 |
|---|
Textum Taurini 1952 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit
|
|---|
[87497] Super Io., cap. 12 l. 1 In praecedentibus Evangelista ostendit divinitatis Christi virtutem per ea quae in vita fecit et docuit; hic autem incipit ostendere virtutem divinitatis ipsius quantum ad passionem et mortem eius: et primo agit de passione et morte eius; secundo de resurrectione ipsius, XX capitulo, ibi una autem sabbati et cetera. Prima pars dividitur in tres. In prima ostendit causas sive occasiones passionis et mortis eius; in secunda ponitur praeparatio discipulorum, a quibus per mortem erat corporaliter recessurus, XIII capitulo, ibi ante diem festum Paschae etc.; in tertia agitur de ipsa passione et morte eius, XVIII capit., ibi haec cum dixisset Iesus, egressus est et cetera. Causa autem, sive occasio passionis Christi fuit duplex: scilicet gloria ipsius Christi, quae invidiam excitavit, et infidelitas Iudaeorum, quae ipsos excaecavit. Primo agit de gloria Christi; secundo de infidelitate Iudaeorum, ibi cum autem tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum. Circa primum tria facit. Primo ostendit quomodo Christus glorificatus est ab hominibus; secundo quomodo glorificatus est a Deo, ibi nunc anima mea turbata est et cetera. Circa primum tria facit. Primo ostendit quomodo glorificatus est a familiaribus et domesticis; secundo quomodo glorificatus est a turbis Iudaeorum, ibi cognovit ergo turba multa etc.; tertio quomodo glorificatus est a gentilibus, ibi erant autem gentiles et cetera. Circa primum duo facit. Primo proponit gloriam Christi in ministerio sibi a familiaribus exhibito; secundo zelum proditoris ex hoc concitatum, ibi dixit ergo unus ex discipulis et cetera. Circa primum tria facit. Primo describit tempus; secundo locum, ibi venit Iesus in Bethaniam etc.; tertio obsequium Christo exhibitum, ibi fecerunt autem ei coenam et cetera. Dicit ergo primo: dictum est, quod Christus ante festum Paschae abiit in regionem iuxta desertum, et quod imminente solemnitate paschali quaerebatur a Iudaeis. Ergo imminente paschali tempore, quo agnus typicus immolabatur, ipse tamquam verus agnus ad locum passionis accessit, pro salute mundi voluntarie immolandus: secundum illud Is. LIII, 7: oblatus est, quia ipse voluit. Dicit autem ante sex dies Paschae, ut intelligas diem Paschae non quidem quartum decimum diem primi mensis, in qua ad vesperam immolabatur paschalis agnus, ut habetur Ex. XII, sed potius hic dicitur Pascha decimaquinta dies, quae tota erat festiva, et illo anno occurret feria sexta in qua passus est dominus; ita quod sextus dies ante Pascha, fuit prima feria, id est dies dominicus, in qua dominus ramis palmarum Ierosolymam intravit, et in die praecedenti, scilicet sabbato, Christus venit in Bethaniam: et hoc est quod dicitur ante sex dies Paschae. Convenit autem hic numerus mysteriis. Primo quidem quantum ad numerum: numerus enim senarius perfectus est, unde et Deus opera creationis perfecit sex diebus, ut dicitur Gen. I. Et propter hoc decuit quod sex diebus quodammodo compleretur opus passionis, quo omnia sunt restaurata, secundum illud Coloss. I, 20: pacificans per sanguinem suum sive quae in caelis, sive quae in terris sunt et cetera. II Cor. V, v. 19: Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Secundo congruit mysterio quantum ad figuram. Mandatur enim Ex. XII, quod decima die mensis primi tollat unusquisque per familias suas agnum paschalem immolandum. Unde et dominus decimo die primi mensis, hoc est sexta die ante decimum quintum diem, Ierusalem intrare voluit, quasi ad locum immolationis accedens; ut patet per id quod dicitur infra eodem: in crastino autem turba multa quae venerat ad diem festum, cum audissent quia venit Iesus Ierosolymam, acceperunt ramos palmarum, et processerunt obviam ei. Deinde describitur locus: venit Bethaniam et cetera. Bethania autem erat vicus prope Ierusalem, et interpretatur domus obedientiae: unde congruit mysterio. Primo quidem quantum ad causam passionis, secundum illud Phil. II, 8: factus est obediens patri usque ad mortem; secundo quantum ad fructum passionis, quem consequuntur soli illi qui ei obediunt, secundum illud Hebr. V, 9: factus est omnibus obtemperantibus sibi causa salutis aeternae et cetera. Signanter autem additur ubi fuerat Lazarus mortuus, quem suscitavit Iesus, quia in domo obedientiae illi qui sunt spiritualiter mortui in peccatis, resuscitantur reducti ad viam iustitiae. Rom. V, 19: per unius hominis obedientiam, iusti constituentur multi. Sed secundum litteram hoc dicitur ad ostendendum quod Christus in Bethaniam venit ut memoriam resurrectionis Lazari revocaret. Ps. CX, 4: memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator dominus. Deinde cum dicit fecerunt autem ei coenam ibi, ponit obsequium Christo exhibitum a suis familiaribus, et primo in communi quantum ad omnes; secundo in speciali quantum ad singulos, ibi et Martha ministrabat. Convenit autem mysterio, quod ibi, idest in Bethania, fecerunt ei coenam, quia dominus in domo obedientiae spiritualiter reficitur, delectatus in obedientia nostra, secundum illud Apoc. III, 20: si quis audierit vocem meam, et aperuerit mihi ianuam, introibo ad illum, et coenabo cum illo, et ipse mecum. Deinde ponuntur tres personae ei assistentes vel ministrantes: scilicet Martha, Lazarus et Maria. Per Martham significantur praelati, qui ad ministerium in Ecclesiis instituuntur, secundum illud I Cor. IV, 1: sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. Unde dicitur et Martha ministrabat; Lc. X, 40: Martha autem satagebat circa frequens ministerium. Per Lazarum autem resuscitatum significantur subditi ministerio praelatorum a peccatis ad statum iustitiae reducti, qui cum aliis iustis spiritualiter cum domino epulantur, unde dicitur Lazarus autem unus erat ex discumbentibus cum eo; Ps. LXVII, 4: iusti epulentur, et exultent in conspectu Dei, et delectentur in laetitia. Per Mariam significantur contemplativi. Dicitur enim Lc. X, 39, quod Maria sedens secus pedes domini, audiebat verba illius. Circa cuius ministerium tria tanguntur, quantum ad litteram pertinet. Primo enim tangitur unguentum in quo obsecuta est; secundo obsequium quod exhibuit, ibi et unxit pedes Iesu; tertio effectum obsequii, ibi et domus impleta est ex odore unguenti. Circa primum tria tangit. Primo quantitatem unguenti, quia multum fuit, unde dicit libram unguenti; Tob. IV, 9: si multum tibi fuerit, abundanter tribue. Secundo materiam, quia fuit ex nardo confectum; unde dicit nardi; Cant. I, 11: dum esset rex in accubitu suo, nardus mea dedit odorem suum. Est autem nardus herba brevis et spicosa et nigra, ex qua fit unguentum, quod vim confortandi habet ex sua aromaticitate. Tertio compositionis formam, in eo quod dicit pistici pretiosi. Et, secundum Augustinum, dicitur pistici a loco, in quo nardus oriebatur. Sed melius est quod exponatur pistici, idest fidelis, hoc est non sophisticati per aliquam admixtionem: nam pistis in Graeco idem est quod fides. Addit autem pretiosi, quia confectum erat ex spica nardi, ex qua pretiosum unguentum fit, et forte admixtis aliis pretiosis rebus. In quo docemur quod ea quae pretiosissima sunt apud nos, Deo debemus offerre, secundum illud Ps. LXV, 15: holocausta offeram tibi cum incenso arietum. Et Mal. I, 14: maledictus dolosus, qui habet in grege suo masculum, et votum faciens, offert domino debile. Circa obsequium eius primo nota humilitatem in hoc quod dicitur unxit pedes Iesu, ad pedes procidens, secundum illud Ps. c. CXXXI, 7: adorabimus in loco ubi steterunt pedes eius. Secundo devotionem, quia extersit capillis suis, ut de seipsa quodammodo obsequium offerret. Rom. VI, 13: exhibete membra vestra arma iustitiae Deo. Effectus autem obsequii tangitur consequenter, cum dicit et domus impleta est ex odore unguenti: per quod insinuatur unguenti bonitas, cuius odor totam domum implevit; Cant. I, 3: curremus in odorem unguentorum tuorum. Dubitatur autem utrum haec eadem mulier fuerit de qua dicitur hic quod unxit dominum, et de qua dicitur Lc. VII, v. 37, et Matth. XXVI, 7, et Mc. XIV, 3. Multis quidem videtur, secundum Hieronymum et Chrysostomum, quod mulier peccatrix de qua Lucas narrat, non sit Maria soror Lazari, quae dominum dicitur unxisse. Origenes autem addit, quod non sit eadem etiam de qua Matthaeus et Marcus narrant, sed illa sit quaedam alia tertia: et hoc vult probare ex tribus. Primo quidem ex tempore: nam haec unxit dominum ante sex dies Paschae; illa vero de qua Matthaeus et Marcus narrant, infra biduum ante Pascha. Praemittit enim Matthaeus dominum dixisse: scitis quia post biduum Pascha fiet. Marcus autem: erat Pascha, et azyma post biduum. Secundo ex loco: nam illa mulier legitur dominum unxisse in domo Simonis leprosi; hoc autem colligitur esse factum in domo Marthae, ex hoc quod dicitur quod Martha ministrabat, ut etiam Augustinus dicit. Tertio ex ipso facto: nam illa mulier legitur unxisse caput, haec autem pedes. Augustinus vero et Gregorius dicunt, quod una et eadem mulier fuit quam quatuor Evangelistae narrant dominum unxisse, sed bis hoc fecit. Primo quidem in principio suae conversionis intermedio tempore praedicationis Christi, quod Lucas narrat; secundo vero imminente Christi passione hoc fecit, quod tres alii Evangelistae narrant. Unde idem factum est quod hic narratur, et quod habetur Matth. XXVI et Mc. XIV. Ad primum ergo quod dicitur de dissonantia temporis, dicendum est, secundum Augustinum, quod Ioannes ipse servat ordinem historiae; Matthaeus et Marcus per recordationem interponunt quod prius fuerat factum immediate ante proditionem Iudae, quae ex hoc facto creditur occasionem habuisse. Ad secundum quod obiicitur de dissonantia loci, potest intelligi quod eadem sit domus Simonis leprosi, et etiam Mariae et Marthae, ita quod Simon fuerit paterfamilias domus. Dicitur autem leprosus, quia primo leprosus fuerat et a Christo curatus. Ad tertium quod obiicitur de dissonantia facti, dicendum est, secundum Augustinum, quod mulier unxit et pedes et caput. Et si quis obiiciat quod Marcus dicit, quod, fracto alabastro, effudit super caput ipsius recumbentis, potest dupliciter responderi. Uno modo, quod non fuit ita fractum quin aliquid remanserit, unde pedes possent inungi. Alio modo potest dici quod prius inunxit pedes, postea, fracto alabastro, totum supra caput effudit. Secundum mysterium autem, per libram quam Maria accepit, designatur opus iustitiae: nam ad iustitiam pertinet singula librare et ponderare; Ez. XLV, 11: iuxta mensuram cori, erit libratio eorum. Opus autem iustitiae debet quadruplici virtute adiuncta esse perfectum. Primo quidem pietate: unde dicit unguenti, quod, quia lenitivum est, misericordiam significat; Iac. II, 13: iudicium sine misericordia illi qui non fecit misericordiam. Secundo humilitate: unde dicit nardi, quae, cum sit herba brevis, significat humilitatem; Eccli. III, 20: quanto magnus es, humilia te in omnibus. Tertio fide: unde dicit pistici, idest fidelis. Habac. II, 4: iustus autem meus ex fide vivit. Quarto caritate: unde dicit pretiosi, sola enim caritas pretium praestat vitae aeternae; I Cor. XIII, v. 3: si distribuero pauperibus omnes facultates meas (...) caritatem autem non habuero, nihil mihi prodest. Opere autem iustitiae unguntur pedes Iesu, et caput suum. Per pedes intelligimus mysterium humanitatis; per caput vero divinitatem, secundum illud I Cor. XI, 3: caput Christi Deus: ut intelligatur caput et pedes Christi ungere qui divinitatem et humanitatem eius veneratur. Vel per caput possumus intelligere ipsam Christi personam, secundum illud Eph. I, 22: ipsum dedit caput super omnem Ecclesiam. Per pedes autem, Christi fideles, de quibus Matth. XXV, 40: quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis; Is. LII, v. 7: quam pulchri pedes supra montem annuntiantis et praedicantis pacem. Unde caput Christi inungit qui ipsum Christum veneratur; pedes autem qui eius fidelibus obsequitur. Quia vero capilli ex superfluitate generantur, pedes domini capillis terguntur, quando aliquis ex ipsis quae sibi superfluunt, defectui subvenit proximorum. Lc. XI, 41: verumtamen quod superest, date eleemosynam. Unde Augustinus dicit: si habes superflua, da pauperibus, et domini pedes tersisti. Per hoc autem quod dicitur et domus impleta est ex odore unguenti, significatur quod propter opera iustitiae, bona fama totam replet Ecclesiam; II Cor. II, 14: odorem suae notitiae manifestat per nos in omni loco: quia Christi bonus odor sumus. Deinde cum dicit dixit ergo unus ex discipulis eius etc., ponitur zelus proditoris ex praedicto ministerio concitatus. