adhuc. Nota quod quandoque Deus differt poenam ut praedestinati convertantur: Isa. 30: propterea expectat vos Deus, ut misereatur vestri. Unde tunc. Consumetur nequitia peccatorum, idest deficiet. Quandoque ut mali malitiam suam amplius manifestent, et judicia Dei appareant justa: et tunc, consumetur, idest perficietur, nequitia peccatorum, ut justior appareat vindicta: propter quod dicit Gen. 15: scito praenoscens quod peregrinum futurum sit semen tuum, etc. usque necdum completae sunt iniquitates Amorrhaeorum et cetera. Act. 7: et non dedit ei hereditatem in ea nec passum pedis etc. usque dixit dominus. Sic ait, consumetur; quasi dicat: faciant quidquid possunt, quia tandem consumetur nequitia ipsorum peccatorum. Sed numquid mali gravabunt bonos? Non: quia Deus diriget justos. Unde, diriges justum, Prover. 2: simplicitas justorum dirigit eos.

[86831] Super Psalmo 7 n. 5 Deinde cum addit, scrutans, ostendit judicis idoneitatem. Et primo ponit idoneitatem judicis. Secundo confidentiam de eo conceptam, ibi, justum adjutorium meum. Duo autem requiruntur ad idoneitatem judicis: scilicet ut sit sapiens, et ut sit justus. Haec autem sunt in Deo: et ideo judex est idoneus: Prov. 20: rex qui sedet in solio judicii, dissipat omne malum intuitu suo. Est enim sapientissimus, omnia cognoscens, etiam interiora: Heb. 4: omnia nuda et aperta sunt oculis ejus. Est etiam justissimus: Hier. 2: tu autem domine Sabaoth, qui judicas juste et cetera. Et ideo dicit, scrutans corda. Hieronymus habet sic, probator cordis et renum, Deus justus: et post sequitur alius versus: clypeus meus in Deo. Ubi littera nostra habet, justum adjutorium et cetera. Dicit ergo, scrutans. Tria sunt in homine: unum apparens, scilicet exterius opus: et duo quae latent, scilicet intentio et delectatio. Haec duo nobis latent, sed Deo patent. Et quia Deo sunt nota, licet nobis occulta, ideo dicit, scrutans corda, quia novit intentionem, et renes, idest delectationem, utrum scilicet delecteris in laude Dei vel hominum. Sed quia scrutari est inquirere, inquirere autem est ignorantis, hoc a Deo removet. Et ut ostendat quod Deus evidenter scit; cum dixit, consumetur etc. convenienter dixit, scrutans: quia in tribulatione maxime apparet conditio hominum. Deinde subinfertur, justum adjutorium meum a domino et cetera. Ubi ponitur fiducia concepta de judice, a quo adjutorium est sperandum. Est enim duplex adjutorium Dei: scilicet misericordiae, et aliud justitiae. Adjutorium quo liberatur a malis et peccatis, est misericordiae: et non est justum, quia non ex meritis. Sed quando quis justificatur, Deus perficit: et hoc est justitiae, quia respondet aliqualiter merito. De primo dicitur Psal. 9: adjutor in opportunitatibus et cetera. De secundo Psal. 45: adjuvabit eam Deus et cetera. Sed quare? Quia, salvos facit et cetera. Prov. 2: custodiet rectorum salutem. Rectos corde idest qui intentione tendunt in Deum. Sed quaerit Cassiodorus. Quare non dicit, qui salvos facit rectos renibus, sed rectos corde. Respondeo. Rectitudo pertinet in ordine ad finem, et ad hoc est intentio: et ideo oportet quod intentio sit recta. In renibus autem est delectatio sensibilis.

[86832] Super Psalmo 7 n. 6 Supra praemisit divinum judicium; hic autem agit de dilatione futuri eventus, scilicet poenae. Et primo ostendit causam dilationis. Secundo praeparationem ad vindictam, nisi conversi et cetera. Proponit autem tres causas, quare Deus potest putari non punire peccatores. Una est eo quod non sit justus, ut auferatur providentia humanorum actuum: Ezech. 9: iniquitas domus Israel et Juda magna est nimis valde, et repleta est terra sanguinibus, et civitas repleta est aversione. Dicunt enim: dereliquit dominus terrae, et dominus non videt: Job 22: circa cardines caeli perambulat, nec nostra considerat: et hanc excludit a Deo, qui judex est et justus: Is. 32: ecce in justitia regnabit rex, et princeps in judicio praeerit. Alia causa est, quia non est potens; sed hoc excludit, quia Deus fortis, Job 9: si fortitudo quaeritur, robustissimus est. Quae ergo causa? Quia patiens: et ideo dicit, numquid irascetur etc.: idest non quolibet die puniet, sed expectat aliquando et dissimulat: Sap. 11: dissimulans peccata hominum propter poenitentiam: Isa. 30: expectat vos Deus, ut misereatur vestri. Et 28: non in perpetuum triturans triturabit. Hieronymus habet, comminans tota die, scilicet per sacram Scripturam.

[86833] Super Psalmo 7 n. 7 Deinde cum dicit, nisi, ostendit quod dominus parat se ad poenam inferendam, etsi differat ex causa: et ponitur haec praeparatio. Primo ex parte Dei punientis. Secundo ex parte hominis puniti sive recipientis, ibi, ecce parturiit. Praeparatio ex parte Dei describitur secundum praeparationem hominis contra meritum vel peccatum: quia, odio sunt Deo impius, et impietas ejus. Sap. 4. Et sicut homo praeparat se gladio contra hostes qui sunt prope, sed arcu contra remotos; ita divina vindicta contra eos qui videntur sibi adhaerere, et possunt videre causam punitionis, dicitur gladius quasi contra propinquos sed arcus contra remotos: et ideo non statim te punit, sed praeparat se ut convertaris. Et nisi conversi fueritis, gladium suum et cetera. Idest vindictam suam: Job 19: fugite a facie gladii. Ultor enim iniquitatis est gladius et cetera. Zach. 9: exibit ut fulgur jaculum ejus: vibrabit ad terrendum, et ad propinquos ut fortius percutiat: quia nisi per comminationes homo convertatur, fortiter percutit. Maximus Valerius: lento gradu ad vindictam sui procedit divina ira: tarditatemque supplicii gravitate compensat. Hieronymus habet, gladium suum acuet, idest praeparabit majorem damnationem: Deut. 32: si acuero ut fulgur gladium meum et cetera. Matth. 10: non enim veni mittere pacem in terram, sed gladium et cetera. Secundum Glossam, gladius Dei Christus est. Vibratio ergo est comminatio Gehennae in quo percutientur impii, sicut eo vindicante: Isa. 27: in die illa visitabit Deus in gladio suo duro et cetera. Praeparat et se arcu, quasi ad remotos; unde arcum suum et cetera. Et primo agit de praeparatione arcus. Secundo sagittarum. Et in eo paravit. Qui parat arcum, primo tendit. Secundo ordinat in manu. Quantum ad primum dicit, arcum suum, idest divinam vindictam, quasi ex inopinato punientem. Quantum ad secundum dicit, et paravit illum: Isa. 30: praeparata est enim ab heri Thophet; a rege praeparata, profunda et dilatata: scilicet ad puniendum. Secundo agit de praeparatione sagittarum et in eo et cetera. Et primo quantum ad ipsas sagittas. Secundo, quomodo in eis aliquis magis nocivum ponit, puta ignem vel venenum. Dicit ergo. Et in eo, scilicet arcu, praeparavit vasa, idest instrumenta mortis, scilicet occidentiae: Ezech. 9: unusquisque habet vas interitus in manu sua. Ardentibus effecit, quia ibi aliquid combustivum, per quod intelligitur poena ignis aeterni; sed dicitur quod in Hebraeo est, sagittas suas persequentibus me effecit. Per hunc arcum secundum Augustinum in Glossa intelligitur sacra Scriptura: Job 29: arcus meus in manu mea instaurabitur. Hic tenditur, quando duritia veteris testamenti est emollita per novum. Praeparatur, quando exponitur. Et in eo paravit vasa mortis. Vasa mortis possunt dupliciter accipi: scilicet in bono, vel in malo. Hi sunt haeretici, qui ex sacra Scriptura mortem simplicibus parant: et sic paravit, idest parari permisit: Ps. 106: errare fecit eos et cetera. Effecit, idest extra fecit, hoc est in apparentia posuit: sagittas, penetrabiles sententias: Ps. 119: sagittae potentis acutae et cetera. Vel in bono vasa mortis apostolus inobedientibus: 2 Cor. 2: aliis sumus odor mortis in mortem. Et hos effecit aptos ad comburendum igne charitatis: Eccl. 48: surrexit Elias quasi ignis, et verbum et cetera.

[86834] Super Psalmo 7 n. 8 Deinde cum dicit, ecce, agit de praeparatione ex parte hominis puniendi. Ubi duo proponit. Progressum scilicet in peccatum, quo paratur, scilicet ad punitionem. Et secundo incursum poenae, lacum et cetera. In progressu peccati tria occurrunt. Malum propositum, conatus, et effectus. Et sic inimici David primo conceperant, sed tunc temporis erant in conatu, et post effecerunt. Propositum autem est sicut conceptio; conatus sicut parturitio; effectus sicut partus. Et ideo dicit, ecce parturiit, idest nititur efficere, injustitiam, contra proximum: concepit dolorem, quia Hier. 9: ut inique agerent laboraverunt: Isa. 59: conceperunt iniquitatem: Jac. 1 concupiscentia cum conceperit, parit peccatum. Peperit autem iniquitatem conceptam, quia abstulerant Hierusalem Absalon et Achitophel cum suis complicibus.

[86835] Super Psalmo 7 n. 9 Lacum. Agit de poena. Et primo ponit metaphoram. Secundo exponit eam, ibi, convertetur. Venatores ponunt ingenia, ut capiant lupos in foveis. Ipsi etiam inimici, ut capiant homines, exercent ingenia sua: et hoc fit per proditionem; et ideo est sicut fovea. Apud Hebraeos fovea dicitur lacus: Zach. 9: tu autem in sanguine testamenti tui eduxisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua. Lacum ergo, idest foveam profundam, aperuit, idest excogitavit fraudem, fodit, profunde cogitando: et hoc explendo, incidit etc. quia cogitabat occidere, et fuit occisus: Ps. 56: foderunt ante faciem meam foveam et cetera. Et hoc exponit, quomodo meam? Quia convertetur et cetera. Quia conceperunt dolorem, dolor convertetur in caput ejus, scilicet iniquitas quam peperit, descendit in verticem ipsius; Isa. 24: gravabit eum iniquitas sua et cetera.

[86836] Super Psalmo 7 n. 10 Confitebor; haec est tertia pars, ubi ponit gratiarum actionem secundum justitiam ejus, quia praecessit meritum: Ps. 110: confessio et magnificentia opus ejus. Et psallam cum Psalterio: Ps. 80: sumite Psalmum, et date tympanum et cetera.


