Textum Taurini 1953 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit

---

 

---

[86219] Super Rom., cap. 12 l. 1 Postquam apostolus ostendit necessitatem virtutum et originem gratiae, hic docet gratiae usum, quod pertinet ad instructionem moralem. Et circa hoc duo facit. Primo ponit doctrinam moralem in generali; secundo specialiter descendit ad quaedam particularia pertinentia ad eos quibus scribit, circa medium XV cap., ibi certus sum autem, et cetera. Circa primum duo facit. Primo docet usum gratiae, quantum ad hoc quod sit homo perfectus; secundo quantum ad hoc quod perfectus imperfectum sustineat, XIV cap., ibi infirmum autem, et cetera. Circa primum tria facit. Primo inducit ad perfectionem vitae quantum ad sanctitatem quam homo servat Deo; secundo quantum ad iustitiam quam quis exhibet proximo, XIII cap., ibi omnis anima, etc.; tertio quantum ad puritatem quam homo conservat in seipso, circa finem XIII capituli, ibi et hoc scientes, et cetera. Circa primum duo facit. Primo monet ut homo se exhibeat Deo sanctum; secundo docet qualiter aliquis uti debeat donis gratiae Dei, quibus sanctificatur, ibi dico enim per gratiam, et cetera. Circa primum duo facit. Primo docet qualiter aliquis se debeat exhibere Deo quantum ad corpus; secundo quantum ad animam, ibi et nolite conformari, et cetera. Circa primum duo facit. Primo inducit observantiam eorum quae docentur: et hoc dupliciter. Uno quidem modo ex parte sui ipsius, cum dicit obsecro itaque vos, fratres, quasi dicat: dictum est incomprehensibilia esse iudicia Dei, et investigabiles vias eius, itaque obsecro vos, fratres, ut scilicet observetis ea quae dicentur. Utitur autem obsecratione propter tria. Primo quidem ad demonstrandum suam humilitatem. Prov. XVIII, 23: cum obsecrationibus loquitur pauper, qui scilicet de sua abundantia non confidit, et ideo non ex eo quod suum est, sed ex eo quod Dei est, homines conatur inducere ad bonum. Nam obsecrare est ob sacra contestari. Secundo ut magis ex amore moveat rogando, quam ex timore, auctoritative imperando. Unde dicitur ad Philem. 8 s.: multam fiduciam habens in Christo Iesu imperandi tibi quod ad rem pertinet, propter charitatem magis obsecro. Gal. ult.: vos qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis. Tertio propter reverentiam Romanorum quibus scribebat. I Tim. V, 1: seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem. Alio modo inducit eos ex parte Dei, cum dicit per misericordiam Dei, per quam scilicet salvati estis. Tit. II, 5: secundum misericordiam suam salvos nos fecit. Et ideo ex consideratione divinae misericordiae debemus facere quod monemur. Matth. c. XVIII, 33: nonne oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? Vel potest dici per misericordiam Dei, id est auctoritate apostolatus mihi misericorditer commissi. I Cor. VII, 25: misericordiam consecutus sum a domino, ut sim fidelis. Secundo ponit admonitionem, cum dicit ut exhibeatis corpora vestra, et cetera. Circa quod sciendum est quod, sicut Augustinus dicit X de Civit. Dei, visibile sacrificium, quod exterius Deo offertur, signum est invisibilis sacrificii, quo quis se et sua in Dei obsequium exhibet. Habet autem homo triplex bonum. Primo quidem bonum animae, quod exhibet Deo per devotionis et contritionis humilitatem, secundum illud Ps. l, 19: sacrificium Deo spiritus contribulatus. Secundo habet homo exteriora bona, quae exhibet Deo per eleemosynarum largitionem. Unde dicitur Hebr. ult.: beneficentiae et communionis nolite oblivisci, talibus enim hostiis promeretur Deus. Tertio habet homo bonum proprii corporis: et quantum ad hoc dicit, ibi ut exhibeatis, scilicet Deo, corpora vestra, sicut quamdam spiritualem hostiam. Dicebatur autem animal Deo immolatum hostia, vel quia pro victoria hostium offerebatur, seu pro securitate ab hostibus, vel quia ad ostium tabernaculi immolabatur. Exhibet autem homo Deo corpus suum ut hostiam tripliciter. Uno quidem modo, quando aliquis corpus suum exponit passioni et morti propter Deum, sicut dicitur de Christo Eph. V, 2: tradidit semetipsum oblationem et hostiam Deo. Et apostolus dicit de se Phil. II, 17: si immolor supra sacrificium et obsequium fidei vestrae, gaudeo. Secundo per hoc quod homo corpus suum ieiuniis et vigiliis macerat ad serviendum Deo, secundum illud I Cor. IX, 27: castigo corpus meum, et in servitutem redigo. Tertio per hoc quod homo corpus suum exhibet ad opera iustitiae et divini cultus exequenda. Supra VI, 19: exhibete membra vestra servire iustitiae in sanctificationem. Est autem considerandum, quod hostia quae Deo immolabatur, quatuor habebat. Primo namque ipsa oblatio debebat esse integra et incorrupta. Unde dicitur Mal. I, v. 14: maledictus dolosus, qui habet in grege suo masculum, et votum faciens immolat debile domino. Et propter hoc dicit viventem, ut scilicet hostia nostri corporis quam Deo offerimus, sit vivens per fidem formatam charitate. Gal. II, 20: quod nunc vivo in carne, in fide vivo filii Dei. Est autem attendendum quod naturalis hostia quae prius viva erat, occidebatur, ut immolaretur, ad ostendendum quod adhuc mors regnabat in homine regnante peccato, ut supra V, 12 ss. dictum est. Sed haec hostia spiritualis semper vivit et in vita proficit, secundum illud Io. X, 10: ego veni ut vitam habeant, et abundantius habeant, quia iam peccatum ablatum est per Christum: nisi dicamus quod hostia corporis nostri vivit quidem Deo per iustitiam fidei, sed mortificatur concupiscentiis carnis. Col. III, 5: mortificate membra vestra quae sunt super terram. Secundo vero hostia Deo oblata in ipsa immolatione sanctificabatur. Unde dicitur Lev. XXII, 3: omnis homo qui accesserit de stirpe vestra ad ea quae consecrata sunt, et quae obtulerunt filii Israel domino, in quo est immunditia, peribit coram domino. Et ideo subdit sanctam, scilicet per devotionem, qua corpus nostrum Dei servitio mancipatur. Lev. XX, 7: sanctificamini et estote sancti, quia ego sanctus dominus Deus vester. Proprie autem sanctitas dicitur per respectum ad Deum, inquantum scilicet homo servat ea quae sunt iusta, quoad Deum. Tertio quantum ad ipsam sacrificii consumptionem dicebatur sacrificium suave et acceptum domino, secundum illud Lev. I, v. 9: oblata omnia adolebit sacerdos super altare in holocaustum, et in odorem suavissimum domino. Unde hic dicit Deo placentem, scilicet per rectitudinem intentionis. Ps. LV, 13: ut placeam coram Deo in lumine viventium. Quarto in ipsa sacrificii praeparatione apponebatur sal. Unde Lev. II, 13: quicquid obtuleris sacrificii, sale condies. Et Mc. IX, 48 dicitur: omnis victima sale salietur. Sal autem discretionem sapientiae significat. Unde dicitur Col. ult.: in sapientia ambulate ad eos qui foris sunt, sermo vester semper in gratia sit sale conditus. Unde et hic sequitur rationabile obsequium vestrum, scilicet cum discretione corpora vestra Deo exhibeatis hostiam, vel per martyrium vel per abstinentiam vel per quodcumque opus iustitiae. I Cor. XIV, 40: omnia honeste et secundum ordinem fiant in vobis. Et in Ps. XCVIII, 4: honor regis iudicium diligit. Aliter se habet homo iustus ad interiores actus, quibus Deo obsequitur, et ad exteriores. Nam bonum hominis et iustitia eius principaliter in interioribus actibus consistit, quibus scilicet homo credit, sperat et diligit. Unde dicitur Lc. XVII, 21: regnum Dei intra vos est. Non autem principaliter consistit in exterioribus actibus. Infra XIV, v. 17: non est regnum Dei esca et potus. Unde interiores actus se habent per modum finis, qui secundum se quaeritur: exteriores vero actus per quos Deo corpora exhibentur, se habent sicut ea quae sunt ad finem. In eo autem quod quaeritur tamquam finis nulla mensura adhibetur, sed quanto maius fuerit, tanto melius se habet. In eo autem quod quaeritur propter finem, adhibetur mensura secundum proportionem ad finem, sicut medicus sanitatem facit tantum quantum potest, medicinam autem non tantum dat quantum potest, sed quantum videt expedire ad sanitatem consequendam. Et similiter homo in fide, et spe, et in charitate nullam mensuram debet adhibere, sed quanto plus credit, sperat, et diligit, tanto melius est; propter quod dicitur Deut. IV, 5: diliges dominum Deum tuum, et cetera. Sed in exterioribus actibus est adhibenda discretionis mensura per comparationem ad charitatem. Unde dicit Hieronymus: nonne rationalis homo dignitatem amittit, qui ieiunium vel vigilias praefert sensu integritati, ut propter Psalmorum atque officiorum decantationem, amentiae vel tristitiae quis notam incurrat? Deinde cum dicit et nolite conformari, etc., ostendit qualiter se debeat homo exhibere Deo quantum ad animam. Et primo prohibet saeculi conformitatem, cum dicit et nolite conformari huic saeculo, id est, rebus quae temporaliter transeunt. Nam saeculum praesens est quaedam mensura eorum quae temporaliter labuntur. Rebus autem temporalibus homo conformatur per affectum, eis amore inhaerendo. Os. IX, v. 10: facti sunt abominabiles, sicut ea quae dilexerunt. Iac. I, 27: religio munda et immaculata apud Deum et patrem haec est, immaculatum se custodire ab hoc saeculo. Conformatur etiam huic saeculo qui vitam saeculariter viventium imitatur. Eph. IV, 17: testificor in domino, ut iam non amplius ambuletis, sicut et gentes ambulant. Secundo mandat interiorem mentis reformationem, cum dicit sed reformamini in novitate sensus vestri. Sensus autem hominis hic dicitur ratio, secundum quod per eam homo iudicat de agendis. Hunc autem sensum homo in sua creatione habuit integrum et vigentem, unde dicitur Eccli. XVII, 6: sensus implevit corda illorum, et bona, et mala ostendit illis. Sed per peccatum hic sensus est corruptus, et quasi inveteratus, Bar. III, 11: inveterasti in terra aliena, et per consequens pulchritudinem et decorem suum amisit. Thren. I, 6: egressus est a filia Sion omnis decor eius. Monet ergo apostolus ut reformemur, id est, iterato formam et decorem mentis assumamus, quem nostra mens habuit, quod quidem fit per gratiam spiritus sancti, ad quam participando homo studium habere debet, ita scilicet ut qui eam nondum perceperunt, eam percipiant, et qui illam perceperunt, in ea proficiant. Eph. IV, 23: renovamini spiritu mentis vestrae. Ps. CII, 5: renovabitur ut aquilae iuventus tua. Vel aliter renovamini, scilicet in exterioribus actibus, in novitate sensus vestri, id est secundum novitatem gratiae, quam mente percepistis. Tertio assignat rationem admonitionis praedictae, cum dicit ut probetis quae sit voluntas. Circa quod considerandum est, quod, sicut homo qui habet gustum infectum, non habet rectum iudicium de saporibus sed ea quae sunt suavia interdum abominatur, ea vero quae sunt abominabilia appetit, qui autem habet gustum sanum, rectum iudicium de saporibus habet; ita homo qui habet corruptum affectum quasi conformatum rebus saecularibus, non habet rectum iudicium de bono; sed ille qui habet rectum et sanum affectum, sensu eius innovato per gratiam, rectum iudicium habet de bono. Ideo ergo dixit: nolite conformari huic saeculo, sed renovamini in novitate sensus vestri, ut probetis, id est, experimento cognoscatis —Ps. XXXIII, 9: gustate et videte, quoniam suavis est dominus—, quae sit voluntas Dei, qua scilicet vult vos esse salvos —I Thess. IV, 3: haec est voluntas Dei, sanctificatio vestra—, bona, id est, vult bonum honestum nos velle, et ad hoc suis praeceptis nos inducit —Mich. VI, 8: indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Deus requirat a te—, et beneplacens, inquantum scilicet bene disposito est delectabile id, quod Deus vult nos velle. Ps. XVIII, v. 9: iustitiae domini rectae laetificantes corda. Et non tantum utilis ad finem consequendum, sed etiam perfecta, quasi coniungens nos fini. Matth. V, 48: estote perfecti, sicut et pater vester caelestis perfectus est. Gen. XVII, 1: ambula coram me, et esto perfectus. Talem ergo experiuntur Dei voluntatem illi, qui non conformantur huic saeculo, sed reformantur in novitate sensus sui. Illi autem qui in vetustate permanent, saeculo conformati, iudicant Dei voluntatem non esse bonam, sed gravem et inutilem. Eccli. VI, 21: quam aspera est sapientia indoctis hominibus. Deinde, cum dicit dico enim per gratiam, etc., docet qualiter donis Dei homo debeat uti. Et primo docet hoc quantum ad dona quae non sunt omnibus communia, sicut sunt gratiae gratis datae; secundo, quantum ad donum charitatis, quod est omnibus commune, ibi dilectio sine simulatione, et cetera. Circa primum duo facit. Primo docet in generali, quomodo debeat homo uti gratiis gratis datis; secundo exequitur hoc per partes ibi habentes autem donationes. Circa primum duo facit. Primo proponit documentum; secundo rationem assignat, ibi sicut enim in uno corpore, et cetera. Circa primum tria facit. Primo excludit superfluum, dicens: monui quod reformemini in novitate sensus vestri, quod quidem moderate facere debetis, dico enim, id est, mando, per gratiam, apostolatus et auctoritate apostolica, quae data est mihi. Gal. II, 9: cum cognovissent gratiam quae data est mihi inter gentes. Eph. III, 8: mihi omnium sanctorum minimo data est gratia haec, etc., omnibus qui sunt inter vos, quia omnibus est hoc utile. I Cor. c. VII, 7: volo omnes homines esse sicut meipsum. Hoc, inquam, mando, non plus sapere, quam oportet sapere, id est, nullus praesumat, de sensu aut sapientia sua confidens supra suam mensuram. Eccle. VII, 17: non plus sapias quam necesse est. Ps. CXXX, 1: neque ambulavi in magnis, neque in mirabilibus super me. Secundo hortatur ad id quod est medium dicens sed sapere ad sobrietatem, scilicet mando vobis ut mensurate sapiatis secundum gratiam vobis datam. Sobrietas enim mensuram importat. Et quamvis proprie dicatur circa potum vini, potest tamen accipi circa quamlibet materiam, in qua homo debitam mensuram observat. Tit. II, v. 12: sobrie et iuste et pie vivamus in hoc saeculo. Tertio docet secundum quid accipienda sit mensuram medii, dicens et hoc, inquam, sicut Deus unicuique divisit, id est distribuit, mensuram fidei, id est mensuram donorum suorum, quae ordinatur ad fidei aedificationem. I Cor. XII, 7: unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Dat enim Deus huiusmodi dona, non eadem omnibus, sed diversa diversis distribuit, secundum illud I Cor. XII, 4: divisiones gratiarum sunt. Nec omnibus aequaliter dat sed unicuique secundum certam mensuram. Eph. IV, 7: unicuique nostrum data est gratia secundum mensuram donationis Christi. Et ideo apostolus sobrie sapiens secundum hanc mensuram dicebat II Cor. X, 13: non autem in immensum gloriamur, sed secundum mensuram regulae, qua mensus est nobis Deus. Soli autem Christo datus est spiritus non ad mensuram, ut dicitur Io. III, 34. Non solum autem alias gratias gratis datas dat Deus mensurate sed etiam ipsam fidem quae per dilectionem operatur. Unde Lc. XVII, v. 5 discipuli Christo dixerunt: domine, adauge nobis fidem.

[86220] Super Rom., cap. 12 l. 2 Praemissa admonitione, hic apostolus rationem assignat sumptam ex similitudine corporis mystici ad corpus naturale. Et primo in corpore naturali tangit tria. Primo quidem corporis unitatem, cum dicit sicut enim in uno corpore; secundo, membrorum pluralitatem, cum dicit multa membra habemus: est enim corpus humanum organicum ex diversitate membrorum constitutum; tertio officiorum diversitatem, cum dicit omnia autem membra non eumdem actum habent. Frustra enim esset membrorum diversitas, nisi ad diversos actus ordinarentur. Deinde aptat haec tria ad corpus Christi mysticum, quod est Ecclesia. Eph. I, v. 22: ipsum dedit caput super omnem Ecclesiam, quae est corpus eius. Circa quod etiam tria tangit. Primo quidem fidelium quasi membrorum multitudinem, cum dicit ita multi. Lc. XIV, v. 16: homo quidam fecit coenam magnam, et vocavit multos. Is. LIV, 1: multi filii desertae. Quamvis enim sint pauci per comparationem ad infructuosam multitudinem damnatorum, secundum illud Matth. VII, 14: arcta est via quae ducit ad vitam, et pauci inveniunt eam, tamen absolute loquendo sunt multi. Apoc. VII, 9: post haec vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat. Secundo tangit corporis mystici unitatem, cum dicit unum corpus sumus. Eph. II, 16: ut reconciliet ambos in uno corpore, et cetera. Huius autem corporis mystici est unitas spiritualis, per quam fide et affectu charitatis invicem unimur Deo, secundum illud Eph. IV, 4: unum corpus, et unus spiritus. Et quia spiritus unitatis a Christo in nos derivatur, supra VIII, 9: si quis spiritum Christi non habet, hic non est eius ideo subdit in Christo, qui per spiritum suum, quem dat nobis, nos invicem unit et Deo. Io. XVII, 2 s.: ut sint unum in nobis, sicut et nos unum sumus. Tertio tangit officiorum diversitatem ad utilitatem communem reductam, dicens singuli autem alter alterius membra. Membrum enim quodlibet proprium actum habet et virtutem; inquantum ergo unum membrum sua virtute et actu alteri prodest, dicitur membrum alterius, sicut pes dicitur membrum oculi, inquantum oculum defert, et oculus dicitur membrum pedis, inquantum dirigit pedem. I Cor. XII, 2: non potest dicere oculus manui: opera tua non indigeo. Ita etiam in corpore mystico ille qui accepit gratiam prophetiae, indiget illo qui accepit gratiam sanitatum, et ita est in omnibus aliis. Unde dum unusquisque fidelis secundum gratiam sibi datam alteri servit, efficitur alterius membrum. Gal. ult.: alter alterius onera portate. I Petr. IV, 10: unusquisque sicut accepit gratiam in alterutrum illam administrantes. Deinde, cum dicit habentes autem donationes, exequitur per partes monitionem, quam supra posuerat de sobrio et moderato gratiae usu. Et primo ponit gratiarum diversitatem, dicens: sumus, inquam, alter alterius membra, non secundum eamdem gratiam, sed habentes diversas donationes differentes, non ex diversitate meritorum, sed secundum gratiam quae data est nobis. I Cor. VII, 7: unusquisque proprium donum habet ex Deo, unus quidem sic, alius vero sic. Matth. XXV, 14 s.: vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua, et uni dedit quinque talenta, alii autem duo, alii vero unum. Secundo docet diversarum gratiarum usum, et, primo, in rebus divinis, quantum ad cognitionem quidem, dicens: sive prophetia, quam habentes, utamur ea secundum rationem fidei. Dicitur autem prophetia quaedam apparitio ex revelatione divina eorum quae sunt procul. Unde I Reg. IX, 9 dicitur: qui propheta hodie dicitur, vocabatur olim videns. Sunt autem procul a cognitione nostra, secundum se quidem futura contingentia, quae propter defectum sui esse cognoscibilia non sunt; sed res divinae sunt procul a nostra cognitione, non secundum se, cum sint maxime cognoscibiles, quia, ut dicitur I Io. I, 5: Deus lux est, et tenebrae in eo non sunt ullae, sed propter defectum intellectus nostri, qui se habet ad ea, quae sunt in seipsis manifestissima, sicut oculus noctuae ad lucem solis. Et quia unumquodque magis proprie dicitur tale, quod est secundum se tale, quam quod est est tale secundum aliud; inde est quod magis proprie dicuntur esse procul a cognitione nostra futura contingentia. Et propter hoc horum proprie est prophetia. Amos c. III, 7: non faciet dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum. Dicitur tamen prophetia communiter etiam revelatio quorumcumque occultorum. Hoc autem donum prophetiae, non solum fuit in veteri testamento, sed etiam in novo Ioel II, 28: effundam de spiritu meo super omnem carnem, et prophetabunt filii vestri. Dicuntur etiam prophetae in novo testamento, qui prophetica dicta exponunt, quia sacra Scriptura eodem spiritu interpretatur quo est condita. Eccli. XXIV, 46: adhuc doctrinam quasi prophetiam effundam. Ordinatur autem prophetiae donum, sicut et aliae gratiae gratis datae, ad fidei aedificationem. I Cor. XII, 7: unicuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem. Hebr. II, 3 s.: confirmata est, scilicet doctrina fidei, contestante Deo signis et prodigiis, et variis virtutibus, et spiritus sancti distributionibus. Et ideo prophetia est utendum secundum rationem fidei, id est non in vanum sed ut per hoc fides confirmetur, non autem contra fidem. Unde dicitur Deut. XIII, v. 1: si surrexerit in medio tui propheta, et dixerit tibi: eamus, et sequamur deos alienos; non audies verba prophetiae illius, quia scilicet prophetizat contra rationem fidei. Quantum ad sacramenta ministranda subdit sive ministerium in ministrando, id est, si quis accepit gratiam vel officium ministerii, puta ut sit episcopus vel sacerdos, qui dicuntur ministri Dei. Is. c. LXI, 6: vos sacerdotes domini vocabimini, ministri Dei nostri: dicetur vobis, exequatur illud diligenter exequendo in ministrando, II Tim. IV, 5: ministerium tuum imple. Secundo tangit ea quae pertinent ad res humanas, in quibus potest aliquis alteri subvenire. Primo quidem quantum ad cognitionem vel speculativam vel practicam. Quantum ergo ad speculativam primo dicit sive qui docet, id est qui habet officium vel gratiam docendi, utatur doctrina, id est ut studiose et fideliter doceat. Iob IV, 3: ecce docuisti plurimos. Matth. ult.: euntes docete omnes gentes. Quantum autem ad cognitionem practicam subdit qui exhortatur, id est qui habet officium vel gratiam exhortandi homines ad bonum, utatur illo in exhortando. Thess. II, v. 3: exhortatio nostra non fuit de errore, neque de immunditia, neque in dolo. Tit. II, v. 15: haec loquere et exhortare. Deinde ponit ea quae pertinent ad exteriora opera, in quibus quandoque aliquis subvenit alicui aliquod donum dando, et quantum ad hoc dicit qui tribuit, id est qui habet facultatem tribuendi et gratiam, exequatur hoc in simplicitate, ut scilicet nihil mali ex illo intendat, quasi donis homines ad malum alliciens. Vel etiam cum aliquis ex modico dato intendit multo maiora acquirere. Eccli. XX, 14 s.: datus insipientis non erit tibi utilis, oculi enim illius septemplices sunt. Exigua dabit, et multa improperabit. Et Prov. c. XI, 28: simplicitas iustorum dirigit eos. Quandoque autem aliquis subvenit alteri, eius curam habendo, et quantum ad hoc dicit qui praeest, id est qui est in praelationis officio constitutus, utatur illo officio in sollicitudine. Hebr. ult.: obedite praepositis vestris, et subiacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi rationem reddituri pro animabus vestris. II Cor. XI, 28: sollicitudo omnium Ecclesiarum. Quandoque autem subvenit aliquis alicui relevando eius miseriam, et quantum ad hoc dicit qui miseretur, id est qui habet facultatem et affectum miserendi, exequatur hoc in hilaritate, quasi libenter hoc faciens. II Cor. IX, 7: non ex tristitia, aut ex necessitate. Hilarem enim datorem diligit Deus. Eccli. XXXV, 11: in omni dato hilarem fac vultum tuum. Deinde cum dicit dilectio sine simulatione, etc., docet usum doni gratuiti, quod est omnibus commune, scilicet charitatis. Et primo ponit ea quae pertinent ad charitatem in generali; secundo ponit quaedam specialiter pertinentia ad dilectionem quorumdam, ibi necessitatibus sanctorum, et cetera. Circa primum tria facit. Primo ostendit qualis debeat esse dilectio charitatis ex parte diligentis; secundo, qualiter se debeat habere ad proximum, ibi charitatem fraternitatis, etc.; tertio, qualiter se debeat habere ad Deum, ibi sollicitudine non pigri. Circa qualitatem autem charitatis tria docet. Primo quidem, quod dilectio debet esse vera. Unde dicit dilectio sine simulatione, ut scilicet non tantum in verbo, aut in exteriori apparentia, sed sit in vero cordis affectu, et efficacia operis. I Io. III, 18: non diligamus verbo, neque lingua, sed opere et veritate. Eccli. VI, 15: amico fideli nulla est comparatio. Secundo docet quod dilectio debet esse pura, cum dicit odientes malum. Tunc etiam est pura dilectio, quando homo non consentit amico suo in malum, sed ita diligit hominem, ut eius vitium odiat. Unde dicitur I Cor. XIII, 6: non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. Ps. CXVIII, 113: iniquos odio habui. Tertio docet quod dilectio debet esse honesta, cum dicit adhaerentes bono, ut scilicet aliquis adhaereat alteri propter bonum virtutis. Gal. IV, 18: bonum autem aemulamini in bono semper. Haec est pulchra dilectio, de qua dicitur Eccli. XXIV, 24: ego mater pulchrae dilectionis. Deinde, cum dicit charitatem fraternitatis, ostendit qualiter charitas se debeat habere ad proximum. Et primo quantum ad interiorem affectum, cum dicit charitatem fraternitatis invicem diligentes; ut scilicet non solum fratres diligamus per charitatem sed etiam diligamus ipsam charitatem, qua eos diligimus et ab eis diligimur. Sic enim si charam habemus charitatem, non de facili eam dissolvi faciemus. Hebr. ult.: charitas fraternitatis maneat in vobis. Cant. ult.: si dederit homo omnem substantiam domus suae pro dilectione, tamquam nihil despiciet illam. Secundo, quantum ad exteriorem effectum, cum dicit honore invicem praevenientes. In quo tria designantur. Primo quidem quod homo proximum in reverentia debet habere, quod pertinet ad rationem honoris. Nullus enim potest vere diligere eum quem despicit. Phil. II, 3: in humilitate, superiores invicem arbitrantes. Quod quidem fit dum aliquis suum defectum considerat et bonum proximi. In honore autem non solum reverentia intelligitur, sed etiam necessariorum subventio, sicut, cum dicitur Ex. XX, 12: honora patrem tuum, et matrem tuam, praecipitur necessariorum subventio, sicut patet per hoc quod dominus, Matth. XV, v. 3 ss., arguit Pharisaeos contra hoc praeceptum impedientes filios a subventione parentum. Secundo designatur quod effectus dilectionis debet mutuo exhiberi, ut scilicet homo non solum velit beneficia recipere, sed etiam exhibere. Eccli. IV, 36: non sit porrecta manus tua ad accipiendum, et ad dandum collecta. Et XIV, 15 s.: in divisione sortis da et accipe. Et hoc designat, cum dicit invicem. Tertio designatur quod effectus dilectionis debet esse promptus et velox, quod designatur, cum dicit praevenientes, ut scilicet aliquis praeveniat amicum in beneficiis. Eccli. c. XXXVII, 1: omnis amicus dicet: et ego amicitiam copulavi. Deinde, cum dicit sollicitudine, etc., ostendit qualiter se debeat habere dilectio charitatis ad Deum. Et primo incipit ab ipsa rationis attentione, cum dicit sollicitudine sitis non pigri, scilicet ad serviendum Deo. Mich. VI, 8: indicabo tibi, o homo, quid sit bonum, et quid Deus requirat a te; postea subdit: sollicite ambulare cum Deo tuo. II Tim. II, 15: sollicite cura teipsum probabilem exhibere Deo. Secundo, quantum ad effectum, cum dicit spiritu sitis ferventes, scilicet in Dei dilectione. Procedit autem fervor ex abundantia caloris, unde fervor spiritus dicitur, quia propter abundantiam divinae dilectionis totus homo fervet in Deum, Act. XVIII, 25 dicitur quod Apollo fervens spiritu loquebatur. I Thes. ult.: spiritum nolite extinguere. Tertio, quantum ad exterius obsequium, cum dicit domino servientes, scilicet servitute latriae, quae soli Deo debetur. Deut. VI, 13: dominum Deum tuum adorabis, et illi soli servies. Ps. II, 11: servite domino in timore. Vel, secundum aliam litteram: tempori servientes, ut scilicet Dei servitium congruo tempore faciamus. Eccle. VIII, 6: omni negotio tempus est, et opportunitas. Quarto, quantum ad mercedem servitutis, cum dicit spe gaudentes, scilicet mercedis, quae est Dei fruitio. Gen. XV, 2: ego dominus merces tua magna nimis. Supra V, 2: gloriamur in spe gloriae filiorum Dei. Facit autem spes hominem gaudentem ratione certitudinis, sed tamen affligit ratione dilationis. Prov. XIII, 12: spes quae differtur affligit animam. Quinto, quantum ad difficultatem quam homo patitur in Dei servitio. Unde subdit in tribulatione, scilicet quam propter Deum sustinetis, sitis patientes. Supra V, v. 3: tribulatio patientiam operatur. Sexto quantum ad omnia praedicta dicit orationi instantes, in quo orationis assiduitas designatur. Lc. XVIII, 1: oportet semper orare, et numquam deficere. II Thess. V, 17: sine intermissione orate. Per orationem enim in nobis sollicitudo excitatur, fervor accenditur, ad Dei servitium incitamur, gaudium spei in nobis augetur et auxilium in tribulatione promeremur. Ps. CXIX, 1: ad dominum, cum tribularer, clamavi, et exaudivit me. Deinde, cum dicit necessitatibus sanctorum, etc., determinat de charitate quantum ad speciales quasdam personas. Et primo quidem quantum ad indigentes; secundo quantum ad inimicos, ibi benedicite persequentibus vos. Circa primum duo facit. Primo inducit ad exhibenda beneficia charitatis indigentibus in universali, cum dicit necessitatibus sanctorum communicantes. Ubi tria sunt notanda. Primo quidem quod eleemosynae ex charitate sunt impendendae indigentibus, sive necessitatem patientibus. Eph. IV, 28: laboret operando manibus suis quod bonum est, ut habeat unde tribuat necessitatem patienti. Secundo, quod potius est subveniendum iustis et sanctis quam aliis. Unde dicit necessitatibus sanctorum. Eccli. XII, 5: da iusto, et non recipias peccatorem. Quod quidem non sic est intelligendum, quin etiam in necessitatibus sit peccatoribus subveniendum, sed quia non est eis subveniendum ad fomentum peccati. Utilius tamen est subvenire iustis, quia talis eleemosyna fructuosa est, non solum ex parte dantis sed etiam ex suffragio recipientis. Lc. XVI, 9: facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula, scilicet suis suffragiis. Secundo in speciali admonet ad hospitalitatem, dicens hospitalitatem sectantes, quia scilicet in hoc misericordiae opere alia misericordiae opera includuntur. Nam hospes non solum domum exhibet ad manendum sed etiam alia necessaria subministrat. Hebr. ult.: hospitalitatem nolite oblivisci. I Petr. IV, 9: hospitales invicem sine murmuratione.