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit proditoris zelum; secundo ponitur zeli repressio, ibi dixit ergo ei Iesus et cetera. Circa primum tria facit. Primo describitur persona proditoris; secundo ponuntur verba eius, ibi quare hoc unguentum non veniit trecentis denariis? etc.; tertio manifestatur eius malitiosa intentio, ibi dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat. Persona autem eius manifestatur ex tribus. Primo quidem ex dignitate, cum dicitur dixit ergo unus ex discipulis eius: ut ostendatur quod nullus in quacumque excellentia constitutus de se praesumere debet, quia, ut dicitur Iob IV, 18: in Angelis suis reperit pravitatem. Secundo ex nomine, cum dicit Iudas Iscariotis, nomine. Interpretatur autem Iudas, confitens, ut significetur quod praeter confessionem virtuosam, de qua Rom. X, 10 dicitur: confessio fit ad salutem, est quaedam confessio vituperabilis et mercenaria, de qua dicitur in Ps. XLVIII, 19: confitebitur tibi cum benefeceris ei. Tertio describitur ex crimine, cum dicitur qui erat eum traditurus; Ps. XL, 10: qui edebat panes meos, magnificavit super me supplantationem. Deinde ponuntur verba ipsius, ex quibus ostenditur quod de bono odore unguenti spiritualiter mortuus erat, secundum illud II Cor. II, 15: Christi bonus odor sumus: aliis odor mortis in mortem, aliis autem odor vitae in vitam. Displicebat enim ei quod unguentum non erat venditum, sed effusum in obsequium Christi: unde dicit quare hoc unguentum non veniit, idest venditum est, trecentis denariis? Sed sicut dicitur II Cor. XI, 15, ministri Satanae transfigurantur velut ministri iustitiae. Unde iniquitatem suam sub specie pietatis occultavit, dicens et datum est egenis; Is. XXXII, 6: cor eius faciet iniquitatem, ut perficiat simulationem et loquatur ad dominum fraudulenter. Unde Evangelista eius fraudulentam aperit intentionem, subdens dixit autem hoc, non quia de egenis pertinebat ad eum, sed quia fur erat. Non enim curabat quod eis subveniretur, quia Prov. XII, v. 10, dicitur: viscera impiorum crudelia, sed quia fur erat, consuetudinem furandi habens, dolebat sibi occasionem furandi sublatam per effusionem unguenti, et ex hac avaritia ductus est ad proditionem: dicitur enim Eccli. X, 9: avaro nihil est scelestius; et supra X, 10: fur non venit nisi ut furetur, et mactet, et perdat. Unde autem furari consueverit, exponit subdens et loculos habens, idest, custos loculorum domini constitutus, ea quae mittebantur, scilicet in loculis, donata a fidelibus ad usum Christi et pauperum, portabat, ministerio, sed asportabat furto. Ubi duo notantur. Primo quod Christus tamquam pauper de eleemosynis vivebat; Ps. XXXIX, 18: ego autem mendicus sum et pauper. Secundo, quod non derogat perfectioni, si eleemosynae in loculis reserventur: unde quod dicitur Matth. VI, v. 34: nolite solliciti esse in crastinum, non intelligitur quod nihil in crastinum debeat reservari, cum dominus hoc fecerit, qui fuit summum exemplar perfectionis. Sed quaeritur quare dominus Iudae, quem furem sciebat, custodiam loculorum commisit? Ad quod respondendum est tripliciter. Primo quidem, secundum Augustinum, hoc fecit Christus, ut eius Ecclesia cum fures patitur toleraret: non enim est bonus qui malos tolerare non potuit, unde dicitur Cant. c. II, 2: sicut lilium inter spinas, sic amica mea inter filias. Secundo ei loculos dominus commisit, ut perditionis occasionem auferret, cum haberet ex loculis concupiscentiae mitigationem; sed, sicut dicitur Eccle. c. V, 9: avarus non implebitur pecunia. Tertio, secundum alios, ut doceret quod spiritualia sunt maioribus committenda, temporalia vero minus dignis; unde dicitur Act. VI, v. 2, ab apostolis: non est aequum relinquere nos verbum Dei, et ministrare mensis, sed uni de diaconibus hoc ministerium commiserunt. Quaeritur etiam quomodo hic dicatur quod solus Iudas de hoc unguento effuso dixerit, cum Matthaeus narret discipulos hoc dixisse. Sed dicendum est, quod Matthaeus ponit numerum pluralem pro numero singulari; sicut Matthaei, II, 20, dicitur: defuncti sunt enim qui quaerebant animam pueri. Vel potest dici, quod Iudas primo murmuravit, et ab eo sunt postmodum alii provocati ut similia verba proferrent, licet non ex eadem intentione.
[87498] Super Io., cap. 12 l. 2 Posito zelo proditoris propter obsequium mulieris, hic consequenter ponitur ipsius zeli repressio, et primo dominus repellit calumniam quam mulieri Iudas iniecerat; secundo excludit piam causam quam praetenderat, ibi pauperes enim semper habebitis vobiscum et cetera. Dicit ergo sinite illam, idest, ne prohibeatis eam. Sciendum enim, quod multa bona opera fiunt, de quibus si peteretur consilium antequam fiant, non consuleremus quod fierent, quia forte possent fieri meliora; postquam tamen incipiunt fieri, dummodo iam bona sint, non sunt prohibenda. Et, ut Chrysostomus dicit, forte Iesus antequam mulier effudisset unguentum, potius illud dari pauperibus elegisset; nunc vero quia iam factum erat, prohibentes comprimit, dicens sinite illam. Prov. III, 27: nolite prohibere eum qui bene facit: si vales et ipse benefac. Et subdit ut in diem sepulturae meae servet illud: ubi primo praenuntiat suam mortem imminere, et obsequium huius mulieris, quod parata fuit ei impendere in sepultura, nisi praeventa fuisset celeri Christi resurrectione: nam, ut in Marco legitur, Maria Magdalena cum aliis emit aromata, ut venientes ungerent Iesum. Ideo ergo dicit ut in diem sepulturae meae servet illud, scilicet non idem quod effusum fuit, sed simile in specie, vel in genere, vel etiam opere; quasi dicat: non prohibeatis eam facere mihi iam vivo quod non poterit facere mortuo: nam, ut dictum est, fuit celeri Christi resurrectione praeventa. Et hoc magis exprimitur Mc. XIV, 8, ibi enim dicitur: praevenit enim ungere corpus meum in sepulturam. Sed numquid praescivit mortem Christi? Dicendum, quod non: non enim intelligebat quod fecit; sed quodam instinctu interiori mota est ad hoc faciendum. Frequenter enim aliqui moventur ad faciendum quod non intelligunt, sicut Caiphas, supra XI, 49, cum esset pontifex anni illius, dixit eis: vos nescitis quidquam. Et huiusmodi vocantur praesagia, inquantum primo ante facta aguntur. Consequenter cum dicit pauperes enim semper habebitis vobiscum etc. excludit piam causam quam Iudas praetendebat, dicens: quare hoc unguentum non venditur trecentis denariis, et datur egenis? Unde dominus subdit pauperes enim semper habebitis vobiscum. Ubi sciendum est, quod quandoque faciendum est illud quod minus est necessarium, si remanet locus implendi quod est magis necessarium: et ideo dominus, licet magis necessarium esset quod hoc unguentum daretur pauperibus quam quod ungerentur pedes eius ex eo; quia tamen adhuc potest fieri, cum pauperes semper habeamus nobiscum, ideo dominus permisit fieri istud, quod est minus necessarium. In hoc autem quod dicit pauperes semper habebitis vobiscum datur intelligi familiaritas quam divites debent habere ad pauperes et cetera. Eccli. IV, 7: congregationi pauperum affabilem te facito. Me autem non semper habebitis. Sed contra. Matth. ult., 20: ego vobiscum sum usque ad consummationem saeculi. Responsio, secundum Augustinum. Dominus dicens me autem non semper habebitis, loquebatur de praesentia corporis sui, prout in sua specie apparet, secundum quam iturus erat ad caelum; infra XVI, 28: iterum relinquo mundum. Sed quantum ad praesentiam divinitatis semper est nobiscum; et etiam sacramentaliter in Ecclesia. Vel aliter. Dicendum quod dominus hoc dicens, intelligit de praesentia divinitatis suae. Quidam enim videntur habere Christum spiritualiter vel in sacramento, vel in confessione fidei, qui tamen non sunt semper eum habituri, cum sint tantum de Ecclesia quantum ad numerum, non quantum ad meritum: et huiusmodi sunt servi. Filii autem semper sunt eum habituri: quia, ut dicitur supra VIII, 35, filius manet in domo in aeternum. Dicit ergo Iudae me autem non semper habebitis: quia indignum te fecisti ad hoc. Ut autem Chrysostomus dicit, in hoc dominus obiurgat Iudam: nam per hoc quod moleste tulit obsequium Christo impensum, videtur gravari de praesentia Christi: et ideo Christus dicit me autem non semper habebitis, quasi diceret: gravis sum tibi et onerosus; sed expecta parum, et abibo. Consequenter cum dicit cognovit ergo turba multa ex Iudaeis quia illic est etc., ostendit quomodo Iesus glorificatus est a turbis Iudaeorum, et primo quomodo a turbis Christum visitantibus; secundo quomodo a turbis ei obviantibus, ibi in crastinum autem et cetera. Circa primum duo facit. Primo ponitur devotio turbarum visitantium; secundo exagitatur concitatus zelus Pharisaeorum invidentium, ibi cogitaverunt autem principes sacerdotum. Prima pars dividitur in duas. In prima ponitur turbarum visitatio; in secunda subditur visitationis occasio. Quantum ad primum dicit cognovit ergo turba multa ex Iudaeis quia Iesus illic esset, in Bethania, et venerunt, ad quod dominus invitat, Matth. XI, 28: venite ad me omnes qui laboratis, et onerati estis, et ego reficiam vos. Et ideo ubi scimus esse eum, debemus festinanter accedere. Causa autem visitationis ponitur duplex. Una, ut fruerentur visione et doctrina Christi; alia, ut viderent Lazarum. Et hoc propter duo. Primo, quia illud quod factum erat circa ipsum, inquantum quatriduanus in monumento suscitatus fuit, valde mirabile erat; et hoc homines videre desiderant. Ps. CXXXVIII, v. 14: mirabilia opera tua, et anima mea cognoscet nimis; idest, laborabit ad cognoscendum. Secundo, quia sperabant Lazaro referente, aliquod de alia vita perpendere et audire; cuius cognitionis desiderium innatum est hominibus. Hoc autem est contra illud quod stulti dicunt, Sap. II, 1: exiguum, et cum taedio est tempus vitae nostrae, et non est refrigerium in fine hominis; et non est qui agnitus sit reversus ab Inferis. Ecce enim Lazarus, quem suscitavit a mortuis, ab Inferis rediit. Concitatum autem zelum Pharisaeorum invidentium ponit, dicens cogitaverunt autem principes sacerdotum ut et Lazarum interficerent, in quo videbantur obviare Deo: ipse enim vivificavit Lazarum, et isti volebant occidere. Iob XV, 26: cucurrit adversus eum erecto collo, et pingui cervice armatus est. Ratio autem zeli ponitur quia multi propter illum abibant ex Iudaeis, et credebant in Iesum. Sed contra. Christus multos sanaverat, puta paralyticum, supra V, 5 s. caecum natum supra IX, 1 s., quare Lazarum tantum volebant occidere? Ad quod Chrysostomus quatuor rationes assignat. Unam, quia istud miraculum erat evidentius, coram multis factum, et inopinabile videre mortuum quatriduanum, ambulantem et loquentem. Alia ratio erat, quia Lazarus persona insignis erat, caecus autem persona ignobilis: unde et eiecerunt eum de templo. Tertia ratio est, quia miraculum istud factum est imminente festivitate, quando totus populus Iudaeorum ad diem festum conveniens admirabantur, et dimittentes festivitates, Bethaniam veniebant. Quarta ratio, quia in aliis Christi miraculis nitebantur criminari violationem sabbati, et per hoc ab eo turbas abducere; sed hic nihil tale facere poterant. Unde quia in nullo habebant conqueri contra Iesum, adversus Lazarum faciunt conatum, tamquam haec esset potissima via ad miraculum occultandum. Prov. I, v. 16: pedes eorum ad malum currunt, et festinant ut effundant sanguinem.