Super Psalmo 8

[86837] Super Psalmo 8 n. 1 Supra posuit Psalmum in quo David orabat pro sua persecutione; hic ponit Psalmum ad gratiarum actionem: et primo praemittitur Psalmus pro beneficiis collatis toto humano generi. Secundo alius pro beneficiis collatis sibi pro destructione inimicorum, vel pro bonis concessis. Tertio pro malis sublatis, ibi, confitebor: nam hic exprimit affectionem hominis considerantis beneficia Dei concessa humano generi, et gratias agentis. Titulus, in finem Psalmi David pro torcularibus quia aliud est supra expositum, exponam hic solum ultimum. Ubi considerandum est, quod Deut. 16, dicitur: septem diebus facies festum tabernaculorum, quando de area et torculari colliges fruges tuos et cetera. Sciendum enim est, quod David specialem devotionem habebat in festis celebrandis: et aliquid faciebat speciale ad laudem Dei. Festum autem tabernaculorum praecipuum erat. Et hoc fiebat in vindemiis in commemorationem divini beneficii, quando eduxit de Aegypto filios Israel in tabernaculis, et induxit in terram promissionis ubi sunt fructus: et ideo oportebat quod haberent fructus pulcherrimos, quo tempore erant torcularia; et ideo dicitur pro torcularibus. Hoc ad litteram. Sed spiritualiter torcular est Ecclesia: Isa. 5: plantavit vineam electam, torcular extruxit in ea: Matth. 21: plantavit vineam, et fodit in ea torcular. Dicit ergo pro torcularibus, idest Ecclesiis orbis: et dicitur Ecclesia torcular, quia sicut in torculari separatur vinum a vinatiis, sic in Ecclesia boni separantur a malis opere ministrorum: etsi non loco semper, affectu tamen. Eadem ratione dicitur et area: quia separatio fit grani a paleis. Item a verbis litteraliter positis separatur sensus spiritualis. Item torcularia sunt martyria, in quibus fit separatio animarum a corporibus, dum corpora eorum qui pro Christi nomine afflictione et persecutione calcantur, quassatim remanent in terra, animae vero ad requiem in caelestibus emanant. Psalmus iste dividitur in duas partes. Primo enim Psalmista admiratur divinam excellentiam. Secundo ejus clementiam, ibi, quid est homo. Circa primum duo facit. Primo ostendit majestatem Dei esse admirabilem. Secundo esse manifestam, ibi, ex ore infantium. Circa primum duo facit: quia primo ponit eum mirabilem. Secundo rationem dicti manifestat, ibi, quoniam elevata et cetera. Dicit ergo, domine omnium: Esther 13: dominus omnium tu es; sed specialiter dominus noster, qui te colimus, tibi adhaeremus. Hieronymus habet, dominator noster: Judic. 8: non dominabor vestri, nec filius meus, sed dominabitur super vos dominus. Quam admirabile est nomen tuum etc. scilicet divinitatis: Psal. 92: mirabiles elationes maris et cetera. Genes. 32: cur quaeris nomen meum quod est mirabile? Item Christi incarnati: Isa. 9: vocabitur nomen ejus admirabilis. Sed numquid solum in Judaea, ut dicunt Judaei, vel in Africa, ut Donatistae? Non; sed in universa terra: Malach.: ab ortu solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus. Ratio admirationis subjungitur, quoniam elevata est magnificentia tua, quia in caelis apparet magnitudo tua. Admiratio est quando aliquis videt effectum, et ignorat causam. Dupliciter est ergo aliqua causa admirabilis: vel quia ignota totaliter, vel quia non producit effectum manifestantem causam perfecte. Primum non est in Deo: quia producit effectum: Rom. 1. Invisibilia Dei per ea quae facta sunt et cetera. Producit dico effectum, non tamen manifestantem perfecte causam: et ideo remanet admirabilis: et hoc est quod dicit: magnificentia tua, idest laus vel virtus tua, quae potest facere magna. Est elevata super caelos, improportionaliter excedens factionem caelorum. Unde excludit errorem dicentium, quod Deus sit forma caeli: esset enim secundum hoc proportionatus caelis. Item dicentium quod agit ex necessitate naturae: quia non extenderet se supra caelos: tamen potest in infinitum majus facere. Vel super caelos, idest Scripturas, quia plus est quam in Scripturis commendetur: Eccl. 43: glorificantes Deum quantumcumque potestis, supervalebit adhuc, et admirabilis magnificentia ejus. Vel magnificentia tua, idest filius tuus Deus homo, elevata est, in ascensione, super caelos: Ephes. 4: qui descendit, ipse est qui ascendit super omnes caelos et cetera.

[86838] Super Psalmo 8 n. 2 Deinde cum dicit, ex ore, ostendit quod est maxime manifesta. Et primo ostendit manifestationem. Secundo ejus rationem, ibi, quoniam videbo. Quod sit manifesta, probat; quia illud est manifestum quod est omnibus inditum, quantumcumque simplicibus, quasi quadam naturalis cognitione. Duplex namque est genus hominum, qui consequuntur naturalem et rectum instinctum, sicut sunt simplices, vel sapientes. Quod sapientes cognoscant Deum, hoc non est magnum; sed quod simplices sic. Sunt autem quidam qui naturalem instinctum pervertunt: et isti cognitionem Dei repellunt: Ps. 81: nescierunt idest nescire voluerunt, neque intellexerunt et cetera. Job 22: dixerunt Deo, recede a nobis; scientiam viarum tuarum nolumus. Deus autem facit ut per illos, idest per simplices, qui sequuntur naturalem instinctum, confundantur qui pervertunt naturalem instinctum. Per infantes designantur simplices: 1 Pet. 2: sicut modo geniti infantes, rationabiles sine dolo et cetera. Dicit ergo, admirabile quidem est nomen tuum, ita tamen quod ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem, qui interius instigas ad hoc: et hoc propter inimicos tuos; qui adversantur scientiae et cognitioni tuae: Phil. 3: inimicos crucis Christi et cetera. Ut destruas inimicum et ultorem, quemcumque persecutorem. Vel Pharaonem qui velit ulcisci contra confitentem nomen tuum: 2 Cor. 10: consilia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam Dei. Vel tyrannum qui armis impugnat nomen sanctum tuum: 1 Pet. 2: ut benefacientes obmutescere faciatis imprudentium hominum ignorantiam. Hoc fecit Christus: nam Matth. 21, de pueris Hebraeorum respondit Christus, quod ex eorum verbis perfecta sit laus, qui spiritus sancti instinctu laudabant: quod tamen videbatur pueriliter agi. Hoc locum habet quando simplices recognoscunt Deum, et alii pervertunt studia cognitionis naturalis, ne cognoscant ipsum Deum. Item hoc in apostolis qui sine litteris et idiotae: Act. 4: simplices sicut columbae: Matth. 10: et sicut oves in medio luporum; et destruxerunt omnes inimicos Christi. 1 Cor. 1: quae stulta sunt mundi elegit Deus, ut confundantur sapientes, et infirma et cetera.

[86839] Super Psalmo 8 n. 3 Consequenter hujus manifestationis rationem subnectit dicens, quoniam. Tullius dicit in Lib. de natura deorum, et fuit dictum etiam ab Aristotele, quamvis in ejus libris quae apud nos habentur non inveniatur, quod si aliquis homo intraret palatium quod videret bene dispositum, nullus est ita amens, qui licet non videret quomodo factum fuerit, quin percipiat quod fabricatum sit ab aliquo. Nos intramus mundum, nec videmus quomodo factum sit; sed ex hoc ipso quod est ita bene ordinatus, debemus percipere quod est factus ab aliquo. Et hoc specialiter ostendit ordo corporum caelestium. Fuerunt quidam errantes qui causas rerum attribuunt necessitati materiae; unde dicunt facta omnia propter calidum et frigidum, siccum et humidum, ut elementa quae sic convenerunt. Hoc autem si apparentiam posset habere in aliis, nullo tamen modo in caelestibus corporibus: quia non possunt attribui necessitati materiae, quod tantum distet hoc ab illo, et tanto tempore compleant cursum suum. Hoc autem nonnisi in causam intellectivam oportet reducere. Et ideo Scriptura quando vult manifestare Dei potentiam, reducit nos in considerationem caelorum. Is. 40: levate in excelsum oculos vestros, et videte quis creavit haec: ideo dicit, quoniam videbo caelos tuos, opera digitorum tuorum. Dicit autem, opera digitorum, propter tria: quia quae cum digitis facimus, attente et distincte facimus. Et quae de corporibus caelestibus consideranda sunt, non reducuntur nisi in causam intelligibilem; et ideo dicit, opera digitorum tuorum: Ps. 135: qui fecit caelos in intellectu: vel respondet ad id quod dicit, elevata. Quando quis facit elevari quod grave est, supponit humerum; sed quando facit elevari quod est leve, supponit digitum; et ideo dicit, opera digitorum, quasi leve sit ei facere caelos: Isa. 40: quis appendet tribus digitis molem terrae, et caelos palma ponderabit? Vel quae digitis facimus subtilia opera sunt. Ut ostendat ergo quod haec subtiliora sunt aliis, dicit opera digitorum et cetera. Lunam vero nominat, et non solem, propter gentiles, qui credebant eum summum Deum: et ideo ponit specialiter, lunam et stellas, in quibus non est manifesta ratio erroris: Eccl. 43: species caeli gloria stellarum, mundum illuminans in excelsis dominus. Mystice apostolos vel Scripturas opera digitorum. Tres digiti tres personae; quasi dicat, opera totius Trinitatis vel spiritus sancti. Lunam, Ecclesia: stellas, doctores. Et haec Deus fundavit.

[86840] Super Psalmo 8 n. 4 Quid. Supra Psalmista admiratus est divinae majestatis excellentiam; et nunc commemorat duo beneficia divinitus collata hominibus. Secundo ex hoc Psalmum terminat in laudem, ibi, domine dominus noster et cetera. Circa primum tria facit. Primo ostendit clementiam Dei ad homines, per comparationem ad ea quae sunt supra homines. Secundo per comparationem ad primum hominem, ibi, gloria et honore. Tertio per comparationem eorum quae sunt sub homine, et constituisti. Supra hominem duplex est natura: divina scilicet, et angelica. Primo ergo ponit beneficia per comparationem ad Deum. Secundo per comparationem ad Angelos, ibi, minuisti. Primo exponatur secundum quod competit quantum ad beneficia naturalia. Secundo quantum ad gratuita. Et secundum primum modum et circa eum duo facit. Primo ponit specialem curam hominis a Deo. Secundo familiaritatem specialem, aut filius hominis. Mirabile est quod quis magnus alicui parvo speciali familiaritate conjungatur: et ideo primo Psalmista commemorat parvitatem hominis ex conditione quid est homo, tam parva res? Job 14: homo natus de muliere: et 25: homo putredo, et filius hominis vermis. Secundo quantum ad originem: quia etiam vilis: Job 14: quis potest facere mundum de immundo conceptum semine? Et 10: nonne sicut lac et cetera. Et ideo dicit, aut filius hominis? Sed isti sic parvo, sic vili, dicit quod duo facit: scilicet quod memoratus est ejus, et quod visitat eum. Primum pertinet ad curam. Secundum ad familiaritatem specialem. Et est talis modus loquendi: sicut si aliquis artifex fecisset magna, et inter aliqua unum minimum, scilicet acum, et quando fecit acum ostendit se habere ejus scientiam. Sed quod in dispositione operum curaret de acu, esset valde mirabile; et ideo dicit, quid est homo, quod inter magnas creaturas recordaris ejus? Eccl. 16: ne dicas, a Deo abscondar etc. et quae est anima et cetera. Quia propter parvitatem Deus non obliviscitur tui. Sed quid magnum est hoc? Deus enim habet curam de omnibus: Sap. 12: nec est enim alius quam tu, cui cura est de omnibus. Dicendum, quod de homine habet specialem curam, scilicet quod in judicio remunerentur actus ejus: Job 14: dignum ducis super hujuscemodi aperire oculos et cetera. Item non curam solum habet de homine, sed familiaritatem habet cum eo; et hoc est quod dicit, quoniam visitas cum. Sola natura rationalis est capax Dei, cognoscendo et amando. Inquantum ergo Deus nobis praesens efficitur per amorem vel cognitionem, visitat nos: Job 10: visitatio tua custodivit et cetera. Sic ergo magna clementia Dei est in comparatione hominis ad Deum.