[86221] Super Rom., cap. 12 l. 3 Supra apostolus ostendit qualiter charitas sit exhibenda indigentibus, nunc ostendit qualiter sit exhibenda etiam inimicis. Et primo ponit admonitionem; secundo probat quod dixit, ibi scriptum est enim, et cetera. Circa primum considerandum est, quod ad charitatem tria pertinent. Primo quidem benevolentia, quae consistit in hoc quod aliquis velit bonum alteri et malum eius nolit; secundo concordia, quae consistit in hoc quod amicorum sit idem nolle et velle; tertio beneficentia, quae consistit in hoc quod aliquis benefaciat ei quem amat et eum non laedat. Primo ergo ponit ea quae pertinent ad benevolentiam; secundo ea quae pertinent ad concordiam, ibi gaudere cum gaudentibus; tertio ea quae pertinent ad beneficentiam, ibi nulli malum, et cetera. Circa primum duo facit. Primo monet ut benevolentia sit ampla, quae se extendat etiam ad inimicos, cum dicit benedicite persequentibus vos. Circa quod notandum est, quod benedicere est bonum dicere. Contingit autem bonum dicere tripliciter. Uno modo enuntiando, puta cum quis bonum alterius laudat. Eccli. c. XXXI, 28: splendidum in panibus benedicent labia multorum et testimonium veritatis illius fidele. Alio modo imperando, et sic benedicere per auctoritatem, est proprium Dei, cuius imperio bonum ad creaturas derivatur: ministerium autem pertinet ad ministros Dei, qui nomen domini super populum invocant. Num. VI, 22-26: sic benedicetis filiis Israel, et dicetis eis: benedicat tibi dominus, et custodiat te. Ostendat dominus faciem suam tibi, et misereatur tui. Convertat dominus vultum suum ad te, et det tibi pacem. Et post: invocabunt nomen meum super filios Israel, et ego benedicam eis. Tertio benedicit aliquis optando. Ps. CXXVIII, 8: et non dixerunt qui praeteribant, benedictio domini super vos. Et secundum hoc benedicere est bonum alicui velle, et quasi bonum pro aliquo precari. Et hoc modo accipitur hic. Unde in hoc quod dicitur benedicite persequentibus vos, datur intelligi quod etiam ad inimicos et persecutores debemus esse benevoli, eis bona optando et pro eis orando. Matth. V, 44: diligite inimicos vestros, et orate pro persequentibus et calumniantibus vos. Quod autem hic dicitur, quodam quidem modo est in praecepto, quodam autem modo est in consilio. Quod enim aliquis in generali dilectionis affectum impendat inimicis, non excludendo eos a communi dilectione proximorum et a communi oratione, quam quis pro fidelibus facit, pertinet ad necessitatem praecepti. Similiter etiam quod aliquis in articulo necessitatis inimico dilectionis effectum particulariter impendat, pertinet ad necessitatem praecepti. Unde dicitur Ex. c. XXIII, 4: si occurreris bovi inimici tui, aut asino erranti, reducas eum. Sed quod aliquis in speciali dilectionis affectum et orationis suffragium, aut qualecumque subventionis beneficium exhibeat inimico, interdum etiam extra articulum manifestae necessitatis, pertinet ad perfectionem consiliorum: quia per hoc ostenditur tam perfecta charitas hominis ad Deum quod omne humanum odium superet. Ille autem qui poenitet et misericordiam petit, iam non est inter inimicos aut persecutores computandus. Unde ei absque omni difficultate sunt charitatis indicia ostendenda. Eccli. XXVIII, 2: relinque proximo tuo nocenti te, et tunc deprecanti tibi peccata solventur. Secundo docet quod benevolentia sive benedictio sit pura, id est absque permixtione contrarii. Unde dicit benedicite, et nolite maledicere, id est ita benedicatis quod nullo modo maledicatis. Quod est contra quosdam qui ore benedicunt et corde maledicunt, secundum illud Ps. XXVII, 3: qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. Et etiam contra illos qui quandoque benedicunt, quandoque maledicunt, vel quibusdam benedicunt, quibusdam maledicunt. Iac. III, 10: ex ipso ore procedit benedictio et maledictio. Non oportet, fratres mei, haec ita fieri. I Petr. III, 9: non reddentes maledictum pro maledicto. Sed contra hoc videtur esse quod in sacra Scriptura plures maledictiones inveniuntur. Dicit enim Deut. XXVII, 26: maledictus qui non permanserit in sermonibus legis huius, nec eos opere perficit. Ad quod dicendum est quod maledicere est malum dicere: quod quidem tripliciter contingit, sicut et benedicere, scilicet enuntiando, imperando et optando; et secundum quodlibet horum modorum potest bene et male fieri. Si enim id quod est materialiter malum, dicatur malum quolibet praedictorum modorum, sub ratione boni non est illicitum, quia hoc est magis benedicere, quam maledicere: unumquodque enim magis iudicatur secundum suam formam, quam secundum suam materiam. Si vero aliquis dicat malum sub ratione mali, formaliter maledicit; unde est omnino illicitum. Utrumque autem horum contingit in hoc, quod aliquis enuntiando malum profert. Quandoque enim aliquis enuntiat malum alicuius ad notificandum necessariam veritatem et sic dicit malum sub ratione veri necessarii, quod est bonum, unde est licitum. Et hoc modo Iob III, 1 s. dicitur, quod Iob maledixit diei suae, enuntians malitiam praesentis vitae, sicut apostolus dicit Eph. V, 16: redimentes tempus, quoniam dies mali sunt. Quandoque autem aliquis enuntiat malum alterius sub ratione mali, scilicet intentione detrahendi. Et hoc est illicitum. Dicitur enim I Cor. VI, 10: neque maledici, neque rapaces regnum Dei possidebunt. Similiter etiam in eo quod quis dicit malum imperando; contingit autem quandoque quod aliquis dicit id quod est materialiter malum sub ratione boni, puta cum ex imperio alicuius provenit alicui malum poenae propter iustitiam, quod quidem est licitum. Et hoc modo transgressores legis maledicuntur, id est, poenae secundum iustitiam deputantur. Quandoque vero aliquis imperando dicit malum alterius iniuste, puta propter odium et vindictam. Et talis maledictio est illicita. Ex. XXI, 17: qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur. Et idem est etiam, circa id quod aliquis dicit malum optando. Si enim hoc optet sub ratione boni, puta ut per adversitatem alicuius perveniat ad spiritualem profectum, hoc licitum est. Iob V, 3: vidi stultum firma radice, et maledixi pulchritudini eius statim. Si vero hoc homo faciat propter odium vel vindictam, est omnino illicitum. I Reg. XVII, v. 43: maledixit Philisthaeus David in diis suis. Deinde cum dicit gaudere cum gaudentibus, etc., ponit ea quae pertinent ad concordiam. Et primo ponit concordiae documenta; secundo removet impedimenta, ibi non alta sapientes, et cetera. Concordia autem potest dupliciter attendi. Uno modo quantum ad effectum in bonis et in malis. In bonis quidem, ut aliquis bonis aliorum congaudeat; unde dicit gaudere, scilicet debetis, cum gaudentibus. Phil. II, v. 17: gaudeo et congratulor omnibus vobis. Sed hoc est intelligendum, quando quis gaudet de bono. Sunt autem quidam qui gaudent de malo, secundum illud Prov. II, 14: laetantur cum malefecerint, et exultant in rebus pessimis. Et in istis non est congaudendum. I Cor. XIII, 6 dicitur de charitate, quod non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. In malis autem, ut aliquis tristetur de malis alterius. Unde subdit, flere, scilicet debetis, cum flentibus. Iob XXX, 25: flebam quondam super eo, qui afflictus erat. Eccli. c. VII, 38: non desis plorantibus in consolatione, et cum lugentibus ambula. Ipsa enim compassio amici condolentis consolationem in tristitiis affert dupliciter: primo quidem, quia ex hoc colligitur efficax amicitiae argumentum. Eccli. XII, 9: in malitia illius, id est in infortunio, amicus cognitus est. Et hoc ipsum est delectabile cognoscere aliquem sibi esse verum amicum. Alio modo, quia ex hoc ipso quod amicus condolet, videtur se offerre ad simul portandum onus adversitatis, quod tristitiam causat. Et quidem levius portatur quod portatur a pluribus, quam ab uno solo. Secundo, concordia consistit in unitate sententiae, et quantum ad hoc dicit idipsum, id est idem sitis, invicem sentientes, ut scilicet in eadem sententia conveniatis. I Cor. I, 10: sitis perfecti in eodem sensu, et in eadem sententia. Phil. II, 2: eamdem charitatem habentes unanimes, idipsum sentientes. Sciendum est tamen, quod duplex est sententia. Una quidem quae pertinet ad iudicium intellectus circa speculabilia, puta circa considerationes geometricas vel naturales: dissentire autem in talibus non repugnat amicitiae vel charitati, quia charitas in voluntate est. Huiusmodi autem iudicia non proveniunt ex voluntate, sed ex necessitate rationis. Alia vero sententia pertinet ad iudicium rationis circa agenda, et in talibus dissensio amicitiae contrariatur: quia talis dissensio habet contrarietatem voluntatis. Et quia fides non solum est speculativa sed etiam practica, inquantum per dilectionem operatur, ut dicitur Gal. V, 6, ideo etiam dissentire a recta fide, est contrarium charitati. Deinde cum dicit non alta sapientes, etc., excludit impedimenta concordiae, quae quidem sunt duo. Primum est superbia, ex qua contingit quod dum aliquis inordinate suam excellentiam quaerit et subiectionem refugit, vult alium subiici et eius excellentiam impedire. Et ex hoc sequitur discordia. Prov. XIII, 10: inter superbos semper iurgia sunt. Et ideo ad hoc removendum dicit non sitis alta sapientes, ut scilicet inordinate vestram excellentiam appetatis. Supra XI, 20: noli altum sapere, sed time. Eccli. III, 22: altiora te ne quaesieris. Sed sitis consentientes humilibus, id est his quae sunt humilia, id est quae abiecta videntur non recusetis cum oportuerit. Ps. LXXXIII, 11: elegi abiectus esse in domo Dei mei. I Petr. ult.: humiliamini sub potenti manu Dei, et cetera. Secundum impedimentum concordiae est praesumptio sapientiae, vel etiam prudentiae, ex qua contingit quod aliquis aliorum sententiae non credit. Ad quod removendum dicit nolite esse prudentes apud vosmetipsos, ut scilicet iudicetis solum id esse prudentiae quod vobis videtur. Is. V, 21: vae qui sapientes estis in oculis vestris, et coram vobismetipsis prudentes. Supra XI, 25: ut non sitis vobismetipsis sapientes. Deinde, cum dicit nulli malum pro malo, etc., docet illa quae pertinent ad beneficentiam, excludendo contrarium. Et primo docet quod non sit alicui malefaciendum ratione vindictae; secundo docet quod non sit alicui malefaciendum ratione defensionis, ibi non vosmetipsos defendentes. Circa primum tria facit. Primo prohibet vindictam dicens nulli malum pro malo reddentes, scilicet sitis. Ps. VII, 5: si reddidi retribuentibus mihi mala. I Petr. III, v. 9: non reddentes malum pro malo. Sed hoc est intelligendum formaliter, sicut supra dictum est de maledicto: prohibemur enim affectu odii vel invidiae reddere malum pro malo, ita quod in malo alterius delectemur. Sed si pro malo culpae quod quis facit, reddat iudex malum poenae secundum iustitiam ad compensandam malitiam, materialiter quidem infert malum, sed formaliter et per se infert bonum. Unde cum iudex suspendit latronem pro homicidio, non reddit malum pro malo sed magis bonum pro malo. Et hoc modo apostolus quemdam pro peccato incestus tradidit Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fieret, ut habetur I Cor. V, 5. Secundo docet quod etiam bona sint proximis exhibenda, dicens providentes, scilicet sitis, bona non tantum coram Deo, ut scilicet curetis satisfacere conscientiae vestrae coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus, ut scilicet ea faciatis quae hominibus placeant. I Cor. X, 32 s.: sine offensione estote Iudaeis, et gentibus, et Ecclesiae Dei, sicut et ego per omnia omnibus placeo. II Cor. VIII, 21: providentes bona non solum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus. Hoc tamen contingit et bene et male fieri. Si enim hoc fiat propter favorem humanum, non bene agitur. Matth. VI, 1: attendite ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis. Si autem hoc fiat ad gloriam Dei, bene agitur, secundum illud Matth. c. V, 6: sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum qui in caelis est. Tertio assignat rationem utriusque dictorum. Ad hoc enim debemus abstinere a retributione malorum, et coram hominibus bona providere, ut cum hominibus pacem habeamus, et ideo subdit cum omnibus hominibus pacem habentes, Hebr. ult.: pacem sequimini cum omnibus. Sed hic addit duo, quorum primum est quod dicit si fieri potest. Quandoque enim malitia aliorum impedit ne cum eis pacem habere possimus, quia scilicet cum eis pax haberi non potest, nisi eorum malitiae consentiatur, quam quidem pacem constat esse illicitam. Unde dominus dicit Matth. X, 34: non veni pacem mittere, sed gladium. Aliud autem addit dicens quod ex vobis est, scilicet et si ipsi contra pacem agant, tamen quod in nobis est facere nos debemus, ut eorum pacem quaeramus. Ps. CXIX, 7: cum his qui oderunt pacem eram pacificus. Et alibi: inquire pacem et persequere eam. Deinde, cum dicit non vosmetipsos defendentes, etc., ostendit quod non sunt mala proximis inferenda per modum defensionis. Et primo ponit documentum, dicens non sitis vosmetipsos defendentes, o charissimi, sicut de Christo dicitur Is. l, 6: dedi corpus meum percutientibus, et genas meas vellentibus. Et Is. LIII, 7: quasi agnus coram tondente se obmutuit, et cetera. Unde et ipse dominus mandavit Matth. V, 39: si quis te percusserit in una maxilla, praebe ei etiam alteram. Sed, sicut Augustinus dicit in libro contra mendacium, ea quae in novo testamento a sanctis facta sunt, valent ad exempla intelligendarum Scripturarum, quae in praeceptis data sunt. Ipse autem dominus cum alapa percussus esset, non ait: ecce altera maxilla; sed: si male locutus sum, testimonium perhibe de malo; si autem bene, quid me caedis? Ubi ostendit praeparationem alterius maxillae in corde esse faciendam. Paratus enim fuit dominus non solum in altera caedi pro salute hominis, sed in toto corpore crucifigi. Et sicut Augustinus dicit ad Marcellinum, tunc quidem hoc mandatum recte fit cum ei creditur profuturum esse propter quem fit, ad operandam in eo correctionem atque concordiam, etiam si alius exitus consequatur. Sunt igitur ista praecepta patientiae semper in cordis praeparatione retinenda et ipsa benevolentia, ne reddatur malum pro malo, semper in voluntate complenda est. Agenda sunt autem et multa etiam cum invitis benigna quadam asperitate plectendis. Secundo assignat rationem, cum dicit sed date locum irae, id est divino iudicio. Quasi diceret: committatis vos Deo, qui suo iudicio potest vos defendere et vindicare, secundum illud I Petr. ult.: omnem sollicitudinem vestram proiicientes in eum, quoniam ipsi cura est de vobis. Sed haec intelligenda sunt in casu in quo nobis non adest facultas aliter faciendi secundum iustitiam; sed quia, ut dicitur Deut. I, v. 17: domini est iudicium, cum aliquis auctoritate iudicis, vel vindictam quaerit ad comprimendam malitiam et non propter odium, vel etiam cum auctoritate alicuius superioris suam defensionem procurat, intelligitur locum dare irae, id est divino iudicio, cuius ministri sunt principes, ut dicitur infra XIII, 4. Unde etiam Paulus procuravit se per armatos defendi contra insidias Iudaeorum, ut patet Act. XXIII, 12 ss. Deinde, cum dicit sicut scriptum est, etc., probat quod dixerat. Et primo per auctoritatem; secundo per rationem, ibi noli vinci a malo, et cetera. Circa primum duo facit. Primo probat quod dictum est de prohibitione vindictae, dicens dictum est: date locum irae, id est divino iudicio, scriptum est enim, Deut. XXXII, 35, mihi vindictam, scilicet servate, et ego retribuam, dicit dominus. Nostra littera sic habet: mea est ultio, et ego retribuam eis in tempore. Ps. XCIII, 1: Deus ultionum dominus. Nahum I, 2: Deus aemulator et ulciscens dominus. Secundo probat per auctoritatem, quod dictum est de benevolentia exhibenda inimicis. In qua quidem auctoritate, primo, ponit documentum ut subveniamus inimicis in articulo necessitatis, quia hoc est de necessitate praecepti, ut supra dictum est. Et hoc est quod dicit sed, si esurierit inimicus tuus, ciba illum; si sitit, potum da illi. Matth. V, v. 44: benefacite his qui oderunt vos. Secundo rationem assignat, dicens hoc enim faciens, carbones ignis congeres super caput eius. Quod quidem uno modo potest intelligi in malum, ut sit sensus: si tu ei benefacias, bonum tuum vertetur ei in malum, quia ex hoc incurret combustionem ignis aeterni per suam ingratitudinem. Sed iste sensus repugnat charitati, contra quam ageret, qui alicui subveniret ut ei proveniret in malum. Et ideo est exponendum in bonum, ut sit sensus hoc enim faciens id est, in necessitate ei subveniens, carbones ignis, id est amorem charitatis de qua dicitur Cant. VIII, v. 6: lampades eius, ut lampades ignis atque flammarum congeres, id est, congregabis, super caput, id est, super mentem eius. Quia, ut Augustinus dicit in libro de catechizandis rudibus, nulla est maior provocatio ad amandum, quam praevenire amando. Nimis enim durus animus qui dilectionem: et si nolebat impendere, nolit rependere. Deinde, cum dicit noli vinci a malo, etc., probat quod dixit per rationem. Naturale est enim homini ut velit adversarium vincere et non vinci ab eo. Illud autem ab aliquo vincitur, quod ad illud trahitur, sicut aqua vincitur ab igne quando trahitur ad calorem ignis. Si ergo bonus aliquis homo, propter malum quod sibi ab aliquo infertur, trahatur ad hoc quod ei male faciat, bonus a malo vincitur. Si autem e contrario propter beneficium quod bonus persecutori exhibet, eum ad suum amorem trahat, bonus malum vincit. Dicit ergo noli vinci a malo, scilicet eius qui te persequitur, ut tu eum persequaris, sed in bono tuo vince malum illius, ut scilicet ei benefaciendo, eum a malo trahas. I Io. ult.: haec est victoria quae vincit mundum, fides nostra. Ier. XV, 19: ipsi convertentur ad te, et tu non converteris ad eos.