[87499] Super Io., cap. 12 l. 3 Hic ponitur devotio turbae obviantis Christo, et primo ponitur obviatio turbarum; secundo zelus Pharisaeorum, ibi Pharisaei autem dicebant et cetera. Circa primum tria facit. Primo ponitur turbae obviatio; secundo adventus domini, ibi et invenit Iesus asellum etc.; tertio obviationis causa, ibi testimonium ergo perhibebat turba. Obviatio autem describitur quo ad quatuor. Primo quantum ad tempus, quia in crastinum, scilicet ab illo die de quo dixerat ante sex dies Paschae, qui est decimus dies mensis. Et congruit figurae, Ex. XII, v. 3 ss. ubi dicitur quod agnus paschalis qui immolandus erat quartodecimo die ad vesperam, debebat accipi decimo die mensis. Secundo describitur quantum ad personas obviantes, quia turba multa quae convenerat ad diem festum, per quod significatur populorum multitudo qui convertendi erant ad Christum; Ps. VII, 8: synagoga populorum circumdabit me. Dicit autem ad diem festum, quia ad hoc fideles convertuntur ad Christum ut ad diem festum caelestis Ierusalem perveniant; Matth. VIII, 11: multi venient ab oriente et occidente, et recumbent cum Abraham et Isaac et Iacob in regno caelorum. Tertio describitur quantum ad motivum obviandi, quod est auditus de adventu Iesu; unde dicit cum audissent quia venit Iesus Ierosolymam. Ad Christum enim omnes fideles convertuntur propter auditum fidei; Rom. X, 17: fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi; Exod. IV, 31: audierunt filii Israel quod visitasset dominus filios Israel, et credidit populus. Quarto describitur quantum ad modum obviandi: et primo quantum ad ea quae fecerunt, quia receperunt ramos palmarum. Palma enim, quae viriditatem suam conservat, significat victoriam, unde et apud antiquos triumphantibus in signum victoriae dabatur. Et de martyribus triumphantibus legitur Apoc. VII, 9, quod palmae erant in manibus eorum. Rami ergo palmarum, secundum Augustinum, laudes sunt, significantes victoriam, quia dominus erat mortem moriendo superaturus, in trophaeo crucis de Diabolo mortis principe triumphaturus. Et processerunt obviam ei; Amos, IV, 12: praeparare in occursum Dei tui, Israel. Secundo quantum ad ea quae dixerunt, quia clamabant: hosanna, benedictus qui venit in nomine domini rex Israel. Ubi ponit petitionem, et laudem. Petitionem quidem cum dicunt hosanna, idest, salva obsecro quasi dicant. Hosy, quod est salva et Anna, quod est obsecro. Quod, secundum Augustinum, non est verbum, sed interiectio deprecantis. Recte a domino Iesu salutem petunt, quia dicitur Is. XXXV, 4: dominus ipse veniet, et salvabit nos; Ps. LXXIX, v. 3: excita potentiam tuam et veni. Laudant autem quantum ad duo, scilicet quantum ad eius adventum, et quantum ad potentiam regni eius. Adventum quidem eius laudant, dicentes benedictus qui venit in nomine domini. Unde sciendum est, quod benedicere est bonum dicere. Aliter autem Deus benedicit nobis, aliter nos Deo. Deus enim benedicendo nobis, facit nos bonos, nam dicere suum, est eius facere: dixit enim, et facta sunt, Ps. CXLVIII, 5. Nos autem benedicendo Deo, confitemur eius bonitatem; Ps. CXVII, 26: benediximus vobis de domo domini. Gen. c. XXVII, 29: qui benedixerit tibi, sit ille benedictus et cetera. Benedictus ergo qui venit in nomine domini. Christus enim operabatur in nomine Dei; quia omnia opera quae faciebat, ad gloriam Dei ordinabat. Quia vero et pater dominus est, et filius dominus est, ideo hoc quod dicitur in nomine domini, potest intelligi dupliciter. Uno modo benedictus qui venit in nomine domini idest, in nomine sui ipsius, tamquam dominus; Is. XXXIII, 22: dominus legifer noster. Moyses ergo hoc modo non venit in nomine domini, quia venit sicut servus. Hebr. III, 5: Moyses in omni domo sua tamquam famulus fidelis erat, in testimonium eorum quae dicenda erant. Sed, secundum Augustinum, melius dicitur in nomine domini, scilicet patris. Nam verba eius ad hoc nostrum dirigunt intellectum. Supra V, 43: ego veni in nomine patris mei et cetera. Dupliciter autem dicitur venire in nomine patris. Primo quidem in quantum venit ut filius, per quod datur intelligi pater; secundo inquantum venit ut manifestans patrem; infra c. XVII, 6: manifestavi nomen tuum hominibus. Potentiam vero regni eius laudant cum dicunt rex Israel. Ad litteram enim credebant Iudaei quod venisset regnaturus temporaliter super eos, et redempturus eos a servitute Romanorum, et ideo applaudebant ei tamquam regi; Ier. XXIII, 5: regnabit rex, et sapiens erit; Is. XXXII, 1: ecce in iustitia regnabit rex, et principes in iudicio praeerunt. Sed sciendum, quod omnia verba praedicta poterant haberi ex Psalmis. Nam cum Psal. CXVII, 22, diceret: lapidem quem reprobaverunt aedificantes, subdit o domine, salvum me fac (...) benedictus qui venit in nomine domini. Ubi Hieronymus, secundum Hebraeam veritatem, transtulit hosanna, benedictus. Sed hoc quod subdunt rex Israel, non est in Psalmis, sed est ibi: Deus dominus, et illuxit nobis. In quo ex eorum caecitate minuunt eius laudem, quia Psalmus laudat eum tamquam Deum, ipsi vero tamquam regem temporalem. Consequenter cum dicit et invenit Iesus asellum, et sedit super eum, ponit domini adventum: et primo ponit modum veniendi; secundo inducit prophetiam; tertio ostendit dispositionem discipulorum circa hoc factum. Notandum est circa primum, quod Ioannes Evangelista Evangelium suum post omnes alios Evangelistas conscripsit, unde omnia Evangelia diligenter perlegerat et quae per alios diffuse dicta erant, ipse compendio tradidit, quae vero omiserant, ipse supplevit. Quia vero diffuse in aliis Evangelistis habetur quomodo dominus misit duos de discipulis suis ut asinam adducerent, ideo hoc Ioannes breviter pertransivit, dicens et invenit Iesus asellum, et sedit super eum. Sciendum autem, quod facta Christi sunt quasi media inter facta veteris testamenti et novi: et ideo tam turba quae praecedebat quam quae sequebatur, eum laudabat, inquantum facta Christi sunt regula et exemplar eorum quae fiunt in novo testamento, et praefigurata a patribus veteris testamenti. Asellus autem, quod est animal rude, significat populum gentium, super quem sedit, ut significaret quod ipse redempturus esset gentes; Is. XLIX, 6: dedi te in lucem gentium, ut sis salus mea usque ad extremum terrae; ibid. XXXII, 20: beati qui seminatis super omnes aquas, mittentes pedes bovis et asinae, idest, coniungentes in unitatem fidei populum Iudaeorum et gentium. Quia autem Matthaeus Evangelium suum scripsit Iudaeis, mentionem facit de asina, per quam signatur synagoga Iudaeorum, quae fuit quasi mater gentium in spiritualibus, quia de Sion exibit lex, et verbum domini de Ierusalem: Is. II, 3. Alii vero Evangelistae, quia gentibus Evangelia scripsere, faciunt etiam mentionem de pullo et cetera. Consequenter cum dicit sicut scriptum est etc., inducit prophetiam quae scripta est Zac. IX, 9, in qua primo dat securitatem; secundo promittit regiam maiestatem; tertio subdit utilitatem regis. Securitatem dat cum dicit noli timere, filia Sion. Sion arx erat in Ierusalem, ubi erat habitatio regis. Filia ergo Sion est plebs Ierosolymorum, et Iudaeorum qui subditi erant regi Ierusalem. Iudaeis ergo dicitur noli timere, quia dominus defensor tuus; Is. c. LI, 12: quis tu ut timeas ab homine mortali? Ps. XXVI, 1: dominus defensor vitae meae: a quo trepidabo? In quo excludit Evangelista timorem mundanum et servilem. Regiam autem maiestatem promittit, dicens ecce rex tuus venit et cetera. Is. IX, 6: parvulus datus est nobis. Et infra, ibid. 7: super solium David et super regnum eius sedebit. Dicit autem tuus, idest ex te carnem sumens, quia nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahae: Hebr. II, 16. Iterum tuus, idest ad utilitatem tuam, unde subdit venit tibi; Lc. XIX, 42: si cognovisses et tu, et quidem nunc quae ad pacem tibi: nunc autem abscondita sunt ab oculis tuis. Sed tamen ipsi resistendo, eorum utilitatem impedierunt. Venit, inquam, tibi, non ad terrorem, sed ad liberationem, unde subdit sedens super pullum asinae: in quo signatur regis clementia, quae valde est accepta subditis; Prov. XX, v. 28: clementia roboratur thronus eius. Et contra dicitur Prov. XIX, 12: sicut fremitus leonis, ita et regis ira. Quasi dicat: non venit in fastu regio, propter quod posset esse odiosus, sed venit in mansuetudine; Eccli. c. XXXII, 1: rectorem te posuerunt? Noli extolli. Noli ergo timere regni oppressionem. Vetus autem lex in timore data est, quia lex servitutem generabat. Item signatur in hoc regis potentia, inquantum in humilitate et infirmitate veniens, totum mundum attraxit. I Cor. I, 25: quod infirmum est Dei, fortius est hominibus. Consequenter cum dicit haec non cognoverunt discipuli eius primum, ponit dispositionem discipulorum ad prophetiam inductam, in quo Evangelista confitetur ignorantiam et sui et discipulorum, quia, ut dicitur Prov. XVIII, 17, iustus in principio accusator est sui. Unde dicit, quod haec, quae praedicta sunt, non cognoverunt discipuli eius primum, idest ante passionem, sed quando glorificatus est Iesus, idest quando virtutem suae resurrectionis ostendit, tunc recordati sunt quia haec erant scripta de eo, et haec fecerunt ei. Ideo autem quando glorificatus est cognoverunt, quia tunc receperunt virtutem spiritus sancti, ex qua effecti sunt omnibus sapientibus sapientiores; Iob XXXII, 8: inspiratio omnipotentis dat intelligentiam. Hoc autem ideo introducit Evangelista, ut ostendat non fuisse quod factum est, serio a discipulis procuratum. Consequenter cum dicit testimonium ergo perhibebat turba etc., ponit causam obviationis, quae fuit exhibitio testimonii, quod perhibebat turba quae cum eo erat, de resurrectione Lazari; quando scilicet vocavit Lazarum de monumento (...) propterea et obviam venit ei turba; I Cor. I, 22: Iudaei signa quaerunt. Istud enim evidentius signum erat, et mirabilius, et ideo ultimo ipsum reservavit, ut magis imprimeretur eorum memoriae. Consequenter cum dicit Pharisaei ergo dixerunt ad semetipsos etc., ponit Pharisaeorum zelum, qui concitabatur ex frustratione conatus eorum; unde dicebant videtis quia nihil proficimus? etc.: quod quidem est verbum Pharisaeorum invidentium, ut dicant nihil proficimus, scilicet in malitia nostra, non valentes eum impedire. Hoc modo accipitur proficere II Tim. III, v. 13: mali autem homines et seductores proficient in peius, errantes et in errorem mittentes. Sed quid invidet caeca turba? Quia post eum abiit mundus, per quem factus est mundus. Sed tamen signatur per hoc, quod totus mundus eum secuturus erat; Oseae, VI, v. 3: vivemus in conspectu eius, sequemurque, ut cognoscamus dominum. Chrysostomus autem vult quod haec sint verba Pharisaeorum credentium, occulte tamen propter metum Iudaeorum. Et dicunt hoc, ut retraherent eos a persecutione Christi, ac si dicerent: quantumcumque insidiamini, tanto hic augetur, et gloria eius intenditur. Quid ergo non desistitis a tantis insidiis? Quod quidem quasi idem est cum consilio Gamalielis, de quo habetur Act. V, 34 ss.