[86841] Super Psalmo 8 n. 5 Sed sequitur de homine hoc in comparatione ad Angelos, quibus homo invenitur propinquus. Minuisti. In Angelis invenitur imago Dei per simplicem intuitum veritatis, absque inquisitione; in homine vero per discursum; et ideo in homine aliquantulum. Inde est quod homines dicuntur Angeli: Malach. 2: legem requirent ex ore ejus: quia Angelus domini exercituum est. Est et homo corruptibilis, sed modicum; quia aliquando homo in patria omnia sine discursu cognoscet; et erit secundum corpus incorruptibilis: 1 Cor. 15: oportet corruptibile hoc induere incorruptionem. Consequenter ostendit clementiam Dei ad hominem, per comparationem ad ipsum hominem, cum dicit, gloria et honore et cetera. Coronari est regum. Deus fecit hominem quasi regem inferiorum et est gloria, scilicet claritas divinae imaginis: et haec est quaedam corona hominis: 1 Cor. 11: vir imago est et gloria Dei: Ps. 4: signatum est super nos lumen vultus tui domine. Sed ille honoratur, qui non subjicitur alicui. Homo enim nulli creaturae naturali corporali subjicitur, quantum ad animam, nec in ingressu nec in progressu: non in ingressu, quia a creatura non producitur, et libere agit: nec perit cum corpore; et in hoc honor hominis consistit; et ideo dicitur Sap. 2: nec judicaverunt honorem animarum sanctarum etc. usque fecit illum: Ps. 48: homo cum in honore esset non intellexit et cetera. Consequenter cum dicit, constituisti, ponit clementiam Dei ad hominem per comparationem ad ea quae sunt sub homine, quia voluit habere hominem dominium super ista inferiora: et circa hoc tria facit. Primo proponit dominium. Secundo facultatem dominandi. Tertio numerum subditorum. Secundum, ibi, omnia subjecisti. Tertium, ibi, oves et boves. Dicit ergo, ex quo homo est rex, dedisti ei dominium. Super opera manum tuarum: Gen. 1: ut praesit piscibus maris, et volucribus caeli, et bestiis universae terrae, et reptili quod movetur in terra. Hoc habet per rationem, quia excedit omnia animalia: et ideo statim cum dixit, gloria et honore, subdidit. Constituisti, idest dedisti dominium. Sed nota quod dicit, quod homo habet auctoritatem super opera manuum, non digitorum; quia non sunt subtilia ut caeli, qui sunt opera digitorum. Homo non potest sibi ea subjicere; et ideo secundo ostendit facultatem dominandi. Omnia, inquit, subjecisti, ut praeesset et dominaretur ad nutum. Hoc signatur Gen. 2, ubi Deus adduxit omnia animalia ad Adam. Et haec subjectio plenarie fuit ante peccatum; sed aliqua nunc resistunt in poenam peccati. Tertio cum dicit, oves et boves etc., enumerat subjecta: et ponit animalia ut etiam plantae intelligantur. In animalibus autem quaedam subjiciuntur secundum totum genus suum, scilicet animalia mansueta et domestica secundum suam naturam, scilicet oves et boves: et hoc in feminino dicit, universas, quia armenta fiunt praecipue de vaccis et ovibus. Alia sunt quae non subjiciuntur secundum totum genus: et horum quaedam sunt gressibilia: et quantum ad hoc dicit, insuper et pecora campi etc.: scilicet apri, cervi, et hujusmodi: quaedam volatilia, scilicet aves: et quaedam natatilia sicut pisces. Possunt et haec ad beneficia gratiae referri: et tunc in his omnia mysteria Christi numerantur. Primo incarnationis, quid est homo? Duo tangit: scilicet causam incarnationis, et ipsam incarnationem: et dicit, quid est homo? Videbatur enim Deus oblitus hominis, quando expulit eum de Paradiso: hujusmodi recordatur quando reducitur ad illud Psalm. 105: memento nostri domine. Et sic sequitur incarnatio: quia visitat: et ideo dicit, aut filius hominis et cetera. Quia licet totum genus humanum visitaverit, specialiter tamen illum hominem assumptum in unitate hypostasis: Hebr. 1: nunquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahae. Secundum est passionis. Minuisti propter passionem. Heb. 2: eum autem qui modico quam Angeli minoratus est et cetera. In Hebraeo habetur, et minues eum parum a Deo: quia conjunctus est Deo in unitate personae; sed minutus propter passibilitatem assumptam. Tertium est beneficium resurrectionis in honore exhibito apostolis, quae numerat per passionem; Phil. 1: in nomine Jesu omne genuflectatur et cetera. Joan. 5: ut omnes honorificent filium, sicut honorificant patrem. Quartum mysterium est ascensionis: constituisti eum super et cetera. Eph. 1: constituens eum ad dexteram suam, supra omnem principatum et potestatem et cetera. Quintum mysterium est adventus ad judicium, omnia subjecisti etc. idest constituisti eum judicem super omnia: Hebr. 2: nunc autem necdum videmus omnia subjecta ei: tunc omnia subjicientur sub pedibus ejus, idest humanitate ejus, quia caput Christi Deus, 2 Cor. 11. Et sunt pedes humanitas: Joan. 5: potestatem dedit ei judicium facere. Et hi in judicio quidam boni: et horum quidam subditi sunt signati per oves: 2 Reg. ult.: isti qui sunt oves quid fecerunt? Quidam praelati, et hi signati sunt per boves: Prov. 14: ubi plurimae segetes, ibi manifesta fortitudo bovis. Quidam mali: et horum sunt tria genera: Joan. 2: omne quod est in mundo, aut est concupiscentia oculorum, aut concupiscentia carnis, aut superbia vitae. Et primo ponit luxuriosos: et hi sunt oves et boves et pecora campi, quia bestialibus delectantur: Joel. 1: putruerunt jumenta in stercore suo, et demoliti sunt horrea campi. Dicit hoc, quia vadunt per amplam viam, Matth. 7. Secundo superbos, volucres: Matth. 14: aves caeli comederunt illud: Deut. 32: devorabunt eos aves morsu amarissimo. Tertio cupidos, qui perambulant semitas maris, ad litteram; vel mundi: Ps. 11: in circuitu impii ambulant: Job 1: circuivi terram, et perambulavi eam. Sicut Deus est mirabilis eminentia majestatis, ita ostenditur ex clementia; et ideo concludit admirationem, domine dominus noster et cetera. Tamen sciendum est, quod iste Psalmus est circularis, quia eundem versum habet in principio et in fine. Quidam sunt semicirculares, quia non repetunt totum versum, sed partem; sicut benedic anima mea domino, finis, in omni loco dominationis ejus.


Super Psalmo 9

[86842] Super Psalmo 9 n. 1 Supra in Psalmo gratias egit pro beneficiis toti humano generi collatis; in isto autem Psalmo specialiter gratias agit pro beneficio sibi collato in destructione inimicorum: et hoc patet ex titulo secundum Hieronymum, qui talis est, victori pro morte filii canticum David et cetera. Et tangit historiam 2 Reg. 18, et 19, quod mortuo Absalone recuperavit regnum: et pro isto beneficio fecit istum Psalmum. Sed in nostra littera titulus occultior est. In finem pro occultis filii Psalmus David. Occulta filii, mors filii, scilicet quia per eam occultatur ab oculis omnium. Secundum mysterium refertur ad Christum, qui dicitur filius antonomastice: qui est filius naturalis Dei patris. Joan. 8: si filius vos liberaverit, vere liberi eritis. Item filius David principaliter repromissus. Luc. 18: miserere mei, fili David. Pro occultis filii, idest Christi quae occulta sunt. Duplex est filii Dei adventus. Primus fuit occultus, quantum ad divinitatem et ejus gloriam, quae latebat in infirmitate carnis. Isa. 45: vere tu es Deus absconditus. Secundus erit manifestus. Luc. 21: videbunt filium hominis venientem in nube cum potestate magna et majestate. Item est duplex Christi judicium. Unum occultum; et hoc est in dispositione mundi, secundum quod permittit bonos persecutionem pati a malis. Ps. 25: judicia tua abyssus multa. Item aliud est manifestum in fine. 1 Cor. 4: quousque veniat dominus, qui et illuminabit abscondita tenebrarum, et manifestabit consilia cordium. Agitur enim de occulto judicio, secundum quod boni afflictionem patiuntur a malis. Job 30: expectabam bona, et ecce mala; praestolabar lucem et cetera. Et totum in idem redit: quia gratias agit de liberatione ab inimicis. Dividitur autem iste Psalmus in duas partes. Primo ponit gratiarum actionem; secundo materiam gratiarum actionum, ibi, in convertendo. Gratias agit tripliciter: corde, ore et opere. Ore dupliciter: laudando et praedicando. Laudando, quia dicit, confitebor. Est autem triplex confessio: scilicet fidei: Rom. 10: confessio fit ad salutem. Psal. 31: dixi, confitebor et cetera. Peccatorum. Jac. ult.: confitemini alterutrum peccata vestra. Laudis (Tob. 12): coram omnibus viventibus confitemini ei et cetera. Et de hac confessione agitur hic. O domine confitebor tibi, idest gratias agam, idest laudabo te. Psal. 68: laudabo nomen Dei mei et cetera. Haec in corde: quia 1 Reg. 16: homines vident quae apparent, Deus autem intuetur cor. Contra quod Isa. 29, et Marc. 7: populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Sed dicit, in toto, quia Deus est major corde nostro. 1 Joan. 3. Et ideo, quantumcumque laudemus secundum posse nostrum, minus est ipso. Deut. 6: diliges dominum Deum tuum ex toto corde tuo. Qui ergo non totum cor dat Deo, sed aliquid aliud vult habere simul cum ipso, perdit eum. Isa. 28: angustatum est stratum, ita ut alter decidat: et pallium breve est, et utrumque operire non potest. Ille ergo toto corde laudat eum, qui nihil acceptat contra Deum, sed totum in eum actu vel habitu refert. Tob. 12: opera Dei revelare et confiteri (scilicet annuntiando) honorificum est. Narrabo, praedicando et annunciando, aliis, quia Deus dat beneficia aliis communicanda: et hoc bene fit aliis enunciando. Luc. 8: vade et annuncia quanta fecerit tibi Deus: et ideo dicit, narrabo mirabilia tua. Sed rationem habet quod dicit, mirabilia, quia opera Dei mirabilia sunt. Psal. 76: tu es Deus, qui facis mirabilia. Sed quid est quod dicit, omnia? Hoc videtur impossibile. Job 5: qui facit magna et inscrutabilia mirabilia et absque numero. Quomodo ergo dicit, omnia? Dicendum, quod omnia secundum genus, vel omnia quaecumque narrat, omnia sunt mirabilia: vel omnia quia intentio narrantis non debet sistere in aliquo, sed procedere quantum potest. Hilarius in Lib. de Trin.: qui pie infinita prosequitur, etsi nunquam perveniet, proficiet in prodeundo. Eccl. 43: glorificantes Deum quantum potestis, supervalebit adhuc, et admirabilis majestas ejus: et 42: nonne fecit Deus sanctos suos enarrare mirabilia?

[86843] Super Psalmo 9 n. 2 Laetabor. Hic gratias agit quantum ad cor. Aliqui narrant aliis bona sua, et gaudent de se, sicut peccatores. Luc. 18, de Pharisaeo, qui dicebat: gratias tibi ago, quia non sum et cetera. Sed hic gaudet in Deo semper. Eccl. 51: in omni dato hilarem fac vultum tuum, et in exultatione sanctifica decimas tuas. Laetabor, interius in corde, et exultabo in te, exiliens ad exteriorem laetitiam. Habac. 3: ego autem in domino gaudebo, et exultabo in Deo Jesu meo. Psallam. Hic gratias agit quantum ad opus: psallere enim est opus manuale, et per hoc intelligitur bona operatio: quia omnia opera nostra ad gloriam Dei terminari debent. Matth. 5: sic luceat lux vestra et cetera. Ps. 145: psallam Deo meo, quamdiu fuero. Sed addit, nomini tuo, altissime; quasi dicat: Deus non proficit ex hoc quod confitebor et psallam tibi, quia nomen tuum altissimum est, sed nobis proficit. Psal. 34: oratio mea in sinu meo convertetur. Job 35: si juste egeris, quid donabis ei, aut quid de manu tua accipiet? Eccl. 22: quid prodest Deo si justus fueris, aut quid ei conferes si immaculata fuerit via tua?