[86222] Super Rom., cap. 13 l. 1 Postquam apostolus ostendit qualiter se debeat homo exhibere Deo, utendo donis gratiae eius hic ostendit quomodo debeat se exhibere proximo: et primo quantum ad superiores; secundo quantum ad omnes, ibi nemini quicquam debeatis, et cetera. Circa primum duo facit. Primo inducit homines ad subiectionem quam debent superioribus; secundo ad exhibendum subiectionis signum, ibi ideo et tributa praestatis, et cetera. Circa primum tria facit. Primo proponit documentum; secundo rationem assignat, ibi non enim est potestas, etc.; tertio infert conclusionem intentam, ibi ideoque, et cetera. Circa primum considerandum est quod quidam fideles in primitiva Ecclesia dicebant terrenis potestatibus se subiici non debere propter libertatem, quam consecuti erant a Christo, secundum illud Io. VIII, v. 36: si filius vos liberaverit, vere liberi eritis. Sed libertas per Christum concessa, est libertas spiritus qua liberamur a peccato et morte, sicut supra VIII, 2 dictum est: lex spiritus in Christo Iesu liberavit me a lege peccati et mortis. Caro autem adhuc remanet servituti obnoxia, sicut supra dictum est. Et ideo tunc nulli subiectioni homo, per Christum liberatus, erit obnoxius, nec spirituali scilicet, nec carnali. Unde dicitur I Cor. XV, 24: cum tradiderit Christus regnum Deo patri, et evacuaverit omnem principatum et potestatem. Interim autem dum corruptibilem carnem gerimus, oportet nos dominis carnalibus subiacere. Unde dicitur Eph. VI, 5: servi, obedite dominis carnalibus. Et hoc est etiam quod hic apostolus dicit omnis anima potestatibus sublimioribus subdita sit. Potestates autem sublimiores hic dicuntur homines in potestatibus constituti, quibus secundum iustitiae ordinem subiici debemus. I Petr. II, 23: subditi estote omni humanae creaturae propter Deum, sive regi quasi praecellenti, sive ducibus, tamquam ab eo missis, et cetera. Dicit autem indefinite potestatibus sublimioribus, ut ratione sublimitatis officii eis subiiciamur, etiam si sint mali. Unde I Petr. II, 18 subditur: subiecti estote non tantum bonis et modestis, sed etiam dyscolis. Quod autem dicitur omnis anima, per synecdochen intelligitur omnis homo, sicut et Gen. XVII, 14: delebitur anima illa de populo suo. Utitur autem hoc modo loquendi, quia subiectionem superioribus debemus ex animo, id est ex pura voluntate, secundum illud Eph. c. VI, 6 s.: non ad oculum servientes, quasi hominibus placentes, sed ex animo cum bona voluntate. Deinde cum dicit non est enim potestas, etc., ponit rationem admonitionis praemissae. Primo quidem ex parte honesti; secundo ex parte necessarii, ibi qui autem resistunt, et cetera. Circa primum duo facit. Primo praemittit duo principia; secundo ex eis concludit, ibi itaque qui resistit, et cetera. Primo enim praemittit originem potestatis, dicens non est enim potestas nisi a Deo. Quicquid enim communiter de Deo et creaturis dicitur, a Deo in creaturas derivatur, sicut patet de sapientia, Eccli. I, 1: omnis sapientia a domino Deo est. Potestas autem de Deo et de hominibus dicitur. Iob c. XXXVI, 5: Deus potestates non abiicit, cum ipse sit potens. Unde consequens est, quod omnis humana potestas sit a Deo. Dan. c. IV, 14: dominabitur excelsus in regno hominum, et cuicumque voluerit, dabit illud. Io. XIX, 11: non haberes potestatem adversum me ullam, nisi tibi datum esset desuper. Sed contra hoc esse videtur, quod dicitur Osee VIII, 4: ipsi regnaverunt, et non ex me: principes extiterunt, et non cognovi. Ad hoc dicendum est, quod regia potestas, vel cuiuscumque alterius dignitatis potest considerari quantum ad tria. Uno quidem modo quantum ad ipsam potestatem, et sic est a Deo, per quem reges regnant, ut dicitur Prov. VIII, 15. Alio modo potest considerari quantum ad modum adipiscendi potestatem, et sic quandoque potestas est a Deo: quando scilicet aliquis ordinate potestatem adipiscitur, secundum illud Hebr. V, 4: nemo sibi honorem assumit, sed qui vocatur a Deo tamquam Aaron. Quandoque vero non est a Deo sed ex perverso hominis appetitu, qui per ambitionem, vel quocumque alio illicito modo potestatem adipiscitur. Amos VI, 14: numquid non in fortitudine nostra assumpsimus nobis cornua? Tertio modo potest considerari quantum ad usum ipsius: et sic quandoque est a Deo, puta cum aliquis secundum praecepta divinae iustitiae utitur concessa sibi potestate, secundum illud Prov. VIII, 15: per me reges regnant, et cetera. Quandoque autem non est a Deo, puta cum aliqui potestate sibi data utuntur contra divinam iustitiam, secundum illud Ps. II, 2: astiterunt reges terrae, et principes convenerunt in unum adversus dominum, et cetera. Dubitatur etiam de potestate peccandi, utrum sit a Deo. Ad quod dicendum est quod ipsa potentia qua peccatur, a Deo est. Eadem enim potentia est qua peccatur et qua recte agitur: sed quod in bonum ordinetur, a Deo est; quod autem ordinetur ad peccandum, est ex defectu creaturae, inquantum est ex nihilo. Secundo ponit, quod ea quae sunt, a Deo ordinata sunt, cuius ratio est quia Deus omnia per suam sapientiam fecit, secundum illud Ps. CIII, 24: omnia in sapientia fecisti. Est autem proprium sapientiae ordinate omnia disponere. Sap. VIII, 1: attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter. Et ideo oportet effectus divinos ordinatos esse. Iob XXXVIII, 33: numquid nosti ordinem caeli, et pones rationem eius in terra? Duplicem autem ordinem Deus in suis effectibus instituit: unum quidem quo omnia ordinantur in ipsum, Prov. XVI, 4: universa propter semetipsum operatus est Deus, alium vero quo effectus divini ordinantur ad invicem, sicut dicitur Deut. IV, 19 de sole et luna et stellis, quod fecit ea in ministerium cunctis gentibus. Deinde cum dicit itaque qui resistit, etc., ex duabus praemissis concludit propositum. Si enim potestas principum, inquantum talis est, a Deo est, et nihil est a Deo sine ordine, consequens est, quod etiam ordo, quo inferiores potestatibus superioribus subiiciuntur, sit a Deo. Itaque qui contra hunc ordinem resistit potestati, Dei ordinationi resistit. I Reg. VIII, 7: non te abiecerunt, sed me, ne regnem super eos. Lc. X, 16: qui vos spernit, me spernit. Resistere autem divinae ordinationi contrariatur honestati virtutis. Unde contra virtutem agit quicumque potestati resistit, in eo quod pertinet ad ordinem suae potestatis. Deinde cum dicit qui autem resistunt, etc., ostendit huiusmodi subiectionem non solum esse honestam, sed necessariam. Et primo proponit quod intendit; secundo probat propositum, ibi nam principes, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est, quod qui resistit potestati, Dei ordinationi resistit, quod quidem secundum se est vitandum, tamquam contrarium virtuti. Multi tamen sunt, qui amorem virtutis non habentes, ea quae sunt contraria virtuti non detestantur. Unde tales cogendi sunt ad vitationem malorum per poenas, et quantum ad hoc subdit qui autem resistunt, scilicet divinae ordinationi, sibi damnationem acquirunt, contra potestatis ordinem agendo. Quod quidem potest intelligi, uno modo, de damnatione aeterna, quam merentur qui potestatibus subiici nolunt in eo quod debent. In cuius exemplum Dathan et Abiron, qui Moysi et Aaron restiterunt, sunt a terra absorpti, ut habetur Num. XVI, 20 ss. Alio modo potest intelligi de damnatione poenae, quae per ipsos principes infertur. Prov. XX, 2: sicut rugitus leonis, ita et terror regis: qui provocant eum, peccant in animam suam. Sed contra hoc videtur esse quod apostoli et martyres principibus et potestatibus restiterunt et ex hoc non damnationem a Deo sed praemium acquisiverunt. Sed dicendum est quod apostolus hic loquitur de eo qui resistit potestati inferiori, secundum quod est a Deo ordinata. Habet autem hoc divina ordinatio ut potestati inferiori non obediatur contra superiorem, sicut etiam in rebus humanis ut proconsuli non obediatur contra imperatorem, nec balivo contra regem. Et omnis potestas humana sub potestate Dei ordinatur et nulli potestati humanae est contra Deum obediendum, secundum illud Act. V, 29: oportet obedire magis Deo quam hominibus. Deinde cum dicit nam principes, etc., assignat rationem eius quod dixerat. Et primo proponit rationem; secundo ex ratione posita quoddam utile documentum trahit, ibi vis autem non timere potestatem, et cetera. Tertio huius documenti necessitatem assignat, ibi si autem malefeceris, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est quod qui resistunt potestati, sibi damnationem acquirunt, nam principes, qui hic potestates dicuntur, non sunt timori, id est in timorem, boni operis, id est propter bonum opus, sed mali, id est propter malum. Quod quidem videtur esse intelligendum secundum causam instituendi principes. Ad hoc enim sunt instituendi principes, ut illi qui amore virtutis non provocantur ad vitandum malum et faciendum bonum, cogantur ad hoc timore poenae. Prov. XX, 8: rex qui sedet in solio iudicii, dissipat omne malum intuitu suo. Et secundum hoc dicitur quod principes non sunt timori boni operis sed mali, quantum ad id quod principi ex officio competit, sicut et Is. XXXII, 8 dicitur: princeps ea quae sunt digna principe cogitabit. Potest autem hoc referri etiam ad malos principes, qui non sunt timori boni operis sed mali: quia et si interdum iniuste persequuntur bene operantes, non tamen illi qui bene operantur, causam habent timendi, quia hoc ipsum, si patienter sustinent, in eorum bonum cedit, secundum illud I Petr. III, 14: si quid patimini propter iustitiam, beati: timorem autem eorum ne timueritis, ut non conturbemini. Ex hoc autem quod hic dicitur, assignari potest ratio quare qui potestati resistunt, sibi damnationem acquirant: sive intelligatur de damnatione punitionis, qua principes rebelles puniunt, sive de damnatione qua homines puniuntur a Deo. Si enim principes sunt timori mali operis, consequens est quod si aliquis potestati resistat, male operetur; et ita ipse homo, male agendo, est sibi causa punitionis temporalis et aeternae. Deinde cum dicit vis autem non timere, etc., ex eo quod dixerat quoddam utile documentum tradit, scilicet vitandi timorem principum. Et primo insinuat sua interrogatione hoc esse desiderabile, dicens vis non timere potestatem? Quasi dicat: hoc debet homini esse placitum. Prov. XX, 2: sicut rugitus leonis, ita et terror regis. Secundo docet medium ad hoc perveniendi, dicens bonum fac; quia, ut dicitur Prov. XVI, 13: voluntas regum, labia iusta; et in Ps. c, 6: ambulans in via immaculata, hic mihi ministrabat. Tertio ostendit huius effectum, dicens: et si benefeceris, non solum timorem vitabis, sed etiam habebis laudem ex illa, scilicet potestate; quod planum est si accipiatur secundum finem, ad quem institutae sunt potestates. Ad hoc enim institutae sunt ut non solum a malis timore poenarum retrahant sed etiam ut ad bonum per praemia alliciant, secundum illud I Petr. II, 14: sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malorum, laudem vero bonorum. Verificatur hoc etiam de malis principibus, quorum iniustam persecutionem, dum boni patienter sustinent, laudantur. Iac. V, 11: ecce beatificamus eos qui sustinuerunt. Quarto rationem assignat, dicens Dei enim minister est tibi in bonum. Quod quidem manifeste patet, quantum ad debitum ordinem principum. Sunt enim sub regimine Dei, quasi supremi principis, tamquam ministri ordinati. Sap. VI, 3: cum essetis ministri regis illius, et cetera. Ad idem autem tendit minister et dominus. Eccli. X, 2: secundum iudicem populi, sic et ministri eius. Et ideo sicut Deus operatur in bonum his qui bonum agunt, ita et principes si recte ministerium suum impleant. Sed et mali principes ministri Dei sunt, secundum ordinationem Dei ad inferendas poenas, licet hoc sit praeter intentum eorum; secundum illud Is. X, 5: Assur virga furoris mei, et baculus ipse in manu mea est. Ipse autem non sic arbitrabitur. Et Ier. XXV, 9: assumam universam cognationem Aquilonis, et Nabuchodonosor regem Babylonis servum meum, et adducam eos super terram istam, et super habitatores eius, et cetera. Et quia tales mali principes, interdum, Deo permittente, bonos affligunt, quod in bonum eorum cedit, secundum illud supra VIII, 28: diligentibus Deum, et cetera. Deinde cum dicit si autem male, etc., ostendit necessitatem praemissi documenti. Dictum est enim quod benefaciendo non timebis potestatem, si autem malefeceris, time: quia causam timoris habes. Prov. c. X, 29: pavor his qui operantur malum. Sap. XVII, 10: cum sit timida nequitia, data est in omnium condemnationem. Secundo assignat rationem dicens non enim sine causa gladium portat. Loquitur autem secundum consuetudinem principum, qui quasi insignia suae potestatis deferebant instrumenta puniendi, puta fasces virgarum ad verberandum, et secures vel gladios ad occidendum. Iob XIX, 29: fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum est gladius. Tertio rationem exponit dicens portat, inquam, gladium, quia est minister Dei, vindex, id est vindictam exercens, in iram, id est, ad exequendam iram Dei, id est iustum iudicium eius, ei qui malum agit, id est, contra malefactorem. Ez. XVII, 37 ss.: ecce ego congregabo omnes amatores tuos, et iudicabo te in iudiciis adulterorum, et dabo te in manus eorum, et cetera. Prov. XVI, 12: abominabiles regi qui impie agunt, quoniam iustitia firmatur solium. Ex quo patet quod non solum est licitum sed etiam meritorium principibus, qui zelo iustitiae vindictam exercent in malos. Unde dicitur Ez. XXIX, 19 s.: erit merces exercitui illius, et operi quo servivit mihi adversus eam. Deinde cum dicit ideoque necessitate, etc., infert conclusionem principaliter intentam, dicens: ideoque, propter praedictas rationes, subditi estote principibus ex necessitate, quia scilicet hoc est ex necessitate salutis, vel subditi estote voluntarie necessitati, quae vobis imminet potentia principum, ut faciatis de necessitate virtutem; non solum propter iram, id est vindictam vitandam, quod pertinet ad secundam rationem, sed etiam propter conscientiam bonam conservandam, quod pertinet ad primam rationem, quia qui potestati resistit Dei ordinationi resistit. Tit. III, 1: admone illos principibus et potestatibus subditos esse. Deinde cum dicit ideo enim et tributa praestatis, etc. inducit homines ad exhibendum suis superioribus signum subiectionis. Et primo ponit signum subiectionis; secundo inducit ad eius exhibitionem, ibi reddite ergo, et cetera. Circa primum duo facit. Primo ponit subiectionis signum, dicens ideo enim, scilicet quia debetis esse subiecti, et tributa praestatis, id est, praestare debetis, in signum scilicet subiectionis. Et ideo conquerendo dicitur Thren. I, 1: princeps provinciarum facta est sub tributo. Dicuntur autem tributa, eo quod subditi dominis ea tribuunt. Secundo assignat rationem, dicens ministri enim Dei sunt, in hoc ipsum, id est, pro ipso, scilicet tributa recipiendo, servientes, scilicet Deo, et populo. Quasi dicat: unusquisque de suo ministerio vivere debet, secundum illud I Cor. IX, v. 7: quis, pascit gregem et de lacte eius non edit? Et ideo cum principes nostri suo regimine Deo ministrent, a populo debent tributa suscipere, quasi stipendia sui ministerii, non autem ita quod hoc debeant sibi computare pro praemio. Proprium enim praemium principis est laus et honor, ut philosophus dicit in V Ethic. Et cum hoc non sufficit, tyrannus fit. Sed hoc non est intelligendum de laude humana solum vel honore, quia tale praemium esset vanum, sed de laude et honore divino, qui principibus bene gubernantibus exhibetur. Sap. VI, 22: o reges populi, diligite sapientiam, ut in perpetuum regnetis. Huiusmodi autem tributa recipiunt ad sustentationem, laborant autem principes ad omnium pacem. Unde dicitur I Tim. II, 1 s.: obsecro primum omnium fieri obsecrationes pro regibus, et omnibus qui in sublimitate sunt constituti, ut quietam ac tranquillam vitam agamus. Baruch I, 11 s.: orate pro vita Nabuchodonosor regis Babylonis, ut vivamus sub umbra eius. Ab hoc tamen debito liberi sunt clerici ex privilegio principum, quod quidem aequitatem naturalem habet. Unde etiam apud gentiles liberi erant a tributis illi qui vacabant rebus divinis. Legitur enim Gen. XLVII, v. 20-22, quod Ioseph subiecit Pharaoni totam terram Aegypti praeter terram sacerdotum, quae a rege tradita fuerat eis, quibus et statuta cibaria ex horreis publicis praebebantur. Et infra dicitur quod in universa terra Aegypti, quinta pars solvitur absque terra sacerdotali, quae libera erat ab hac conditione. Hoc autem ideo aequum est, quia sicut reges sollicitudinem habent de bono publico in bonis temporalibus, ita ministri Dei in spiritualibus, et sic per hoc quod Deo in spiritualibus ministrant, recompensant regi quod pro eorum pace laborat. Sed attendendum est: cum tributa dicat regibus esse debita quasi laboris stipendium, dupliciter peccare possunt principes accipiendo tributa. Primo quidem si utilitatem populi non procurent sed solum ad diripiendum eorum bona intendant. Unde dicitur Ez. XXXIV, 3: lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Alio modo ex eo quod violenter diripiunt supra statutam legem, quae est quasi quoddam pactum inter regem et populum, et supra populi facultatem. Unde dicitur Mich. III, 1: audite principes Iacob, et duces domus Israel. Et postea subdit: qui violenter tollitis pelles eorum desuper eis, et carnes eorum desuper ossibus eorum. Deinde cum dicit reddite ergo, etc., monet ad reddendum praedictum subiectionis signum. Et primo quidem in generali, dicens: ex quo tributum debetur principibus, tamquam Dei ministris, reddite ergo omnibus debita. Ex quo patet quod ex necessitate iustitiae tenentur subditi sua iura principibus exhibere. Matth. XVIII, 24: oblatus est regi unus qui debebat decem millia talenta. Et Matth. XXII, v. 21: reddite quae sunt Caesaris, Caesari, et cetera. Secundo specificat, et, primo, ea quae sunt exteriora, dicens cui tributum, scilicet debetis, reddite tributum, quia scilicet principi tribuitur pro generali regimine, quo patriam in pace et quiete gubernat. Gen. c. XLIX, 15: vidit requiem quod esset bona, factusque est tributis serviens. Cui vectigal, scilicet debetis, reddite vectigal, quod scilicet redditur principi in aliquibus certis locis de mercimoniis, quae deferuntur pro reparatione viarum et custodia. Vel vectigal dicitur, quod datur principi, quando per patriam devehitur, sicut sunt procurationes et alia huiusmodi. Secundo ponit ea quae sunt interius exhibenda. Est autem considerandum quod principi debetur et timor et honor: timor quidem, inquantum est dominus, sua potestate malos coercens a malis. Mal. I, 6: si ego dominus, ubi est timor meus? Et ideo dicit cui timorem, scilicet debetis, reddite timorem. Prov. XXIV, 21: Deum time, fili mi. Inquantum autem quasi pater providet bonis quae sunt in laudem eorum, debetur illi honor. Mal. I, 6: si ego pater, ubi honor meus? Et ideo subdit, cui honorem, scilicet debetis, reddite honorem. I Petr. II, 17: regem honorificate. Sed contra est quod dicitur Lev. XIX, 15: non honores vultum potentis. Sed hoc est intelligendum quantum ad hoc ut pro eo a iustitia non declines. Unde subditur: iuste iudica proximo tuo.

[86223] Super Rom., cap. 13 l. 2 Supra apostolus ostendit qualiter debeant fideles ad superiores iustitiam observare, hic ostendit quid debeant omnibus communiter exhibere. Et circa hoc duo facit. Primo ponit quod intendit; secundo reddit rationem, ibi qui enim diligit, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est reddite omnibus debita, non quidem particulariter, sed integraliter, et hoc est quod subdit nemini quidquam debeatis. Quasi dicat: ita plene omnibus omnia debita persolvatis, ut nihil remaneat, quod solvere debeatis. Et hoc quidem propter duo. Primo quia in ipsa mora reddendi peccatum committitur, dum homo iniuste detinet rem alienam. Unde dicitur Lev. XIX, 13: non morabitur opus mercenarii tui apud te usque mane. Et eadem est ratio de aliis debitis. Secundo quia quamdiu aliquis debet, est quodammodo servus et, cui debet, obligatur. Prov. XXII, 7: qui accipit mutuum, servus est foenerantis. Sunt tamen quaedam debita, a quibus homo numquam potest se absolvere. Et hoc contingit dupliciter. Uno quidem modo propter excellentiam beneficii, cui aequivalens recompensari non potest: sicut philosophus dicit de honore qui exhibetur Deo vel parentibus, secundum illud Ps. CXV, 12: quid retribuam domino pro omnibus quae retribuit mihi? Alio modo propter causam debendi, quae semper manet; vel etiam propter hoc quod illud quod redditur, numquam exhauritur sed semper in reddendo crescit. Et propter has causas debitum dilectionis fraternae ita solvitur, quod semper debetur. Primo quidem quia dilectionem proximo debemus propter Deum, cui sufficienter recompensare non possumus. Dicitur enim I Io. IV, 21: hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. Secundo quia causa dilectionis semper manet, quae est similitudo naturae et gratiae. Eccli. XIII, 19: omne animal diligit sibi simile, sic et omnis homo proximum sibi. Tertio quia charitas in diligendo non deficit sed proficit. Phil. I, 9: hoc oro, ut charitas vestra magis ac magis abundet. Ideo dicit nisi ut invicem diligatis, quia scilicet dilectionis debitum ita semel redditur, ut tamen semper maneat sub debito praecepti. Io. XV, 12: hoc est praeceptum meum, ut diligatis invicem. Deinde cum dicit qui enim diligit, etc., assignat causam eius quod dixerat, debito dilectionis nos numquam absolvi, quia scilicet in dilectione tota legis impletio consistit. Unde circa hoc tria facit. Primo proponit quod intendit; secundo manifestat propositum, ibi nam non adulterabis, etc.; tertio infert conclusionem intentam, ibi plenitudo ergo legis, et cetera. Dicit ergo primo: ideo dictum est quod non intendamus nos expedire a debito dilectionis, sicut ab aliis debitis, qui enim diligit proximum, legem implevit, id est tota impletio legis ex proximi dilectione dependet. Sed hoc non videtur verum. Dicitur enim I Tim. I, 5: quod finis praecepti charitas est. Unumquodque enim perficitur cum ad finem pervenit: et ideo tota legis perfectio in charitate consistit. Sed charitas duos habet actus, scilicet dilectionem Dei et dilectionem proximi; unde et dominus dixit Matth. XXII, v. 40 quod tota lex et prophetae pendet in duobus mandatis charitatis: quorum unum est de dilectione Dei, aliud de dilectione proximi. Non ergo videtur quod qui proximum diligit, impleat totam legem. Sed dicendum est quod illa dilectio proximi ad charitatem pertinet, et legem implet, qua proximus diligitur propter Deum; et ita in dilectione proximi includitur dilectio Dei, sicut causa includitur in effectu. Dicitur enim I Io. IV, 21: et hoc mandatum habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum. Et, e converso, dilectio proximi includitur in dilectione Dei, sicut effectus in causa; unde ibidem dicitur: si quis dixerit quoniam diligo Deum, et fratrem suum odit, mendax est. Et inde est quod in sacra Scriptura quandoque fit mentio solum de dilectione Dei, quasi sufficiat ad salutem, secundum illud Deut. X, 12: et nunc, Israel, audi, quid dominus Deus tuus petit a te, nisi ut timeas dominum Deum tuum, et ambules in viis eius, et diligas eum. Quandoque autem fit mentio solum de dilectione proximi. Io. XV, v. 12: haec vobis mando, ut diligatis invicem. Deinde cum dicit nam non adulterabis, etc., probat propositum. Primo quidem per inductionem; secundo vero per medium syllogismi, ibi dilectio proximi, et cetera. Circa primum, more inducentium, enumerat quaedam praecepta, quae dilectionem proximi implent. Et quia praecepta tria primae tabulae immediatius ordinantur ad dilectionem Dei, non facit mentionem hic de eis, quamvis et ipsa impleantur in dilectione proximi, prout dilectio Dei includitur in dilectione proximi. Enumerat autem mandata secundae tabulae, praetermittit tamen praeceptum affirmativum tantum quod est de honore parentum, in quo etiam intelligitur, ut omnibus reddamus quae debemus. Enumerat autem praecepta negativa, per quae aliquis prohibetur malum proximis inferre. Et hoc duplici ratione. Primo quidem, quia praecepta negativa sunt magis universalia, et quantum ad tempora et quantum ad personas. Quantum ad tempora quidem, quia praecepta negativa obligant semper et ad semper. Nullo enim tempore est furandum et adulterandum. Praecepta autem affirmativa obligant quidem semper, sed non ad semper, sed pro loco et tempore; non enim tenetur homo, ut omni tempore honoret parentes, sed pro loco et tempore. Quantum ad personas autem, quia nulli hominum est nocendum, non autem sufficientes sumus, ut unus homo possit omnibus hominibus servire. Secundo quia magis manifestum est quod per dilectionem proximi implentur praecepta negativa quam affirmativa. Qui enim diligit aliquem, magis abstinet a nocumento illius, quam ei beneficia impendat, a quo quandoque homo impeditur per impotentiam. Tripliciter autem aliquis nocumentum proximo inferre potest. Uno modo, facto; alio modo, verbo; tertio, desiderio. Facto quidem tripliciter. Uno modo quantum ad personam ipsius proximi, et hoc prohibetur cum dicitur non occides. In quo etiam intelligitur prohiberi omnis iniuria in personam proximi illata. I Io. III, 15: omnis homicida non habet vitam aeternam in seipso. Secundo quantum ad personam coniunctam, scilicet uxorem, et hoc prohibetur cum dicitur non adulterabis. In quo etiam intelligitur prohiberi fornicatio et omnis illicitus usus genitalium membrorum. Hebr. ult.: fornicatores et adulteros iudicabit Deus. Tertio quantum ad res exteriores, quod prohibetur, cum dicitur non furaberis. In quo etiam prohibetur omnis iniusta subtractio rei alienae, sive per vim, sive per dolum. Zach. V, 3: omnis fur, sicut ibi scriptum est, iudicabitur. Nocumentum autem, quod quis proximo infert verbo, prohibetur, cum dicitur non falsum testimonium dices. Quod non solum prohibetur in iudicio sed etiam extra iudicium, sive per modum detractionis, sive per modum contumeliae. Prov. XIX, 5: testis falsus non erit impunitus, et qui mendacia loquitur, non effugiet. Nocumentum autem quod quis infert proximo, solo desiderio, prohibetur cum dicitur non concupisces rem proximi tui. Ubi etiam intelligitur prohiberi concupiscentia uxoris; supra VII, 7: nam concupiscentiam nesciebam, scilicet esse peccatum, nisi lex diceret: non concupisces. Ponuntur autem haec mandata Ex. XX, 17 ss. Enumeratis autem pluribus praeceptis, colligit omnia alia in communi dicens et si quod est aliud mandatum, affirmativum vel negativum, vel ad Deum, vel ad proximum pertinens, per modum supra dictum, instauratur, id est perficitur et impletur, in hoc verbo: diliges proximum tuum sicut teipsum. Quod quidem ponitur Lev. c. XIX, 18; ubi nos habemus: diliges amicum tuum sicut teipsum. Quod autem dicit proximum tuum, referendum est ad omnem hominem et etiam ad sanctos Angelos, ut Augustinus probat in I de doctrina Christiana. Nomine enim proximi intelligitur quicumque facit alicui misericordiam, secundum illud Lc. X, 36: quis tibi videtur illi proximus fuisse, qui incidit in latrones? Et ille dixit: qui fecit misericordiam, et cetera. Et quia proximus est proximo proximus, consequens est quod etiam ille, qui ab aliquo misericordiam recipit, proximus ei dicatur. Sancti autem Angeli nobis misericordiam impendunt, et nos omnibus hominibus misericordiam debemus impendere et ab eis, cum necesse fuerit, recipere. Unde patet quod et sancti Angeli et omnes homines proximi nobis dicuntur, quia beatitudinem, ad quam nos tendimus, vel iam habent, vel ad eam nobiscum tendunt. Ex quo patet quod Daemones non sunt secundum hanc rationem proximi nobis, nec sub hoc praecepto eorum dilectio nobis iniungitur, quia sunt totaliter a dilectione Dei exclusi et non sunt computandi in numero proximorum, sed in numero hostium. Quod autem dicit sicut teipsum, non est referendum ad aequalitatem dilectionis, ut scilicet aliquis teneatur diligere proximum aequaliter sibi: hoc enim esset contra ordinem charitatis, quo quilibet plus tenetur suam, quam aliorum salutem curare. Cant. II, 4: ordinavit in me charitatem. Sed est referendum ad similitudinem dilectionis, ut scilicet similiter diligamus proximum sicut nosipsos. Et hoc tripliciter. Primo quidem quantum ad finem dilectionis, ut scilicet nos et proximum diligamus propter Deum. Secundo quantum ad formam dilectionis, ut scilicet sicut aliquis seipsum diligit, quasi sibi volens bonum, ita aliquis proximum diligat, quasi ei bona volens. Qui autem diligit proximum ad hoc solum ut eius utilitate vel dilectione potiatur, non vult bonum proximo, sed ex proximo vult sibi bonum. Quo quidem modo homo amare dicitur res irrationales, puta vinum vel aquam, ut scilicet eis utatur. Tertio quantum ad effectum dilectionis, ut scilicet aliquis necessitati proximi subveniat, sicut sibi, et quod nihil illicitum, propter amorem proximi, committat sicut nec propter suum amorem. Deinde, cum dicit dilectio proximi, etc., manifestat propositum medio syllogismi per hunc modum: qui diligit proximum, nullum malum operatur ad ipsum. Sed ad hoc tendit omne legis praeceptum, ut abstineatur a malo. Qui ergo diligit proximum, legem implevit. Quod autem dilectio proximi malum non operetur, habetur I Cor. XIII, 4: charitas non agit perperam, et cetera. Quocumque autem modo accipiatur hic malum, vel pro malo transgressionis, vel etiam omissionis, poterit hoc referri non solum ad praecepta negativa sed etiam ad affirmativa. Inquantum vero dilectio proximi includit dilectionem Dei, intelligitur quod dilectio proximi excludit malum, non solum quod est contra proximum, sed etiam quod est contra Deum. Et sic includuntur etiam praecepta tabulae primae. Ultimo autem infert conclusionem principaliter intentam, dicens plenitudo ergo legis est dilectio, id est, per dilectionem lex impletur et perficitur. Eccli. XXIV, 16: in plenitudine sanctorum detentio mea. Col. c. III, 14: charitatem habete, quod est vinculum perfectionis.