[87500] Super Io., cap. 12 l. 4 Posita gloria quam Christus habuit ex ministerio domesticorum et ex devotione turbarum, hic Evangelista ponit gloriam quam Christus habuit ex devotione gentilium, et primo ponitur gentilium devotio; secundo devotionis ipsorum denuntiatio, ibi venit Philippus etc.; tertio passionis Christi praenuntiatio, ibi Iesus autem respondit: venit hora ut clarificetur filius hominis. Devotio autem gentilium ponitur quantum ad duo. Primo ponitur quantum ad sacramenta veteris testamenti; secundo quantum ad Christum, ibi hi ergo accesserunt ad Philippum. Devotio autem gentilium ad sacramenta veteris testamenti ostenditur per hoc quod templum visitabant. Unde dicit erant autem gentiles quidam qui ascenderant, supple in Ierusalem, ut adorarent in die festo, quasi dicat: non solum turba Iudaeorum, sed etiam ipsi gentiles honorabant Christum. Ratio autem quare ascendebant, secundum interlinearem quamdam, assignatur, quia erant proselyti, et conversi ad ritum Iudaeorum, ad praedicationem Iudaeorum: quia per mundum habitabant, et conabantur multos ad se convertere: Matth. XXIII, 15: circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum. Et ideo secundum ritum Iudaeorum ascendebant cum aliis. Sed melius dicendum est, secundum Chrysostomum, quod, sicut habetur II Mach. III, v. 2 s., templum Dei quod erat in Ierusalem, in veneratione habebatur cunctis populis et regibus universae terrae, ita ut ipsum templum maximis muneribus illustrarent. Et ideo contingebat quod in diebus festivis multi etiam gentiles ascenderent Ierusalem. Simile habetur Act. VIII, 27, de eunucho Candacis reginae Aethiopum, qui venerat adorare in Ierusalem. Unde et Is. LVI, 7, dicitur: domus mea domus orationis vocabitur cunctis gentibus, ait dominus. Isti autem gentiles ex devotione quam habebant, ad templum ascenderant: in quo praefigurabatur conversio gentilium ad fidem. Devotio autem gentilium ad Christum ostenditur per hoc quod desiderabant eum videre; unde dicit hi ergo, scilicet gentiles, accesserunt ad Philippum et cetera. Sciendum autem, quod Christus Iudaeis tantum personaliter praedicavit; Rom. XV, 8: dico Christum Iesum ministrum fuisse circumcisionis, propter veritatem Dei, ad confirmandas promissiones patrum. Gentibus autem praedicavit per apostolos; Is. ult., 19: mittam ex eis qui salvati fuerint, ad gentes (...) et annuntiabunt gloriam meam gentibus; Matth. ult., 19: euntes, docete omnes gentes et cetera. Hoc ergo hic iam praesagiebatur, inquantum gentiles Christum videre volentes, non venerunt immediate ad eum, sed ad unum ex discipulis eius, scilicet ad Philippum. Et hoc congruenter, quia ipse primus praedicavit his qui erant extra ritum Iudaeorum, scilicet Samaritanis, ut habetur Act. VIII, 5: Philippus autem descendit in civitatem Samariae, et praedicabat illis Christum. Et hoc convenit ei secundum nominis interpretationem: Philippus enim interpretatur os lampadis. Praedicatores autem sunt os Christi; Ier. XV, 19: si separaveris pretiosum a vili, quasi os meum eris. Christus autem lampas est; Is. XLII, 6: dedi te in lucem gentium et cetera. Convenit etiam ei quantum ad locum qui erat a Bethsaida, quae interpretatur venatio, quia praedicatores venantur eos quos ad Christum convertunt; Ier. XVI, 16: mittam eis piscatores, et piscabuntur eos. Item Galilaeae, quae interpretatur transmigratio, et gentiles ad praedicationem apostolorum transmigrati sunt de statu gentilitatis ad statum fidei; Ez. XII, 3: fili hominis, fac tibi vasa transmigrationis, et transmigrabis per diem coram eis. Accedentes autem ad Philippum exprimunt eorum desiderium, dicentes, quia volumus Iesum videre, in quo signatur quod gentiles, qui Christum corporaliter non viderant, ministerio apostolorum ad fidem conversi, desiderant eum videre glorificatum in patria; III Reg. X, 24: omnis terra desiderabat videre faciem Salomonis. Hic ponitur denuntiatio devotionis gentilium ad Christum: in qua quidem ordo attenditur, quia, ut dicitur Rom. XIII, v. 1, quae a Deo sunt, ordinata sunt. Est autem hic divinus ordo, ut inferiora reducantur in Deum per superiora: Andreas autem superior fuit in apostolatu Philippo, quia prius eo conversus fuit; et ideo Philippus non per seipsum tantum, sed per Andream istos gentiles voluit ad Christum adducere, memor forte eius quod dominus dixerat: in viam gentium ne abieritis. Et hoc est quod dicit, quod Philippus dicit Andreae: Andreas et Philippus rursum dixerunt Iesu. In quo datur nobis exemplum, omnia de consilio maiorum facienda. Sic et Paulus ascendit Ierosolymam, et contulit apostolis Evangelium quod in gentibus praedicabat, ut habetur ad Gal. c. II, 1. Possumus autem in nominibus istorum duorum intelligere duo necessaria praedicatoribus, ut homines ad Christum adducant. Primum est disertitudo ordinatae locutionis, quae notatur in nomine Philippi, quod interpretatur os lampadis. Secundum est virtus bonae operationis, quod notatur in nomine Andreae, quod interpretatur virilis. Ps. XXXII, v. 6: verbo domini caeli firmati sunt, et spiritu oris eius omnis virtus eorum. Hic praenuntiatur passio Christi, et primo praenuntiat Christus imminere suae passionis tempus; secundo insinuat passionis necessitatem, ibi amen, amen dico vobis: nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit etc.; tertio inducit necessitatem passionis aliorum, ibi qui amat animam suam, perdet eam. Dicit ergo venit hora ut clarificetur filius hominis. Ubi notandum est, quod dominus videns gentiles istos properare ad fidem, et intelligens in eis quodammodo conversionem gentium inchoari, praenuntiavit suae passionis tempus imminere, a simili, sicut qui videt segetem dealbatam, dicit: venit hora ut falx mittatur in messem; supra IV, 35: videte regiones, quae albae sunt iam ad messem. Sic ergo hic dominus loquitur. Ex quo, inquit, gentes quaerunt me videre, venit hora ut glorificetur filius hominis. Qui quidem glorificatus est tripliciter. Primo in sua passione, Hebr. V, 5: non semetipsum glorificavit ut pontifex fieret (scilicet in ara crucis), sed qui locutus est ad eum: filius meus es tu, ego hodie genui te. Et secundum hoc dicit venit hora ut glorificetur filius hominis, idest patiatur, quia ante eius passionem gentes non convertentur ad eum: in qua quidem passione clarificatus fuit et quantum ad signa visibilia, sicut in obscuritate solis, in scissione veli et aliis huiusmodi; et quantum ad signa invisibilia, sicut in triumpho quo palam in semetipso de Tartareis principibus triumphavit, ut dicitur Col. II. Ideo autem supra dixit: nondum venit hora mea, quia nondum parata erat devotio gentium sicut modo. Secundo clarificatus fuit in resurrectione et ascensione. Prius enim oportuit Christum resurgere, et in caelum ascendere, et sic clarificatum mittere spiritum sanctum in apostolos, per quos gentes convertendae erant. Supra VII, 39: nondum erat spiritus datus, quia Iesus nondum erat glorificatus; Ps. LXVII, v. 19: ascendens Christus in altum, cepit captivitatem. Tertio glorificatus est per conversionem gentium; Phil. II, 11: omnis lingua confiteatur quia dominus Iesus Christus in gloria est Dei patris. Consequenter cum dicit amen, amen dico vobis etc., insinuat necessitatem suae passionis, et primo ponit eam; secundo eius utilitatem, ibi si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Necessitas autem suae passionis causatur ex conversione gentium, quae esse non potest nisi filio hominis per passionem et resurrectionem glorificato: et hoc est quod dicit amen, amen dico vobis, idest in veritate, nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet. Circa quod quantum ad litteram sciendum est, quod grano frumenti utimur ad duo; scilicet ad panem et ad semen. Hoc autem quod dicitur hic, intelligitur de frumento secundum quod est semen, non prout est materia panis: quia secundum hoc numquam pullulat, ut faciat fructum. Dicit autem mortuum fuerit, non quod amittat virtutem seminativam, sed quia mutatur in aliam speciem; I Cor. XV, 36: tu quod seminas, non vivificatur, nisi prius moriatur. Sicut autem verbum Dei est semen in anima hominis, secundum quod est voce sensibili indutum, ad fructum bonae operationis producendum, Lc. c. VIII, 11: semen est verbum Dei, ita verbum Dei carne indutum, est semen missum in mundum, ex quo maxima seges pullulare debebat: unde et grano sinapis comparatur, Matth. XIII, 31. Dicit ergo: ego veni ut semen ad fructificandum, et ideo vere dico vobis nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet, idest, nisi ego moriar, fructus conversionis gentium non sequetur. Ideo autem grano frumenti se comparat, quia ad hoc venit ut reficeret et sustentaret mentes humanas: hoc autem praecipue efficit panis frumenti; Ps. CIII, 15: panis cor hominis confirmat; supra VI, 52: panis quem ego dabo vobis, caro mea est pro mundi vita. Sed numquid non erat convertenda multitudo gentium nisi per mortem Christi? Erat quidem secundum Dei virtutem sed non secundum Dei determinationem ordinatam ab ipso ut per hunc modum fieret, utpote qui congruentior erat. Hebr. IX, 22: sine sanguinis effusione non fit remissio; infra XVI, 7: si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos. Utilitas autem passionis ponitur cum dicit si autem mortuum fuerit, multum fructum affert, quasi diceret: nisi cadens in terram per passionis humilitatem, Phil. II, 8: humiliavit semetipsum factus obediens usque ad mortem, nulla utilitas sequitur, quia ipsum solum manet. Sed si mortuum fuerit, idest mortificatus et occisus a Iudaeis, multum fructum affert. Et primo quidem fructum remissionis peccati; Is. XXVII, 9: hic est omnis fructus ut tollatur peccatum. Quem quidem fructum attulit passio Christi, secundum illud I Petr. III, 18: Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, iustus pro iniustis, ut nos offerret Deo. Secundo vero fructum conversionis gentium ad Deum. Infra XV, 16: posui vos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat. Quem fructum attulit passio Christi. Infra eodem: ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. Tertio, fructum gloriae. Sap. III, 15: bonorum laborum gloriosus est fructus. Supra IV, 36: qui metit, mercedem accipit, et congregat fructum in vitam aeternam. Et hunc fructum etiam attulit passio Christi. Hebr. X, 19: habemus fiduciam in introitu sanctorum in sanguine Christi, qui initiavit vobis viam novam, et viventem per velamen, idest carnem suam. Hic ponit necessitatem mortis aliorum, qui amore Christi passionibus se exponunt, et primo ponit mortis huius necessitatem; secundo ad mortem ipsam hortatur, ibi si quis mihi ministrat, me sequatur. Circa primum duo facit. Primo praemittit, subeundam necessitatem mortis propter Christum; secundo subdit mortis huius utilitatem, ibi et qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam aeternam custodit eam. Dicit ergo quantum ad primum qui amat animam suam. Et quidem omnis homo animam suam amat. Sed quidam simpliciter, et quidam secundum quid. Amare enim aliquem est velle ei bonum; ille ergo animam suam amat, qui vult ei bonum. Qui ergo vult animae suae id quod est bonum simpliciter, simpliciter amat eam; qui autem vult ei aliquod particulare bonum, amat eam secundum quid. Bona autem animae simpliciter sunt illa quibus anima fit bona, scilicet summum bonum, quod est Deus. Qui ergo vult animae suae bonum divinum et spirituale, simpliciter amat eam; qui autem vult ei bona terrena, puta divitias et honores, voluptates et huiusmodi, amat eam secundum quid. Ps. X, 6: qui diligit iniquitatem, odit animam suam; Eccli. XVIII, 31: si praestes animae tuae concupiscentias suas, faciet te in gaudium inimicis tuis. Potest ergo haec littera dupliciter intelligi. Uno modo sic qui animam suam amat, supple simpliciter ad bona aeterna, perdet eam, idest, exponet se morti propter Christum. Sed hic non est sensus verus. Et ideo dicitur qui amat animam suam, secundum quid, scilicet ad bona temporalia, perdet eam, simpliciter scilicet. Matth. XVI, 26: quid enim proficit homini, si totum mundum lucretur, animae autem suae detrimentum patiatur? Et veritas huius sensus patet ex hoc quod sequitur: qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam aeternam custodit eam. Igitur qui amat animam suam, in hoc