[86844] Super Psalmo 9 n. 3 In. Hic ponitur materia gratiarum actionis. Primo in speciali pro se, secundo in generali, convertantur. Circa primum tria facit. Primo proponit factum; secundo auctoritatem facientis laudat, ibi, dominus in aeternum permanet. Tertio subdit fructum, ibi, sperent in te. Duo proponit: factum, et facti justitiam. Secundum, ibi, quoniam fecisti. Factum est destructio inimici, in qua dicit tria: quia si aliquis destruitur, primo deficit a proposito: et quantum ad hoc dicit, in convertendo inimicum meum retrorsum, supple in hoc, confitebor, idest dabo gratias Deo. Tunc convertitur inimicus retrorsum, quando deficit ab eo quod proponit. Ps. 69: avertantur retrorsum et erubescant, qui cogitant mihi mala. Secundo debilitatur ejus virtus: et quantum ad hoc dicit, infirmabuntur, scilicet in sua potestate. Hier. 20: dominus mecum est tamquam bellator fortis: idcirco qui persequuntur me cadent, et infirmi erunt. Tertio pereunt ipsi ideo dicit, peribunt, vel desinendo impietatem: et hoc, a facie tua, idest cognitione, vel condemnatione tua. Vel, peribunt, te vindicante et sententiante eorum malitiam. Vel peribunt a facie tua, quia te videre non poterunt. Isa. 26, secundum aliam translationem: tollatur impius ne videat gloriam Dei.

[86845] Super Psalmo 9 n. 4 Hic ponit justitiam facti. Primo ex parte sua cum dicit, quoniam fecisti. Aliquando quis habet justitiam, non tamen habet judicem qui faciat eam. Aliquando habet judicem, sed non testem vel advocatum; sed iste habens justitiam invenit judicem; et ideo dicit, quoniam fecisti judicium meum, idest dedisti, et causam meam, idest testis meus. Hier. 29: ego sum testis et judex, dicit dominus. Deus enim est judex et testis: inquantum judex, facit judicium; inquantum testis, causas defendit. Secundo ponit justitiam facti ex parte judicis: et dicit de Deo auctoritatem judicandi: sedisti super thronum, qui sedes judicis est, idest habes regiam potestatem ad destruendum malum. Prov. 20: rex qui sedet in solio, intuitu suo dissipat omne malum. Item habes amorem justitiae; ideo dicit, qui judicas justitiam. Hier. 11: tu autem domine Sabaoth qui judicas etc. quasi dicat: tibi proprium est hoc. Ps. 10: justus dominus, et justitias dilexit. Isa. 63: ego qui loquor justitiam, et propugnator sum ad salvandum. Vel si hoc ad Christum referatur, quoniam fecisti et cetera. Christus judicatus fuit et causam habuit. Job 36: causa tua quasi impii judicata est. Sed fuit causa sua, quia pervenit ad gloriam suam. Sedes, scilicet Deus pater, super thronum, idest animam Christi. Vel Christus ad dexteram Dei patris sedet: caetera adapta ut vis.

[86846] Super Psalmo 9 n. 5 Increpasti. Supra ostendit Psalmista judicium factum ex parte sua, quia in hoc est factum sibi judicium debitum, et ex parte judicis; hic ostendit judicium sive justitiam factam sibi ex parte vindicatorum. Et primo ponit ipsam justitiam. Secundo exponit, ibi, inimici defecerunt. Dominus puniens malos, tria per ordinem facit in eis. Primo quia non statim procedit ad ultimam poenam; sed primo reprehendit; secundo, nisi corrigantur punit; tertio exterminat. Quantum ad primum dicit, increpasti, per praedicatores. Isa. 58: annuntia populo meo scelera eorum, et domui Jacob peccata eorum. 2 Tit. 4: argue, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina. Item per tribulationes. Job 33: increpat quoque per dolorem in lecto, et ossa illius marcescere facit; et quantum ad hoc dicit, periit impius, vel Absalon, vel Diabolus, Job 4: quia nullus intelligit, in aeternum peribunt. Increpasti gentes, scilicet deceptas, et impius, concitans, periit, quia tota multitudo rebellavit; sed non est destructa, quia fuit seducta. Quantum ad tertium dicit, nomen eorum delesti, quod impii perpetuare nituntur; sed ipsi in perpetuum non inveniuntur. Contra: nomen Judae est in memoria. Dicendum, quod homines non intendunt nomen magnificare in malo, sed in bono; sed nomen Judae manet in malo. Prov. 10: nomen impiorum putrescit. Hieronymus dicit quod quidam ignotus, ut in memoria esset, combussit templum; et sic in malo remanet nomen malorum.

[86847] Super Psalmo 9 n. 6 Inimici. Hic exponit quomodo periit: et duo facit. Primo assignat causam quare periit. Secundo modum, ibi, periit memoria. Causa quare periit, est, quia periit illud unde sibi voluit facere nomen. Quandoque scilicet aliqui faciunt sibi nomen ex potentia militari et bellorum: unde Gen. 6: hi sunt potentes a saeculo viri famosi. Aliquando aedificando civitatem: Eccl. 40: aedificatio civitatis confirmabit nomen, et super hanc mulier immaculata computabitur: sicut nomen Romuli per Romam; sed dominus destruxit utrumque. Frameae, scilicet gladii, inimici, scilicet hominis, defecerunt in finem: Psal. 73: ibi confregit potentias. Civitates eorum destruxisti: Isa. 1: terra vestra deserta, civitates vestrae succensae igni. Hic inimicus specialiter Diabolus: Matth. 13: inimicus homo hoc fecit. Framea ejus, tentationes. Civitates, mala consilia, quibus utitur ad pervertendum bonos.

[86848] Super Psalmo 9 n. 7 Periit. Hic ponitur modus quo periit: dupliciter exponitur hoc. Periit, idest simul pereunt memoria et sonitus eorum. Mali sonitum faciunt concutiendo regna, destruunt civitates: Ezech. 31: omnes traditi sunt in mortem ad terram ultimam in medio filiorum hominum ad eos qui descendunt in lacum. Vel impii, quando quis malus homo destruitur, sed non sine magno tumultu: quia oportet aliquam tribulationem pati: ut patet Matth. 9, quando Diabolus exivit clamans et multum discerpens. Littera Hieronymi habet, periit memoria cum impiis, quia nihil boni fecerunt unde memoria eorum maneret in bono: Eccl. 6: frustra venit, et pergit ad tenebras, et oblivione delebitur nomen ejus. Et dominus in aeternum permanet. Hic ponit auctoritatem facientis; et tangit sex conditiones circa judicium Dei. Primo quod non est momentaneum, sed aeternum. Aliorum potentatus, vita brevis: ideo Psalmista dicit, dominus in aeternum permanet. Hieronymus: sedet quasi ad judicium dominus. Item dicit quod semper promptum est, aliorum non sic est: unde dicit, paravit in judicio thronum suum, idest paratum habet: Isa. 3: stat ad judicandum dominus, stat ad judicandos populos. Item dicit quod est universale; unde dicit, judicabit orbem terrae, et non solum Judaeos, Gen. 18: absit a te domine ut perdas justum cum impio. Item, quod est justum; unde dicit in aequitate, judicabit populos in justitia. Duo dicit: scilicet aequitatem et justitiam: quia justitia importat executionem eorum quae sunt secundum se justa, quae non sunt justa in aliquo casu: quia regulae et numerus sunt circa contingentia, nec possunt adaptari ad singula particularia, sed in aliquo casu intermittuntur: sicut sunt quaedam regulae, et numerus, et conclusiones, quae in casu propter aliquid non servantur. Applicatio autem horum principiorum universalium ad facta particularia pertinet ad aequitatem. Hieronymus dicit, judicabit populos in aequitate, quia ad singularia est aequitas, quae quodammodo restringit et regulat justitiam. Item dicit quod est misericordia plenum. Hoc commendatur ex persona cui fit misericordia, puta si facis indigenti: Luc. 14: cum facis prandium aut coenam, noli vocare amicos tuos aut cognatos, neque vicinos divites et cetera. Job 30: flebam quondam super eo qui afflictus erat, et compatiebatur anima mea pauperi. Et ideo dicit, factus est dominus refugium pauperi, scilicet oppresso: Isa. 1: subvenite oppresso, judicate pupillo, defendite viduam: Ps. 81: judicate egeno et pupillo, et humilem et pauperem justificate; et hoc verum est ubi habent justitiam: Lev. 19: non injuste judicabis; neque consideres personam pauperis, et non honores vultum potentis. Item ex tempore, quia scilicet tempore quando indigent, est accepta misericordia ejus: Eccl. 33: speciosa est misericordia Dei in tempore tribulationis, quasi nubes pluviae in tempore siccitatis. Et ideo dicit: adjutor in tribulatione: et addit in opportunitatibus, quia tempore tribulationis homines convertuntur ad Deum, et tunc est eis praedicandum. Et possunt haec de Christo exponi. Dominus in aeternum permanet, quia Jesus Christus heri et hodie, Hebr. 13. Paravit judicium, quia sedet in throno suo judicans, et ipse judicabit orbem terrae in aequitate: Isai. 39: indutus est justitia ut lorica, et galea salutis in capite ejus.

[86849] Super Psalmo 9 n. 8 Et sperent. Supra Psalmista posuit factum de quo gratias egit, et auctoritatem facientis; hic ponit fructum facti. Et primo quantum ad alios: secundo quantum ad se, ibi, miserere mei domine, vide et cetera. Primo ponit triplicem fructum in alios. Primus est notitia, vel fiducia nominis Dei. Secundus spiritualis, laetitia diligentium eum. Tertius denunciatio nominis ejus. Secundum, ibi, psallite. Tertium, ibi, annunciate. Hos fructus inducit per modum exhortationis: et circa hoc tria facit. Primo inducit ad sperandum. Secundo ostendit quibus convenit sperare. Et tertio quare. Dicit ergo, et sperent in te: Eccl. 2: qui timetis dominum, sperate in illum. Sed unde venit? Quia noverunt nomen tuum. Ex duobus enim spes consurgit; quod sit potens: et hoc patet, quia dominus nomen illi; et quod sit volens, quia summe bonus: unde Luc. 18: nemo bonus nisi solus Deus. Et praecipue hoc nomen Jesus: Matth. 1: ipse salvum faciet populum suum et cetera. Philip. 2: in nomine Jesu omne genuflectatur. Et quare? Quia non derelinquis quaerentes te: Sap. 1: invenitur ab his qui non tentant illum; apparet autem eis qui fidem habent in illum, scilicet qui quaerunt eum bona intentione: quia mali non inveniunt eum: Joan. 7: quaeretis me, et non invenietis. Item ubi est, quia non inter cognatos et notos, Luc. 2, Job 28: nec invenitur in terra suaviter viventium. Tertio inducit ad secundum fructum, scilicet ad laetitiam. Psallite domino qui habitat in Sion. Dominus dicitur habitare in loco non corporaliter: 2 Reg. 6: David posuit arcam in Sion; sed secundum veritatem habitat in Ecclesia. Sion interpretatur specula, et in Ecclesia speculamur aeterna. Isti ergo debemus psallere, idest gaudere corde et ore et operibus, pro beneficiis datis. Tertio inducit ad tertium fructum, annuntiate. 1 Pet. 4: unusquisque prout accepit gratiam in alterutrum illam administrantes. Et ideo primo inducit quod debeant annuntiare. Gregorius: ille uberes fructus suae praedicationis colligit, qui semina bonae operationis praemittit. Inter gentes, idest inter gentiliter viventes, idest inter peccatores: Isa. 21: occurrentes sitienti ferte aquam. Studia, idest curam ejus sive solicitudinem de salute humani generis: Hier. 29: ego cogito cogitationes pacis. Secundo haec studia exponit ibi, quoniam requirens et cetera. Illud quod aliquis cum studio et diligentia facit, non obliviscitur quin illud faciat; Deus autem studiosus est ad salutem hominum: et ideo non obliviscitur. Duo faciunt oblivionem: scilicet mors: Ps. 30: oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde, item paupertas: Prov. 19: fratres hominis pauperis oderunt eum: Apoc. 6: quare non vindicas et cetera. Sed Deus non obliviscitur mortuorum? Quoniam requirens sanguinem eorum, scilicet te quaerentium; etiamsi contingat eos occidi; et hoc judicando. Vel requiret sanctorum sanguinem, in resurrectione reparando illum: Sap. 5: ecce quomodo computati sunt et cetera. Dicitur autem recordatus, non quod sit oblitus, sed quia videtur oblitus propter dilationem. Item non obliviscitur pauperum et parvorum: unde, non est oblitus clamorem pauperum: Ps. 33: iste pauper clamavit, vel in periculis, vel in oratione: Jac. 5: clamor eorum et cetera. Ps. 22: non sprevit neque despexit deprecationem pauperis: Ex. 3: videns vidi afflictionem populi mei qui est in Aegypto, et descendi liberare eum.