[86224] Super Rom., cap. 13 l. 3 Postquam apostolus ostendit quomodo homo debet se Deo exhibere pium, convenienter eius donis utendo, et proximo iuste ei debita reddendo, hic ostendit quomodo in seipso debeat honestatem conservare. Et circa hoc duo facit. Primo proponit temporis congruitatem; secundo exhortatur ad honestatem operum, ibi abiiciamus ergo, et cetera. Circa primum tria facit. Primo ponit temporis congruitatem; secundo assignat rationem, ibi nunc enim propior est, etc.; tertio adhibet similitudinem, ibi nox praecessit, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est quae debetis observare et hoc, non solum propter ea quae dicta sunt, sed etiam scientes hoc tempus, id est per hoc quod debetis considerare huius temporis conditionem, quia ut dicitur Eccle. VIII, 6: omni negotio tempus est et opportunitas. Ier. VIII, 7: milvus in caelo cognovit tempus suum, turtur, et hirundo, et ciconia custodierunt tempus adventus sui, populus autem meus, et cetera. Ad quid autem congruum sit hoc tempus ostendit, subdens quia hora est iam nos de somno surgere. Quod quidem intelligendum est non de somno naturae, qui quandoque dicitur mors, secundum illud I Thess. IV, 12: nolumus vos ignorare de dormientibus, quandoque autem est quies animalium virtutum, secundum illud Io. XI, v. 12: si dormit, salvus erit. Nec enim intelligendum est de somno gratiae, qui quandoque dicitur quies aeternae gloriae, secundum illud Ps. IV, 9: in pace in idipsum, etc., quandoque autem est quies contemplationis etiam in hac vita. Cant. V, 2: ego dormio, et cor meum vigilat. Sed intelligitur de somno culpae, secundum illud Eph. V, 14: exurge, qui dormis, et exurge a mortuis, etc., vel etiam negligentiae, secundum illud Prov. c. VI, 9: usquequo, piger, dormies? Tempus ergo est surgendi a somno culpae per poenitentiam Ps. CXXVI, 2: surgite, postquam sederitis, etc., a somno vero negligentiae per sollicitudinem bene operandi Is. XXI, 5: surgite, principes, accipite clypeum. Eccli. XXXII, 15: hora surgendi non te tristet. Deinde, cum dicit nunc enim, etc., assignat rationem eius quod dixerat, dicens nunc enim propior est salus nostra, quam cum credidimus. Quod quidem secundum intentionem apostoli intelligitur de salute vitae aeternae, de qua dicitur Is. LI, 8: salus autem mea in sempiternum erit. Ad hanc autem salutem homo ordinatur, primo quidem, per fidem. Mc. ult.: qui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit. Sed semper magis ac magis homo accedit ad eam per bona opera et charitatis augmentum. Unde dicitur Iac. IV, 8: appropinquate Deo, et appropinquabit vobis. Hoc est ergo quod apostolus dicit: ideo hora est iam nos de somno surgere, nunc enim, quando scilicet per opera bona et per charitatis augmentum profecimus, propior, id est propinquior, est, scilicet nobis, nostra salus, scilicet vitae aeternae de qua dicitur Is. LI, 8: salus autem mea in sempiternum erit; quam cum credidimus, id est quam cum a principio fidem accepimus. Et potest hic intelligi duplex propinquitas. Una quidem secundum tempus, qua viri sancti, in operibus iustitiae proficientes, magis appropinquant ad terminum vitae huius, in quo mercedem accipiunt. Alia vero est propinquitas dispositionis vel praeparationis, quia per augmentum charitatis et operationem iustitiae homo praeparatur ad illam salutem. Matth. XXV, 10: quae paratae erant, intraverunt cum eo ad nuptias. Sed secundum quod Ecclesia haec verba adventus tempore legit, videntur haec verba esse referenda ad salutem quam Christus fecit in suo primo adventu, ut intelligamus apostolum loquentem quasi ex persona omnium fidelium qui fuerunt ab initio mundi. Appropinquante enim iam tempore incarnationis Christi, quo vaticinia prophetarum crebrescebant, quod tempus repraesentat Ecclesia, poterit dici: nunc propior est nostra salus scilicet Christus, quam cum credidimus, id est cum homines a principio credere coeperunt Christi adventum futurum. Is. LVI, 1: iuxta est salus mea, ut veniat, et iustitia mea, ut reveletur. Posset etiam assumi ad tempus misericordiae, quo quis incipit velle a praeteritis peccatis discedere. Tunc enim magis appropinquat suae saluti, quam a principio, dum haberet fidem informem. Iac. IV, 7 s.; resistite Diabolo, et fugiet a vobis; appropinquate Deo, et appropinquabit vobis, et cetera. Deinde, cum dicit nox praecessit, dies autem appropinquavit, etc., ponit ad propositum similitudinem. Quod quidem secundum intentionem apostoli sic videtur esse intelligendum ut totum tempus vitae praesentis nocti comparetur propter ignorantiae tenebras, quibus praesens vita gravatur. Iob XXXI, 1: omnes quippe involvimur tenebris, et cetera. Et de hac nocte dicitur Is. XXVI, v. 9: anima mea desideravit te in nocte. Diei autem comparatur status futurae beatitudinis propter claritatem Dei, qua sancti illustrantur. Is. LX, 19: non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem, nec splendor lunae illuminabit te, sed erit tibi dominus in lucem sempiternam. Ad quem diem refertur quod dicitur in Ps. CXVII, 24: haec dies, quam fecit dominus, exultemus et laetemur in ea. Alio modo potest intelligi quod status culpae nocti comparetur propter tenebras culpae, de quibus dicitur in Ps. LXXXI, v. 5: nescierunt, neque intellexerunt, in tenebris ambulant. Et de hac nocte dicitur Sap. c. XVII, 20: solis autem illis superposita erat gravis nox, imago tenebrarum, quae superventurae erant illis. Dies autem dicitur status gratiae propter lumen spiritualis intelligentiae, quod iusti habent sed impiis deest. Ps. XCVI, 11: lux orta est iusto. Sap. V, 6: sol intelligentiae non est ortus nobis. Tertio modo potest intelligi quod comparetur nocti tempus praecedens Christi incarnationem, quia nondum erat manifestata, sed sub quadam caligine. II Petr. I, v. 19: habetis propheticum sermonem, cui benefacitis attendentes quasi lucernae lucenti in caliginoso loco. Et de hac nocte dicitur Is. XXI, 11: custos, quid de nocte? Unde, sicut in nocte apparent umbrae ita etiam illo tempore eminebant legalia, quae sunt umbra futurorum, ut dicitur Col. II, 17. Tempus autem ab incarnatione Christi comparatur diei propter potentiam spiritualis solis in mundo, de quo dicitur Mal. ult.: vobis timentibus nomen meum orietur sol iustitiae. Unde et ipse dominus dicit Io. IX, 4: me oportet operari opera eius qui misit me, donec dies est. Et postea subdit: quamdiu in mundo sum, lux sum mundi. Quod ergo dicitur nox praecessit, indifferenter accipi potest pro qualibet praedictarum trium noctium. Iam enim praecesserat eos quibus scribebat, et magna pars temporis huius vitae, et, quod verius est, praecesserat nox culpae; praecesserat etiam tempus legis, quod fuit ante Christum. Quod autem subdit dies autem appropinquavit, videtur secundum intentionem apostoli referendum esse ad diem futurae gloriae, qui licet nondum advenisset fidelibus Christi quibus scribebat, tamen in propinquo erat eis. Secundum praedicta posset etiam intelligi tempus gratiae Christi, quod etsi iam advenerit secundum temporum cursum, appropinquare tamen nobis dicitur per fidem et devotionem, sicut et Phil. IV, 5 dicitur: dominus prope est, et in Ps. CXLIV, 18: prope est dominus omnibus invocantibus eum. Potest etiam hoc congruere his qui de peccatis poenitere incipiunt, quibus dies gratiae appropinquat. Deinde, cum dicit abiiciamus, etc., concludit exhortationem de honestate vitae. Et primo ponit exhortationem; secundo exponit eam, ibi non in comessationibus, et cetera. Circa honestatem vitae tria tangit. Primo quidem remotionem vitiorum concludens ex praemissis: si nox praecessit, ut dictum est, abiiciamus opera tenebrarum, quia, ut dicitur Eccle. VIII, 6, omni negotio tempus est et opportunitas. Unde, recedente nocte, cessare debent opera noctis. Dicuntur autem opera tenebrarum opera peccatorum: primo quidem, quia in seipsis privata sunt lumine rationis, quo illustrari debent humana opera, Eccle. II, 14: sapientis oculi in capite eius, stultus in tenebris ambulat, secundo, quia in tenebris aguntur, Iob XXIV, v. 15: oculus adulteri observat caliginem, tertio, quia per ea homo ad tenebras ducitur, secundum illud Matth. XXII, 13: mittite eum in tenebras exteriores. Secundo inducit ad assumendas virtutes, quasi dicat: ex quo dies appropinquavit, assumentes ea quae congruunt diei, induamur arma lucis, id est virtutes, quae et arma dicuntur, inquantum nos muniunt. Eph. ult.: induite vos armaturam Dei, ut possitis stare adversus insidias Diaboli. Et dicuntur lucis arma, tum quia lumine rationis decorantur et perficiuntur, unde dicitur Prov. IV, 18: iustorum semita quasi lux splendens procedit, tum quia lucis examen requirunt, Io. III, 21: qui facit veritatem, venit ad lucem, tum quia per opera virtutum alii illuminantur, Matth. V, 16: sic luceat lux vestra coram hominibus, et cetera. Tertio exhortatur ad usum virtutum et profectum, cum dicit sicut in die honeste ambulemus. Haec enim duo videntur diei congruere. Primo quidem honestas. Nam in die unusquisque seipsum studet componere, ut coram aliis honestus appareat. In nocte autem non sic. Unde dicitur I Thess. c. V, 7: qui dormiunt, nocte dormiunt: et qui ebrii sunt, nocte ebrii sunt: nos autem qui diei sumus, sobrii simus. Unde I Cor. c. XIV, 40 dicitur: omnia honeste et secundum ordinem fiant in vobis. Secundo homo in die ambulat, non in nocte. Unde dicitur Io. XI, 10: qui ambulat in nocte offendit. Et ideo, quia dies est, oportet quod ambulemus, id est de bono in melius procedamus. Unde dicitur Io. XII, 35: ambulate, dum lucem habetis. Deinde, cum dicit non in comessationibus, etc., exponit quod dixerat. Et, primo, exponit quomodo sunt abiicienda opera tenebrarum, quae sunt opera peccatorum, de quibus quaedam enumerat. Primo ponens ea quae pertinent ad corruptionem concupiscibilis, cuius corruptio est intemperantia, quae est circa delectationes tactus et circa cibos. Unde, primo, excludit intemperantiam ciborum, cum dicit non in comessationibus. Dicuntur comessationes superfluae et nimis accuratae comestiones. Prov. c. XXIII, 20: noli esse in conviviis peccatorum, nec in comessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt. Quod quidem potest esse peccatum mortale ex hoc quod secundum legem pro hac culpa aliquis damnatur ad mortem. Dicitur enim de filio protervo Deut. XXI, 22: comessationibus vacat, et luxuriae atque conviviis; lapidibus eum obruet populus, et cetera. Dicitur autem aliquis vacare comessationibus atque conviviis, non quidem si comedat magnifice secundum statum suae dignitatis, sicut dicitur, Esther II, 18, quod Assuerus iussit praeparari convivium magnificum propter coniunctionem Esther, iuxta magnificentiam principalem; sed quando aliquis hoc facit praeter decentiam sui status, et praecipue si ad hoc principalis eius cura existat, sicut illi de quibus dicitur infra ult.: huiusmodi Christo domino non serviunt, sed suo ventri; et Phil. III, 9: quorum Deus venter est. Secundo excludit intemperantiam circa potum, cum subdit et ebrietatibus, quae pertinent ad superfluitatem potus extra mensuram rationis hominem ponentis. Eccli. XXXI, 35: vinum in iucunditate creatum, et non in ebrietate. Et est considerandum quod ebrietas ex suo genere est peccatum mortale, cum scilicet homo ex proposito inebriatur, quia videtur praeferre delectationem vini integritati rationis. Unde dicitur Is. V, 22: vae qui potentes estis ad bibendum vinum, et viri fortes ad miscendam ebrietatem. Si vero aliquis inebrietur praeter intentionem, non ex proposito, puta quia ignorat virtutem vini, vel quia non aestimat se tanto potu inebriandum, non est peccatum mortale, quia non per se inebriatur sed per accidens, id est praeter intentionem, quod quidem non potest contingere in his, qui frequenter inebriantur. Et ideo dicit Augustinus in sermone de Purgatorio, quod ebrietas est peccatum mortale, si assidua fuerit. Unde signanter hic apostolus in plurali numero dicit: non in comessationibus et ebrietatibus. Tertio excludit intemperantiam circa corporalem quietem, cum dicit non in cubilibus id est non in superflua dormitione, quam convenienter post comessationem et ebrietatem prohibet, quia sequitur ex illis. Et potest esse in hoc peccatum mortale, quando propter quietem corporalem et somnum omittit homo quae facere debet et inclinatur ad aliqua mala facienda. Mich. II, 1: vae qui cogitatis inutile, et operamini malum in cubilibus vestris. Potest etiam quod dicit non in cubilibus vestris, referri ad apparatum luxuriae. Unde dicitur in persona meretricis Prov. VII, 17: aspersi cubile meum myrrha, et cetera. Gen. XLIX, v. 4: ascendisti cubile patris tui. Et ideo convenienter, quarto, excludit intemperantiam circa venerea, cum subdit et impudicitiis, id est quibuscumque venereis actibus, qui dicuntur impudici, quia non cavent id quod est maxime pudore vel confusione dignum: tum quia omnes delectationes tactus, gulae et luxuriae sunt communes nobis et brutis. Unde qui eis inordinate insistit, brutalis efficitur. Ps. XXXI, 9: nolite fieri sicut equus et mulus, quibus non est intellectus, et cetera. Tum etiam quia specialiter in actibus venereis ratio hominis totaliter absorbetur a delectatione, ut non possit homo tunc aliquid intelligere, sicut Aristoteles dicit in libro Ethicorum. Unde et Osee IV, 11 dicitur: fornicatio, et ebrietas, et vinum auferunt cor. Apoc. IX, 21: non egerunt poenitentiam super immunditia et fornicatione et impudicitia, quam gesserunt. Deinde excludit ea quae pertinent ad corruptionem irascibilis, cum dicit non in contentione. Quae quidem, ut Ambrosius dicit, est impugnatio veritatis cum confidentia clamoris. Potest autem intelligi quod per hoc prohibetur omnis rixa, non solum verborum, sed et factorum, quae ut plurimum a verbis incipit. Prov. XX, 3: honor est homini qui separat se a contentionibus. Solet autem contentio ex invidia generari, et ideo subdit et aemulatione. Unde Iac. III, v. 16 dicitur: ubi zelus et contentio, ibi inconstantia et omne opus pravum. Secundo exponit quomodo debeamus induere arma lucis, dicens sed induimini dominum Iesum Christum, in quo scilicet abundantissime fuerunt omnes virtutes, secundum illud Is. IV, 1: apprehendent septem mulieres virum unum. Induimus autem Iesum Christum, primo quidem, per sacramenti susceptionem. Gal. c. III, 27: quicumque in Christo baptizati estis, Christum induistis. Secundo, per imitationem. Col. III, 9: expoliantes vos veterem hominem cum actibus suis, et induentes novum, et cetera. Et Eph. IV, 24: induite novum hominem, qui secundum Deum creatus est in iustitia, et cetera. Dicitur autem induere Christum qui Christum imitatur, quia, sicut homo continetur vestimento et sub eius colore videtur, ita in eo, qui Christum imitatur, opera Christi apparent. Per hoc ergo induimur arma lucis, quando induimur Christum. Tertio exponit quod dixerat sicut in die honeste ambulemus, per hoc quod subdit et carnis curam ne feceritis in desideriis. In hoc enim pulchritudo honestatis consistit ut homo non carnem spiritui sed spiritum praeferat carni. Supra VIII, 12: debitores sumus non carni, ut secundum carnem vivamus. Sed notandum quod non dicit simpliciter carnis curam ne feceritis, quia quilibet tenetur ut carnis curam gerat ad sustentandam naturam, secundum illud Eph. V, 29: nemo umquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet, et cetera. Sed addit in desideriis, ut scilicet inordinata carnis desideria, id est concupiscentias, non sequamur. Unde dicitur Gal. V, 16: spiritu ambulate, et desideria carnis non perficietis.