mundo, idest ad bona mundana, perdet eam, quantum ad bona aeterna. Lc. VI, 25: vae vobis qui ridetis, quia flebitis: et ib. cap. XVI, 25: recordare quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala; nunc autem hic consolatur, tu vero cruciaris. Utilitas autem huius mortis subditur cum dicit et qui odit animam suam in hoc mundo, idest, qui denegat bona praesentia animae suae, et sustinet propter Deum quae videntur mala in hoc mundo, in vitam aeternam custodit eam; Matth. V, 10: beati qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum; Lc. XIV, 26: si quis venit ad me, et non odit patrem et matrem (...) adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus. Attendendum autem, quod illud quod supra de grano frumenti dictum est, competit huic sententiae. Nam sicut Christus missus fuit in mundum quasi quoddam semen ad fructificandum; ita, quidquid nobis temporaliter datur a Deo, non confertur nobis ut fructus, sed per illud ad fructum aeternae remunerationis pervenimus. Vita autem nostra est quoddam temporale donum a Deo nobis collatum. Qui ergo eam propter Christum exponit, fructum multum affert. Hic ergo est qui odit animam suam: idest, qui vitam suam exponit, et seminat propter Christum in vitam aeternam; Ps. CXXV, 6: euntes ibant, et flebant, mittentes semina sua; venientes autem venient cum exultatione, portantes manipulos suos. Et similiter qui divitias suas et alia bona quae habet, exponit propter Christum, et communicat aliis in vitam aeternam; II Cor. IX, 6: qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet. Sed quia durum videtur quod homo habeat animam suam odio, ideo dominus ad hoc consequenter hortatur dicens si quis mihi ministrat, me sequatur, et primo ponitur exhortatio; secundo exhortationis ratio, ibi si quis mihi ministraverit, honorificabit eum pater meus. Circa primum tria facit. Primo describit suorum fidelium conditionem; secundo inducit ad sui imitationem; tertio subdit imitantium remunerationem. Et quidem attende, quantum ad primum, fidelium Christi dignitatem, quia ministri Christi; II Cor. XI, 23: ministri Christi sunt, et ego. Illi ergo Christo ministrant, qui ea quae sunt Christi, quaerunt; qui commoda propria quaerunt, non sunt ministri Christi, sed sui ipsorum; Phil. II, 21: omnes quae sua sunt quaerunt. Praelati autem sunt ministri, inquantum eius sacramenta fidelibus dispensant; I Cor. IV, 1: sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei. Item quilibet fidelis qui mandata Christi servat; II Cor. VI, 4: in omnibus exhibeamus nosmetipsos sicut Dei ministros et cetera. Quantum ad secundum, attende fidelium Christi gloriam et nobilitatem, unde dicit me sequatur; quasi dicat: homines sequuntur dominos suos, quibus ministrant: qui ergo mihi ministrat, me sequatur; ut scilicet sicut ego mortem subeo ut multum fructum afferam, ita et ipse. Sequi autem Christum est magna gloria; Eccli. XXIII, 38: magna gloria est sequi dominum; supra X, 27: oves meae vocem meam audiunt, et ego cognosco eas et sequuntur me. Quantum ad tertium attende fidelium beatitudinem, quia ubi ego sum, non solum in loco, sed etiam in ipsa participatione gloriae, illic et minister meus erit; Matth. XXIV, v. 28: ubi fuerit corpus, illic congregabuntur et aquilae; Apoc. III, 21: qui vicerit, faciam illum sedere mecum in throno meo. Ratio autem exhortationis subditur cum dicit si quis mihi ministraverit, honorificabit eum pater meus; qui enim ministrat Christo, honorat eum pater. Sed supra, V, 23, dicitur: ut omnes honorificent filium, sicut honorificant patrem. Idem est ergo honorificare filium et honorificare patrem. Pater autem dicit, I Reg. II, 30: qui glorificaverit me, glorificabo eum et cetera. Qui ergo ministrat Iesu, non sua quaerens, sed quae Iesu Christi, honorificabit eum pater Iesu. Non autem dixit ego honorificabo eum, sed pater meus, quia nondum opinionem de eo habebant, quod scilicet esset aequalis patri. Vel dicendum, quod haec dicit in signum maioris familiaritatis, inquantum ab eodem honorificabuntur a quo et filius. Nam honorem quem habet filius per naturam, ipsi habebunt per gratiam. Unde Augustinus dicit: maiorem honorem non poterit recipere adoptatus, quam ut sit ubi est unicus. Rom. c. VIII, 29: quos praedestinavit conformes fieri imaginis filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus.
[87501] Super Io., cap. 12 l. 5 Supra actum est de gloria Christo exhibita a diversis hominibus; hic agit de gloria Christo exhibita a Deo, et primo ponitur huius gloriae petitio; secundo subditur gloriae promissio, ibi venit ergo vox de caelo et cetera. Circa primum duo facit. Primo praemittit animae suae affectionem; secundo proponit petitionem, ibi et quid dicam? et cetera. Sed attende circa primum quod est mirabile quod dicit nunc anima mea turbata est. Supra enim fideles suos exhortatus est animam suam in hoc mundo odio habere, et nunc, imminente morte, audivimus ipsum dominum dicentem nunc anima mea turbata est. Propter quod Augustinus dicit: domine, sequi iubes animam meam, turbari video animam tuam: quale fundamentum quaeram, si petra succumbit? Et ideo videndum est primum quid sit haec turbatio in Christo; secundo quare voluit eam subire. Sciendum est autem quantum ad primum, quod proprie dicitur turbari aliquid quando commovetur: unde et mare commotum, dicimus esse turbatum. Quandocumque ergo aliquid excedit modum suae quietis et tranquillitatis, tunc illud dicitur turbari. In anima autem humana est pars sensitiva, et pars rationalis. In sensitiva quidem parte animae accidit turbatio, quando aliquibus motibus commovetur; puta cum timore contrahitur, spe elevatur, gaudio dilatatur, seu aliqua alia passione afficitur. Sed haec quidem turbatio quandoque quidem sub ratione sistit; quandoque vero limitem rationis excedit, cum scilicet ipsa ratio perturbatur. Quod quidem pluries in nobis contingit, sed in Christo hoc locum non habet, cum sit ipsa sapientia patris; nec etiam in aliquo sapiente: unde sententia Stoicorum est quod sapiens non turbatur, scilicet quantum ad rationem. Secundum hoc ergo est sensus: nunc anima mea turbata est; idest, affecta est passionibus timoris et tristitiae, quantum ad sensitivam, quibus tamen ratio non turbabatur nec suum ordinem deserebat; Mc. XIV, 33: coepit Iesus pavere et taedere. Huiusmodi autem passiones aliter sunt in nobis, et aliter fuerunt in Christo. In nobis enim sunt ex necessitate, inquantum quasi ab extrinseco commovemur et afficimur; in Christo autem non sunt ex necessitate, sed ex imperio rationis, cum in eo nulla passio fuerit nisi quam ipse concitavit. Nam intantum inferiores vires erant subditae rationi in Christo quod nihil agere et pati poterant, nisi quod eis ratio ordinabat: et ideo dicitur supra XI, 33, quod Iesus infremuit spiritu, et turbavit semetipsum; Ps. LIX, 4: commovisti terram (idest, humanam naturam) et turbasti eam. Sic ergo turbata est anima Christi quod nec contra rationem, sed secundum rationis ordinem turbatio in eo fuit. Quantum ad secundum autem, sciendum est quod dominus turbari voluit propter duo. Primo quidem propter fidei documenta, ut scilicet veritatem humanae naturae approbaret: et ideo iam ad passionem appropinquans omnia humanitus agit. Secundo propter exemplum: nam si omnia constanter egisset, et nullam passionem sensisset in anima, non fuisset sufficiens exemplum ad mortem sustinendam hominibus. Et ideo turbari voluit, ut, cum turbamur, non recusemus mortem sustinere, nec deficiamus; Hebr. IV, 15: non habemus pontificem qui non possit compati infirmitatibus nostris, tentatum per omnia, pro similitudine absque peccato. Unde ex hoc apparet continuatio cum praecedentibus. Quia enim dixerat: qui odit animam suam in hoc mundo, in vitam aeternam custodit eam, in quo ad passionem discipulos exhortatus fuerat, ne dicant aliqui: o domine, securus potes disputare et philosophari de morte, qui extra dolores humanos existens, propter mortem non turbaris: et ideo ut hoc excluderet, turbari voluit. Haec autem Christi turbatio naturalis fuit: nam sicut anima naturaliter amat corporis unionem, ita et naturaliter refugit eius separationem, praesertim cum ratio Christi permiserit agere animae et viribus inferioribus quae eis propria erant. Propter hoc etiam quod dicit nunc anima mea turbata est etc., destruitur error Arii et Apollinaris dicentium in Christo non esse animam, sed verbum loco eius. Consequenter ponit dominus petitionem gloriae, dicens et quid dicam? Pater, salvifica me ex hac hora: ubi dominus transfert ad se affectum hominis turbati: ad cuius modum quatuor circa suam petitionem facit: primo enim ponit quaestionem deliberantis; secundo proponit petitionem, quae ex uno motu procedit; tertio per rationem illum motum excludit; quarto ponit aliam petitionem ex alio motu causatam. Quaestionem autem dubitantis proponit, quia naturale est hominibus in angustiis constitutis quod deliberent, unde philosophus in rhetoricis dicit quod timor facit consiliativos. Ideo Christus post manifestationem suae turbationis, statim subdit et quid dicam? Quasi diceret; quid faciendum est post turbationem? Simile habetur in Ps. LIV, 6: timor et tremor venerunt super me. Et statim sequitur: quis dabit mihi pennas sicut columbae, et volabo, et requiescam? Nam et angustiati, et passione turbati gravantur, et auxilium quaerunt quo liberentur. Petitionem ex uno motu causatam ponit, quia, cum quis est in ambiguo quid agere debeat, debet recurrere ad Deum; II Paralip. XX, 12: cum ignoremus quid agere debeamus, hoc solum habemus refugii, ut oculos nostros dirigamus ad te, Deus noster; Ps. CXX, 1: levavi oculos meos in montes, unde veniet auxilium mihi. Et ideo ad patrem recurrens, dicit pater, salvifica me; idest, libera me a tribulatione quae imminet in hora passionis; Ps. LXVIII, 2: salvum me fac, domine, quoniam intraverunt aquae usque ad animam meam. Et, ut Augustinus dicit, idem est quod hic dominus dicit nunc anima mea turbata est, et pater, salvifica me, cum eo quod dicit Matth. XXVI, 38: tristis est anima mea usque ad mortem. Sed notandum, quod haec petitio non proponitur ex proprio motu rationis, sed ipsa ratio quasi advocata loquitur in persona naturalis affectionis, quae desiderabat non mori: et ideo ratio designat motum affectionis naturalis in hac petitione. Ex quo solvitur quaestio quae fieri consuevit, quia, ut dicitur ad Hebr. V, 7: in omnibus exauditus est pro sua reverentia. Et tamen in hoc quod petiit, non fuit exauditus. Ad quod dicendum, quod in illis est exauditus quae ipsa ratio ex parte sua petebat, et ut exaudienda. Hoc autem quod hic petit, non proponit ex parte sua, nec ut exaudienda, sed ut exprimens naturalem affectum: et ideo, secundum Chrysostomum, legitur interrogative. Et quid dicam? Numquid hoc: pater, salvifica me ex hac hora? Quasi diceret, non dicam hoc. Petitionem autem hanc ex motu naturalis appetitus propositam repellit, dicens propterea veni in horam hanc, quasi diceret: non est iustum ut liberer ex hac hora passionis, quia ideo veni ut paterer, non fatali necessitate ductus, non humana violentia coactus, sed sponte oblatus; Is. LIII, 7: oblatus est, quia ipse voluit; supra X, 18: nemo tollet eam, scilicet animam meam, a me; sed ego pono eam. Petitionem autem suam proponit ratio, cum dicit pater, clarifica nomen tuum. Ubi per nomen tuum possumus duo intelligere. Scilicet ipsum filium. Nomen enim a notitia dicitur, quasi notamen: unde nomen est quo manifestatur res; filius autem manifestat patrem; infra XVII, 6: pater, manifestavi nomen tuum hominibus. Et de hoc nomine dicitur Is. XXX, 27: ecce nomen domini venit de longinquo. Est ergo sensus: pater, clarifica nomen tuum, idest filium tuum; infra XVII, 5: clarifica me, pater, claritate quam habui, priusquam mundus esset, apud te. Vel nomen domini est notitia patris; et tunc est sensus: fac hoc, pater, clarifica nomen tuum; idest, fac illud quod gloria est tui nominis. Et in idem redit, quia clarificato filio, clarificatum est nomen patris. Ideo autem hoc dicit quia passione filius glorificandus erat; Phil. II, 8: factus est obediens, patri, usque ad mortem, mortem autem crucis. Propter quod et Deus exaltavit illum. Quasi dicat: affectus naturalis petit ut salver, sed ratio petit