[86850] Super Psalmo 9 n. 9 Miserere. Hic ponit fructum quantum ad se. Et primo commemorat beneficium. Secundo ponit fructum, ibi, ut annuntiem et cetera. Beneficium duplex: unum futurum: aliud habitum. Qui exaltas et cetera. Primo duo facit. Primo ponit misericordiam. Secundo misericordiae motivum. Futurum beneficium est misericordia. Miserere mei: Ps. 32: misericordia domini plena est terra. Motivum ad eam, consideratio Dei. Vide, idest considera, humilitatem meam. Haec humilitas non importat virtutem, sicut illud, si non humiliter sentiebam, sed dejectionem. Unde Hieronymus habet afflictionem de inimicis meis, quia scilicet affligunt. Vel aliter: vide humilitatem, quia humilibus dat gratiam, Jac. 4. Sed hoc potest considerare ex consideratione inimicorum, qui sunt superbi et mali. Consequenter confitetur beneficium habitum: qui exaltas me etc.: quasi dicat: de tanto periculo eruisti me, quod non restabat nisi ut morerer: Hier. 9: ascendit mors per fenestras nostras; ingressa est domos nostras disperdere parvulos deforis. Spiritualiter autem portae mortis sunt haeretici: Matth. 16: portae Inferi non praevalebunt adversum eam. Et sensus hominis: Hier. 9: mors introivit per fenestras. Odium verbi Dei: Ps. 126: omnem escam abominata est anima eorum, et appropinquaverunt usque ad portas mortis. Tentationes et vitia: Sap. 16: deducis ad portas mortis, et reducis. Qui ergo liberatur ab istis, dicat, exaltas me, idest liberasti me de portis mortis.

[86851] Super Psalmo 9 n. 10 Consequenter cum dicit, ut ponit fructum; sed ordine retrogrado. Primo Annuntiationis. Secundo exultationis, ibi, exultabo. Tertio cognitionis, ibi, cognoscetur. Dico quod misertus es, et peto quod miserearis; et hoc ut annuntiem praedicationes. Antiquitus judicia fiebant in portis; et ideo dicit, in portis filiae Sion, idest Hierusalem, quia subjecta erat arci quae vocabatur Sion; quasi dicat: in multitudine populi Hierosolymitani, annuntiem omnes laudationes, non quod omnes, sed de omni genere laudis. Item portae filiae Sion dicuntur doctores Ecclesiae: Isa. 54: ponam portas ejus in lapides sculptos; universos filios tuos doctos a domino. Item justitiae: haec porta domini, justi intrabunt in eam, ut dicitur Psal. 117: item bonae cogitationes: Ps. 147: seras portarum. In his ergo portis annunciabo laudes tuas.

[86852] Super Psalmo 9 n. 11 Exultabo. Posito uno fructu, scilicet praedicatione divinae laudis, hic ponit secundum, scilicet laetitiam spiritualem a Deo. Et primo ponit suam exultationem. Secundo occasionem exultandi, ibi, infixae sunt gentes. Dicit ergo: annuntiem omnes laudes tuas. Sed hae essent steriles, si ita essent in ore quod non in corde esset jucunditas: Psal. 146: Deo nostro jucunda sit laudatio; et ideo subdit, exultabo in salutari tuo. Non in mundo vel in carne, sed in tua salvatione qua me exaltas. Vel in Christo salvatore: Habac. 3: exultabo in Deo Jesu meo: 1 Reg. 2: laetata sum in salutari tuo. Occasio exultationis est inimicorum destructio, qui persequuntur sanctos. Et persequuntur sanctos dupliciter. Primo violentia. Secundo fraudulentia. Dicit ergo quantum ad primum, infixae sunt gentes: ex hoc quod paraverunt occisionem aliis, ipsi occisi sunt; et ideo dixit infixae, vel secundum Hieronymum submersae: quia illud quod infigitur, deprimitur cum violentia. Et isti qui alios cum violentia occidere videbantur, violenter oppressi sunt: Isa. 56: semitae eorum incurvatae sunt in eis: Ps. 36: gladius eorum intret et cetera. Vel spiritualiter quis immergitur in interitum, quando facit peccatum; quia ex hoc poenam aeternam intrat et damnatur: et in his operibus infiguntur ex consuetudine: Job 18: immisit in rete pedem suum, et in macula ejus ambulat. Quantum ad secundum dicit, in laqueo isto. Insidiatores avibus et animalibus ponunt laqueos: sic qui insidiose procedunt: Ps. 56: laqueum paraverunt pedibus meis. Et dicit absconderunt, quia ad literam aucupes abscondunt laqueos; sic fraudulenter per verba pacis quae dant, parant venenum seductionis: Ps. 139: in via hac qua ambulabam, absconderunt superbi laqueum mihi. Tertius fructus est agnitio divinae majestatis. Comprehensus est pes eorum, idest malus affectus eorum: Osee 13: colligata est iniquitas Ephraim, absconditum est peccatum ejus, qui inclinantur solum ad malum. Et isti abscondunt laqueum, sed frustra: quia cognoscetur dominus. Et per quae? Quia in operibus. Aliquando aliqui in prosperitate non cognoscunt Deum, sicut Pharao, sed in adversitate: Ps. 82: imple facies eorum ignominia; et ideo dicit: judicia faciens. Quae autem sint judicia Dei, subdit: in operibus. Proprium divinae sapientiae est, quod disponat omnia suaviter, Sap. 8. Et hoc facit dando rebus ut per proprias formas in proprios fines tendant: sic per ea per quae cogitant peccatores offendere, incidunt in poenas: Job 5: qui apprehendit sapientes in astutia eorum. Et ideo dicit: in operibus manuum suarum comprehensus est peccator: Prov. 5: iniquitates suae capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur: Job 18: praecipitavit eum consilium suum. Item cognoscetur dominus, hic a sanctis. Etiam fugiens laqueum: Prov. 1: frustra jacitur rete ante oculos pennatorum. Dicit ibi Glossa: facile evadit laqueos in terris qui semper habet oculos in caelis. Hieronymus: unusquisque secum portat funes, vincula et tormenta, unde sustinet mala; et occulto Dei judicio comprehenduntur peccatores in laqueis quos abscondunt, et justi evadunt.

[86853] Super Psalmo 9 n. 12 Convertantur. Supra Psalmista prosecutus est de judicio Dei quantum ad suos adversarios: hic prosequitur quantum ad totum humanum genus, et quantum ad mala quae ubique per peccatores aguntur: et circa hoc duo facit. Primo per modum orationis praenuntiat Dei judicium contra malos. Secundo ponit malorum progressum. Ut quid domine et cetera. Circa primum duo facit. Primo praenuntiat peccatorum poenam secundo exposcit divinum judicium puniens, ibi, exurge domine. Circa primum tria facit. Primo praenuntiat optandam poenam. Secundo ponit causam poenae ex parte peccatorum, ibi, omnes gentes. Tertio ex parte justorum, quoniam non in finem. Dicit ergo, convertantur. Haec petitio dupliciter potest intelligi. Uno modo de punitione malorum in praesenti per mortem. Alio modo in futuro per poenam aeternam. Et dicit, convertantur peccatores, idest puniantur. Sed numquid hoc est petendum? Dicendum est, quod propheta dicit hoc per modum praenuntiationis, et non petitionis, vel conformando se divinae voluntati: Ps. 62: introibunt in inferiora terrae. Isa. 14: verumtamen in Infernum detraheris, idest profundum laci. Vel per Infernum intelligitur obstinatio mentis in peccato et cetera. Etiam vivus in Inferno convertitur peccator, quando innititur in obstinationem: Rom. 1: tradidit deos in reprobum sensum; quasi dicat: in hac vita dejiciantur. Est ergo poena conversio in Infernum, ut dictum est. Causa poenae est oblivio Dei: qui enim recedit ab uno termino, disponit se ad tendendum in alium. Duo termini hominis sunt Dei fruitio: et Gehenna: et hoc est quod dicit, convertantur etc. scilicet illi peccatores qui obliviscuntur Dei mandatorum et beneficiorum ejus. Ps. 77: obliti sunt beneficiorum et mirabilium ejus quae ostendit eis: Deut. 32: Deum qui te genuit dereliquisti, et oblitus es domini creatoris tui. Ex parte justorum est alia causa, quae petit vindictam de peccatoribus. Sunt autem in justis duo quae exigunt vindictam: scilicet abjectio temporalis, et virtus spiritualis. Quantum ad primum dicit: quoniam non in finem oblivio erit pauperis. Res viles habentur despectui, sermo traditur oblivioni; sed non sic traduntur oblivioni justi apud Deum: Jac. 2: Deus elegit pauperes divites in fide, heredes regni quod repromisit Deus diligentibus se. Matth. 5: beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Ergo licet hic videantur oblivioni traditi, hoc tamen non est in finem, scilicet finaliter: Isa. 54: punctum in modico dereliqui te, et in miserationibus magnis congregabo te. Et sequitur: et in misericordia sempiterna misertus sum tui. Quando enim recordabitur, tunc puniet opprimentes: Ps. 76: non obliviscetur misereri Deus, neque continebit in ira sua misericordias suas. Quantum ad secundum, patientia pauperum et cetera. Vel expectatio secundum Hieronymum. Cum enim hic sustineant oppressionem patienter et paupertatem, ex patientia merentur vindictam: nec expectatio peribit in finem, quia consequentur bonum quod expectant. Aliter et in finem, qui scilicet est vita aeterna. Sed numquid patientia est in patria? Dicendum, quod non secundum essentiam, sed secundum fructum: secus de caritate et justitia, quae erunt etiam secundum essentiam. Consequenter cum dicit, exurge, praenuntiat divinum judicium: et circa hoc tria facit. Primo excitat judicem. Secundo implorat judicium. Tertio ostendit judicii fructus. Dicit quod non est oblitus in finem pauperum: unde ipse quasi unus de pauperibus dicit, rogo ut non differas usque in finem praemiare; sed exurge. Et circa hoc tria facit. Primo repudiat pravum sive humanum judicium. Homo enim humanitus absque ratione opprimens non confortetur, idest non valeat facere quod vult: Prov. 29: cum impii sument principatum, gemet populus. Secundo exposcit judicium alterius: judicentur gentes, non secundum voluntatem humanam, sed in conspectu tuo, scilicet tuo judicio, quasi, appello ad te. Act. 25: ante tribunal Caesaris sto, ibi oportet me judicari. Ps. 23: judica me domine quoniam et cetera. Tertio petit adjutorem: constitue legislatorem, scilicet filium tuum: Isa. 23: dominus legifer noster. Vel aliter constitue legislatorem, idest punitorem secundum legem tuam; secundum enim legem poena infertur. Hieronymus habet: pone eis terrorem; alia translatio: mitte eis amaritudinem. Glossa: non confortetur homo, idest Antichristus: judicentur, idest puniantur. Fructus judicii, quia recognoscunt se esse homines: sciant gentes quoniam homines sunt, fragiles, peccatores et mortales. Isa. 28: vexatio dat intellectum. Sic Alexander quando fuit percussus, recognovit se non filium Jovis, sed mortalem, ut ipse ait suis militibus.