[86225] Super Rom., cap. 14 l. 1 Postquam apostolus ostendit quomodo aliquis debeat perfectus fieri, hic ostendit quomodo perfecti debeant se habere ad imperfectos. Et primo ostendit quod non debeant eos scandalizare vel iudicare; secundo ostendit quod debent eos sustentare, cap. XV ibi debemus autem nos firmiores, et cetera. Circa primum duo facit. Primo prohibet inordinata iudicia; secundo prohibet infirmorum scandala, ibi sed hoc iudicate magis, et cetera. Circa primum tria facit. Primo proponit admonitionem; secundo exponit eam, ibi alius enim etc.; tertio rationem assignat, ibi Deus enim illum et cetera. Circa primum considerandum est quod in primitiva Ecclesia aliqui ex Iudaeis conversi ad Christum, credebant legalia cum Evangelio esse servanda, ut patet Act. XV, 1 s. Et hos apostolus vocat infirmos in fide Christi, quasi nondum perfecte credentes quod fides Christi sufficiat ad salutem. Perfectos autem vel firmos in fide vocat eos qui fidem Christi sine legalibus credebant esse servandam. De utrisque tamen erant aliqui Romae inter fideles Christi. Alloquitur ergo apostolus perfectos in fide, dicens: dictum est quod sic debetis induere dominum Iesum Christum, assumite autem, id est affectu charitatis vobis coniungite ad supportandum, infirmum in fide, sicut expositum est, de quo potest intelligi illud Sap. c. IX, 5: infirmus homo et exigui temporis, et minor ad intellectum iudicii et legum. Infra XV, 7: suscipite invicem, sicut et Christus suscepit vos. Eccli. XXIX, 12: propter mandatum assume pauperem. Et hoc non in disceptationibus cogitationum, id est non disceptando propter hoc quod unus contra alium cogitat, dum scilicet illi qui legalia servabant, iudicabant tamquam transgressores eos qui non servabant. Et illi qui non servabant, contemnebant tamquam errantes et ignorantes qui servabant. Supra II, 15: cogitationum invicem accusantium aut defendentium, et cetera. Deinde, cum dicit alius enim, etc., exponit quod dixerat. Et primo ostendit qui sunt infirmi in fide; secundo ostendit qualiter sint disceptationes cogitationum vitandae, ibi is qui manducat, et cetera. Circa primum considerandum est quod inter caeteras legales observantias una erat discretio ciborum propter aliquos cibos in lege prohibitos, ut patet Lev. XI, 2 ss.; et hac quidem observantia quotidie erat utendum vel non utendum. Et ideo de hoc mentionem fecit specialiter apostolus, dicens alius enim, inter vos, qui scilicet est perfectus in fide, credit se posse licite manducare omnia, eo quod non reputat se astrictum ad legales observantias. Matth. XV, 11: quod intrat in os non coinquinat hominem. I Tim. IV, 4: omnis creatura Dei bona est, et nihil reiiciendum, quod cum gratiarum actione accipitur, et cetera. In veteri autem lege prohibebantur aliqui cibi, non quia naturaliter essent immundi. Sicut enim in verbis hoc nomen stultus significat aliquod malum, quamvis hoc nomen sit bonum, ita in rebus quoddam animal bonum est secundum naturam, sed significatione est malum, sicut porcus, qui significat immunditiam. Et ideo prohibitus est antiquis esus illarum carnium, ut significaretur in eorum vitatione vitatio immunditiae. Tota enim illius veteris populi vita figuralis erat, ut Augustinus dicit in libro contra Faustum. Veniente autem Christo qui est veritas, cessaverunt figurae. Subdit autem quantum ad infirmum qui autem infirmus est, olus manducet, quasi dicat: illis cibis utatur quibus non occurrit aliquod immundum in lege prohibitum. In singulis enim generibus animalium, puta terrestribus, volatilibus et aquaticis, quaedam genera erant concessa et quaedam prohibita; sed in herbis et arboribus nihil erat prohibitum, ut patet Levit. XI, T. Et huius potest esse ratio duplex. Una est quia terrae nascentia fuerunt a principio concessa homini ad edendum, secundum illud Gen. I, 29: ecce dedi vobis omnem herbam afferentem semen super terram, et universa ligna quae habent in semetipsis sementem generis sui, ut sint vobis in escam. Sed post diluvium primo legitur homini concessus carnium esus. Unde dicitur Gen. IX, 3: quasi olera virentia tradidi vobis omnia, scilicet animalium genera. Alia ratio est, quia primam prohibitionem de abstinendo a quibusdam terrae nascentibus homo in Paradiso transgressus fuerat, ut patet Gen. III, T.; et propter hoc non erat ei similis prohibitio iteranda. Sed cum legalia cessaverunt in Christi passione, videtur quod inconvenienter apostolus infirmis in fide permittat quod a cibis prohibitis in lege abstineant, quod nunc in Christianis non sustinetur ab Ecclesia. Sed distinguendum est triplex tempus, secundum Augustinum, quantum ad legalia. Quorum primum est tempus ante passionem Christi, in quo legalia suum robur obtinebant quasi adhuc viventia. Secundum autem tempus est post passionem Christi ante divulgationem Evangelii, in quo quidem tempore legalia mortua erant, quia nullus ad ea tenebatur, nec observata aliquid conferebant alicui, nondum tamen erant mortifera, quia sine peccato poterant Iudaei ad Christum conversi legalia observare: et pro illo tempore loquitur hic apostolus. Tertium autem tempus est post divulgationem Evangelii, in quo legalia non solum sunt mortua sed mortifera, ut quisquis ea observet, peccet mortaliter. Exponitur autem et aliter in Glossa, ut dicatur infirmus qui est ad lapsus vitiorum carnalium pronus, et huic consulendum est quod comedat olus, id est, tenues et aridos cibos qui non sunt fomentum vitiorum, et abstineat ab illis quibus excitatur libido. Sed alius qui est fortior credit se absque periculo posse omnia manducare. Et haec differentia apparet inter discipulos Christi qui non ieiunabant, tamquam confortati praesentia Christi et discipulos Ioannis Baptistae qui ieiunabant. Unde et poenitentiam agentes a quibusdam cibis abstinent non propter eorum immunditiam, sed ad libidinem refrenandam. Deinde, cum dicit is qui manducat, etc., exponit quomodo sunt vitandae disceptationes cogitationum. Et primo quantum ad perfectos, dicens is qui manducat, scilicet cum secura conscientia omnia vel etiam sine periculo libidinis, non spernat non manducantem, scilicet indifferenter omnia, tamquam infirmum in fide, vel quasi pronum ad vitia. Is. XXXIII, v. 1: vae qui spernis, nonne et ipse sperneris? Lc. X, 16: qui vos spernit, me spernit. Secundo loquitur quantum ad infirmos, dicens et qui non manducat, scilicet indifferenter omnia, vel quia est infirmus in fide, de quo loquitur apostolus, vel etiam quia pronus est ad libidinem, non iudicet manducantem, scilicet indifferenter omnia, quasi transgressorem legis, vel quasi in libidinem praecipitem. Matth. VII, 1: nolite iudicare, et non iudicabimini. Supra II, 1: inexcusabilis es, o homo omnis qui iudicas. Deinde cum dicit Deus enim illum assumpsit, etc., assignat tres rationes propter quas debemus a falso iudicio abstinere. Secunda ponitur, ibi suo domino, etc.; tertia, ibi tu autem qui iudicas, et cetera. Prima ratio sumitur ex auctoritate iudicantis. Unde primo ostendit hanc charitatem Deo competere; secundo concludit quod iudicium ad homines non pertinet, ibi tu quis es, et cetera. Dicit ergo primo: recte dictum est quod qui non manducat manducantem non iudicet, Deus enim assumpsit illum, scilicet in servum a se iudicandum. Zac. XI, 7: assumpsi mihi duas virgas, id est duos populos. Ps. XVII, 17: assumpsit me de aquis multis. Ille autem qui assumitur ad superioris iudicium, non debet ab inferiori iudicari. Et ideo concludit tu quis es, id est, cuius auctoritatis vel virtutis es, qui iudicas alienum servum? Id est proximum tuum, qui est servus Dei? Requiritur enim in iudicante auctoritas, secundum illud Ex. II, v. 14: quis constituit te principem et iudicem super nos? Et, Lc. XII, 14: quis me constituit iudicem aut divisorem super vos? Sed ex hac ratione sequi videtur hominis iudicium de alio homine esse illicitum. Sed dicendum est quod intantum hominis iudicium licitum est, inquantum agitur auctoritate concessa divinitus. Unde dicitur Deut. c. I, 16: audite illos, et quod iustum est iudicate, et postea sequitur quia Dei est iudicium, id est auctoritate divina agitur. Si quis vero velit sibi usurpare iudicium super ea quae non sunt ei divinitus concessa ad iudicandum, est iudicium temerarium, sicut si quis iudex delegatus a Papa vellet in iudicando transgredi mandati fines. Deus autem soli sibi reservavit iudicare occulta, quae praecipue sunt cogitationes cordium et futura. Et ideo si quis de his iudicare praesumpserit, est temerarium iudicium. Unde Augustinus dicit in libro de sermone domini in monte: in his duobus temerarium est iudicium, cum videlicet incertum sit quo animo quid factum sit; vel incertum qualis futurus sit qui nunc vel bonus vel malus apparet. Deinde cum dicit suo domino stat, aut cadit, etc., ponit secundam rationem, quae quidem sumitur ex fine meriti vel demeriti. Posset aliquis dicere quod licet homo non habeat iudiciariam auctoritatem, tamen intromittere se debet iudicio alterius propter damnum vel fructum qui inde provenit; sed apostolus ostendit hoc ad Deum magis quam ad homines pertinere. Et sic etiam propter hoc debemus Deo proximorum iudicia relinquere, nisi inquantum vice ipsius fungimur in iudicando per auctoritatem nobis commissam: circa hoc tria facit. Primo proponit quod intendit; secundo exemplificat, ibi nam alius iudicat, etc.; tertio probat propositum, ibi qui sapit diem, et cetera. Circa primum duo proponit. Primo quod quidquid circa hominem accidit, ad Deum pertinet, cum dicit suo domino stat, scilicet recte agendo Ps. CXXI, 2: stantes erant pedes nostri in atriis tuis, Ierusalem; aut cadit, scilicet peccando Amos V, 1: domus Israel cecidit, et non adiiciet ut resurgat. Ponit autem sub disiunctione stat aut cadit, propter incertitudinem, quia multi videntur cadere qui stant, et e converso, secundum illud Eccle. VIII, 10: vidi impios sepultos, qui cum adhuc viverent, in loco sancto erant, et laudabantur in civitate quasi iustorum operum. Loquitur autem hic apostolus secundum similitudinem hominis servi, ad cuius dominum pertinet omne quod circa servum agitur. Nec intelligendum est quod Deo aliquid proficiat vel noceat, si homo stet aut cadat. Dicitur enim Iob XXXV, 6: si peccaveris, quid ei nocebis? Porro si iuste egeris, quid ei donabis? Sed quantum ad homines, id quod iuste agimus, ad gloriam Dei spectat. Matth. V, 16: ut videant opera vestra bona, et glorificent patrem vestrum qui in caelis est. Quod autem cadimus peccando, est hominibus occasio blasphemandi Deum. Supra II, v. 24: nomen Dei propter vos blasphematur inter gentes. Vel quod dicit suo domino stat, aut cadit, exponendum est in iudicio domini sui. I Cor. c. IV, 4: qui iudicat me, dominus est. Secundo ostendit quod hominis statum iudicare ad Deum pertinet, dicens stabit autem. Quasi dicat: et si aliquis nunc cadat per peccatum, tamen potest esse quod iterum stabit. Et hoc omnino implebitur, si est praedestinatus. Ps. XL, 9: numquid qui dormit non adiiciet ut resurgat? Mich. VII, 8: ne laeteris, inimica mea, quia cecidi, resurgam. Et propter hoc si videmus aliquem manifeste cadentem, non debemus eum despicere, temerarie iudicando de eo quod numquam resurget, sed magis debemus praesumere quod iterum stabit, non ex consideratione conditionis humanae, sed considerando virtutem divinam. Unde cum dicit potens est Deus statuere illum, propter eius bonitatem praesumere debemus, quod iterum statuet eum, Ez. III, 24: ingressus est in me spiritus, et statuit me supra pedes meos, sicut et supra dictum est: si non permanserint in incredulitate, inserentur; potens enim est Deus iterum inserere illos. Deinde, cum dicit nam alius iudicat, etc., exemplificat quod dictum est. Et, primo, proponit diversitatem humanae sententiae, dicens: ideo dico quod suo domino stat, aut cadit, nam alius iudicat inter diem et diem, id est iudicat inter unum diem et alium, ut scilicet uno die abstineat et non alio. Quod quidem videtur pertinere ad infirmum in fide, qui reputat adhuc legalia esse observanda. Dicitur enim Lev. c. XXIII, 27: decimo die mensis septimi dies expiationum erit, affligetisque animas vestras in eo. Et Iudith VIII, 6 dicitur quod Iudith ieiunabat omnibus diebus vitae suae praeter sabbata et Neomenias et festa domus Israel. Alius autem iudicat omnem diem indifferenter esse observandum quantum ad caeremonialia legis, quae iam cessaverunt. Unde hoc videtur pertinere ad eum qui est perfectus in fide. Ps. CXLIV, 2: per singulos dies benedicam tibi. Potest hoc etiam referri ad abstinentias quae fiunt causa cohibendae libidinis, quibus omni die aliqui vacant, puta qui perpetuo a carnibus vel vino abstinent vel ieiunant, quidam autem interpositis diebus abstinent et ab abstinentia cessant, secundum illud Eccle. c. III, 1: omnia tempus habent. Secundo ostendit haec omnia posse ad Dei gloriam pertinere, dicens unusquisque in sensu suo abundet, id est suo sensui dimittatur. Abundare enim in sensu suo est sensum suum sequi. Eccli. XV, 14: Deus ab initio constituit hominem, et reliquit illum in manu consilii sui. Vel in sensu suo, id est secundum sensum suum studeat abundare ad gloriam Dei, secundum illud I Cor. XIV, 12: ad aedificationem Ecclesiae quaerite ut abundetis. Sed hoc videtur locum habere in his quae non sunt secundum se mala. In his autem quae sunt secundum se mala, non est homo suo sensui relinquendus. Quod autem aliquis iudicet diem inter et diem, videtur esse secundum se malum, secundum primam expositionem. Dicitur enim Gal. IV, 10 s.: dies observatis, et menses, et tempora, et annos, timeo ne sine causa laboraverim in vobis. Et loquitur ibi ad litteram de his qui dixerunt dies observandos secundum caeremonias legis. Sed dicendum, quod apostolus hic loquitur secundum tempus illud in quo, Iudaeis ad fidem conversis, licitum erat legalia observare, ut dictum est. Sed quantum ad secundam expositionem videtur esse illicitum, quod dicit: alius iudicat omnem diem. Sunt enim quidam dies in quibus non est licitum ieiunare. Dicit enim Augustinus in epistola ad Casulanum: quisquis diem dominicum ieiunio decernendum esse putarit, non parvo scandalo esset Ecclesiae, nec immerito. Illis enim diebus quibus nihil certi statuit Ecclesia vel Scriptura divina, mos populi Dei et instituta maiorum, pro lege tenenda sunt. Et in decretis dicitur D. 30: si quis presbyter propter publicam poenitentiam a sacerdote acceptam absque alia necessitate die dominica pro quadam religione ieiunaverit, sicut Manichaei, anathema sit. Sed intelligendum est quod hic apostolus loquitur quantum ad illas abstinentias, quae quolibet die licite fieri possunt absque dissonantia communis consuetudinis, vel eorum quae sunt a maioribus instituta. Deinde, cum dicit qui sapit diem, etc., probat propositum, quod scilicet unusquisque suo domino stet aut cadat: et hoc tripliciter. Primo per actum fidelium; secundo per intentionem eorum, ibi nemo enim vestrum, etc.; tertio per eorum conditionem, ibi sive ergo vivimus, sive morimur, et cetera. Probat ergo primo quomodo unusquisque fidelium suo domino stat aut cadit, per hoc quod de omnibus quae fecit secundum suam conscientiam gratias agit Deo. Unde dicit qui sapit diem, ut scilicet uno die abstineat et alio die ab abstinentia cesset, domino sapit, id est ad reverentiam Dei cibos discernit, sicut etiam nos discernimus vigilias festorum in quibus ieiunamus, a diebus festis quibus ieiunium solvimus propter reverentiam Dei. Eccli. XXXIII, 7: quare dies diem superat, et iterum lux lucem. Deinde loquitur quantum ad illos qui iudicant omnem diem, quorum quidam omni die a ieiunio cessabant, sicut dicitur Matth. c. IX, 14 quod discipuli Christi non ieiunabant. Unde dicit et qui manducat, scilicet omni die, domino manducat, id est ad gloriam domini, quod per hoc patet, gratias enim agit Deo, scilicet de cibo assumpto. I Tim. IV, 3: abstinere a cibis quos Deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus. Ps. XXI, 27: edent pauperes et saturabuntur, et cetera. Ulterius quantum ad eum qui sic iudicat omnem diem, ut scilicet omni die abstineat, subdit et qui non manducat, id est abstinet omni die, domino, id est, ad honorem domini, non manducat. Et hoc patet per hoc quod gratias agit Deo qui sibi dedit voluntatem, et virtutem abstinendi. I Thess. ult.: in omnibus gratias agite. Sed quod hic dicit apostolus de his qui omni die vel abstinebant vel ab abstinentia cessabant, debet intelligi quantum ad illud tempus in quo hoc non erat contrarium statutis maiorum, nec communi consuetudini populi Dei. Deinde cum dicit nemo enim vestrum sibi vivit, etc., probat idem ex intentione fidelium. Et, primo, excludit inordinatam intentionem, dicens: recte dico quod unusquisque domino suo stat aut cadit, nemo nostrum sibi vivit vel naturali vita vel spirituali, de qua dicitur Hab. II, 4: iustus autem meus ex fide vivit. Sibi, id est propter seipsum, quia hoc esset frui seipso. I Cor. X, 33: non quaerens quod mihi utile est. Ps. CXIII, 9: non nobis, domine, non nobis, etc.; vel sibi, id est, secundum suam regulam, sicut qui dicunt Sap. II, 11: sit fortitudo nostra lex iniustitiae; vel sibi, id est suo iudicio, I Cor. c. IV, 3: sed neque meipsum iudico. Et nemo moritur, scilicet morte corporali vel morte spirituali peccando, vel etiam morte spirituali qua quis moritur vitiis, puta in Baptismo, secundum illud supra VI, 7: qui mortuus est iustificatus est a peccato; vel sibi, id est suo iudicio, vel propter seipsum aut suo exemplo; sed exemplo Christi moritur aliquis a vitiis. Rom. VI, 10: quod enim mortuus est peccato, mortuus est semel; et infra: ita et vos existimate vos mortuos esse peccato. Secundo ostendit qualis sit recta intentio fidelium, dicens sive enim vivimus, vita corporali, domino vivimus, id est ad gloriam domini; sive morimur, morte corporali, domino morimur, id est ad honorem domini. Phil. I, 20: magnificabitur Christus in corpore meo sive per mortem sive per vitam. Vel sic exponatur quod dicit vivimus et morimur de vita et morte spirituali, exponendum est quod dicit domino, id est iudicio domini qui constitutus est a Deo iudex vivorum et mortuorum, ut dicitur Act. X, 42. Deinde cum dicit sive ergo vivimus, etc., ostendit propositum ex conditione fidelium. Et, primo, concludit ex praemissis conditionem fidelium, scilicet quod non sunt sui, sed alterius. Illi enim qui sui sunt, sicut liberi homines, sibi vivunt et sibi moriuntur. Quia ergo dictum est quod fideles non sibi vivunt aut moriuntur sed domino, concludit sic sive ergo vivimus, sive morimur, domini sumus, quasi servi eius qui habet potestatem vitae et mortis. I Cor. VII, 23: pretio empti estis, nolite fieri servi. I Cor. VI, 20: empti enim estis pretio magno. I Par. XII, 18: tui sumus, o David, et tecum, fili Isai. Secundo assignat causam huius conditionis, dicens in hoc enim Christus mortuus est, et resurrexit, id est hoc adeptus est sua morte et resurrectione, ut vivorum dominaretur, quia resurrexit, vitam novam et perpetuam inchoando, et mortuorum, quia mortem nostram moriendo destruxit. II Cor. c. V, 15: pro quibus mortuus est Christus, ut qui vivunt, iam non sibi vivant, sed ei qui pro eis mortuus est, et resurrexit. Sic igitur per omnia praedicta apostolus probavit, quod unusquisque domino suo stat aut cadit, per hoc scilicet quod fideles gratias agunt Deo, et quod domino vivunt et moriuntur, et quod domini sunt et in morte et in vita. Deinde cum dicit tu autem quid iudicas, etc., ponit tertiam rationem quae sumitur ex futuro iudicio. Et circa hoc tria facit. Primo proponit superfluitatem praesentis iudicii, dicens tu autem quid iudicas? Id est qua utilitate vel necessitate iudicas, fratrem tuum, temere de occultis, quae tuo iudicio non sunt commissa? Aut tu, alius qui iudicaris, quare spernis fratrem tuum, pro nullo reputans ab eo iudicari? Mal. II, 10: quare despicit unusquisque fratrem suum? Secundo praenuntiat futurum Christi iudicium, quasi dicat: recte dico cur iudicas, quia non debes timere quod absque iudicio remaneat, omnes enim stabimus ante tribunal Christi. Dicitur enim tribunal Christi eius iudiciaria potestas, sicut et Matth. c. XXV, 21 dicitur: cum venerit filius hominis in maiestate sua, tunc sedebit super sedem maiestatis suae. Dicit autem omnes stabimus, quasi iudicandi, tam boni quam mali, quantum ad remunerationem vel punitionem. II Cor. V, v. 10: omnes nos manifestari oportet ante tribunal Christi, ut referat unusquisque propria corporis prout gessit, sive bonum sive malum. Sed quantum ad discussionem non omnes stabunt ut iudicandi, sed quidam consedebunt, ut iudices. Matth. XIX, 28: sedebitis super sedes, iudicantes duodecim tribus Israel. Tertio, ibi scriptum est enim, etc., probat quod dixerat. Et primo inducit auctoritatem; secundo infert conclusionem, ibi itaque unusquisque, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est quod omnes stabimus ante tribunal Christi, et hoc patet per auctoritatem sacrae Scripturae. Scriptum est enim, Is. XLV, 23, vivo ego, dicit dominus: quoniam mihi flectetur omne genu, et omnis lingua confitebitur Deo. Littera nostra sic habet: in memetipso iuravi, quia mihi curvabitur omne genu et iurabit omnis lingua. Tria autem in his verbis ponuntur. Primo quidem iuramentum, quod interdum in verbis Dei ponitur ad ostendendum id, quod dicitur, firmum esse immutabilitate divini consilii, non autem esse mutabile sicut ea quae praenuntiantur secundum causas inferiores, ut prophetia comminationis. Unde dicitur in Ps. CIX, 4: iuravit dominus, et non poenitebit eum. Homines autem, ut apostolus dicit Hebr. VI, 16: per maiorem sui iurant. Quia vero Deus non habet maiorem in quo maior firmitas consistat veritatis, per seipsum iurat. Ipse autem est ipsa vita et fons vitae, secundum illud Deut. XXX, 20: ipse est enim vita tua, et longitudo dierum tuorum, etc., Ps. XXXV, 10: apud te est fons vitae, etc.; et ideo forma iuramenti domini est vivo ego, quasi dicat: iuro per vitam qua ego singulariter vivo. Secundo praenuntiatur subiectio communis creaturae ad Christum, cum dicitur quoniam mihi, scilicet Christo, flectetur omne genu. In quo designatur perfecta subiectio rationalis creaturae ad Christum. Solent enim homines in signum subiectionis maioribus flectere genua. Unde Phil. II, 10 dicitur: in nomine Iesu omne genu flectatur caelestium, terrestrium et Infernorum. Tertio praenuntiat fidei confessionem qua omnes gloriam Christi confitebuntur. Unde sequitur et omnis lingua confitebitur Deo, id est confitebitur Christum esse dominum, secundum illud Phil. II, 11: omnis lingua confiteatur, quia dominus noster Iesus Christus in gloria est Dei patris. Omnis enim lingua intelligi potest expressio cognitionis sive hominum, sive Angelorum, secundum illud I Cor. XIII, 1: si linguis hominum loquar et Angelorum, et cetera. Hoc autem impletur nunc in hac vita, non quantum ad singulos homines sed quantum ad genera singulorum. De quolibet enim genere hominum nunc aliqui Christo subiiciuntur et ei confitentur per fidem, sed in futuro iudicio omnes et singuli ei subiicientur: boni quidem voluntarie, mali autem inviti. Unde dicitur Hebr. II, 8: in eo quod ei omnia subiecit, nihil dimisit non subiectum ei: nunc autem necdum videmus omnia subiecta ei. Deinde, cum dicit itaque unusquisque, etc., infert conclusionem ex dictis. Et primo conclusionem intentam ex eo quod immediate dixerat, dicens itaque, ex quo Christo flectitur omne genu, unusquisque nostrum per se reddet rationem Deo, scilicet ante tribunal Christi. Matth. XII, v. 36: de omni verbo otioso quod locuti fuerint homines, reddent Deo rationem in die iudicii. Et XVIII, 23: assimilatum est regnum caelorum homini regi qui voluit rationem ponere cum servis suis. Sed videtur quod non quilibet per se rationem reddet, sed unus pro alio. Hebr. ult.: obedite praepositis vestris et subiacete eis. Ipsi enim pervigilant quasi rationem reddituri pro animabus vestris. Sed dicendum quod in hoc ipso quod praelati pro aliis rationem reddent, reddent rationem pro suis actibus quos circa subditos agere debuerunt. Si enim fecerunt quod competebat eorum officio, non eis imputabitur si subditi pereant. Imputaretur autem eis si negligerent facere quod eorum officium requirebat. Unde dicitur Ezech. III, 18 s.: si dicente me ad impium, morte morieris, non annuntiaveris ei, ipse in iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram. Si autem tu annuntiaveris impio, et ille non fuerit conversus, ipse quidem in iniquitate sua morietur, tu autem animam tuam liberasti. Secundo infert conclusionem principaliter intentam in tota praecedenti parte, dicens non ergo amplius invicem iudicemus, scilicet temerario iudicio, quod includitur rationibus supradictis. I Cor. IV, 5: nolite ante tempus iudicare, et cetera.

[86226] Super Rom., cap. 14 l. 2 Postquam apostolus prohibuit humana iudicia, hic prohibet scandalum proximorum, et circa hoc duo facit. Primo proponit quod intendit; secundo manifestat propositum, ibi si enim propter cibum, et cetera. Circa primum proponit tria. Primo enim docet scandala esse vitanda, dicens: dixi quod non iudicetis invicem sed unusquisque de suis actibus iudicare debet, ne sint in scandalum aliorum. Et hoc est quod dicit sed hoc iudicate magis ne ponatis fratribus offendiculum, vel scandalum. Scandalum autem, sicut dicit Hier. super Matthaeum, notat offendiculum vel ruinam, quam impactionem pedis possumus dicere. Unde scandalum est factum vel dictum minus rectum, praebens alicui occasionem ruinae, ad similitudinem lapidis ad quem in via positum homo impingit, et cadit. Maius autem aliquid videtur esse scandalum quam offendiculum. Nam offendiculum potest esse quicquid retinet seu retardat motum procedentis: scandalum autem, id est, impactio, videtur esse cum aliquis disponitur ad casum. Non ergo debemus fratri ponere offendiculum ut aliquid faciamus, unde impediatur proximus a via iustitiae. Is. LVI, 14: auferte offendiculum de via populi mei. Neque etiam debemus fratri ponere scandalum, aliquid faciendo, unde ipse inclinetur ad peccatum. Matth. XVIII, 7: vae homini illi per quem scandalum venit. Secundo docet id ex quo scandalum putabatur esse, secundum suam naturam, sive secundum se licitum. Circa quod sciendum est quod, sicut supra dictum est, apud Romanos erant quidam ex Iudaeis ad fidem Christi conversi, qui cibos secundum legem discernebant; alii vero habentes fidem perfectam indifferenter omnibus cibis utebantur, quod quidem secundum se licitum erat. Unde dicit scio et confido in domino Iesu, quia nihil est commune per ipsum. Circa quod notandum est, sicut dicit Hier. super Matth., quod populus Iudaeorum partem Dei se esse iactans, communes cibos vocat quibus omnes utuntur homines, verbi gratia suillam carnem, lepores et huiusmodi; et caeterae gentes, quae talibus utebantur cibis, non erant de parte Dei, ideo talis cibus immundus appellatur. Quod ergo dicit nihil commune est, idem est ac si diceret: nihil immundum est. Et hoc quidem apostolus, primum, dicit se scire, quia ita est secundum rerum naturam, secundum illud I Tim. IV, 4: omnis creatura Dei bona, et nihil reiiciendum quod cum gratiarum actione percipitur. Secundo dicit se confidere in Christo Iesu, quia per seipsum nihil est commune, quia scilicet cibi secundum suam naturam nunquam fuerunt immundi, vitabantur tamen aliquo tempore ut immundi, secundum legis praeceptum propter figuram, sed hoc Christus removit implendo omnes figuras. Et ideo apostolus per fiduciam quam habet in domino Iesu, asserit nihil esse commune vel immundum per ipsum, id est, ipso hoc faciente. Act. X, v. 15: quod Deus purificavit, tu ne commune dixeris. Tertio ostendit quomodo hoc posset esse per accidens illicitum, inquantum scilicet est contra conscientiam manducantis. Unde dicit: dictum est quod nihil est commune, sed hoc intelligendum est nisi ei qui, erronea conscientia, aestimat quid, id est aliquid ciborum, commune esse, id est immundum, illi commune est, id est ita est illicitum sibi, ac si esset secundum se immundum. Tit. I, 15: omnia munda mundis, coinquinatis autem et infidelibus nihil mundum est, sed inquinata est eorum mens, et conscientia. Et sic apparet quod aliquid, quod est secundum se licitum, efficitur illicitum ei qui id contra suam conscientiam agit, licet conscientia sua sit erronea, quod rationabiliter accidit. Nam actus iudicantur secundum voluntatem agentium, voluntas autem movetur a re apprehensa. Unde in id voluntas tendit quod ei vis apprehensiva repraesentat, et secundum hoc qualificatur, vel specificatur actio. Si igitur ratio alicuius iudicet aliquid esse peccatum et voluntas feratur in id faciendum, manifestum est quod homo habet voluntatem faciendi peccatum; et ita actio eius exterior, quae informatur ex voluntate, est peccatum. Et eadem ratione si aliquis aestimet id quod est veniale peccatum, esse mortale peccatum, si hac conscientia durante illud faciat, manifestum est quod elegit peccare mortaliter, et ita actio eius propter suam electionem est peccatum mortale. Si tamen aliquis post factum habeat conscientiam erroneam, per quam credat id quod est licitum a se factum fuisse peccatum, vel quod est veniale fuisse mortale, non propter hoc efficitur id quod est prius, vel peccatum, vel mortale, quia voluntas et actio non informantur ex apprehensione sequenti, sed ex praecedenti. Haec autem quae dicta sunt dubitationem non habent, sed dubium potest esse, utrum si aliquis habeat erroneam conscientiam ut credat esse necessarium ad salutem quod est peccatum mortale, puta si aliquis aestimet se peccare mortaliter nisi furetur vel fornicetur, utrum talis conscientia eum liget, ita scilicet si contra conscientiam agat, mortaliter peccet. Et videtur quod non. Primo quidem quia lex Dei quae prohibet fornicationem et furtum, fortius ligat, quam conscientia. Secundo quia hoc posito esset perplexus, peccaret enim et fornicando et non fornicando. Sed dicendum est quod etiam in per se malis conscientia erronea ligat. In tantum enim conscientia ligat, ut dictum est, inquantum ex hoc quod aliquis contra conscientiam agit, sequitur quod habeat voluntatem peccandi; et ita si aliquis credat non fornicari esse peccatum mortale, dum eligit non fornicari, eligit peccare mortaliter, et ita mortaliter peccat. Et ad hoc etiam facit quod hic dicit apostolus. Manifestum est enim quod discernere cibos quasi necessarium ad salutem erat illicitum, quia nec Iudaeis conversis etiam ante divulgationem Evangelii licebat servare legalia, spem ponendo in eis, quasi essent necessaria ad salutem, ut Augustinus dicit. Et tamen apostolus hic dicit quod si quis habens conscientiam cogentem discernere cibos, quod est aestimare aliquid esse commune, et non discernit eos, scilicet abstinendo ab eis, peccat ac si manducaret immundum. Et ita etiam in per se illicitis conscientia erronea ligat. Nec obstat quod primo obiicitur de lege Dei, quia idem est ligamen conscientiae etiam erroneae et legis Dei. Non enim conscientia dictat aliquid esse faciendum vel vitandum, nisi quia credit hoc esse contra vel secundum legem Dei. Non enim lex nostris actibus applicatur, nisi mediante conscientia nostra. Similiter etiam nec obstat quod secundo obiicitur. Nihil enim prohibet aliquem esse perplexum aliquo supposito, licet nullus sit perplexus simpliciter, sicut sacerdos fornicarius, sive celebret Missam, sive non celebret quando debet ex officio, peccat mortaliter; non tamen est perplexus simpliciter, quia potest peccatum dimittere et celebrare. Et similiter potest aliquis conscientiam erroneam dimittere, et a peccato abstinere. Est autem adhuc alia dubitatio. Non enim dicitur scandalizare qui facit opus rectum, licet etiam ex eo aliquis sumat materiam scandali, legitur enim Matth. XV, v. 12 quod Pharisaei audito verbo Christi, scandalizati sunt. Sed non discernere cibos est opus rectum: ergo non est dimittendum propter scandalum eius qui perversam conscientiam habet errans in fide. Nam secundum hoc Catholici deberent abstinere a carnibus et matrimonio, ne inde haeretici scandalizarentur secundum erroneam conscientiam. Sed dicendum est quod aliquis scandalizare alium potest, non solum faciendo aliquod malum, sed etiam aliquid faciendo quod habet speciem mali, secundum illud I Thess. c. ult.: ab omni specie mali abstinete vos. Dicitur autem aliquid habere speciem mali dupliciter. Primo videlicet secundum opinionem eorum qui sunt ab Ecclesia praecisi; secundo, secundum opinionem eorum qui adhuc ab Ecclesia tolerantur. Infirmi autem in fide, aestimantes legalia esse observanda, adhuc tolerabantur ab Ecclesia ante Evangelii divulgationem. Et ideo non erat comedendum cum eorum scandalo de cibis in lege prohibitis. Haeretici autem non tolerantur ab Ecclesia, et ideo de eis non est similis ratio. Deinde cum dicit si enim propter cibum, etc., manifestat quod dixerat. Et primo primum, scilicet quod non sit ponendum scandalum fratribus; secundo, secundum et tertium, quomodo scilicet sit aliquid commune, ibi omnia quidem munda sunt, et cetera. Circa primum ponit quatuor rationes quarum prima sumitur ex parte charitatis, dicens si enim frater tuus contristatur, de hoc quod reputat te peccare, propter cibum quem tu comedis, quem ipse reputat immundum, iam non secundum charitatem ambulas, secundum quam aliquis proximum suum diligit sicut seipsum. Et ita vitat eius contristationem et non praefert cibum quieti fratris, quia, ut dicitur I Cor. c. XIII, 5: charitas non quaerit quae sua sunt. Secundam rationem ponit, ibi noli cibo tuo, etc., quae sumitur ex parte mortis Christi. Videtur enim parum appretiare mortem Christi, qui pro cibo fructum eius evacuare non recusat. Unde dicit noli cibo tuo, quem tu scilicet indifferenter comedis non discernendo cibos, illum perdere, id est scandalizare, pro quo, id est pro cuius salute, Christus mortuus est. I Petr. III, 18: Christus semel mortuus est pro peccatis nostris, iustus pro iniustis. Dicit autem illum perdi qui scandalizatur, quia scandalum passivum sine peccato scandalizati esse non potest. Ille enim scandalizatur qui occasionem sumit ruinae. I Cor. c. VIII, 11: peribit infirmus in tua conscientia frater, pro quo Christus mortuus est. Tertiam rationem ponit, ibi non ergo blasphemetur, et cetera. Quae sumitur ex donis spiritualis gratiae. Et primo ostendit inconveniens quod sequitur contra huiusmodi dona ex eo quod alios scandalizamus; secundo manifestat quod dixerat, ibi non enim, etc.; tertio infert conclusionem intentam, ibi itaque quae pacis sunt sectemur, et cetera. Circa primum considerandum est, quod ex hoc quod aliqui indifferenter cibis utebantur in primitiva Ecclesia cum scandalo infirmorum, hoc inconveniens sequebatur, quod infirmi fidem Christi blasphemabant, dicentes eam voracitatem ciborum inducere contra legis mandatum. Et ideo apostolus dicit: ex quo per dominum Iesum factum est quod nihil est commune, non ergo bonum nostrum, id est fides vel gratia Christi, per quam libertatem a caeremoniis consecuti estis, blasphemetur ab infirmis dicentibus eam gulae hominum indulgere. Iac. c. II, 7: ipsi blasphemant nomen bonum quod invocatum est super vos; de hoc bono dicitur in Ps. LXXII, 28: mihi adhaerere Deo, bonum est. Deinde cum dicit non enim, etc., manifestat quod dixerat, scilicet in quo bonum nostrum consistat. Et primo ostendit in quo non consistat, dicens non enim est regnum Dei esca et potus. Regnum autem Dei dicitur hic id per quod Deus regnat in nobis et per quod ad regnum ipsius pervenimus; de quo dicitur Matth. VI, 10: adveniat regnum tuum; et Mich. IV, 7: regnabit dominus super omnes in monte Sion. Deo autem coniungimur et subdimur per interiorem intellectum, et affectum, ut dicitur Io. IV, 24: spiritus est Deus, et eos qui adorant eum, in spiritu et veritate adorare oportet. Et inde est quod regnum Dei principaliter consideratur secundum interiora hominis, non secundum exteriora. Unde dicitur Lc. XVII, 21: regnum Dei intra vos est. Ea vero quae sunt exteriora ad corpus pertinentia, intantum ad regnum Dei pertinent, inquantum per ea ordinatur, vel deordinatur interior affectus, secundum ea in quibus principaliter consistit regnum Dei. Et ideo cum esca et potus ad corpus pertineant, ipsa secundum se non pertinent ad regnum Dei, nisi secundum quod eis utimur, vel ab eis abstinemus. Unde dicitur I Cor. VIII, 8: esca autem nos non commendat Deo. Neque enim si non manducaverimus, deficiemus, neque si manducaverimus, abundabimus. Pertinet tamen usus, vel abstinentia escae et potus ad regnum Dei, inquantum affectus hominis circa hoc ordinatur, vel deordinatur. Unde Augustinus dicit in libro de quaestionibus Evangelii, et habetur hic in Glossa: iustificatur sapientia a filiis suis qui intelligunt non in abstinendo, nec in manducando esse iustitiam, sed in aequanimitate tolerandi inopiam, et in temperantia non se corrumpendi per abundantiam atque importunitatem sumendi. Non enim interest quomodo, ut in Glossa dicitur, quid alimentorum, vel quantum quis accipiat, dummodo id faciat pro congruentia hominum cum quibus vivit, et personae suae et pro valetudinis suae necessitate; sed quanta facultate et severitate animi careat his, vel cum oportet vel cum necesse est his carere. Secundo ostendit in quo consistat bonum nostrum, quod regnum Dei vocat, dicens sed regnum Dei est iustitia, et pax, et gaudium in spiritu sancto. Ut iustitia referatur ad exteriora opera, quibus homo unicuique reddit quod suum est et ad voluntatem huiusmodi opera faciendi, ut dicitur Matth. VI, 33: primum quaerite regnum Dei et iustitiam eius. Pax autem referatur ad effectum iustitiae. Per hoc enim pax maxime perturbatur, quod unus homo non exhibet alteri quod ei debet. Unde dicitur Is. c. XXXII, 17: opus iustitiae pax. Gaudium autem referendum est ad modum quo sunt iustitiae opera perficienda; ut enim dicit philosophus in I Ethic.: non est iustus qui non gaudet iusta operatione. Unde et in Ps. XCIX, v. 2 dicitur: servite domino in laetitia. Causam autem huius gaudii exprimit dicens in spiritu sancto. Est enim spiritus sanctus quo charitas Dei diffunditur in nobis, ut dicitur supra V, 6. Illud enim est gaudium in spiritu sancto, quod charitas parit, puta cum aliquis gaudet de bonis Dei et proximorum. Unde I Cor. XIII, 6 dicitur, quod charitas non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. Et Gal. V, 22 dicitur: fructus autem spiritus est charitas, gaudium, pax. Haec autem tria quae hic tanguntur, imperfecte quidem in hac vita habentur, perfecte autem quando sancti possidebunt regnum Dei sibi paratum, ut dicitur Matth. XXV, 34. Ibi erit perfecta iustitia absque omni peccato. Is. LX, 21: populus tuus omnes iusti. Ibi erit pax absque omni perturbatione timoris. Is. c. XXXII, 18: sedebit populus meus in pulchritudine pacis, in tabernaculis fiduciae. Ibi erit gaudium. Is. XXXV, 10: gaudium et laetitiam obtinebunt, et fugiet dolor et gemitus. Tertio probat quod dixerat, scilicet quod in his regnum Dei consistit. Ille enim homo videtur ad regnum Dei pertinere, qui placet Deo et a sanctis hominibus approbatur; sed hoc illi contingit in quo invenitur iustitia, pax et gaudium: ergo in his est regnum Dei. Dicit ergo: dictum est quod regnum Dei est iustitia, pax et gaudium in spiritu sancto, qui ergo in hoc servit Christo, qui est rex huius regni, secundum illud Col. I, 13: transtulit nos in regnum filii dilectionis suae, ut scilicet vivat in iustitia, pace et spirituali gaudio, placet Deo, qui est huius regni auctor, Sap. IV, 10: placens Deo factus dilectus et probatus est hominibus, id est ab eis approbatur, qui sunt huius regni participes. Eccli. XXXI, 10: qui probatus est in illo, et perfectus inventus est. Deinde cum dicit itaque, etc., infert admonitionem intentam, dicens: ex quo regnum Dei consistit in iustitia, pace et spirituali gaudio, itaque, ut ad regnum Dei pervenire possimus, sectemur ea quae pacis sunt, id est ea studeamus adimplere per quae Christianorum pacem conservemus, Hebr. XII, v. 14: pacem sequimini et sanctimoniam, et cetera. Custodiamus invicem ea quae sunt aedificationis, id est ea per quae invicem nos aedificemus, id est bonum conservemus, et in melius provocemur. I Cor. XIV, 12: ad aedificationem Ecclesiae quaerite ut abundetis. Quod quidem fiet si in iustitia et spirituali gaudio vixerimus. Quartam rationem ponit, ibi noli propter escam, et cetera. Quae sumitur ex reverentia divinorum operum, quibus hoc reverentiae debemus, ut ea quae Deus operatur non debeamus destruere propter aliquod commodum corporale. Et hoc est quod dicit noli propter escam, quae ad corporis utilitatem pertinet, destruere opus Dei. Quod quidem non intelligitur de quocumque Dei opere. Nam omnia quae in cibum hominis veniunt, Dei opera sunt, sicut terrae nascentia et animalium carnes, quae sunt hominibus in cibum a Deo concessa, ut patet Gen. c. I, 29 et IX, 3. Sed intelligitur de opere gratiae, quod in nobis ipsis specialiter operatur. Phil. II, 13: Deus enim est qui operatur in nobis velle et perficere pro bona voluntate. Hoc igitur opus Dei non debemus in proximo destruere propter escam nostram, sicut facere videbantur illi qui, turbatione et scandalo proximorum, indifferentibus utebantur.