ut clarificetur nomen tuum, idest, ut filius patiatur, quia, scilicet passione Christi notitia Dei clarificanda erat. Nam ante passionem Deus notus erat in Iudaea tantum, et in Israel magnum nomen eius; sed post passionem suam nomen eius clarificatum est in gentibus. Consequenter cum dicit venit ergo vox de caelo etc., ponitur gloriae promissio, et primo inducitur vox gloriam promittentis; secundo ponitur opinio turbae devotae dubitantis, ibi turba autem quae stabat et audierat, dicebat tonitruum factum esse; tertio ponitur expositio prolatae vocis, ibi respondit Iesus, et dixit: non propter me haec vox venit. Dicit ergo quantum ad primum: venit ergo vox de caelo. Vox ista, vox est Dei patris, sicut illa quae supra Christum baptizatum, Matth. II, 17: hic est filius meus dilectus, et similiter quae venit super eum transfiguratum, Matth. XVII, 5. Licet autem omnis talis vox formata sit virtute totius Trinitatis, specialiter tamen formatur ad repraesentandum personam patris, unde et vox patris dicitur: sicut columba formata est a tota Trinitate, ad significandum personam spiritus sancti; et similiter corpus Christi a tota Trinitate formatum est, sed specialiter a persona verbi assumptum, quia ad hoc formatum est ut ei uniretur. Vox ergo ista duo facit. Primo manifestat praeteritum, dicens et clarificavi, idest, clarum genui ab aeterno, quia filius non est nisi quaedam claritas et splendor patris; Sap. VII, 26: candor est lucis aeternae, et speculum sine macula Dei maiestatis; Hebr. c. I, 3: qui cum sit splendor gloriae, et figura substantiae eius. Vel clarificavi, in nativitate, quando Angeli cecinerunt: gloria in excelsis Deo, Lc. II, 14, et in miraculis per eum factis. Secundo praenuntiat futurum: et iterum clarificabo, in passione, in qua triumphavit de Diabolo, et in resurrectione et ascensione, et in totius mundi conversione; Act. III, 13: Deus patrum nostrorum clarificavit filium suum Iesum. Opinio turbae dubitantis de voce ponitur, cum dicit turba ergo quae stabat, et audierat, dicebat tonitruum esse factum: in qua quidem turba, et in omni turba, quidam erant grossioris et tardioris intellectus, quidam vero acutioris; quamvis omnes imperfecte se haberent ad ipsius vocis cognitionem. Nam desidiosi et carnales non perceperunt vocem ipsam nisi quantum ad sonum; et ideo dicebant tonitruum factum esse. Sed non usquequaque decipiebantur: vox enim domini tonitruum erat, tum quia mirabilem significationem habebat, tum quia maxima continebat; Iob XXVI, 14: cum vix parvam scintillam sermonum eius audierimus, quis poterit tonitruum magnitudinis illius intueri? Ps. LXXVI, 19: vox tonitrui tui in rota. Acutiores vero perceperunt de ipsa voce quod esset sonus vocis articulatae et significativae: unde dixerunt eam esse locutionem. Sed credentes Christum esse purum hominem, defecerunt, locutionem illam Angelo tribuentes; unde dicebant Angelus ei locutus est: qui quidem similia patiebantur Diabolo, qui credebat Christum Angelorum adminiculo indigere; unde dicebat, Matth. IV: Angelis suis mandavit de te, et in manibus tollent te. Non enim Angelorum custodia indiget et adiutorio, sed ipse Angelos glorificat et custodit. Expositio vocis subditur, cum dicit: respondit Iesus, et dixit etc., et primo exponit vocem prolatam; secundo ponit contradictionem, ibi respondit ei turba; tertio subdit domini responsionem, ibi dixit ergo eis Iesus. Circa primum duo facit. Primo ponit causam vocis; secundo subdit eius significationem, ibi nunc iudicium est mundi et cetera. Sciendum est circa primum, quod quia dixerant Angelus locutus est ei Angelus autem loquitur alicui revelando ad utilitatem eius qui loquitur, sicut patet Apoc. I, et Ez. 1, ideo dominus, ostendens se non indigere alicuius vocis, seu angelicae revelationis adminiculo, dicit non propter me, scilicet instruendum, venit haec vox, sed propter vos. Nihil enim significavit quod ipse ante nesciret, quia in ipso sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae Dei absconditi: Col. II, v. 3, ita ut noverit omnia quae pater novit. Sed propter vos venit, scilicet instruendos. In quo datur intelligi, quod multa dispensative circa Christum propter nos facta sunt, non quod eis Christus indigeret; Rom. XV, v. 4: quaecumque scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Consequenter cum dicit nunc iudicium est mundi, ponit vocis significationem, et primo ponit iudicium quo erat glorificandus; secundo subdit iudicii effectum, ibi nunc princeps mundi huius eiicietur foras, et tertio clarificationis modum, ibi et si ego exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. Dicit ergo nunc iudicium est mundi. Sed si hoc est, quid ergo expectamus quod dominus veniat iterum iudicaturus? Ad quod dicendum, quod iam venit ad iudicandum iudicio discretionis, quo discerneret suos a non suis; supra IX, 39: in iudicium ego in hunc mundum veni. Et de hoc dicit nunc iudicium est mundi. Sed venturus est ad iudicandum iudicio condemnationis, ad quod primo non venit; supra III, 17: non enim misit Deus filium suum in mundum ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Vel dicendum, quod duplex est iudicium. Unum quo condemnatur mundus, et de hoc non dicitur hic; aliud est iudicium mundi quo iudicatur pro mundo, inquantum mundus a servitute Diaboli liberatur. Hoc modo intelligitur illud Ps. XXXIV, 1: iudica, domine, nocentes me, expugna impugnantes me et cetera. Et haec duo in idem redeunt: quia hoc ipso quod iudicatur pro mundo, excluso Diabolo, discernuntur boni a malis. Effectus iudicii est exclusio Diaboli, unde dicit nunc princeps huius mundi eiicietur foras, per virtutem passionis Christi. Unde sua passio est eius clarificatio, ut quasi per hoc exponat quod dicit et clarificabo, inquantum scilicet princeps huius mundi eiicietur foras, quasi per passionem victoriam de Diabolo habeat; I Io. III, 8: in hoc apparuit filius Dei, ut dissolvat opera Diaboli. Sed circa hoc dubitatur de tribus. Primo de hoc quod dicit Diabolum principem huius mundi; ex quo Manichaei dicunt eum creatorem et dominum omnium visibilium. Ad hoc dicendum, quod Diabolus dicitur princeps mundi huius, non naturali dominio, sed usurpatione, inquantum homines mundani, contempto vero domino, se sibi subdiderunt; II Cor. IV, 4: Deus huius saeculi excaecavit mentes infidelium. Est ergo princeps mundi huius, inquantum in mundanis hominibus principatur, ut Augustinus dicit, qui toto orbe terrarum diffusi sunt. Nam nomen mundi quandoque accipitur in malam partem pro hominibus mundum amantibus, supra I, v. 10: mundus eum non cognovit; quandoque autem in bonam pro bonis hominibus sic in mundo viventibus, ut tamen eorum conversatio sit in caelis; II Cor. V, 19: Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Secundo dubitatur de hoc quod dicit eiicietur foras. Nam si eiectus esset foras, non ita tentaret nunc sicut ante tentabat, cum tamen tentare non desierit: non ergo eiectus est. Ad quod dicendum est, secundum Augustinum, quod licet Diabolus tentet homines qui desierunt esse de mundo, non tamen eo modo tentat quo prius. Quia tunc tentabat et regnabat ab interiori, sed postmodum ab exteriori tantum. Nam quamdiu homines sunt in peccato, tunc regnat ab interiori, et tentat; Rom. VI, 12: non regnet peccatum in vestro mortali corpore, ut obediatis concupiscentiis eius. Sic ergo eiectus est foras, quia effectus peccati in homine non est ab interiori, sed ab exteriori. Tertio quaeritur de hoc quod dicit nunc princeps huius mundi eiicietur foras: ex quo videtur sequi quod ante passionem Christi non erat eiectus foras, et per consequens, cum tunc eiiciatur foras quando homines liberantur a peccatis, quod Abraham, Isaac, et alii veteris testamenti non fuerunt liberati a peccato. Ad quod dicendum est, secundum Augustinum, quod ante passionem Christi eiectus erat a singularibus personis, sed non a mundo, sicut post. Nam illud quod tunc in paucissimis hominibus factum est, nunc in multis magnisque populis Iudaeorum et gentium ad Christum conversis, virtute passionis Christi factum esse dignoscitur. Vel dicendum quod Diabolus eiicitur per hoc quod homines liberantur a peccato; sed ante passionem Christi, omnes iusti liberati erant a peccato, sed non totaliter, quia adhuc detinebantur ne introducerentur in regnum: et quantum ad hoc in eis aliquid iuris habebat, quod tamen per passionem Christi totaliter sublatum est, quando flammeus gladius amotus est, quando dictum est homini: hodie mecum eris in Paradiso. Modus autem passionis est per exaltationem, unde dicit et ego, si exaltatur fuero a terra, omnia traham ad meipsum. Circa quod sciendum, quod Chrysostomus utitur tali exemplo: quod si aliquis tyrannus, qui consuevisset aliquos subditos opprimere, ferire, et in vincula mittere, deinde ex eadem dementia etiam eum qui in nullo sibi subditur eodem modo afficiat, ut in eumdem carcerem ducat, merito hoc etiam aliorum qui subiiciebantur dominio privari debet: ita et Christus contra Diabolum fecit. Diabolus enim propter peccatum primi parentis, aliquod ius habebat in hominibus, unde poterat aliquo modo iuste in eos saevire. Quia vero etiam in Christo, in quo nullum ius habebat, similia tentare ausus est, dum eum tentator invasit in quem non habebat quidquam, ut dicitur infra XIII, ideo dignum fuit ut etiam dominio privaretur per mortem Christi. Et hoc est quod dicit si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum. Ubi primo praemittit modum mortis; secundo Evangelista exponit quod dicit, ibi hoc autem dicebat significans qua morte esset moriturus. Modus autem mortis est per exaltationem in ligno crucis. Expositio autem est quod in hoc signavit qua morte esset moriturus. Sciendum est autem, quod duplici de causa dominus voluit mori morte crucis. Una quidem propter mortis turpitudinem; Sap. II, 20: morte turpissima condemnemus eum. Unde et Augustinus dicit: ideo hoc modo dominus mori voluit, ut hominem neque ipsa mortis turpitudo a perfectione iustitiae repellat. Secundo, quia sic mors est per modum exaltationis: unde et dominus dicit si exaltatus fuero. Quod quidem genus mortis conveniebat fructui, causae et figurae passionis. Fructui quidem, quia per passionem erat exaltandus. Phil. II, 8: factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis: propter quod Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen. Et ideo Ps. XX, 14, dicebat: exaltare, domine, in virtute tua. Causae vero passionis conveniebat dupliciter: quia et ex parte Daemonis, et ex parte hominum. Ex parte quidem hominum, quia pro ipsorum salute moriebatur; ipsi autem perierant, quia deiecti et demersi erant ad terrena; Ps. XVI, 11: statuerunt oculos suos declinare in terram. Voluit ergo mori exaltatus, ut corda nostra ad caelestia elevaret. Sic enim ipse est via nostra in caelum. Ex parte vero Daemonum, ut scilicet eos qui in aere principatum et potestatem exercebant, ipse elevatus in aere conculcet. Figurae vero conveniebat, quia dominus fieri praecepit serpentem aeneum in deserto, ut habetur Num. XXI, 9. Supra III, 14: sicut Moyses exaltavit serpentem in deserto, ita exaltari oportet filium hominis et cetera. Sic ergo exaltatus omnia traham, per caritatem, ad meipsum: Ier. XXXI, 3: in caritate perpetua dilexi te, ideo attraxi te, miserans. In hoc etiam maxime apparet caritas Dei ad hominem, inquantum pro ipsis mori dignatus est; Rom. V, 8: commendat Deus suam caritatem in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus secundum tempus, Christus pro nobis mortuus est. In hoc complevit quod sponsa petit Cant. I, 3: trahe me post te, et curremus in odorem unguentorum tuorum. Notandum est autem quod trahit pater, trahit et filius; supra VI, 44: nemo potest venire ad me nisi pater, qui misit me, traxerit eum. Ideo autem dicit hic omnia traham, ut ostendat quod eadem est operatio utriusque. Dicit autem omnia, non omnes quia non omnes trahuntur ad filium. Omnia, inquam traham, idest animam et corpus. Vel omnia genera hominum, scilicet gentiles et Iudaeos, servos et liberos, mares et feminas. Vel omnia praedestinata ad salutem. Et notandum, quod hoc ipsum quod dicit omnia trahere ad seipsum, est principem huius mundi foras eiicere: non enim est conventio Christi ad Belial, nec lucis ad tenebras.