[86854] Super Psalmo 9 n. 13 Hic ponit processum impiorum. Et primo ponit causam nequitiae eorum. Secundo describit nequitiam, ibi, cujus maledictione et cetera. Tertio contra eam implorat divinum auxilium, ibi, exurge domine Deus. Causa nequitiae est duplex: scilicet permissiva et inductiva. Secunda, ibi, quoniam laudatur peccator. Circa primum tria facit. Primo ponit divinam dissimulationem, quae videtur causa male agendi malis. Eccl. 8: quia non profertur cito contra malos sententia, absque timore filii hominum perpetrant mala; unde subdit: ut quid domine recessisti longe a nobis? Inquantum non punis affligentes nos, et in hoc videris nos despicere, in opportunitatibus, idest tempore in quo deberes ferre auxilium. Vel in opportunitatibus, idest opportune hoc facis: quia sancti inde proficiunt ad meritum vitae aeternae. Secundo ponit dissimulationis effectum, dum superbit impius. Et ponit duplicem effectum in malis. Superbiam, eo quod non statim puniuntur a Deo; et ideo dicit: superbit impius, in potestatibus, incenditur pauper, idest affligitur. Vel incenditur spiritualiter ex consideratione superbiae impiorum et eorum peccatis: Psal. 68: zelus domus tuae comedit me. Tertius effectus est, quia comprehenduntur in consiliis quibus cogitant, quia consilia eorum finaliter destruent eos: Prov. 5: iniquitates suae capiunt impium, et funibus peccatorum suorum constringitur.

[86855] Super Psalmo 9 n. 14 Quoniam. Hic ponuntur tres causae inducentes ad peccatum. Prima est adulatio. Secunda contemptus Dei, ibi, dixit enim in corde suo. Tertia praesumptio, ibi, non est Deus: circa primum tria facit. Primo ponit adulationem ejus. Secundo effectum. Tertio divinam clementiam. Laudantur autem, secundum Glossam, peccatores de duplici peccato: scilicet carnalis concupiscentiae quantum ad seipsos, et injustitiae quantum ad proximum; ideo superbiunt. Sed secundum Hieronymum, quoniam laudatur, et ideo exacerbavit, in desideriis, quantum ad concupiscentiam, et iniquus, quantum ad injustitiam contra proximum. Littera Hieronymi habet, vir avarus. Alia littera, raptor: Isa. 5: vae qui dicunt bonum malum, quoniam ita est. Exacerbavit dominum peccator, idest ad iracundiam provocavit. Hieronymus habet totum hoc sub uno versu: et alius versus incipit, ibi, peccator secundum multitudinem et cetera. Potest autem legi secundum multitudinem irae suae non quaeret. Vel quia citra condignum punit, vel quia magna ira non punit modo, ut fortius puniat in futuro. Vel irae suae, scilicet peccatori, non quaeret, peccatum Deus.

[86856] Super Psalmo 9 n. 15 Non. Supra posuit Psalmista quasdam causas malitiae impiorum: quarum una erat permissiva, quia Deus recedebat longe; secunda inductiva, scilicet lingua blandiens: hic ponuntur aliae causae motivae, scilicet intrinsecae: quae sunt duae: scilicet Dei contemptus, et propria praesumptio. Secunda, ibi, dixit enim in corde suo. Circa primum duo facit. Ponit primo, quod de Deo non recogitat. Secundo, quod ejus judicia non formidat, ibi, auferuntur. Circa primum duo facit. Quia primo ponit aversionem a Deo, sive ejus contemptum. Secundo aversionis effectum, ibi, inquinatae. Dicit ergo, non est Deus in conspectu ejus. Hieronymus habet, in cogitationibus quia nihil de eo cogitat; et continuatur sic: non quaeret Deum peccator, quia non est in conspectu ejus, idest in intentione, vel cogitatione: Job 21: dixerunt Deo, recede a nobis: scientiam viarum tuarum nolumus. Effectus est, quia inquinatae sunt, idest sordent omni tempore viae suae. Viae peccatoris sunt cogitationes, vel voluntates: Sap. 1: in malevolam animam non introibit sapientia, nec habitabit in corpore subdito peccatis. Et dicuntur inquinari per peccatum, vel ad similitudinem peccatorum praecedentis temporis. Hoc allegorice de Antichristo, moraliter de peccatoribus dici potest: quia eo ipso quod Deus non est in intentione eorum, convertunt se ad temporalia; ex quibus anima inquinatur, inquantum permiscetur eis quae sunt pejora quam anima. Sed anima permixta Deo, qui est anima melior, non inquinatur, sed clarificatur; Thren. 1: sordes ejus in pedibus ejus, nec recordata est finis sui: Ps. 34: viae illorum tenebrae et lubricum: Hier. 2: me dereliquerunt fontem aquae vivae, et foderunt sibi cisternas dissipatas quae continere non valent aquas. Hieronymus habet, parturiunt viae ejus, quia peccatores proponunt facere diversa: Luc. 12: anima mea, habes multa bona reposita in annos plurimos, comede et epulare. Et dixit dominus, stulte, hac nocte et cetera. Ps. 17: concepit dolorem, et peperit iniquitatem. Temporalibus adhaerens, in uno non infigitur, quia non sufficit: et propter hoc diversa cogitat.

[86857] Super Psalmo 9 n. 16 Auferuntur. Hic ostendit quomodo contemnunt divinum judicium. Et primo ponit causam. Secundo ostendit effectum, ibi, omnium inimicorum. Judicia tua, idest beneficia tua, auferuntur a facie ejus, idest a mente et memoria ejus: et sic non timebit quia non cogitat de eis: Prov. 28: viri mali non cogitant judicia: qui autem requirunt Deum, animadvertunt omnia: Dan. 13: declinaverunt oculos suos ne viderent caelum. Sed Hieronymi litteram oportet extorte dicere omnes inimicos suos despicient, quasi scilicet non credit judicia Dei. Et dominabitur, supple in corde suo. Vel aliquando ex Dei permissione mali dominantur inimicis. Et haec est causa, quare non cognoscuntur divina judicia: Habac. 1: ipse de regibus triumphavit: ibidem: impius praevalet adversus justum propterea egressum est judicium perversum. Alia causa est praesumptio de seipso: et praesumunt duo. Stabilitatem; et hoc est quod dicit: dixit in corde suo, non movebor a generatione, idest dominium meum non extendetur ab una gente in aliam, non multis mala inferam: non movebor, idest non amittam prosperitatem: Isa. 47: aggravasti jugum tuum valde, dixisti in sempiternum ero domina. Hieronymus habet, et dixit, in aeternum ero a generatione sine malo, idest nunquam patiar malum: Apoc. 18: sedeo regina, et vidua non sum. Et Luc. 3, in Glossa exponens unam: dixit peccator volens perpetuare nomen suum non ibit per celebritatem et famam. Sine malo, idest non faciam malum. Vel non movebor, idest non perveniam ad possessionem domorum, sine malo, violentiae et injustitiae. Et sic faciet Antichristus secundum Glossam. Vel ego Antichristus non movebor, idest inquietabor, a generatione in generationem sine malo, scilicet ero secundum quod est licitum.

[86858] Super Psalmo 9 n. 17 Cujus. Hic ponit processum malitiae. Et primo in corde, de quo jam dictum est. Secundo de ore. Tertio de opere, sedet in insidiis et cetera. Circa primum duo ponit. Peccatum oris, quod committitur tripliciter. Aliquando maledicendo Deum vel proximum quod est in blasphemiam prorumpere: Isa. 1: blasphemaverunt sanctum Israel. Quandoque maledicunt semiplene, quando timore retrahuntur. Aliquando in injurias prorumpendo, et hoc est os plenum amaritudine, Glossa, amaris verbis et minis. Eph. 4: omnis amaritudo, indignatio, blasphemia et clamor tollatur a vobis. Aliquando decipiendo, et hoc est plenum dolo: 1 Cor. 6: neque maledici neque raptores regnum Dei possidebunt: Heb. 12: ne qua radix amaritudinis sursum germinans impediat, et per eam inquinentur multi. Secundo ponit radicem cordis, sub lingua, idest in interioribus cordis labor latet: Glossa, idest iniquitas. Cogitat enim perficere iniquitatem in qua laborat: Hier. 9: ut inique agerent laboraverunt: Job 20: cum dulce fuerit in ore ejus et cetera. Vel labor, quia aliis cogitat inferre laborem et dolorem: dolor, idest pernicies ex labore sequens: Isa. 59: labia viri locuta sunt mendacium, et lingua vestra mendacium et iniquitatem facit.

[86859] Super Psalmo 9 n. 18 Hic ostendit processum malorum quantum ad corpus; et circa hoc duo facit. Primo proponit eorum processum. Secundo processus terminum, in laqueo. Circa primum tria facit. Primo proponit cum quibus insidietur, ibi, cum divitibus. Secundo, contra quos: ut interficiat innocentem. Tertio quomodo insidiatur, insidiatur in abscondito. Dicit ergo. Mali non contenti locutione, laborant perficere, unde sedet in insidiis, cogitans quomodo noceat aliis. In occultis, propter simulationem: Eccl. 11: multae insidiae sunt dolosi. Cum divitibus, idest consiliariis: Eccl. 13: venatio leonis onagri in eremo, sic pascua divitum pauperes. Hieronymus habet juxta vestibulum, idest cameram suam. Contra quos ostendit? Certe contra innocentes: unde ut interficiat innocentem, corporaliter vel spiritualiter: Exod. 23: insontem et justum non occides. Et contra pauperes; unde oculi ejus in pauperem respiciunt: Isa. 3: quare atteritis populum meum, et facies pauperum commolitis? Glossa, Antichristus cum divitibus habebit consilium contra pauperes. Hieronymus habet, oculi ejus in robustos, quia pauperes in temporalibus non sunt robusti, sed in spiritualibus: Job 16: hostis meus terribilibus oculis intuitus est me.

[86860] Super Psalmo 9 n. 19 Insidiatur. Hic ponitur modus insidiandi. Et primo ponit similitudinem, sicut leo in spelunca sua, scilicet sic principes mali pauperes opprimunt: Prov. 28: leo rugiens et ursus esuriens, princeps impius super populum pauperem. Secundo ipsum modum insidiarum, insidiatur ut rapiat: Prov. 12: verba impiorum insidiantur sanguini. Vel insidiatur ut rapiat pauperem, idest bona pauperis per violentiam et fraudulentiam. Subdit modum rapinae dum attrahit, alliciendo promissis, vel violentia, vel fraudulentia: Prov. 7: blanditiis labiorum attrahit illum in sagena.