[86227] Super Rom., cap. 14 l. 3 Postquam apostolus posuit rationem ad ostendendum, quod non debemus cum scandalo proximorum indifferenter sumere omnia, hic ostendit qualiter aliqui cibi possunt esse mundi et immundi. Et circa hoc duo facit. Primo proponit quae sunt munda ex sua natura, dicens omnia quidem, quae scilicet ad escam hominis pertinere possunt, munda sunt, scilicet ex sui natura, quia ex sui natura non habent quod animam hominis inquinent, secundum illud Matth. XV, 11: non enim omne quod intrat in os inquinat hominem. I Tim. IV, 4: omnis creatura Dei bona. Dicebantur autem in lege quaedam immunda, non natura, sed significatione, ut patet Lev. XI, 2 ss. Sed et hanc immunditiam Christus removit, implendo veteris legis figuras. Unde dictum est Petro, Act. X, 15: quod Deus purificavit, tu ne commune dixeris, id est immundum. Secundo, ibi sed malum est homini, etc., ostendit qualiter aliquis cibus homini possit fieri immundus, ut scilicet ex eius esu secundum animam inquinetur, quod quidem ostendit fieri dupliciter. Primo ex eo quod aliquis cibum quemcumque cum scandalo proximorum manducat; secundo ex eo quod contra conscientiam manducat, ibi beatus qui non iudicat, et cetera. Circa primum tria facit. Primo ostendit quid circa esum ciborum sit malum, dicens: licet omnia ex sui natura sint munda, sed tamen malum est homini qui manducat, quemcumque cibum, per offendiculum, id est, cum confusione et scandalo proximorum. Matth. XVIII, 7: vae homini illi per quem scandalum venit. Secundo ostendit quid circa huiusmodi usum ciborum sit bonum, dicens bonum est non manducare carnem et non bibere vinum; quorum primum praecipuum esse videtur inter cibos, secundum inter potus. Et ab his quidem abstinere ponit bonum esse, vel propter carnis concupiscentiam edomandam, secundum illud Eph. V, 18: nolite inebriari vino in quo est luxuria; vel etiam ut homo reddatur habilior ad spiritualia contemplanda, secundum illud Eccle. II, 3: cogitavi a vino abstrahere carnem meam, ut animum meum transferrem ad sapientiam. Sed hoc non intendit hic apostolus dicere, sed quod bonum est his non uti cum scandalo proximorum, quod quidem apparet ex hoc quod subditur neque in quo frater tuus offenditur, et cetera. Quod dico, non solum dico de vino et carnibus quod bonum est eis non uti, sed quocumque alio cibo; frater tuus offenditur, id est turbatur contra te, quasi illicite agentem, per quod pax eius perturbatur, aut scandalizatur, id est, ad casum peccati provocatur, propter quod laeditur eius iustitia, aut infirmatur, id est saltem in dubitationem venit, utrum hoc quod agitur sit licitum, per quod eius spirituale gaudium diminuitur. Unde et ipse apostolus dicit I Cor. VIII, 13: si esca scandalizat fratrem meum, non manducabo carnem in aeternum, ne fratrem meum scandalizem. Sed cum licitum sit his cibis uti, si est ab his abstinendum propter hoc quod vitetur scandalum proximorum, videtur pari ratione quod ab omnibus licitis quae non sunt necessaria ad salutem, sicut sunt necessaria iustitia, pax et spirituale gaudium, sit propter proximorum scandalum abstinendum. Et ita videtur quod homini non liceat sua repetere cum scandalo proximi. Sed dicendum est quod si scandalum ex infirmitate vel ex ignorantia proveniat eorum qui propter hoc scandalizantur, ad vitandum hoc scandalum, debet homo a licitis abstinere, si non sunt necessaria ad salutem. Hoc enim est scandalum pusillorum, quod dominus vitari iubet, Matth. XVIII, 10: videte ne contemnatis unum ex his pusillis. Si vero huiusmodi scandalum ex malitia proveniat eorum qui scandalizantur, tale scandalum est quasi Pharisaeorum, quod dominus, Matth. c. XV, 12 ss., docuit esse contemnendum. Unde ad vitandum huiusmodi scandalum non oportet a licitis abstinere. Sed tamen circa scandalum pusillorum attendendum est, quod propter illud vitandum tenetur homo usum licitorum differre, quousque reddita ratione hoc scandalum amoveri possit. Si vero ratione reddita, adhuc scandalum maneat, iam non videtur ex ignorantia vel ex infirmitate procedere sed ex malitia: et sic iam pertinebit ad scandalum Pharisaeorum. Tertio excludit quamdam excusationem. Posset enim aliquis dicere: licet proximus scandalizetur de hoc quod indifferenter ego cibis utor, tamen ad ostensionem meae fidei, per quam certum est hoc mihi licere, volo indifferenter cibis uti. Sed hanc rationem excludens apostolus dicit tu, qui scilicet indifferenter cibis uteris, fidem habes, rectam apud temetipsum, per quam constat licitum esse his cibis uti. Bona quidem et laudabilis est fides ista, sed habe eam in occulto, coram Deo, cui talis fides placet, Eccli. I, 34 s.: beneplacitum est Deo fides et mansuetudo. Quasi dicat: non oportet quod fidem istam manifestes per operis executionem, ubi hoc fit cum scandalo proximorum. Sed contra videtur esse quod dicitur supra X, 10: corde creditur ad iustitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Non ergo videtur quod sufficiat corde solum coram Deo fidem habere, sed oportet huiusmodi fidem proximo manifestare, confitendo. Dicendum est autem quod eorum quae sunt fidei, quaedam sunt quae non sunt perfecte per Ecclesiam manifestata, sicut in primitiva Ecclesia nondum erat perfecte declaratum apud homines quod illi qui erant ex Iudaeis conversi non tenerentur legalia observare, et sicut tempore Augustini nondum erat per Ecclesiam declaratum quod anima non esset ex traduce. Unde in huiusmodi sufficit homini quod fidem habeat coram Deo, nec oportet quod fidem suam propalet cum scandalo proximorum, nisi forte apud eos qui habent de fide determinare. Quaedam vero sunt ad fidem pertinentia iam per Ecclesiam determinata, et in talibus non sufficit fidem habere coram Deo, sed oportet quod coram proximo fidem quis confiteatur, quantumcumque ex hoc aliquis scandalizetur, quia veritas doctrinae non est dimittenda propter scandalum, sicut nec Christus veritatem suae doctrinae propter scandalum Pharisaeorum dimisit, ut habetur Matth. c. XV, 12 ss. Sciendum etiam quod licet circa talia oporteat quod homo fidem suam manifestet confessione verborum, non tamen oportet quod eam manifestet executione operis, sicut si aliquis tenet fide uti matrimonio esse licitum, non requiritur ab eo quod matrimonio utatur ad fidei suae manifestationem. Et sic etiam non requirebatur ab eis, qui rectam fidem habebant, quod fidem suam usu ciborum manifestarent. Poterant enim manifestare verbotenus confitendo. Deinde cum dicit beatus qui non iudicat, etc., ostendit quomodo ciborum usus efficitur aliquibus immundus, ex eo quod est contra conscientiam. Et circa hoc tria facit. Primo ostendit quid circa hoc sit bonum, ut scilicet de eo quod homo non facit non habeat conscientiam remordentem. Unde dicit beatus qui non iudicat semetipsum, id est cuius conscientia eum non reprehendit vel condemnat, in eo quod probat, id est approbat esse faciendum. Sed hoc est intelligendum, si recta fide approbet esse aliquid faciendum. Si autem falsa opinione approbat aliquid esse faciendum, puta si arbitratur obsequium se praestare Deo, de eo quod discipulos Christi interficit, ut dicitur Io. XVI, 2, non excusatur ex eo quod circa hoc non iudicat semetipsum; imo beatior esset si circa hoc eum conscientia reprehenderet, inquantum per hoc a peccato magis prohiberetur. Sed in his quae sunt licita, est intelligendum quod hic apostolus dicit. Hoc enim ad gloriam hominis pertinet quod eum sua conscientia non reprehendat. II Cor. I, 12: gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae. Iob XXVII, 6: neque enim reprehendit me cor meum in omni vita mea. Secundo ostendit quid circa hoc sit malum, ut scilicet contra conscientiam agat. Unde dicit qui autem discernit, id est, qui habet opinionem falsam quod oportuit cibos discernere, si manducaverit, scilicet cibos quos reputat esse illicitos, damnatus est, ex hoc quod quantum in ipso est, habet voluntatem faciendi quod est illicitum, et sic delinquit proprio iudicio condemnatus, ut dicitur Tit. III, 11. Tertio assignat causam eius quod dixerat dicens quia non ex fide; ideo scilicet condemnatus est. Potest autem hic fides dupliciter accipi: uno modo de fide quae est virtus, alio modo secundum quod fides dicitur conscientia. Et hae duae acceptiones non differunt nisi secundum differentiam particularis et universalis. Id enim quod universaliter fide tenemus, puta usum ciborum esse licitum vel illicitum, conscientia applicat ad opus quod est factum vel faciendum. Dicitur ergo, ideo eum qui manducat et discernit, esse condemnatum, quia hoc non est ex fide, imo est contra fidem, id est contra veritatem fidei et contra conscientiam facientis. Hebr. XI, 6: sine fide impossibile est placere Deo. Et quod haec sit sufficiens causa condemnationis, ostendit subdens omne autem quod non est ex fide peccatum est. Ex quo videtur quod, sicut dicitur in Glossa omnis vita infidelium peccatum sit, sicut omnis vita fidelium est meritoria, inquantum ad Dei gloriam ordinatur, secundum illud I Cor. c. X, 31: sive manducatis, sive bibitis, sive aliquid aliud facitis, omnia in gloriam Dei facite. Sed dicendum est quod aliter se habet fidelis ad bonum, et infidelis ad malum. Nam in homine qui habet fidem formatam nihil est damnationis, ut supra VIII, 1 dictum est. Sed in homine infideli cum infidelitate est bonum naturae. Et ideo cum aliquis infidelis ex dictamine rationis aliquod bonum facit, non referendo ad malum finem, non peccat. Non tamen opus eius est meritorium, quia non est gratia informatum. Et hoc est quod in Glossa dicitur: nihil bonum est sine summo bono, id est, nullum bonum meritorium est sine gratia Dei, et ubi deest agnitio vitae aeternae et incommutabilis veritatis, quae scilicet est per fidem, falsa virtus est in optimis moribus, inquantum scilicet non refertur ad finem beatitudinis aeternae. Cum vero homo infidelis aliquid agit ex eo quod infidelis est, manifestum est quod peccat. Unde in Glossa cum dicitur: opus omne quod non est ex fide, peccatum est, sic est intelligendum: omne quod est contra fidem vel contra conscientiam, peccatum est, et si ex genere suo bonum esse videatur, puta si Paganus ad honorem suorum deorum virginitatem servet, vel eleemosynam det, hoc ipso peccat. Tit. I, 15: coinquinatis et infidelibus nihil mundum est, sed inquinatae sunt eorum et mens, et conscientia.

[86228] Super Rom., cap. 15 l. 1 Supra apostolus docuit quod maiores debent scandala infirmorum vitare, hic docet quod maiores debent etiam infirmitates minorum sustinere. Et circa hoc duo facit. Primo proponit admonitionem; secundo manifestat eam, ibi unusquisque vestrum, et cetera. Ista admonitio duo continet, quorum primum pertinet ad exteriorem exhibitionem. Unde dicit: non solum debemus scandala infirmorum vitare, sed etiam nos qui sumus firmiores in fide, debemus sustinere imbecillitates infirmorum. Sicut enim in materiali aedificio eliguntur aliqua firmiora ad sustinendum totum aedificii pondus quod ex fragiliori materia superponitur, sicut sunt fundamenta et columnae; ita etiam in spirituali Ecclesiae aedificio, non solum eliguntur, sed efficiuntur aliqui firmiores, ut sustineant pondus aliorum. Unde in Ps. LXXVI, 4 dicitur: ego confirmavi columnas eius. Et Gal. VI, 2: alter alterius onera portate. Sustinent autem firmiores imbecillitates infirmorum, dum eorum defectus patienter ferunt, et pro posse sublevare nituntur. Secundum autem pertinet ad interiorem intentionem. Unde dicitur: et non debemus nobis placere, ita scilicet ut semper illud velimus impleri quod nobis placet, sed debemus condescendere voluntatibus aliorum, ut faciamus ea quae aliis placent et quae eis sunt utilia. I Cor. X, 33: sicut et ego per omnia omnibus placeo. Deinde cum dicit unusquisque vestrum, etc., manifestat propositam admonitionem, et primo quantum ad secundam partem; secundo quantum ad primam, ibi propter quod suscipite invicem, et cetera. Circa primum duo facit. Primo exponit quod dixerat; secundo rationem inducit, ibi etenim Christus non sibi, et cetera. Dicit ergo primo: ita dictum est quod nos non debemus nobis placere, et hoc quidem est, quia unusquisque nostrum, qui sumus firmiores, debet placere proximo suo infirmo, id est, condescendere ei in his quae ei placent, non tamen in his quae mala sunt, sicut Is. XXX, 10 quidam requirunt: loquimini nobis placentia, et cetera. Et ideo subdit in bonum. Similiter etiam non debemus intendere ut hominibus placeamus propter humanum favorem vel gloriam, cum in Ps. LII, 6 dicatur: Deus dissipavit ossa eorum qui hominibus placent, sed ad honorem Dei, et utilitatem proximorum. Unde subdit ad aedificationem, id est propter hoc quod aliorum voluntati condescendentes, ipsi aedificentur in fide et dilectione Christi. Supra XIV, 19: quae aedificationis sunt, invicem custodiamus. Deinde, cum dicit etenim Christus, assignat rationem eius quod dixerat exemplo Christi. Et primo proponit exemplum Christi; secundo ostendit eius exemplum esse a nobis imitandum, ibi quaecumque scripta sunt; tertio subiungit rationem, ut id implere possimus, ibi Deus autem pacis et cetera. Circa primum duo facit. Primo proponit exemplum, dicens: dictum est quod non debemus nobis placere, scilicet secundum nostram privatam voluntatem, etenim Christus, qui est caput nostrum, non sibi placuit, dum elegit pati pro nostra salute, et ea quae suae propriae voluntati erant contraria, scilicet naturali voluntati humanae, ut impleret divinam, quae sibi et patri erat communis, secundum illud Matth. XXVI, 42: non mea voluntas, sed tua fiat. Secundo ad hoc auctoritatem inducit, dicens sed sicut scriptum est in Psalmo ex persona Christi dicentis ad patrem: o pater, improperia Iudaeorum improperantium tibi, id est, te blasphemantium per sua mala opera et per hoc quod veritati tuae doctrinae contradicunt, ceciderunt super me, quia videlicet opprimere me voluerunt, quia voluntatem tuam eis proponebam, et eorum mala opera redarguebam. Io. XV, 24: sed oderunt me et patrem meum. Potest et hoc referri ad peccata totius humani generis, quia omnia peccata quodammodo sunt improperia Dei, inquantum per ea lex Dei contemnitur. Is. I, 4: dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israel. Sic ergo improperia improperantium Deo ceciderunt super Christum, inquantum ipse pro peccatis omnium mortuus est. Is. c. LIII, 6: Deus posuit in eo iniquitates omnium nostrum. I Petr. II, 24: peccata nostra pertulit in corpore suo super lignum. Deinde, cum dicit quaecumque enim scripta sunt, etc., ostendit quod hoc exemplum Christi sit nobis imitandum, dicens quaecumque enim scripta sunt in sacra Scriptura, vel de Christo vel de membris eius, scripta sunt ad nostram doctrinam. Nulla enim necessitas fuit haec scribere, nisi propter nos, ut ex his instruamur. II Tim. III, v. 16: omnis Scriptura divinitus inspirata, utilis est ad docendum et erudiendum, et cetera. Quid autem in Scripturis ad nostram doctrinam contineatur, ostendit subdens ut per patientiam et consolationem Scripturarum, id est quas Scripturae continent. Continetur enim in sacra Scriptura patientia sanctorum in malis sustinendis. Iac. ult.: patientiam Iob audistis. Continetur etiam in eis consolatio, quam Deus eis exhibuit, secundum illud Ps. XCIII, 19: secundum multitudinem dolorum meorum in corde meo, consolationes tuae laetificaverunt animam meam. Unde et I Petr. I, 11 dicitur: praenuntians eas, quae in Christo sunt, passiones, quod pertinet ad patientiam, et posteriores glorias, quod pertinet ad consolationem. Quem autem fructum ex hac doctrina suscipiamus, ostendit subdens spem habeamus. Per hoc enim quod ex sacra Scriptura instruimur eos, qui patienter propter Deum tribulationes sustinuerunt, divinitus consolatos fuisse, spem accipimus, ut et ipsi consolemur, si in ipsis fuerimus patientes. Iob XIII, 15: et si occiderit me, in ipso sperabo. Deinde cum dicit Deus autem patientiae, etc., quia videbatur nimis arduum ut purus homo possit exemplum Christi imitari, secundum illud Eccle. II, 12: quid est homo ut sequi possit regem, factorem suum? Ideo adhibet orationis suffragium, dicens Deus autem patientiae, scilicet dator, Ps. LXX, v. 5: tu es patientia mea, et solatii, idest qui spiritualem consolationem largitur, II Cor. c. I, 3: pater misericordiarum et Deus totius consolationis, det vobis, a quo est omne datum optimum, ut dicitur Iac. I, 17, idipsum sapere in alterutrum, idest ut invicem idem sapiatis, II Cor. ult.: idem sapite, pacem habete, non quidem secundum consensum in peccatum, sed secundum Iesum Christum, de quo dicitur Eph. II, 14: ipse est pax nostra, qui fecit utraque unum. Ut, per hoc quod idem sapiatis, unanimes, existentes per fidem et charitatis consensum, secundum illud Ps. secundum aliam litteram: qui habitare facit unanimes in domo, uno ore, idest una oris confessione, quae ex unitate fidei procedit, I Cor. I, 10: idipsum dicatis omnes; ut, pro conformitate cordis, honorificetis Deum, omnium creatorem, idipsum etiam existentem patrem domini nostri Iesu Christi, per quem nos sibi in filios adoptavit. I Reg. II, 30: qui honorificaverit me, honorificabo eum. Mal. I, 6: si ego pater, ubi est honor meus? Deinde, cum dicit propter quod suscipite invicem, manifestat primam partem admonitionis, in qua dixerat quod firmiores debent imbecillitatem infirmorum sustinere. Et circa hoc duo facit. Primo resumit admonitionem; secundo inducit rationem exemplo Christi, ibi sicut et Christus, etc.; tertio subiungit rationem, ibi Deus autem spei, et cetera. Dicit ergo primo propter quod, id est, quia ea quae scripta sunt ad nostram doctrinam ordinantur, scilicet exempla Christi et aliorum sanctorum, consequenter, suscipite invicem, secundum charitatis affectum, ut scilicet unus sustineat ea quae sunt alterius, sicut vult se sustineri quantum charitas permittit: et unus alium etiam suscipiat ad adiuvandum et promovendum. Supra c. XIV, 1: infirmum in fide suscipite. Deinde, cum dicit sicut et Christus suscepit vos, etc., assignat rationem exemplo Christi. Et, primo, ponit eius exemplum, dicens sicut et Christus suscepit vos, scilicet in sua protectione et cura. Is. XLII, 1: ecce servus meus, suscipiam eum. Lc. I, 54: suscepit Israel puerum suum, recordatus misericordiae suae. Et hoc in honorem Dei, in quem omnia referebat. Io. VIII, 49: honorifico patrem meum, et vos inhonorastis me. Ex quo datur intelligi, quod nos invicem debemus suscipere in his quae pertinent ad honorem Dei. Secundo, ibi dico enim Christum, etc., manifestat quod dixerat. Et primo quidem quantum ad Iudaeos; secundo, quantum ad gentiles, ibi gentes autem, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est quod Christus vos suscepit, qui estis congregati in unitate fidei ex Iudaeis et gentibus. Et hoc patet quantum ad utrosque. Dico, ergo, Christum ministrum fuisse circumcisionis. Est enim ipse auctor fidei quantum ad omnes, secundum illud Hebr. XII, 2: aspicientes in auctorem fidei, et cetera. Sed in propria persona non exhibuit seipsum nisi Iudaeis, secundum illud Matth. XV, 24: non sum missus nisi ad oves quae perierunt domus Israel. Is. XLII, 2: non audietur vox eius foris. Et hoc quidem propter veritatem Dei, ut scilicet veritas Dei promittentis comprobaretur. Supra III, 4: est autem Deus verax. Unde subdit ad confirmandas promissiones patrum, id est, ut per hoc implerentur promissiones patribus factae. Lc. I, v. 69: erexit cornu salutis nobis in domo David pueri sui; sicut locutus est per os sanctorum. II Cor. I, 20: quotquot sunt promissiones Dei, in illo est. Deinde, cum dicit gentes autem, etc., ostendit etiam gentes susceptas a Christo. Et primo proponit quod intendit; secundo confirmat per auctoritatem, ibi sicut scriptum est, et cetera. Dicit ergo: ita dictum est quod Christus suscepit Iudaeos propter veritatem Dei, ut promissiones patrum implerentur, gentibus autem non erant promissiones factae. Unde hoc non habet locum quantum ad gentiles, sed sunt propter misericordiam suscepti. Et hoc est quod dicit gentes autem debent honorare Deum super misericordia eis exhibita per Christum, quia licet eis personaliter non praedicaverit, ad eos tamen discipulos suos misit, qui in gentibus ministerium exercuerunt, sicut ipse exercuerat in Iudaeis, secundum illud Matth. ult.: euntes docete omnes gentes. Et de hac misericordia dicitur in Ps. XXXII, 5: misericordia domini plena est terra. Lc. I, 50: misericordia eius a progenie in progenies timentibus eum, et cetera. Sic ergo apostolus conversionem Iudaeorum attribuit veritati divinae, conversionem gentilium divinae misericordiae. Contra quod videtur esse quod dicitur in Ps. XXIV, 10: universae viae domini misericordia et veritas. Sed dicendum est quod per hoc quod ascribit vocationem Iudaeorum divinae veritati, non excludit misericordiam, quia et apostolus ex Iudaeis natus dicit I Tim. I, 13: misericordiam consecutus sum. Et hoc ipsum misericordiae fuit quod Deus patribus promissiones facit de posterorum salute. Similiter etiam per hoc quod vocationem gentium ascribit divinae misericordiae, non excludit totaliter divinam veritatem, quia hoc ipsum ad divinam veritatem pertinebat, quod propositum suum de salvatione gentium implevit, quod dicit apostolus ad Eph. III, 9 esse sacramentum absconditum a saeculis in Deo. Sed aliquis modus veritatis, scilicet pro impletione promissorum, consideratur in vocatione Iudaeorum, qui non consideratur in vocatione gentium, quibus promissiones non sunt factae. Deinde, cum dicit sicut scriptum est, etc., confirmat quod dixerat de conversione gentium, per auctoritatem. Licet enim gentibus non fuerit repromissa vocatio ad fidem Christi, non tamen ex improviso accidit, sed fuit praenuntiata vaticiniis prophetarum. Inducit autem quatuor auctoritates, quarum prima continet gratiarum actiones Christi ad patrem, pro conversione gentium per ipsum facta. Unde dicit sicut scriptum est, in Ps. XVII, 50 ex persona Christi: constitues me in caput gentium, et ab insurgentibus in me Iudaeis exaltabis me. O Deus pater, ego Christus confitebor tibi, confessione gratiarum actionis, in gentibus, id est pro gentium conversione per me facta, et cantabo nova quadam mentis exultatione nomini tuo, quod eis manifestum est, secundum illud Io. XVII, v. 6: manifestavi nomen tuum hominibus quos dedisti mihi. Vel aliter: confitebor tibi in gentibus, id est, faciam quod tibi gentes confiteantur confessione fidei, Ps. LXVI, 4: confiteantur tibi populi, Deus, confiteantur tibi populi omnes, et nomini tuo cantabo, id est faciam quod gentes cantent tibi canticum quod consistit in exultatione spiritus renovati. Ps. XCV, 1: cantate domino canticum novum, cantate domino, omnis terra. Secunda auctoritas continet adunationem gentium et Iudaeorum. Unde subdit et iterum dicit, Scriptura, o gentes quae eratis alienae, a conversatione Israel, ut dicitur Eph. II, 12, laetamini, gentes, cum plebe eius, idest simul communem exultationem assumatis cum Iudaeis, qui olim erant plebs eius. Is. IX, 3: laetabuntur coram te, sicut qui laetantur in messe. Io. X, 16: fiet unum ovile et unus pastor. Nostra autem littera habet: laetamini cum Ierusalem et exultate in ea, omnis qui diligitis eam. Tertia autem auctoritas continet devotionem gentium ad Deum. Unde subdit et iterum scriptum est in Psalmis laudate, omnes gentes, dominum, scilicet eius bonitatem confitentes, Ps.: a solis ortu usque ad occasum laudabile nomen domini; et omnes populi, non solum populus Iudaeorum, magnificate eum, id est credite esse magnum, id est quod sua magnitudine omnem laudem excedat. Eccli. XLIII, v. 33: benedicentes dominum, exaltate illum quantum potestis: maior enim est omni laude. Matth. I, 11: ab ortu solis usque ad occasum magnum est nomen meum in gentibus. Quarta auctoritas continet reverentiam gentium ad Christum. Unde subditur et rursus Isaias ait erit radix Iesse. In quo praenuntiat Christi originem, ex David semine nasciturum. Iesse namque fuit pater David. Dicit ergo erit radix Iesse, ex cuius semine Christus nascetur. Is. XI, 10: egredietur virga de radice Iesse, et flos, et cetera. Vel Christus erit radix Iesse, quia licet ex Iesse processerit secundum carnis originem, tamen sua virtute Iesse sustentavit et gratiam ei influxit. Supra XI, 18: non tu radicem portas, sed radix te. Deinde tangit Christi officium, subdens et qui exurget in tantam gratiae excellentiam, ut possit regere gentes, eos divino cultui subiugando, quod nullus ante eum facere potuit. Ps. II, 8: dabo tibi gentes haereditatem tuam. Reges eos in virga ferrea. Ultimo ponit devotionem gentium ad Christum, dicens in eum gentes sperabunt, ut scilicet per eum haereditatem caelestis gloriae consequantur. I Petr. I, 3: regeneravit nos in spem vivam per resurrectionem Iesu Christi ex mortuis. Deinde, cum dicit Deus autem spei, etc., subiungit orationem, dicens: dictum est quod in Christum gentes sperabunt. Deus autem spei, id est, qui nobis hanc spem infundit, secundum illud Ps. LXX, 5: spes mea, domine. Vel Deus spei, i. e., in quo sperandum est, repleat vos omni gaudio, scilicet spirituali, quod est de Deo, Nehem. c. VIII, 10: gaudium enim domini est fortitudo vestra, et pace per quam homo in seipso et ad Deum et proximum est pacatus, Ps. CXVIII, 165: pax multa diligentibus legem tuam, domine; in credendo, quasi dicat: ut cum hoc quod creditis, etiam pacem et gaudium habeatis, quae quidem sunt charitatis effectus, secundum illud Gal. V, 22: fructus autem spiritus sunt charitas, gaudium, pax. Unde patet quod a Deo, qui est dator spei, optat eis ut cum fide habeant charitatem, per quam fides operatur, ut habetur Gal. V, 6, ne fides eorum sit informis et mortua: quia fides sine operibus mortua est, ut dicitur Iac. II, 26. Et ut sic per plenitudinem harum virtutum abundetis, proficiendo de bono in melius, non solum in spe, sed etiam in virtute spiritus sancti, id est in charitate, quae in cordibus nostris diffunditur per spiritum sanctum, ut supra V, 5 dictum est. II Cor. IX, 8: potens est autem Deus omnem gratiam abundare facere in nobis.