[87502] Super Io., cap. 12 l. 6 Posita promissione de glorificatione domini, et expositione vocis, hic consequenter ponitur dubitatio turbae, ubi primo introducit auctoritatem legis; secundo ex ea dubitationem movet, ibi et quomodo tu dicis et cetera. Dicit ergo quantum ad primum respondit ei turba, scilicet domino de sua morte loquenti, nos audivimus ex lege (lex hic accipitur communiter pro tota Scriptura veteris testamenti) quod Christus in aeternum manet. Et hoc potest ex multis locis veteris testamenti haberi, et praecipue Is. c. IX, 7: multiplicabitur eius imperium, et pacis non erit finis; Dan. VII, 14: potestas eius potestas aeterna, quae non auferetur, et regnum eius quod non corrumpetur. Et ex hac auctoritate duas dubitationes formant: unam de facto, aliam de persona. De facto, cum dicunt quomodo tu dicis: oportet exaltari filium hominis? Sed cum Christus non dixerit oportet exaltari filium hominis, sed ego si exaltatus fuero etc., quomodo Iudaei dicunt oportet exaltari filium hominis? Sed dicendum, quod Iudaei iam assueti erant verbis domini, unde memoriter tenuerunt quod dicebat se esse filium hominis. Ideo cum dixit: ego, si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad meipsum, pro eodem intellexerunt ac si dixisset: si filius hominis esset exaltatus, ut Augustinus dicit. Vel dicendum, quod licet hic non fecerit mentionem de filio hominis, tamen supra III, 14, hoc dixit: oportet, inquam exaltari filium hominis. Sed videtur hoc quod ipsi dicunt oportet exaltari filium hominis, in nullo contrariari ei quod dixerat quod Christus manet in aeternum. Sed dicendum ad hoc, quod quia dominus consueverat eis parabolice loqui, ideo multa eorum quae dicebantur, intelligebant. Unde et hoc quod dominus dixit, exaltationem in mortem crucis suspicati sunt; supra VIII, 28: cum exaltaveritis filium hominis, tunc cognoscetis quia ego sum. Vel dicendum, quod hoc ideo intellexerunt, quia iam id facere cogitabant. Unde eis verborum istorum intellectum non aperuit acumen scientiae, sed simulata conscientia malitiae. Sed attende eorum malitiam, quia non dicunt nos audivimus ex lege, quod Christus nihil patitur: nam in multis locis de passione et resurrectione eius agitur, sicut illud Is. LIII, 7: tamquam ovis ad occisionem ducetur, et illud Ps. III, 6: ego dormivi, et soporatus sum, et exsurrexi. Sed dicunt quoniam Christus manet in aeternum. Cuius ratio est, quia in hoc nulla fuisset contrarietas, cum immortalitati Christi ex passione eius nullum factum fuisset impedimentum. Volebant enim ostendere eum ideo non esse Christum, quoniam Christus manet in aeternum, ut Chrysostomus dicit. De persona autem quaestionem movent, cum dicunt quis est iste filius hominis? Hoc ideo quaerunt, quia Dan. VII, 13, dicitur: vidi, et ecce quasi filius hominis veniebat, et usque ad antiquum dierum pervenit, quia per illum filium hominis intelligebant Christum; quasi dicerent: dicis, quod oportet exaltari filium hominis, et filius hominis, quem intelligimus Christum, manet in aeternum, quis est ergo iste filius hominis? Si non manet in aeternum, nec est Christus. In hoc autem reprehendenda est eorum tarditas: quia adhuc dubitant post tot visa, tot audita, an ipse esset Christus; Eccli. XXII, 9. Cum dormiente loquitur qui narrat stulto sapientiam. Consequenter cum dicit dixit ergo eis Iesus etc., satisfacit dominus eorum dubitationem aliqualiter, et primo commendat bonum quod habebant; secundo hortatur eos ad profectum, ibi ambulate dum lucem habetis; tertio admonitionem exponit dicens dum lucem habetis, credite in lucem. Dixit ergo eis Iesus: adhuc modicum lumen in vobis est. Quod quidem potest dupliciter legi. Uno modo, secundum Augustinum, ut scilicet modicum sit adiectivum determinans hoc quod dicit lumen, quasi dicat: quoddam lumen in vobis est, inquantum recognoscitis quod Christus manet in aeternum. Haec enim veritas quaedam est: omnis autem manifestatio veritatis est quoddam lumen infusum a Deo. Sed tamen lumen istud quod est in vobis, modicum est, quia, licet cognoscatis Christi aeternitatem, eius tamen mortem et resurrectionem non creditis: in quo patet quod non habetis fidem perfectam. Istis ergo convenit quod dictum est Petro, Matth. XIV, 31: modicae fidei, quare dubitasti? Secundum Chrysostomum vero dicitur adhuc modicum, scilicet tempus extat, quod lumen in vobis est, idest ego, qui sum lumen; quasi diceret: parvo tempore ego lux vobiscum sum; infra XVI, 16: modicum, et iam non videbitis me. Et ideo consequenter exhortatur eos ad complementum et profectum boni, et primo ponit suam exhortationem; secundo ostendit periculum imminens, nisi proficiant, ibi qui ambulat in tenebris, nescit quo vadat. Dicit ergo: dico quod modicum lumen habetis, tamen dum illud habetis, ambulate; idest accedite et proficite, ut simul cum aeternitate intelligatis moriturum Christum, et resurrecturum. Et hoc secundum primam expositionem. Vel ambulate dum lucem habetis, idest, dum vobiscum sum, proficite et satagite sic me habere ut numquam perdatis; Ps. LXXXVIII, 16: domine, in lumine vultus tui ambulabunt. Et hoc ne tenebrae, infidelitatis, ignorantiae et perpetuae damnationis, vos comprehendant, et sic ulterius procedere non possitis. Tunc enim homo comprehenditur tenebris quando totaliter infidelitate demergitur: quod esset, si eo modo credideritis Christi aeternitatem ut negetis in eo mortis humilitatem; Iob III, 23: viro cui abscondita est via; ibid. XXXVII, 19: omnes involvimur quippe tenebris. Periculum imminens nisi proficiant, subdit dicens et qui ambulat in tenebris, nescit quo vadat. Nam lumen, sive exterius sive interius, dirigit hominem. Exterius quidem dirigit quantum ad exteriores actus corporales, sed interius dirigit ipsam voluntatem. Qui ergo non ambulat in luce, non perfecte credendo in Christum, sed ambulat in tenebris, nescit quo vadat, idest, ad quem terminum dirigatur; Ps. LXXXI, 5: nescierunt neque intellexerunt: in tenebris ambulant. Quod quidem et ipsis Iudaeis contingit quia nesciunt quid agant, sed, ut in tenebris ambulantes, putant quidem rectam incedere viam, et unde Deo placere credunt magis displicent. Similiter et haeretici errantes, unde mereri credunt lumen veritatis et gratiae, privari potius demerentur; Prov. XIV, 12: est via quae videtur homini recta; novissima autem eius deducunt ad mortem. Consequenter cum dicit dum lucem habetis, credite in lucem, exponit quod dixit, scilicet quid sit ambulare: et hoc dupliciter, secundum duas praemissas expositiones. Primo, secundum primam, dum lucem habetis, idest, dum aliquid habetis de notitia et lumine veritatis, credite in lucem, idest in veritatem perfectam, ut filii lucis sitis, idest, ut renascamini veritati; I Thess. V, 6: non sumus noctis neque tenebrarum: igitur non dormiamus. Vel, secundum aliam expositionem, dum lucem habetis, idest me qui sum lux: supra I, 9: erat lux vera quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum, credite in lucem, idest in me, hoc est, proficite in cognitione mea: ut filii lucis sitis, quia ex hoc quod creditis in me, eritis filii Dei; supra I, 12: dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine eius. Hic Evangelista narrat factum quod fecit Iesus, scilicet quod abscondit se. Sed cum supra VIII, 59 legerimus, Christum hoc idem fecisse, in promptu est ratio, quia tulerunt lapides, ut iacerent in eum; sed hic suae absconsionis nulla ratio assignatur, ut cum nec lapides levarent, nec eum blasphemarent: quare ergo abscondit se? Ad quod dicendum, quod dominus scrutans eorum corda, cognovit furorem et malitiam eorum, quam iam conceperant de eo occidendo. Unde volens eos praevenire, non expectavit ut in opus exirent, sed abscondendo se, eorum invidiam et iracundiam mitigavit. In quo nobis dedit exemplum, ut cum de aliquorum malitia nobis constat, iam antequam patrare opere tentent, fugere debemus. Nihilominus tamen dominus ostendit facto quod dixit verbo. Dixerat enim: ambulate dum lucem habetis, ut non tenebrae vos comprehendant, has tenebras cuiusmodi sint, insinuavit per suam absconsionem; Is. VIII, 17: expectabo eum qui abscondit se a domo Iacob.