[86861] Super Psalmo 9 n. 20 In laqueo. Hic ponuntur duo. Et primo, ad quid pervenit eorum conatus. Secundo causam, ibi, dixit enim. Pervenit enim conatus peccatoris secundum ejus intentionem ad prostrationem pauperis: unde, in laqueo suo; sed secundum Dei ordinationem pervenit primo ad evacuationem potestatis: unde, inclinavit se. Contingit enim bellicosos quandoque in principio, postea converti ad delicias, et sic facti effeminati expelluntur. Et ideo philosophus dicit, quod servantes dominium, non faciant filios suos delicate nutrire: Eccl. 47: inclinasti femora tua mulieribus: Ps. 13: omnes declinaverunt. Secundo ad totalem casum: Prov. 16: ante ruinam exaltatio: quia signum ruinae exaltatio. Glossa exponit de Antichristo. Hieronymus habet aliter, dum attrahit eum ad laqueum suum, et confractum subjiciet et irruet viribus suis valenter. Leo primo prosternit animal captum. Secundo subjicit. Tertio incumbit super illud. Causa enim est falsa securitas quam concipit. Primo de praeterito: quia oblitus est Deus, scilicet peccatoris. Contra Eccl. 16. Ne dicas in corde tuo, a Deo abscondar et ex summo quis mei memorabitur? Item ibidem, 23: delictorum meorum non rememorabitur altissimus, et non intelligit quoniam omnia videt oculus ejus. Secundo de futuro. Avertit faciem suam ne videat in finem: Job 37: nubes latibulum ejus et cetera.

[86862] Super Psalmo 9 n. 21 Exurge. Supra Psalmista diligenter prosecutus ordinem humanae iniquitatis; hic quasi zelo ductus et exclamans implorat auxilium contra hujusmodi nequitiam. Et primo implorat auxilium. Secundo inducit orationes et exauditiones. Tertio praenuntiat suam exauditionem. Secundum, ibi, ne obliviscaris. Tertium, ibi, contere. Et petit unum, et aliud praesupponit: petit quod surgat, exurge. Videtur dormire dominus quando patitur bonos affligi; surgit, quando liberat: Isa. 53: consurge consurge, induere fortitudine tua Sion: supponit divinam potentiam, exaltetur manus tua, in potentia: et loquitur ad similitudinem percutientis irati quando vult percutere hostem qui sublevat manum: Eccl. 36: alleva manum tuam super gentes alienas, ut videant potentiam tuam. Isa. 26: exaltetur manus tua ut non videant. Videant et cetera. Et confundantur zelantes populi. Rationes ponit, ne obliviscaris. Et nota quod quia iste Psalmus est factus contra peccatores persequentes justos, semper ponit ex una parte malitiam peccatorum, et ex alia justorum afflictionem. Ponit ergo primo rationes. Secundo ostendit eas efficaces, vide quoniam et cetera. Et ponit duas rationes: unam ex parte justorum; et aliam ex parte malorum, ibi, propter quid irritavit? Dicit ergo et exaltetur, quia alias videbitur verum quod mali dicunt, te esse oblitum pauperum: Isa. 49: numquid potest oblivisci mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? Et si illa oblita fuerit, ego tamen non obliviscar tui: Ps. 136: adhaereat lingua mea faucibus meis, si non meminero tui. Alia ratio ex parte malorum qui gravius peccant si non puniantur: Eccl. 8: et quia non cito profertur contra malos sententia et cetera. Et ideo dicit propter quid; quasi dicat, propter hoc peccando Deum irritant impii, quia non credunt ab eo requiri per poenas: Job 22: circa cardines caeli perambulat, nec nostra considerat: et dicis quid novit Deus; et quasi per caliginem judicat: Ezech. 9: dereliquit Deus terram.

[86863] Super Psalmo 9 n. 22 Vides. Fortificat rationes. Primo secundam, dicens, tu solus vides laborem quem inferunt mali bonis, ut ex hoc tradas, idest in posterum, eos in manus tuas, idest justitiae tuae, qui modo habes eos in manibus potestatis tuae, et modo justitiam non exerces. Hoc autem ignorant peccatores: quia ratio providentiae tuae eis ignota est: Job 11: videns iniquitatem nonne considerat? Item ibidem 12: apud ipsum est fortitudo et sapientia, ipse novit decipientem et eum qui decipitur: et adducit consiliarios in stultum finem, et judices in stuporem: Rom. 11: incomprehensibilia sunt judicia ejus. Vel, in manus tuas, idest filii tui: Joan. 13: sciens quod omnia tradidit ei pater in manus. Vel secundum Augustinum hic versus dictus est ex parte impiorum quod dixit in corde suo non requiret, scilicet Deus. Et iterum dixit, quoniam vides tu laborem. Praelatus aliquando videt culpam subditi, et non punit timens laborem, vel etiam poenam a punito; et ideo dicit, impius dixit: o Deus non punis: quia non te sequitur labor et dolor. Sed prima est melior littera.

[86864] Super Psalmo 9 n. 23 Tibi. Hic confirmat primam rationem; quasi dicat: non debes oblivisci, quia tibi derelictus est pauper, unde ad te spectat cura de eo. Isa. 52: gaude et laetare simul deserta Hierusalem: quia consolatus est dominus populum suum. Omnes qui nihil habent in mundo nisi solum Deum, auxilium eorum ad Deum solum spectat; 2 Paral. 20: cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus refugii ut oculos nostros dirigamus ad Deum. Sed signanter loquitur: homines enim in mundo isto defendunt se quandoque per divitias. Ps. 48: qui confidunt in virtute sua, et in multitudine divitiarum suarum gloriantur. Quandoque per consanguineos et amicos et defensores; sed qui non habent ista, derelinquuntur Deo, et ideo dicit, tibi enim derelictus est pauper: Job 36: eripiet pauperem de angustia sua. Item ibidem 3: flebam quondam super eo qui afflictus et cetera. Thren. ult. pupilli facti sumus absque patre: Ps. 87: sicut homo sine adjutorio. Et si sic de paupere ex necessitate; multo magis de paupere ex spiritu: et hoc quantum ad primum. Quantum ad secundum dicit, orphano tu eris adjutor, qui non habet defensorem: Ps. 67: patris orphanorum et judicis viduarum. Item 26: quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me, dominus autem assumpsit me.

[86865] Super Psalmo 9 n. 24 Contere. Hic annuntiat suam exauditionem. Et primo quantum ad peccatores. Secundo quantum ad pauperes, ibi, desiderium pauperum et cetera. Circa primum duo facit. Primo annuntiat cessationem potestatis malorum, qua mala inferebant. Secundo cessationem ipsorum malorum. Quantum ad primum dicit, contere brachium peccatoris, qui contra Deum peccat: Isa. 14: contrivit dominus brachium, sive baculum, impiorum, virgam caedentium populos et cetera? Et maligni, qui peccat contra proximum: Ps. 36: brachia peccatorum conterentur et cetera. Job 38: auferetur ab impiis lux sua, et brachium eorum confringatur. Sed quandoque contingit quod aliquis tyrannus facit malitiam, et licet ipse consumatur, in malitia durat. Sed non ita: quia quaeretur peccatum illius, et non invenietur: idest opus peccati illius actu transit, sed non reatus: et poena peccatoris manet. Vel quaeretur peccatum illius et non invenietur, in mundo. 1 Mach. 2: hodie extollitur, et cras non invenietur. Aliquando Deus permittit aliquos peccare propter bonum quod inde elicit: sicut ex ira tyranni passio vel patientia martyrum: et ideo hic invenitur locus malorum; sed tunc non invenietur habere peccatum aliquam utilitatem. Sed quomodo fiet hoc? Quia regnum Dei auferri non potest, ideo ab eo impii conterentur, dominus regnabit in aeternum, quod comprehendit omnia saecula, et in saeculum saeculi, idest aeternaliter. Vel in saeculum, quod succedit saeculo: Dan. 4: potestas ejus potestas aeterna quae non auferetur, et regnum ejus quod non corrumpetur, et vos impii peribitis de terra ista viventium: Ps. 1: tamquam pulvis quem projicit ventus a facie terrae. Psal. 36: vidi impium superexaltatum et elevatum sicut cedros Libani; et transivi, et ecce non erat; et quaesivi eum et non est inventus locus ejus.

[86866] Super Psalmo 9 n. 25 Desiderium. Hic praenuntiat exauditionem ex parte pauperum; et ponit tria. Primo exauditionem, ibi, desiderium. Secundo in quo exaudivit, ibi, judicare. Tertio quo fructu, ibi, ut non apponat. Circa primum ostendit quod exaudiuntur pauperes efficaciter, quia Deus dat eis quod desiderant: Prov. 10: desiderium suum justis dabitur. Aliquando vero exaudiuntur in particularibus desideriis, ut exaudiuntur sancti in his quae plus desiderant. Item exaudivit, velociter praeparationem: Isa. penul.: antequam clament, ego exaudiam: Ps. 90: clamavit ad me, exaudiam eum. Exaudivit autem in hoc, quod judicat pupillo, quia pupillus est: Isa. ult.: judicabit in justitia pauperes, et arguet in aequitate pro mansuetis terrae, scilicet humilibus. Humilis dicitur qui non innititur suae virtuti; Joel. 2: judicium pauperum et cetera. Job 36: judicium pauperibus tribuit. Et quo fructu? Ut non apponat homo, scilicet territus: hoc non est bonum, quia superbia est. Ps. 130: si non humiliter sentiebam, sed exaltavi animam meam. Sicut ablactatus et cetera. Item 11: linguam nostram magnificabimus.