[86229] Super Rom., cap. 15 l. 2 Postquam apostolus generalibus admonitionibus Romanos instruxerat, hic incipit eis quaedam familiaria scribere. Et primo quaedam pertinentia ad seipsum; secundo, quaedam pertinentia ad alios ibi cap. XVI commendo autem vobis Phoeben, et cetera. Circa primum tria facit. Primo excusat praesumptionem de hoc quod eos instruxerat et reprehenderat; secundo excusat suam tarditatem circa visitationem eorum, ibi propter quod plurimum impediar; tertio petit suffragia orationum ipsorum, ibi obsecro autem vos, fratres, et cetera. Et circa primum duo facit. Primo excludit oppositam causam instruendi et arguendi eos; secundo assignat veram causam, ibi audacius enim scripsi vobis, fratres, ex parte, et cetera. Circa primum considerandum est, quod aliquis posset credere apostolum ideo scripsisse Romanis, quia aestimaret illum esse apud Romanos qui posset instruere et corrigere. Sed hoc ipse excludit, dicens certus sum enim, fratres mei, per ea quae de vobis audivi, quoniam idonei estis ad admonendum eos qui inter vos admonitione indigent. Ad hoc autem ut aliquis recte admoneat duo requiruntur, quorum primum est ut non ex odio vel ira, sed ex dilectione moneat secundum illud Ps. CXL, 6: corripiet me iustus in misericordia. Et Gal. VI, 1: vos qui spirituales estis, instruite huiusmodi in spiritu lenitatis. Et quantum ad hoc dicit quoniam et ipsi pleni estis dilectione. Ez. X, 2: imple manum tuam prunis ignis quae sunt inter Cherubim, qui est ignis charitatis. Secundo requiritur scientia veritatis, eo quod quidam habent zelum Dei in corrigendo, sed non secundum scientiam, ut supra c. X, 2 dictum est. Et ideo subdit repleti omni scientia, scilicet humana et divina: et veteris et novae legis. I Cor. I, 5: in omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo et in omni scientia. Et ex hoc concludit sic ita ut possitis convenienter propter dilectionem et scientiam alterutrum monere. Quia enim in multis offendimus omnes, ut dicitur Iac. III, 2, oportet ut invicem moneamus; quia, ut dicitur Eccli. XVII, 12, unicuique mandavit Deus de proximo suo. Deinde, cum dicit audacius, etc., assignat veram causam quare eos admonuerat et correxerat. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit quod hoc pertinebat ad auctoritatem apostolatus sibi commissam; secundo ostendit qualiter hac potestate usus fuerit, ibi habeo igitur gloriam, et cetera. Dicit ergo audacius autem, id est securius, scripsi vobis, errores et defectus vestros arguendo, quod quidem ad audaciae praesumptionem posset ascribi propter hoc quod offensionem vestram non timui. Iob XXXIX, 21: audacter in occursum pergit armatis. Sed haec praesumptio excusatur ex tribus. Primo quidem ex conditione eorum quibus scribebat, quia etsi inter Romanos essent aliqui respectu quorum talis reprehensio audax et praesumptuosa videretur, erant tamen aliqui, qui indigebant dura reprehensione propter contentionum insolentiam. Tit. I, 13: increpa illos dure. Et hoc est quod dicit ex parte, quasi dicat: non videtur mea Scriptura esse audax quantum ad omnes vos, sed quantum ad partem aliquam vestrum. Vel potest intelligi ex parte epistolae, in qua eos reprehendit. Potest intelligi etiam ex parte Ecclesiae, quae, scilicet, mecum est. Secundo excusatur praedicta audacia ex intentione apostoli. Non enim scripsit eis tamquam reputans eos ignorantes, sed in memoriam eos reducens cognitorum. Et hoc est quod subdit tamquam in memoriam vos reducens, quasi oblitos eorum quae sciebatis, sicut et Phil. IV, 10 dicitur: occupati autem eratis. Hebr. X, 32: rememoramini pristinos dies, in quibus illuminati magnum certamen sustinuistis passionum. Tertio excusatur ex auctoritate apostoli, quae hoc requirebat. Unde subdit per gratiam, scilicet apostolatus mihi commissi. I Cor. XV, 10: gratia Dei sum id quod sum. Huius autem gratiae, primo, describit auctoritatem, cum dicit quae data est mihi a Deo, quasi diceret: non ab hominibus. Ad Gal. I, 1: Paulus apostolus non ab hominibus, neque per hominem. Secundo specificat istam gratiam, cum dicit ut sim minister Christi Iesu in gentibus, id est ut serviam Christo in gentium conversione. I Cor. IV, 1: sic nos existimet homo ut ministros Christi. Supra XI, 3: quamdiu sum gentium apostolus, ministerium meum honorificabo. Tertio ostendit huius gratiae actum, cum dicit sanctificans Evangelium Dei, id est sanctum esse ostendens et verbo veritatis et opere bonae conversationis et miraculorum. Col. I, 5 s.: in verbo veritatis Evangelii quod pervenit ad vos, sicut et in universo mundo est, et fructificat, et crescit. Prov. VIII, 8: recti sunt sermones mei. Quarto ponit finem huius gratiae, cum dicit ut fiat oblatio gentium, id est, gentes per meum ministerium conversae. In quo quasi quoddam sacrificium et oblationem Deo obtuli, secundum illud Phil. II, 17: et si immolor super sacrificium et obsequium fidei vestrae, gaudeo et congratulor omnibus vobis. Fiat accepta, scilicet Deo per rectitudinem intentionis. Ps. l, 20: tunc acceptabis sacrificium iustitiae, oblationes et holocausta; et sanctificata in spiritu sancto, id est per charitatem et alia spiritus sancti dona. I Cor. VI, 11: sanctificati estis in nomine domini nostri Iesu Christi, et in spiritu Dei nostri. Deinde, cum dicit habeo igitur gloriam, etc., ostendit quomodo auctoritate apostolica fuerat usus. Et primo ponit fructum quem fecit; secundo ostendit huius fructus magnitudinem, ibi ita ut, et cetera. Tertio ostendit difficultatem, ibi sic autem praedicavi, et cetera. Circa primum tria facit. Primo dat gloriam Deo de fructu quem fecit, dicens igitur, quia talem gratiam accepi et diligenter executus sum id ad quod mihi haec gratia data est, habeo gloriam, id est meritum dignum gloriae, sicut fidelis minister. I Cor. IX, 15: melius est mihi mori, quam ut gloriam meam quis evacuet. Sed hanc gloriam non mihi principaliter attribuo sed eam habeo in Christo Iesu, id est per Iesum Christum, cuius virtute fructificare potui. Io. XV, v. 5: sine me nihil potestis facere. Et quia ipsi omnia tradita sunt a patre, ut dicitur Matth. XI, 27, et pater in eo manens, ipse facit opera, Io. XIV, 10, ideo ulterius hanc gloriam refert ad patrem, dicens ad Deum, scilicet patrem. Ps. CXIII, 9: non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Assignat autem rationem eius quod dixerat, subdens non enim audeo loqui aliquid eorum quae per me non effecit Christus, quasi dicat: nihil referam de fructu per me facto, quod per me factum non sit. Alioquin gloriam non haberem apud Deum, et si apud homines. Quae quidem refero non tamquam per me principaliter facta, sed sicut quae per me Christus fecit. Et ideo hanc gloriam dixi me habere in Christo Iesu. Is. c. XXVI, 12: omnia opera nostra operatus es in nobis. Secundo ponit ipsum fructum, dicens in obedientiam gentium, quasi dicat: gloria mea haec est pro eo quod feci gentes fidei obedire. Supra I, 5: ad obediendum fidei in omnibus gentibus. Ps. XVII, 44: in auditu auris obedivit mihi. Tertio ostendit quomodo gentes ad hanc obedientiam adduxerit. Quia autem supra X, 17 dictum est fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi, ideo dicit in verbo, id est per verbum praedicationis fidei. Argumenta autem fidei praedicatae sunt bona conversatio praedicantis, et quantum ad hoc subdit et factis, quasi scilicet per recta opera vos ad fidem allexi, Matth. V, 16: videant opera vestra, etc., et opera miraculorum, quibus Deus dat testimonium doctrinae praedicatae, secundum illud Mc. ult.: domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis. Unde subdit in virtute signorum, id est miraculorum minorum, puta sanationes aegritudinum; et prodigiorum, id est maiorum miraculorum, quae ex sua magnitudine aliquid magni portendunt, id est ostendunt. Sed hoc totum non sufficeret nisi spiritus sanctus intus corda audientium ad fidem commoveret. Unde dicitur Act. X, 44 quod, loquente Petro verba fidei, cecidit spiritus sanctus super omnes qui audiebant verbum. Et ideo subdit in virtute spiritus sancti. Hebr. II, 4: contestante Deo signis et prodigiis et variis spiritus sancti distributionibus. Deinde, cum dicit ita ut ab Ierusalem, ostendit magnitudinem fructus ex multitudine locorum, in quibus praedicavit, dicens ita ut incipiens ab Ierusalem, ubi in principio suae conversionis praedicavit in synagogis Iudaeorum, ut dicitur Act. IX, 28. Ut sic impleret quod dicitur Is. II, 4: de Sion exibit lex, et verbum domini de Ierusalem. Usque ad Illyricum, quod est mare Adriaticum ex parte opposita Italiae, repleverim Evangelium Christi, id est omnia illa loca replevi praedicatione Evangelii. Et ne aliquis intelligat quod solum vadens per rectam viam ab Ierusalem in Illyricum praedicaverit Evangelium, addit per circuitum, quia scilicet gentibus circumquaque praedicavit et eas ad fidem convertit. Unde sibi potest competere quod dicitur Iob c. XXXVIII, 25: quis dedit vehementissimo imbri cursum? Deinde, cum dicit sic autem praedicavi, etc., ostendit difficultatem hunc fructum faciendi: difficile enim est omnino ignaros ad fidem convertere. Primo igitur difficultatem se passum ostendit, dicens sic autem praedicavi Evangelium, non quidem ubi nominatus est Christus, idest non apud illos qui nomen Christi audiverant. Ps. XVII, 44: populus, quem non cognovi, servivit mihi. Is. LV, 5: ecce gentes, quas nesciebas, vocabis, et gentes, quae te non cognoverunt, ad te current. Subdit autem rationem, dicens: ne super alienum fundamentum aedificarem. Potest autem alienum fundamentum dupliciter intelligi. Uno modo doctrina haeretica, quae est aliena a verae fidei fundamento: et sic, hoc quod dicit ne, ponitur causaliter. Ea enim intentione apostolus voluit praedicare illis, qui nomen Christi non audierant, ne si praeventi essent a doctrina pseudoapostolorum, difficilius esset eos ad veritatem reducere. Unde Matth. VII, 27 dicitur stultus est qui aedificat domum suam super arenam, cui comparatur falsa doctrina. Alio modo per alienum fundamentum potest intelligi doctrina verae fidei ab aliis praedicata: et sic potest sumi ne, consecutive. Non enim vitavit apostolus praedicare illis quibus ante fuerat ab aliis praedicatum, sicut ipsis Romanis specialiter praedicavit, quos prius Petrus instruxerat, sed, eo praedicante illis qui nihil de Christo audierant, consecutum est, ut non aedificaret super alienum fundamentum, sed ipse iaceret prima fidei fundamenta, secundum illud I Cor. III, 10: ut sapiens architectus fundamentum posui. Secundo, ad hoc quod dixerat, auctoritatem inducit dicens sicut scriptum est, Is. LII, 15, quoniam quibus non est annuntiatum de eo, videbunt, et qui non audierunt, contemplati sunt. In quibus verbis propheta videtur praedicere, quoniam gentiles excellentiori modo ad cognitionem Dei essent perventuri quam Iudaei, qui ante cognoverant. Ostendit ergo, primo, excellentiam quantum ad causam cognitionis, quae scilicet duplex est: scilicet verba audita et res visae. Hi enim duo sensus sunt disciplinabiles. Iudaei ergo in notitiam mysteriorum Christi pervenerunt per verba annuntiata eis a prophetis. I Petr. I, 10 s.: prophetae, quae de futura in vobis gratia prophetaverunt, scrutantes in quod vel quale tempus significaret in eis spiritus Christi, praenuntians eas, quae in Christo sunt, passiones et posteriores glorias. Sed gentiles huiusmodi Christi mysteria iam realiter impleta vident, ideo dicitur quoniam gentes, quibus non est annuntiatum per prophetas de eo, id est de Christo, sicut fuit annuntiatum Iudaeis, videbunt res iam impletas. Lc. X, 24: multi reges et prophetae voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt. Secundo ostendit excellentiam quantum ad modum cognoscendi, quia Iudaei ex Annuntiatione prophetarum solum auditum habebant. Abd. v. 1: auditum audivimus a domino, et legatos ad gentes misit. Sed gentiles ex visione intellectum perceperunt. Unde dicitur et, gentes scilicet, qui, ante, non audierunt, praenuntiari Christum per prophetas, intelligent, scilicet fidei veritatem. Ps. II, 10: et nunc, reges, intelligite, et cetera.

[86230] Super Rom., cap. 15 l. 3 Postquam apostolus se excusavit de praesumptione quae ei potuisset adscribi, ex hoc quod Romanos instruxerat et correxerat, hic se excusat de eo quod eos visitare distulerat. Et circa hoc tria facit. Primo ponit impedimentum visitationis praeteritum; secundo ponit visitandi propositum, ibi nunc vero ulterius, etc.; tertio promittit visitationis fructum, ibi scio autem, et cetera. Dicit ergo primo: dictum est: praedicavi Evangelium per multa loca, in quibus Christus non fuerat nominatus, propter quod, hactenus, impediebar plurimum, ex huiusmodi occupatione, venire ad vos. Et istud impedimentum usque nunc duravit, unde subdit et prohibitus sum usque adhuc. Quod quidem potest referri ad multitudinem occupationum quas in aliis locis habuerat, vel etiam ad divinam providentiam per quam apostoli impediebantur ne pervenirent ad quosdam et dirigebantur in salutem aliorum, secundum illud Act. XVI, 6: transeuntes Phrygiam et Galatiae regionem, vetati sumus a spiritu sancto loqui verbum in Asia. Unde et supra I, 13 dictum est: saepe proposui venire ad vos, et prohibitus sum usque adhuc. Et hoc est quod dicitur Iob XXXVII, 12 de nubibus, per quas praedicatores intelliguntur: lustrant cuncta per circuitum quocumque eos voluntas gubernantis duxerit. Deinde cum dicit nunc vero ulterius, etc., manifestat propositum suum de eorum visitatione. Et primo promittit eis suam visitationem; secundo assignat causam quare oporteat eam differre, ibi nunc igitur proficiscar, etc.; tertio assignat eis visitationis terminum, ibi hoc igitur cum consummavero, et cetera. Dicit ergo primo ita: usque modo sum prohibitus, nunc vero, iam peragratis omnibus his locis, ulterius non habens locum, id est necessitatem permanendi in his regionibus, in quibus iam per me fundata est fides, cupiditatem habens veniendi ad vos ex multis iam praecedentibus annis secundum illud supra I, 11: desidero enim videre vos, ut aliquid impartiar vobis gratiae spiritualis, cum in Hispaniam proficisci coepero, quo scilicet ire intendebat ut etiam in extremis terrae fundamenta fidei collocaret, secundum illud Is. XLIX, 6: dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae, spero quod praeteriens videbo vos. Per quod dat intelligere quod non intendebat ad eos principaliter ire, quia reputabat eis sufficere doctrinam Petri, qui primus inter apostolos Romanis fidem praedicavit. Et quia tunc Romani dominabantur in toto occidente, eorum auxilio et ducatu se sperabat in Hispaniam proficisci, unde subdit et a vobis deducar illuc. Intendebat tamen aliquam moram apud eos contrahere; unde subdit si vobis fruitus fuero, id est consolatus secundum illud quod supra I, 12 dictum est: simul consolari in vobis. Et hoc ex parte, scilicet temporis, quia per aliquod tempus intendebat cum eis consolari. Sed contra est quod Augustinus dicit in libro de doctrina Christiana, quod illis solis rebus fruendum est, quae nos beatos faciunt, scilicet patre, filio et spiritu sancto. Inconvenienter ergo dicit, se fruiturum esse Romanis. Sed dicendum est quod sicut Augustinus dicit ibidem, hominem in se non esse fruendum, sed in Deo, secundum illud ad Philemonem, 20: ita, frater, ego te fruar in domino, quod est delectari in homine propter Deum. Et sic intelligendum est quod dicit si fuero fruitus vobis, scilicet in Deo. Vel quod dicit ex parte, potest referri ad bonos, quibus poterat frui in Deo. Nam alia parte, scilicet malis, non poterat frui, sed magis de eis dolere, sicut dicitur II Cor. XII, v. 21: ne cum venero, humiliet me Deus apud vos, et lugeam multos ex his qui ante peccaverunt. Deinde cum dicit nunc igitur proficiscar, assignat rationem quare differebat visitationem. Et circa hoc tria facit. Primo ponit causam, dicens nunc igitur proficiscar, id est ideo non statim venio ad vos, quia proficiscor Ierusalem ministrare sanctis. Circa quod sciendum est quod legitur Act. c. IV, 34 s., illi qui ex Iudaeis a principio convertebantur ad fidem, venditis possessionibus suis, de pretio communiter vivebant, quod cum defecisset, maxime quadam magna fame imminente, ut legitur Act. XI, 27 ss., discipuli, scilicet Christiani, ex diversis partibus mundi, prout quisque habebat, proposuerunt singuli in ministerium mittere habitantibus in Iudaea fratribus, quod et fecerunt, mittentes ad seniores per manus Barnabae et Sauli. Ministerium igitur sanctorum hic dicit eleemosynam, quam fidelibus Christi attulit in Ierusalem, secundum illud I Cor. ult.: quos probaveritis, hos mittam perferre gratiam vestram in Ierusalem, quod si dignum fuerit, ut et ego eam, mecum ibunt. Secundo exponit quod dixerat de ministerio sanctorum, dicens probaverunt enim, id est approbaverunt, Macedonia et Achaia, id est fideles utriusque regionis, per eum conversi, collectionem aliquam facere, id est aliquam collectam, in pauperes Christi, id est ad usum pauperum, qui sunt de numero sanctorum, secundum illud Eccli. c. XII, 4: da iusto, et non recipias peccatorem. Qui sunt in Ierusalem, in paupertate viventes. II Cor. IX, 1: de ministerio quod fit in sanctos ex abundanti est mihi scribere vobis. Scio enim promptum animum vestrum, pro quo de vobis glorior apud Macedones. Tertio assignat rationes dictorum, quarum prima est beneplacitum. Unde dicit placuit enim illis, II Cor. IX, 7: unusquisque prout destinavit in corde suo, non ex tristitia aut necessitate. Secunda causa est debitum. Unde subdit et debitores sunt eorum. Supra XIII, 7: reddite omnibus debita. Rationem autem debiti assignat, dicens nam si gentiles facti sunt participes bonorum spiritualium, quae erant specialiter eorum, id est Iudaeorum, scilicet notitiae divinae, et promissionum et gratiae, secundum illud supra IX, 4: quorum adoptio est filiorum et gloria, etc.; et supra XI, 17: socius radicis et pinguedinis olivae factus es. Sunt etiam facti participes spiritualium eorum, per hoc quod illi praedicatores eis miserunt. Debent et in carnalibus ministrare illis, secundum illud Eccli. c. XIV, 15: in divisione sortis da et accipe. Et Ps. sumite Psalmum, id est spiritualia, et date tympanum, id est temporalia. Et ex hoc sumitur argumentum quod debentur sumptus non solum illis qui praedicant, sed etiam qui praedicatores mittunt. Deinde cum dicit hoc igitur cum, etc., praefigit terminum quo ad eos sit venturus, dicens hoc igitur cum consummavero, scilicet ministerium sanctorum, et assignavero eis fructum hunc, id est eleemosynam gentilium, quae est quidam fructus conversionis eorum, Os. X, 1: vitis frondosa Israel fructus est ei adaequatus; proficiscar per vos in Hispaniam. Sed videtur hic apostolus falsum dicere: nunquam enim in Hispania fuisse legitur. In Ierusalem enim captus fuit, et exinde Romam perlatus est in vinculis, ut habetur Act. ult., ubi est occisus simul cum Petro. Dicunt ergo quidam quod, sicut dicitur Act. ult., cum venisset Romam Paulus, permissum est ei manere sibimet cum custodiente se milite; et postea dicitur, quod mansit biennio toto in suo conductu, et in illo spatio dicunt eum in Hispaniam ivisse. Sed quia hoc certum non est, potest melius dici, quod apostolus falsum non dixit, quia proponebat se facturum quod dicebat. Et sic verba eius erant intelligenda quasi insinuantia eius propositum, non autem futurum eventum qui ei erat incertus; unde non poterat hoc praedicere, nisi forte sub conditione quam Iacobus dicit apponendam Iac. c. IV, 15: pro eo ut dicatis: si dominus voluerit, et: si vixerimus, faciemus hoc aut illud. Et sic etiam apostolus se excusat II Cor. c. I, 17, de hoc quod ad eos non iverat, sicut promiserat; dicens: cum ergo volui, numquid levitate usus sum? Aut quae cogito, secundum carnem cogito, ut sit apud me est et non? Et sic ex hoc quod ex iusta causa praetermisit facere quod promiserat, se immunem dicit a levitate, carnalitate et falsitate. Et sic etiam solvit hoc Gelasius Papa, et habetur in decretis: beatus, inquit, Paulus apostolus non ideo, quod absit, fefellisse credendus est, aut sibi extitisse contrarius, quoniam cum ad Hispaniam se promisisset iturum, dispositione divina, maioribus occupatus causis, implere non potuit quod promisit. Quantum enim ipsius voluntatis interfuit, hoc pronuntiavit quod re vera voluisset efficere. Quantum vero ad divini secreta consilii (quae ut homo non potuit, licet spiritu Dei plenus, agnoscere) superna praetermisit dispositione praeventus. Licet enim propheticum spiritum habuerit, tamen prophetis non omnia revelantur, ut patet IV Reg. IV, 27, ubi Eliseus dixit: anima eius in amaritudine est, et dominus celavit a me, et non indicavit mihi. Deinde cum dicit scio autem, etc., praenuntiat eis fructum suae visitationis, dicens scio autem, scilicet ex fiducia divinae gratiae, quoniam veniens ad vos, in abundantia benedictionis Christi veniam, id est, Christus abundantius suam benedictionem dabit vobis in meo adventu, de qua dicitur in Ps. LXXXIII, 7: etenim benedictionem dabit legislator, ibunt de virtute in virtutem. Et sic Laban dixit ad Iacob, Gen. III, v. 27: experimento didici quod benedixerit mihi Deus propter te. Deinde cum dicit obsecro, ergo, etc., petit ab eis orationis suffragia, et primo petit eorum orationes, secundo ipse pro eis rogat, ibi Deus pacis, et cetera. Circa primum tria facit. Primo inducit eos ad orandum pro se ex tribus. Primo quidem ex superna charitate, cum dicit obsecro ergo vos, fratres. Ad Philemonem propter charitatem autem magis obsecro. Secundo ex reverentia Christi, cuius ipse erat minister, dicens per dominum nostrum Iesum Christum; in quo omnes unum sumus, ut supra XII, 5 dictum est. Tertio ex dono spiritus sancti, quod eius ministerio tradebatur, unde subdit per charitatem spiritus sancti, quam spiritus sanctus in cordibus nostris diffundit, ut supra c. V, 5 dictum est. Secundo petit auxilium orationis eorum, dicens ut adiuvetis me in orationibus vestris pro me ad Deum, scilicet pro me fusis. Prov. XVIII, 19: frater qui iuvatur a fratre, quasi civitas firma. Hoc autem, ut Glossa dicit, non ideo dicit apostolus quia ipse minus mereatur quam alii minores, sed ordinem sequitur. Primo quidem ut ab Ecclesia pro rectore suo fiat oratio, secundum illud I Tim. II, 1 s.: obsecro igitur primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus et omnibus qui sunt in sublimitate constituti, et cetera. Secundo, quia multi minimi dum congregantur unanimes, magis merentur. Et ideo impossibile est, ut multorum preces non impetrent. Matth. XVIII, v. 19: si duo ex vobis consenserint super terram, de omni re quamcumque petierint, fiet illis a patre meo qui est in caelis. Tertio, ut dum multi orant, multi etiam gratias agant exauditi, secundum illud II Cor. I, 11: adiuvantibus vobis in oratione pro nobis, ut per multos gratiae agantur Deo. Tertio ponit ea quae vult sibi impetrari, quorum primum pertinet ad hostes quos habebat in Iudaea. Unde dicit ut liberer ab infidelibus qui sunt in Iudaea, qui praecipue Paulum impugnabant et odiebant, quia fiducialiter praedicabat cessationem legalium. Act. XXI, 21: audierunt de te quod discessionem doces a Moyse, et cetera. Secundum pertinebat ad eos in quorum ministerium ibat. Et hoc est quod subdit et oblatio obsequii mei, id est Ecclesia in qua eis ministro, fiat accepta sanctis qui sunt in Ierusalem, scilicet ut ex hac provocentur ad gratias agendum Deo et ad orandum pro ipsis gentibus a quibus recipiunt. Eccli. XXXI, v. 28: splendidum in panibus benedicent labia multorum. Tertium pertinet ad ipsos quibus scribebat. Unde subdit ut veniam ad vos in gaudio, et hoc per voluntatem Dei, contra quam nihil agere volebat. Supra I, 10: obsecrans si quomodo prosperum iter habeam in voluntate Dei veniendi ad vos. Et refrigerer vobiscum, id est ut ex vestra praesentia refrigerium tribulationum mearum accipiam. Deinde cum dicit Deus autem pacis, etc., ostendit quod pro eis orat, dicens: Deus autem, dator pacis, sit cum omnibus vobis, per hoc scilicet quod vos ad invicem pacem habeatis. II Cor. ult. v. 11: idipsum sapite, et Deus pacis et dilectionis erit vobiscum. Subdit amen, id est fiat. Psalmista: et dicet omnis populus, fiat, fiat.