Super Psalmo 10

[86867] Super Psalmo 10 n. 1 In praecedentibus Psalmis posita est gratiarum actio pro liberatione ab hostibus; hic ostendit fiduciam ex hoc conceptam. Et loquitur ex persona hominis desiderantis Dei beneficia, qui consequitur securitatem. Titulus, in finem Psalmus David: Hieronymus habet, victor. Hoc supra expositum est. Hic Psalmus potest exponi litteraliter de David: mystice autem de Christo, sive allegorice. Moraliter vero de viro justo, et haereticis, ut exponit Glossa. Primo ergo David proponit suam fiduciam, in domino confido: quasi liberatus per justum Dei judicium deprimens peccatores et exaltans pauperes: Hier. 17: beatus vir qui confidit in domino, et erit dominus fiducia ejus: Dan. 3: non est confusio confidentibus in te. Secundo ponit fiduciae ejus impugnationem, quae fiebat verbis: quomodo dicitis et cetera. David enim fugienti consulebant quidam ut iret ad loca munita et montes; vel ut ibi latitaret ut passer est factus. Quomodo? Ecce peccatores et cetera. Et exponitur dupliciter. Primo ut sint verba non David, sed aliorum: quasi dicat: ideo transmigra, quia, tetenderunt arcum. Vel sint verba David, quasi dicat, in domino confido: quia tetenderunt arcum, paraverunt peccatores sagittas et cetera. Et facit tria. Primo ponit eorum pravam solicitudinem. Secundo perversam intentionem, ut sagittent. Tertio injustam operationem, quoniam quae perfecisti. Mystice de Christo sic: ego Christus in domino confido: quomodo ergo vos Pharisaei dicitis, transmigra in montem, idest ad legis observantias datas in monte Sinai: Deut. 33: dominus de Sinai venit, et de Seir ortus est nobis; et nisi hoc feceris, ecce peccatores intenderunt arcum et cetera. Idest paraverunt se ad occidendum te et discipulos tuos; et hoc, quoniam quae tu perfecisti destruxerunt, idest occiderunt. Vel moraliter dicit fidelis haereticis, secundum Glossam, in domino confido, tenens ejus fidem: quomodo ergo vos haeretici, dicitis, transmigra, ad nos, in montem, idest Christum quem crediderunt habere haeretici? Isa. 2: erit praeparatus mons domus domini in vertice montium: 2 Reg. 1: montes Gelboe, nec ros nec pluvia veniant super vos, neque sint agri primitiarum quia ibi abjectus est clypeus fortium. Idest Judaeorum, vel magnorum haereticorum: Hier. 51: ecce ego mons pestifer, qui corrumpo universam terram. Vel mons altitudo intellectus quem fingunt se habere. Sed si hoc facerem, essem passer levis, non mansionarius. Quoniam ecce peccatores, idest haeretici, intenderunt arcum, idest ad se traxerunt sacram Scripturam, sicut qui tendunt arcum: paraverunt sagittas, venenosa eloquia, in pharetra, idest memoria vel scientia: Hier. 5: pharetra ejus quasi sepulcrum patens. Hieronymus habet, sagittas suas super nervum, idest chordam: intentio perversa, ut sagittent rectos corde, idest justos, in obscuro, idest dolose: Hier. 9: sagitta vulnerans lingua eorum. Vel, in obscuro, idest subtilitatibus sacrae Scripturae. Alia littera habet in obscura luna. Luna est Ecclesia: Cant. 6: pulchra ut luna, propter ejus claritatem, et propter ejus obscurationem. Claritas lunae est a sole; sic claritas Ecclesiae est a Christo: Jo. 1: erat lux vera quae illuminat et cetera. Item medius lunae globus est clarus, et medius obscurus; sic in Ecclesia aliqui sunt clari, aliqui obscuri. Obscuratur autem luna, secundum Glossam, quandoque per revolutionem, et sic fit obscura: quandoque per eclypsim, et tunc in sanguinem convertitur: quandoque per interpositionem nubis, et tunc fit nigra. Sic Ecclesia fit obscura in novitate, quando non sunt in ea praedicatores et doctores; sanguinea per persecutionem tyrannorum; nigra per nubes, idest per seductionem haereticorum; et tunc vult sagittare. Hic ponitur injusta actio eorum, quoniam quae perfecisti destruxerunt. Alia littera, quoniam quem perfecisti; sed prima melior est, et secundum Hieronymum, quoniam leges quas perfecisti destruxerunt: Isa. 48: scio quod praevaricans praevaricatus es, et transgressorem ex utero vocavi te: Hier. 2: a saeculo fregisti jugum, rupisti vincula; dixisti, non serviam: quasi dicat: destruent legem tuam, quam tu praecepisti servari. Exod. 33: innocentem et justum non condemnabis; sed isti volunt eum occidere: Psal. 118: dissipaverunt iniqui legem tuam; et Deus perfecit eam, quia dedit eam: Psal. 147: non fecit taliter omni nationi: Matth. 5: non veni solvere legem, sed adimplere. Si dicatur, quem perfecisti destruxerunt, sic intelligitur de Christo, quem tu perfecisti.

[86868] Super Psalmo 10 n. 2 Justus. Hic ponitur ratio fiduciae. Et primo ponitur quaestio. Secundo solutio, ibi, dominus in templo et cetera. Tertio solutionis ratio, quoniam justus dominus, et justitias dilexit. Dicit ergo, sic faciunt isti; sed justus dominus auctoritate videns hoc, quid facit? Hier. 33: hoc est nomen quod vocabunt eum dominus justus noster. Solvit quaestionem, et ponit quid facit hic justus. Et primo ejus judiciariam potestatem, vel conditionem judicis. Secundo judicii discussionem, oculi ejus. Tertio condemnationem concussorum, qui autem diligit. Judex si semper punit, crudelis est; si semper parcit, remissus. Deus autem utrumque facit; et ideo locum habet tribunal misericordiae; et hoc est templum: Hebr. 4: adeamus cum fiducia ad thronum gratiae; et ideo dicit, dominus in templo sancto suo: 1 Cor. 3: nescitis quia templum Dei estis, et spiritus sanctus habitat in vobis? Habet etiam locum justitiae, unde punit, scilicet caelum; et hoc est etiam, dominus in caelo sedes ejus. Ubi enumeratur potestas ejus: Isa. ult., caelum mihi sedes est. Templum dicuntur fideles propter devotionem, caelum propter sapientiam. Item caelum dicitur cuna in qua Deus sedet ut faciat eum caelum, idest secreta scientem. Item dicitur anima templum Dei, quia in templo Deus adoratur. Similiter in anima fideli: Matth. 6: intra in cubiculum tuum, idest secreta animae tuae, et clauso ostio ora patrem tuum in abscondito. Item ibi offeruntur sacrificia: similiter in anima fideli: Psal. 50: sacrificium Deo spiritus contribulatus. Item in templo funduntur orationes ad Deum, ita in anima operatur Deus: Isa. 26: omnia opera nostra operatus es in nobis domine. Item, quia Deus eam sanctificat, et in eam descendit sicut in templum: Sap. 4: gratia Dei in sanctos ejus, et respectus et cetera.

[86869] Super Psalmo 10 n. 3 Oculi. Hic agit de discussione judicii. Et primo ponit divinae cognitionis perfectionem. Secundo diligentem examinationem, ibi, palpebrae ejus interrogant filios hominum. Tertio judicii aequitatem, ibi, dominus interrogat justum et impium. Per primum nullus potest occultari, quia videt affectum pauperis et impii, peccatoris et justi: Ezech. 23: oculi domini lucidiores sunt super solem, circumspicientes super omnes vias hominum, et profundum abyssi, et hominum corda intuentes: Prov. 16: omnes viae hominum patent oculis ejus; spirituum ponderator est dominus, idest cogitationum, vel animarum secundum Glossam; et ideo dicit, oculi ejus in pauperem respiciunt, ad miserandum: Psal. 30: miserere mei domine, quoniam tribulor. Item Ps. 27: dominus protector meus, et in ipso speravit cor meum et cetera. Ad protegendum etiam probando: Ps. 33: oculi domini super justos. Item Ps. 31: in via hac qua gradieris, firmabo super te oculos meos. Et sic respiciens examinat diligenter. Palpebrae ejus interrogant et cetera. Per palpebras significatur discretio: quia sicut palpebrae oculi dirigunt visum, sic discretio moderatur humanam sapientiam: Prov. 4, palpebrae tuae praecedant gressus tuos. Ipsa ergo discretio Dei interrogat, idest probat et examinat: Sap. 1: cogitationibus impii interrogatio erit: sermonum autem illius auditio ad Deum veniet. Et quomodo? Quia quandoque punit, quandoque parcit, quandoque dat beneficia, quandoque aufert: Job 6: sagittae domini et cetera. Etiam claudit palpebras et aperit: Matth. 17: misereor super turba et cetera. Item ibidem 21: auferetur a vobis regnum Dei: Ps. 146: dat jumentis escam ipsorum et cetera. Interrogat filios hominum, quia efficiuntur quidam ex ipsis meliores, quidam pejores; vel quidam ex Scriptura efficiuntur mali, quidam boni: quia quidam eam bene intelligunt et non fatigantur, sed exercentur; mali vero e converso faciunt. Judicii aequitas ponitur: quia, interrogat justum et impium, quia immittit flagella justis et injustis, et tribuit bona temporalia bonis et malis: Sap. 11: hos, scilicet bonos, tamquam pater monens probasti; illos autem, scilicet malos, tamquam rex durus interrogans condemnasti. Propterea dicit, dominus interrogat justum et impium, idest per tribulationes probat. Gregorius: poena inflicta interrogat, si quis in tribulatione positus Deum veraciter amat. Justum interrogat, idest examinat dominus ut praemietur: Sap. 10: reddidit Deus mercedem laborum sanctorum suorum. Sed impium sive peccatorem interrogat, ut condemnetur: Matth. 23: ligatis manibus et pedibus projicite eum in tenebras exteriores.

[86870] Super Psalmo 10 n. 4 Hic ponitur condemnatio: et circa hoc duo facit: quia primo ponit culpam; secundo poenam, ibi, pluet super peccatores. Ostendit quod quantum est ex parte Dei, non est perditio malorum, sed ex parte nostra; unde dicit, qui diligit iniquitatem, idest peccatum: Joan. 3: omnis qui facit peccatum, et iniquitatem facit, quia peccatum iniquitas est. Odit animam suam: Sap. 16: homo per malitiam occidit animam suam. Sed quaeritur, quomodo quis se odire possit. Dicendum, quod quodammodo odit peccator seipsum; sed simpliciter nullus odit: Ephes. 5: nemo unquam carnem suam odio habuit. Sed quod mali quodammodo odiunt seipsos, et etiam boni quodammodo se odiunt, declaratur hoc modo. Anima nostra duas habet facies: unam versus Deum secundum rationem, aliam versus carnem secundum naturam sensitivam, quae tantum corporalia comprehendit. Et sicut quaelibet res diligit proprium bonum, ita homo diligit illud quod aestimat animam suam. Peccatores enim aestimant animam suam quod principaliter intendunt: quia quaelibet res est illud quod est praecipuum in ea, sicut rex dicitur regnum. Qui ergo naturam sensitivam habent principale diligunt eam; qui autem intellectivam, eamdem amant. Nullus ergo odit animam quantum ad id quod aestimat principale. Boni ergo odiunt quantum ad naturam sensitivam; mali quantum ad intellectivam. Secundo ponit poenam. Et hoc possumus exponere de praesenti, vel de futuro. De praesenti sic, et servat metaphoram. Dixit quod dominus est in caelo, quia ibi est sedes ejus; sed de caelo venit pluvia: ideo eorum poena signatur cum dicitur, pluet super peccatores. Et quid? Laqueos. Et si exponatur hic in praesenti, notandum est, quod in peccato sunt quatuor. Primum est seductio; unde dicit: pluet super peccatores laqueos. Quasi justo judicio permittit eos illaqueari et seduci: Isa. 8: et offendentur ex eis plurimi et cadent, et conterentur et irretientur et capientur. Secundum est concupiscentia; et ideo dicit, ignis concupiscentiae: Psal. 57: supercecidit ignis, et non viderunt solem, scilicet carnalis concupiscentiae et cetera. Tertium est foetor infamiae; et ideo dicit, sulphur. Sic pluit dominus super Sodomam et Gomorrham igne et sulphure. Potest addi et quartum, scilicet inquietudo mentis; et ideo dicit, spiritus procellarum: Isa. 57: cor impii quasi mare fervens. Pars calicis eorum: quia calix est quaedam mensura, et ipsi poenas habent secundum eorum peccata: Isa. 27: in mensura contra mensuram, cum abjecta fuerit judicabit. Sed si exponatur de futuro, sic punientur ibi motus: quia ligabuntur ut nec mala vitare, nec bona consequi possint; ideo dicit, pluet super peccatores laqueos, idest colligantes sensus: et sic referuntur ad odoratum sulphur, ad tactum ignis: Isa. 66: ignis eorum non extinguetur: Apoc. 20: missi in stagnum ignis. Item affectus, quia non quiescunt: quia, spiritus procellarum pars calicis eorum, idest Daemones inquietantes, molestantes, et affligentes. Quoniam justus dominus et justitias dilexit, ideo non expectandum est ab eo nisi justitia: Hier. 9: ego dominus qui facio misericordiam, judicium et justitiam in terra: Psal. 114: justus dominus in omnibus viis suis. Aequitatem vidit vultus ejus vel facies, idest aequitas visa est notitia ejus; quasi dicat: illis quibus innotescit et quos diligit, aequitatem ostendit.


age retro   age ultra




© 2019 Fundación Tomás de Aquino quoad hanc editionem
Iura omnia asservantur
OCLC nr. 49644264