[86231] Super Rom., cap. 16 l. 1 Postquam apostolus proposuit fidelibus Romanis quibus scribebat quaedam familiaria pertinentia ad suam personam, hic ponit quaedam familiaria pertinentia ad alios. Et circa hoc tria facit. Primo monet quid ad alios debeant facere; secundo ostendit quid alii ad eos agant, ibi salutat vos, etc.; tertio epistolam finit in gratiarum actione, ibi ei autem qui potens, et cetera. Circa primum duo facit. Primo ostendit quos debeant salutare; secundo ostendit quos debeant vitare, ibi rogo autem vos, fratres. Circa primum mandat quasdam personas salutari in speciali; secundo ponit in generali modum salutationis, ibi salutate invicem, et cetera. Tertio salutat eos in communi ex parte fidelium, ibi salutant vos, et cetera. Circa primum loquitur de quadam muliere Corinthia quae Romam ibat, quam eis recommendat, describens eam, primo, ex nomine, dicens commendo autem vobis Phoeben, quae licet esset Deo devota, non tamen erat tantae auctoritatis ut commendatitiis litteris non egeret, sicut ipse de se dicit II Cor. III, 1: aut numquid egemus, sicut quidam, commendatitiis litteris? Secundo describit eam ex fidei religione, dicens sororem nostram. Omnes enim mulieres fideles, sorores vocantur, sicut et omnes viri fratres. Matth. XXIII, 8: omnes vos fratres estis. Tertio ex officio pietatis, cum dicit quae est in ministerio Ecclesiae, quae est in Cenchris, portu Corinthiorum, ubi aliqui Christiani erant congregati, quibus dicta mulier serviebat, sicut et de ipso Christo Lc. c. VIII, 3 dicitur quod quaedam mulieres ministrabant ei de facultatibus suis. Et de vidua eligenda dicitur I Tim. V, 10: si hospitio recepit, si pedes sanctorum lavit. Deinde dicit duo in quibus vult eam commendatam haberi, quorum primum est ut honeste recipiatur. Et hoc est quod dicit ut suscipiatis eam in domino, id est propter amorem Dei. Digne sanctis, id est secundum quod dignum est recipi sanctos, secundum illud Matth. X, 11: qui recipit iustum in nomine iusti, mercedem iusti recipiet. Quidam libri habent, digne satis, id est, convenienter; tamen littera non concordat cum Graeco. Secundum est ut eam sollicite adiuvent. Unde subdit ut assistatis ei, scilicet consilium et auxilium ferendo in quocumque negotio vestri indiguerit. Habebat enim forte aliquid expedire in curia Caesaris. Sed contra hoc videtur esse quod dicitur I Thess. IV, 11: vestrum negotium agatis, quasi dicat: non intromittatis vos de negotiis alienis. Sed dicendum est quod assistere negotiis alienis contingit dupliciter. Uno modo saeculariter, id est propter favorem hominum vel lucra, et hoc non convenit servis Dei. II Tim. c. II, 4: nemo militans Deo implicat se negotiis saecularibus. Alio modo assistit aliquis negotiis alienis ex pietate, puta in auxilium indigentium et miserorum et hoc est religiosum, secundum illud Iac. I, 27: religio munda et immaculata apud Deum et patrem haec est: visitare pupillos et viduas in tribulatione eorum. Et hoc modo apostolus hic loquitur. Ultimo autem ostendit apostolus meritum eius, quare hoc sibi debeatur, dicens etenim ipsa quoque multis astitit et mihi ipsi. Is. III, 10: dicite iusto quoniam bene, retributio enim manuum eius fiet ei. Matth. V, 7: beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Deinde mandat salutari quasdam alias personas sibi coniunctas, dicens salutate Priscam et aquilam, qui erat vir Priscae, sed mulierem praeponit, forte propter maiorem fidei devotionem, adiutores meos in Christo Iesu, id est in fide Christi praedicanda. Apud enim eos Corinthi hospitabatur, ut habetur Act. XVIII, 2 s. Qui pro anima mea suas cervices supposuerunt, id est seipsos mortis periculo exposuerunt pro vita mea conservanda, quod est indicium maximae charitatis. Io. XV, 13: maiorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Hoc autem videtur factum fuisse Corinthi, ubi Paulus persecutionem est passus, sicut habetur Act. XVIII, 6. Vel forte melius dicendum est quod alii se periculo pro apostolo exposuerunt. Nam illud quod legitur Act. XVIII, 2, factum fuit quando Prisca et aquila de Roma recedentes Corinthum venerunt, ut ibidem dicitur. Sed hoc scribebat apostolus quando adhuc aestimabat eos esse Romae. Vita autem apostoli, non tam sibi quam aliis necessaria erat, secundum illud Phil. I, v. 24: permanere autem in carne necessarium propter vos. Et ideo subdit quibus non solum ego gratias ago, sed et cunctae Ecclesiae gentium: quarum sum apostolus et doctor I Tim. II, 7: doctor gentium in fide et veritate. Et etiam salutate domesticam eorum Ecclesiam. Habebant enim in domo sua multos fideles congregatos. Deinde vult alium salutari sibi dilectione coniunctum, dicens salutate Ephenetum dilectum mihi, qui est primitivus Asiae in Christo. Primus enim in tota Asia fuit ad fidem Christi conversus, quod erat ei ad magnam dignitatem, Hebr. XII, 22 s.: accessistis ad Ecclesiam primitivorum, qui conscripti sunt in caelis. Tunc autem erat Romae. Deinde dicit salutate Mariam, quae multum laboravit in vobis, ad hoc ut eos ad concordiam revocaret, quae cum hoc facere non posset, significavit apostolo. Sap. c. III, 15: bonorum laborum gloriosus est fructus. Deinde dicit salutate Andronicum et Iuniam, quos, primo, describit ex genere, cum dicit cognatos meos. In quo ostendit eos fuisse Iudaeos, de quibus supra c. IX, 3: qui sunt cognati mei secundum carnem. Secundo ex passione pro Christo suscepta, dicens et concaptivos meos. Fuerant enim aliquando cum apostolo Christi incarcerati. II Cor. XI, 23: in carceribus abundantius. Tertio ex auctoritate, cum dicit qui sunt nobiles in apostolis, id est nobiles inter praedicatores, secundum illud Prov. ult.: nobilis in portis vir eius. Quarto ex tempore, cum dicit et ante me fuerunt in Christo Iesu. Prius enim fuerunt conversi quam ipse apostolus et ex hoc eis maior reverentia debebatur. I Tim. V, 1: seniorem te ne increpaveris, sed obsecra ut patrem. Deinde dicit salutate ampliatum dilectum meum in domino, scilicet dilectione charitatis, quae est in Christo. Phil. I, 8: testis est mihi Deus, quomodo cupiam omnes vos esse in visceribus Christi. Deinde dicit salutate Urbanum adiutorem nostrum in Christo, scilicet in praedicatione fidei, Prov. XVIII, 19: frater qui adiuvatur a fratre, et cetera. Et Stachyn dilectum meum, quos coniungit, quia forte simul habitabant, vel aliqua alia necessitudine erant coniuncti. Deinde dicit salutate Apellen, probum in Christo, id est approbatum in Christo forte per aliquas tribulationes. Iob c. XXIII, 10: probavit me quasi aurum quod per ignem transit. Deinde dicit salutate omnes qui sunt ex domo, id est ex familia Aristoboli, in cuius domo multi fideles erant congregati, quem non salutat, quia forte ex aliqua causa erat absens. Deinde dicit salutate Herodionem cognatum meum, qui ex hoc ipso dicitur fuisse Iudaeus. Deinde dicit salutate omnes qui sunt ex domo Narcissi, qui dicitur fuisse presbyter et peregrinabatur per deserta loca ut fideles Christi confortaret. Unde quia tunc eum absentem noverat esse apostolus non mandat eum salutari, sed familiam eius. Erant tamen in eius familia aliqui infideles, et ideo ad discretionem subdit qui sunt in domino, quia solos fideles salutari mandat. II Io. V, 10: si quis venit ad vos, et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum, nec ave dixeritis ei. Deinde dicit salutate Tryphaenam et Tryphosam quae laboraverunt in domino, id est in ministerio sanctorum, quod dominus sibi reputat fieri, secundum illud Matth. XXV, 40: quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Deinde dicit salutate Persidem charissimam meam, quam scilicet apostolus propter eius devotionem specialiter diligebat. Unde subdit quae multum laboravit in domino, scilicet exhortando alios et ministrando sanctis, et etiam in paupertate et aliis spiritualibus laboribus. II Cor. XI, 27: in laboribus, in ieiuniis, in vigiliis, et cetera. Deinde dicit salutate Rufum electum in domino, id est, in gratia Christi, Eph. I, 4: elegit nos in ipso ante mundi constitutionem, et matrem eius, scilicet carne, et meam, quia fuit eius mater beneficio. Aliquando enim servierat apostolo, licet tunc Romae non esset. I Tim. V, 2: anus ut matres, iuvenculas ut sorores in omni castitate. Deinde dicit salutate Asyncritum, Hermem, Patrobam, Hermam et qui cum eis sunt fratres, quos simul salutat, quia simul concorditer habitabant. Ps. LXVII, v. 6: qui habitare facit unius moris in domo. Deinde dicit salutate Philologum et Iuliam, Nereum et sororem eius Olympiadem, et omnes qui cum eis sunt sanctos, id est in fide Christi sanctificatos. I Cor. VI, 11: abluti estis et sanctificati estis. Deinde ostendit modum quo se generaliter salutent, dicens salutate invicem in osculo sancto, quod dicitur ad differentiam osculi libidinosi, de quo dicitur Prov. c. VII, 13: apprehensum deosculatur iuvenem. Et etiam dolosi, de quo dicitur Prov. c. XXVII, 6: meliora sunt vulnera diligentis, quam fraudulenta oscula inimici. Osculum autem sanctum est quod in signum sanctae Trinitatis datur. Cant. I, 1: osculetur me osculo oris sui. Exinde autem mos in Ecclesia inolevit ut fideles inter Missarum solemnia invicem dent oscula pacis. Deinde salutat eos ex parte aliarum Ecclesiarum, dicens salutant vos omnes Ecclesiae Christi, id est, in nomine et fide Christi congregatae quia omnes vestram salutem optant et pro vobis orant. Iac. ult.: orate pro invicem ut salvemini.

[86232] Super Rom., cap. 16 l. 2 Postquam apostolus mandavit quos salutarent hic ostendit eis quos debeant vitare. Et circa hoc tria facit. Primo docet quos debeant vitare; secundo rationem assignat, ibi huiusmodi enim, etc.; tertio promittit eis divinum auxilium ad hoc implendum, ibi Deus autem pacis, et cetera. Et quia illi quos vitari volebat fraudulenter incedebant decipientes sub specie pietatis, secundum illud Matth. VII, 15: veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces; ideo, primo, inducit eos ad cautelam habendam, dicens rogo autem vos, fratres, ut observetis eos qui dissensiones et offendicula praeter doctrinam quam vos didicistis, faciunt. Ubi, primo, considerandum est quod observare, nihil aliud est quam diligenter considerare, quod quidem quandoque in bono sumitur, quandoque in malo. In malo quidem sumitur, quando aliquis diligenter considerat conditionem et processum alicuius ad nocendum, secundum illud Ps. XXXVI, 12: observabit peccator iustum et stridebit super eum dentibus suis. Et Lc. XIV, v. 1 dicitur: et ipsi observabant eum. In bono autem accipitur, uno modo, quando quis considerat praecepta Dei ad faciendum. Ex. XXIII, 21: observa igitur et audi vocem eius. Alio modo quando diligenter considerat bonos ad imitandum, secundum illud Phil. III, 17: imitatores mei estote, fratres, et observate eos qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Tertio observantur mali ad cavendum, et ita accipitur hic. Erant enim quidam ad fidem conversi ex Iudaeis, qui praedicabant legalia esse observanda, et ex hoc, primo, quidem in Ecclesia sequebantur dissensiones et sectae, dum quidam eorum errori adhaererent, alii vero in vera fide persisterent. Gal. V, 20: dissensiones, sectae, et cetera. Secundo sequebantur offendicula et scandala, de quibus supra XIV actum est, dum quidam alios iudicarent, et alii alios spernerent, qui dissensiones et offendicula faciunt. Is. c. LVII, 14: auferte offendicula de medio populi mei. Dicit autem praeter doctrinam quam vos didicistis a veris Christi apostolis, ut ostendat quod huiusmodi dissensiones et scandala ex falsitate doctrinae proveniebant. Gal. I, 9: si quis vobis evangelizaverit praeter id quod accepistis, anathema sit. Secundo, monet ut cogniti vitentur, dicens et declinate ab illis, id est eorum doctrinam et consortia fugiatis. Ps. CXVIII, v. 115: declinate a me, maligni, et scrutabor mandata Dei mei. Deinde cum dicit huiusmodi enim, etc., assignat eius quod dixerat duas rationes, quarum prima sumitur ex parte eorum quos vult vitari. Et primo describit eorum intentionem, dicens huiusmodi enim homines non serviunt Christo domino, sed suo ventri. Non enim praedicabant propter gloriam Christi, sed propter quaestum, ut suum ventrem implerent. Phil. III, 18: multi ambulant quos saepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum Deus venter est. Secundo describit eorum deceptionem, dicens et per dulces sermones seducunt corda innocentium, id est, simplicium et imperitorum. Prov. XIV, 15: innocens credit omni verbo. Per dulces sermones in quibus sanctitatem praetendunt, secundum illud Ps. XXVII, v. 3: qui loquuntur pacem cum proximo suo, mala autem in cordibus eorum. Et benedictiones, quibus scilicet benedicunt et adulantur illis qui eos sequuntur. Is. III, v. 12: popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt. Mal. II, 2: maledicam benedictionibus vestris. Secundam rationem assignat ex conditione Romanorum, qui faciles se exhibebant ad sequendum bonum et malum. Unde primo commendat eos de facilitate ad bonum, dicens vestra enim obedientia, qua de facili fidei obedistis, in omni loco divulgata est, propter dominium quod tunc Romani obtinebant super alias nationes. Unde quod a Romanis fiebat, de facili divulgabatur ad alios. Supra I, 8: fides vestra in universo mundo annuntiatur. Gaudeo igitur in vobis, quia scilicet fidei obedistis, et hoc in charitate, de qua dicitur I Cor. XIII, 6 quod non gaudet super iniquitate, congaudet autem veritati. Secundo reddit eos cautos contra malum, dicens sed volo vos esse sapientes in bono, ut scilicet ei quod bonum est inhaereatis, I Thess. ult.: quod bonum est tenete; et simplices in malo, ne scilicet per aliquam simplicitatem declinetis ad malum, ut talis sit vobis simplicitas, quod nullum decipiatis in malum. Matth. X, 16: estote prudentes sicut serpentes, et simplices sicut columbae. E converso de quibusdam dicitur Ier. IV, 22: sapientes sunt ut faciant mala, bene autem facere nesciunt. Deinde cum dicit Deus autem pacis, etc., promittit eis divinum auxilium contra huiusmodi deceptores. Et primo ponitur promissio, cum dicit Deus autem pacis, scilicet auctor, qui dissensiones odit quas isti faciunt, conteret Satanam, id est, Diabolum qui per istos pseudoapostolos vos decipere conatur, sub pedibus vestris, quia scilicet per vestram sapientiam eum vincetis. Et hoc fiet velociter, scilicet in adventu meo. Lc. X, 19: ecce dedi vobis potestatem calcandi supra serpentes et scorpiones et omnem virtutem inimici. Mal. ult.: calcabitis impios, cum fuerint sicut cinis sub planta pedum vestrorum. Secundo ponitur oratio ad hoc obtinendum, cum dicit gratia domini nostri Iesu Christi sit vobiscum, quae scilicet sufficit ad vos tuendos. II Cor. XII, 9: sufficit tibi gratia mea. Deinde cum dicit salutat vos, etc., salutat eos ex parte aliorum, dicens salutat vos Timotheus adiutor meus, scilicet in praedicatione Evangelii. I Cor. IV, 17: misi ad vos Timotheum, qui est filius meus charissimus et fidelis, et cetera. Addit autem et Lucius et Iason et Sosipater, cognati mei, qui Iudaei erant, scilicet vos salutant. Erat autem quidam notarius Pauli nomine tertius, cui Paulus concessit ut ex sua persona Romanos salutaret. Unde subditur ego tertius qui scripsi hanc epistolam, saluto vos in domino. Deinde dicit salutat vos Caius hospes, cui scribitur Ioannis tertia canonica, in qua commendatur de charitate, quam exhibebat sanctis. Et universa Ecclesia, scilicet quae erat in domo eius congregata, vel quae erat in illa provincia. Deinde dicit salutat vos Erastus, arcarius civitatis, qui scilicet custodiebat arcam communem, id est communes redditus civitatis, et quidam frater, id est, fidelis, nomine quartus. Deinde salutat eos ex parte sua, dicens gratia domini nostri Iesu Christi sit cum omnibus vobis. Amen. Et finit epistolam cum gratiarum actione, dicens ei autem, scilicet Deo qui est Trinitas, qui potens est vos confirmare, I Petr. ult.: modicum passos ipse perficiet, confirmabit solidabitque. Et hoc in fide quae est iuxta Evangelium meum id est secundum Evangelium quod ego praedico. I Cor. c. XV, 11: sive ego, sive illi sic praedicavimus et sic credidistis. Et etiam secundum praedicationem Iesu Christi, qui primo Evangelium praedicavit, secundum illud Hebr. c. II, 3: quae cum initium accepisset enarrari per dominum. Unde Matth. IV, 23 dicitur, quod circuibat Iesus praedicans Evangelium regni. Subditur autem, in revelatione mysterii, id est, secreti, quod quidem potest referri ad id quod dixerat iuxta Evangelium meum; vel quia in ipso Evangelio revelatur secretum incarnationis divinae, secundum illud supra I, 17: iustitia Dei revelatur in eo; vel quia ipsi apostolo est Evangelium revelatum. I Cor. II, 10: nobis autem revelavit Deus per spiritum suum. De hoc autem secreto dicitur Is. XXIV, 16: secretum meum mihi. Vel potest melius hoc referri ad hoc quod dixerat confirmare, quasi dicat: Deus potest vos confirmare in Evangelio meo et praedicatione, et hoc secundum revelationem mysterii, id est, secreti, scilicet de conversione gentium, sicut habetur Eph. III, 8 s.: mihi autem omnium sanctorum minimo data est gratia haec in gentibus, illuminare omnes quae sit dispensatio sacramenti, et cetera. Unde et ipse subdit temporibus aeternis, quia videlicet occultum erat apud homines quod gentes essent convertendae ad fidem. Vocat autem haec tempora aeterna quasi diu durantia, quia a principio mundi hoc fuit occultum, sicut et in Ps. LXXV, 4 dicitur: illuminans tu mirabiliter a montibus aeternis. Et potest dici quod tempora aeterna dicuntur ipsa aeternitas, de qua dicitur Is. LVII, v. 15: excelsus et sublimis habitans aeternitatem, ut sicut simplex Dei essentia per quamdam similitudinem dimensionibus corporalibus describitur, secundum illud Iob c. XI, 9: longior terra mensura eius et latior mari, ita et simplex eius aeternitas per tempora aeterna designatur, inquantum omnia tempora continet. Subdit autem quod, scilicet mysterium, nunc patefactum est, de conversione gentium, per Scripturas prophetarum, id est, secundum quod prophetae praedixerunt, ut patuit supra XV. Unde ad Eph. c. III, 5 s. dicitur: aliis generationibus non est agnitum filiis hominum, sicut nunc manifestum est sanctis apostolis eius et prophetis in spiritu esse gentes cohaeredes, et cetera. Est autem patefactum per operis impletionem ex praecepto Dei. Unde secundum praeceptum aeterni Dei, qui scilicet aeterno proposito ea quae vult temporaliter facit, quod quidem praeceptum Dei ad obeditionem fidei est in cunctis gentibus, id est, ut omnes gentes obediant fidei. Supra I, 5: ad obedientiam fidei in omnibus gentibus. Si autem loquamur de mysterio incarnationis, sic construenda est littera: mysterii, inquam, temporibus aeternis taciti, quia antea non erat ita manifestum. Quod, inquam, mysterium nunc patefactum est per Scripturas prophetarum, qui hoc praedixerunt secundum praeceptum aeterni Dei, qui voluit mysterium incarnationis patefieri, et hoc ad obedientiam fidei in cunctis gentibus. Mysterii, inquam, licet taciti apud homines, tamen cogniti soli Deo sapienti, quia ipse solus hoc cognovit et quibus hoc voluit revelare, quia, ut dicitur I Cor. II, 11: quae sunt Dei, nemo novit nisi spiritus Dei. Vel potest intelligi de eo qui solus est sapiens, scilicet per essentiam, sicut dicitur Matth. c. XIX, 17, et Mc. X, 18: nemo bonus, nisi solus Deus. Nec excluditur per hoc filius, quia eadem est perfectio totius Trinitatis, sicut e converso dicitur: nemo novit patrem nisi filius, Matth. XI, 27. Non excluditur pater a notitia sui ipsius. Subdit autem per Iesum Christum; quod non sic intelligendum, quod Deus pater sit sapiens per Iesum Christum; quia cum Deo sit idem sapere quod esse, sequeretur quod pater esset per filium, quod est inconveniens; sed hoc referendum est ad hoc quod supra dixerat: nunc patefactum est, scilicet per Iesum Christum. Cui, Iesu Christo, est honor et gloria, per reverentiam totius creaturae, secundum illud Phil. II, 10: in nomine Iesu omne genu flectatur. Et gloria, scilicet quantum ad plenam divinitatem, sicut ibi subditur: et omnis lingua confiteatur quia dominus Iesus Christus in gloria est Dei patris. Et hoc non ad tempus, sed in saecula saeculorum. Hebr. c. ult.: Iesus Christus heri et hodie, ipse in saecula. Addit autem ad confirmationem veritatis: amen. Vel potest sic construi: cogniti soli sapienti Deo, cui per Iesum Christum est gloria, qui Deum glorificavit, secundum illud Io. XVII, 4: ego clarificavi te super terram. Est autem advertendum quod haec constructio est defectiva, et est sic supplenda: ei qui potest, etc., sit honor et gloria per Iesum Christum, cui est honor et gloria. Si autem non sit ibi ly cui, erit constructio plana.