[87503] Super Io., cap. 12 l. 7 Supra Evangelista tractavit multipliciter de gloria Christi, ex qua Iudaei ex invidia commoti sunt ad occidendum eum; hic agit de alia occasione passionis eius, scilicet de infidelitate Iudaeorum, et primo tangitur eorum infidelitas; secundo ipsa reprehenditur a domino, ibi Iesus autem clamavit et cetera. Circa primum duo facit. Primo reprehendit infidelitatem omnino non credentium; secundo infidelitatem eorum qui credebant, tamen in occulto, ibi verumtamen et ex principibus multi crediderunt in eum. Circa primum duo facit. Primo proponit eorum mirabilem infidelitatis duritiam; secundo ne credatur irrationabiliter vel fortuito factum, inducit prophetiam, ibi ut sermo Isaiae prophetae impleretur. Dicit ergo Evangelista, quasi admirans: dictum est, quod dominus multa signa fecit, puta quod aquam mutavit in vinum, supra II, quod paralyticum curavit, supra V, quod illuminavit caecum, supra IX, quod resuscitavit mortuum, supra XI: et tamen cum tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum. Consueverunt ergo dicere: quod signum ostendis nobis, ut credamus tibi? Sed ecce quod Evangelista dicit cum tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum; infra XV, 24: si opera non fecissem in eis quae nemo alius fecit, peccatum non haberent. Unde non poterant dicere illud Ps. LXXIII, 9: signa nostra non vidimus. Consequenter cum dicit ut sermo Isaiae prophetae impleretur, introducuntur ad hoc testimonia prophetarum, et primo introducuntur prophetiae; secundo ostenditur quod de Christo loquuntur, ibi haec dicit Isaias et cetera. Circa primum duo facit. Primo inducit prophetiam praedicentem eorum infidelitatem; secundo subdit prophetiam praedicentem infidelitatis causam, ibi propterea non poterant credere. Dicit ergo: dico quod non credebant in eum, ut sermo Isaiae prophetae impleretur ubi sciendum est, quod ly ut in sacra Scriptura quandoque accipitur causaliter, sicut illud supra X, 10: ego veni ut vitam habeant, quandoque autem tenetur consecutive, et significat eventum futurum: et sic accipitur hic. Non enim ideo non credebant quia praedixerat Isaias, sed quia non erant credituri, ideo praedixit: unde ex non credentibus sermo Isaiae impletur; Lc. ult., 44: necesse est impleri omnia quae scripta sunt; Matth. V, 18: iota unum aut unus apex non praeteribit a lege, donec omnia fiant. Sed si necesse erat ut impleretur sermo Isaiae, videtur quod Iudaei sint excusabiles de eo quod non crediderunt: non enim poterant facere contra prophetiam. Responsio. Dicendum, quod sic prophetatum erat, ut eorum arbitrio uterentur. Deus enim futurorum praescius eorum infidelitatem per prophetiam praedixit, non fecit: non enim propterea Deus quemquam ad peccandum cogit, quia futura hominum peccata iam novit. Illud ergo peccatum quod Iudaei fecerunt, dominus, quem nihil latet, facturos eos praedixit. Quid autem propheta dicat, subiungit dicens domine quis credidit auditui nostro, et brachium domini cui revelatum est? Ubi sciendum est, quod duplex est modus credendi. Aliquando quidem per instructionem alterius; et hic est communis modus credendi; Rom. X, 17: fides ex auditu, auditus autem per verbum Christi. Aliquando autem per revelationem divinam; et hic est singularis modus, de quo apostolus dicit: neque ab homine didici illud, neque accepi, sed per revelationem Iesu Christi. Is. LIII, 1 ergo praedixit quidem credentium raritatem, dicens domine, quis credidit auditui nostro? Et primo quantum ad modum communem, qui est per instructionem, cum dicit quis credidit auditui nostro? Quod quidem habetur loc. cit., et potest dupliciter intelligi. Uno modo ut sit sensus: quis credidit auditui nostro? Quod scilicet nos audivimus a te; Abd. 1: auditum audivimus a domino exercituum et cetera. Ps. LXXXIV, 9: audiam quid loquatur in me dominus Deus. Quasi dicant: nos audivimus a te; sed domine, quis credet nobis quae de nativitate et passione tua te loquente audivimus? Unde et totum illud capitulum Isaiae loquitur de his. Dicit autem prophetas audire ut insinuet modum illuminationis prophetarum. Nam per visum accipit homo cognitionem immediate de re visa, sed per auditum non habetur immediate cognitio a re visa, sed ab aliquo signo illius rei. Quia ergo prophetae non immediate videbant essentiam divinam, sed quaedam signa divinorum, ideo dicit eos audire. Num. XII, 6: si quis fuerit inter vos propheta domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum; quasi per quaedam signa. Filius autem aeternaliter videt ipsam divinam essentiam; supra I, 18: Deum nemo vidit unquam: unigenitus filius, qui est in sinu patris, ipse enarravit. Quis ergo credidit auditui nostro? Idest, quis credidit his quae audivimus et narravimus? Is. XXI, 10: quae audivi a domino exercituum Deo Israel, annuntiavi vobis. Alio modo. Quis credidit auditui nostro? Idest, his quae a nobis audiunt; Ez. XXXIII, 31: audiunt sermones meos ex ore tuo, et non faciunt eos: quia in canticum oris sui vertunt illos. Quantum autem ad modum singularem, qui est per revelationem, dicit et brachium domini cui revelatum est? Brachium dicitur filius, per quem pater omnia operatur, sicut brachium hominis dicitur per quod homo operatur. Et si homo solo verbo interiori operaretur, tunc verbum eius posset dici brachium suum. Sic ergo dicitur brachium Dei, non quod Deus pater figura determinetur carnis humanae, et brachium habeat corporale; sed quia per ipsum omnia facta sunt: supra II, v. 3. Et Iob XL, 4: si habes brachium sicut Deus, et si voce simili tonas? Lc. I, 51: fecit potentiam in brachio suo, dispersit superbos mente cordis sui. Notandum ergo, quod ex hoc verbo occasionem sumpsit erroris sui Sabellius, dicens, eamdem personam esse patris et filii: et Arius dicens, filium esse patre minorem. Non enim duae personae, sed una est homo et brachium eius; nec brachium homini aequale dici potest. Ad quod dicendum est, quod in talibus non est sufficiens similitudo: nam ea quae in creaturis sunt, non perfecte repraesentant ea quae sunt in Deo. Unde Dionysius dicit quod symbolica theologia non est argumentativa. Non ergo dicitur brachium filius quasi eiusdem personae cum patre sit vel minor eo, sed quia per eum omnia operatur. Dicit ergo et brachium domini cui revelatum est? Quasi dicat, paucis, scilicet ipsis apostolis; I Cor. c. II, 10: nobis autem revelavit Deus per spiritum suum. Consequenter cum dicit propterea non poterant credere, ponit prophetiam praedicentem infidelitatis causam. Et si intendamus haec verba Evangelistae, videntur quidem secundum superficiem litterae habere obscurum intellectum. Et primo, quia si dicatur quod propterea non poterant credere, quia hoc dixit Isaias, videntur Iudaei excusabiles esse. Quod enim peccatum est hominis non facientis quod non potest facere? Et, quod gravius est, in Deum culpa retorquetur, quod excaecavit oculos eorum. Tolerabile autem esset, si hoc de Diabolo diceretur, quia, ut dicitur II Cor. IV, 4: Deus huius saeculi excaecavit mentes infidelium. Sed hic dicitur de domino nostro. Nam Is. VI, 1, dicit: vidi dominum sedentem super solium excelsum. Et sequitur: excaeca cor populi huius, et aures eius aggrava, et oculos eius claude; ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et convertatur et sanem eum. Sed ad evidentiam huius, primo, exponamus hoc quod dicit propterea non poterant credere. Ubi sciendum, quod aliquid dicitur impossibile vel necessarium dupliciter: absolute scilicet, et ex suppositione. Absolute quidem, sicut impossibile est hominem esse asinum; ex suppositione vero, sicut impossibile est me esse extra domum, dum intus in ea sedeo. Secundum hoc ergo dicendum, quod homo excusatur, si non facit ea quae absolute sunt sibi impossibilia: sed si non facit ea si qua sunt sibi impossibilia ex suppositione, non excusatur. Sicut si detur quod aliquis habeat malam voluntatem omnino furandi, et dicat impossibile sibi esse non peccare quamdiu voluntatem obstinatam illam habeat, non excusatur; quia huiusmodi impossibilitas non est simpliciter, sed ex suppositione: potest enim voluntatem malam disponere. Dicit ergo propterea non poterant credere, quia scilicet habent voluntatem obscuratam in sua malitia; Ier. XIII, 23: quomodo scilicet potest Aethiops mutare pellem suam, et pardus varietates suas; et vos poteritis bene facere, cum didiceritis malum; Matth. XII, 34: quomodo potestis bona facere, cum sitis mali? Et simile est sicut si dicerem de aliquo: ego nullo modo possum eum diligere; sed habeo eum odio. Quantum ad secundum, sciendum, quod excaecatio et induratio Dei non intelligitur quasi Deus immittat malitiam vel ad peccandum impellat, sed per hoc quod non infundat gratiam: quam quidem gratiam infundit ex sua misericordia; sed causa huius quod non infundit, est ex parte nostra, inquantum scilicet in nobis est aliquid gratiae divinae repugnans. Nam ipse, quantum in se est, illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum: supra I, 9; I Tim. II, 4: vult omnes homines salvos fieri. Sed quia nos a Deo recedimus, ideo gratiam suam nobis subtrahit; Oseae IV, 6: quia tu scientiam repulisti, repellam te; ibid. XIII, 9: perditio tua, Israel ex te: tantummodo in me auxilium tuum. Et est simile sicut si alius clausisset fenestram domus, et diceretur ei: tu non potes videre, quia privaris lumine solis. Sed hoc non esset ex defectu solis, sed quia ipse sibi lumen solare interclusisset. Et similiter hic dicitur quod non poterant credere, quia Deus excaecavit eos: quia scilicet ipsi causam praestiterant ut excaecarentur, secundum illud Sap. II, 21: excaecavit illos malitia eorum. His ergo visis, consideranda sunt verba prophetiae huius, quae quidem habentur Is. VI, 10, non secundum eadem verba, sed secundum eamdem sententiam. In his ergo verbis tria continentur. Primo Iudaeorum induratio et excaecatio; secundo utriusque effectus, ibi ut non videant; tertio finis, ibi et convertantur, et sanem eos. Circa primum considerandum est, quod dominus inducebat ad fidem dupliciter: scilicet miraculis et doctrina, unde utrumque eis improperat dicens: si opera non fecissem in eis quae nullus alius fecit, peccatum non haberent. Et iterum: si non venissem, et non loquutus fuissem eis, peccatum non haberent; nunc autem excusationem non habent de peccato suo. Utrumque enim contempserunt. In quantum ergo Christi miracula non attendebant diligentia debita, dicit excaecavit oculos eorum, scilicet cordis: de quibus habetur Eph. I, 18: illuminatos oculos cordis vestri; si per intellectum considerarent quod talia miracula fieri non poterant nisi virtute divina: Is. XLII, 20: qui vides multa, nonne consideras? Et iterum ibid. 19: quis caecus, nisi servus meus; et surdus, nisi ad quem nuntios meos misi? Quia quantum ad doctrinam Christi non movebantur, subdit et induravit cor eorum. Videtur enim durissimum quod forti calore non resolvitur, et divina percussione non conteritur. Verba autem Christi sunt quasi ignis, et sicut malleus conterens petras, ut dicitur Ier. XXIII, 29. Ignis quidem, quia inflammant per caritatem; malleus autem, quia terrent per comminationem, et confringunt per manifestissimam veritatem. Et tamen verbum Christi cor Iudaeorum non attendebat. Unde patet quod fuit induratum; Iob XLI: cor eius indurabitur quasi malleatoris incus; Rom. IX, 18: cuius vult miseretur, et quem vult indurat. Effectus autem excaecationis ponitur cum dicit ut non videant oculis, scilicet spiritualibus, intelligendo Christi divinitatem; Ps. CXIII, 5: oculos habent, et non videbunt. E contra dicitur Lc. X, 23: beati oculi qui vident quae vos videtis. Effectus indurationis ponitur cum dicit contra nec intelligant corde: ut subintelligatur, ut non intelligant corde; Iob IV, 20: et quia nullus intelligit, in aeternum peribit; Ps. XXXV, 4: noluit intelligere, ut bene ageret. Est autem hic advertendum, quod ly ut non ponitur hic causaliter, sed consecutive. Finis autem excaecationis et indurationis ponitur consequenter, cum dicit et convertantur et sanem eos. Et potest intelligi dupliciter, ut Augustinus dicit in libro de quaestionibus Evangel. Uno modo, ut repetatur haec dictio non, ut sit sensus: et non convertantur, et non sanem eos. Via enim salvationis a peccato est conversio ad Deum; Thren. c. V, 21: converte nos, domine, ad te, et convertemur, et statim subditur: innova dies nostros sicut a principio. Illis autem qui indignos se praestiterunt, quibus remitterentur peccata, non praestat Deus beneficia, quibus convertantur et sanentur, sicut patet de omnibus non approbatis. Alio modo potest intelligi, ut non reiteretur haec dictio non, ut sit sensus: ideo excaecati sunt et indurati ut ad tempus nec viderent nec intelligerent; et sic non videntes et non intelligentes, idest non credentes in Christum, eum occiderent, et postmodum compuncti converterentur et sanarentur. Permittit enim aliquos quandoque cadere in peccatum, ut humiliati ad iustitiam firmius resurgant. Et utraque expositio locum habet in diversis Iudaeis. Prima quidem in illis qui in sua incredulitate finaliter permanserunt: secunda vero in illis qui post Christi passionem sunt ad Christum conversi, qui scilicet compuncti corde ex verbis Petri, dixerunt apostolis: quid faciemus, viri fratres? Ut dicitur Act. II, 37. Deinde cum dicit haec dixit Isaias etc., ostendit praedicta ad propositum pertinere; unde dicit haec dixit Isaias quando vidit gloriam Dei. Simul enim vidit gloriam Dei et excaecationem Iudaeorum, ut patet Is. c. VI: ubi primo dicitur: vidi dominum sedentem super solium excelsum, et postea subditur: excaeca cor populi huius, et aures eius aggrava, et oculos eius claude: ne forte videat oculis suis, et auribus suis audiat, et corde suo intelligat, et convertatur et sanem eum. Et quia quod viderat conveniens erat ut testaretur, ut dicitur I Io. c. I, ideo sequitur et locutus est de eo, scilicet de Christo, cuius gloriam vidit; secundum illud Act. X, 43: huic omnes prophetae testimonium perhibent; Rom. I, 2: quod ante promiserat per prophetas suos in Scripturis sanctis de filio suo. Circa prima duo quae hic tanguntur, cavendus est error Arianorum, qui dicunt solum patrem invisibilem omni creaturae, filium autem visum fuisse in visionibus veteris testamenti. Sed cum dicatur infra XIV, 9: qui videt me, videt et patrem meum, manifestum est quod uno et eodem modo est filius visibilis ut pater. Videns ergo Isaias gloriam filii, vidit et gloriam patris; immo totius Trinitatis, quae est unus Deus sedens super solium excelsum, cui Seraphim proclamant: sanctus, sanctus, sanctus. Non autem ita quod Isaias essentiam Trinitatis viderit, sed imaginaria visione, cum intelligentia, quaedam signa maiestatis expressit, secundum illud Num. c. XII, 6: si quis fuerit inter vos propheta domini, per somnium aut in visione loquar ad eum. Per illud vero quod secundo dicitur et locutus est de eo, excluditur error Manichaeorum, qui dixerunt nullas prophetias in veteri testamento praecessisse de Christo, ut Augustinus narrat in Lib. contra Faustum, et Theodorum Mopsuestenum, qui dixit omnes prophetias veteris testamenti esse de aliquo negotio dictas, per quamdam tamen appropriationem esse adductas ab apostolis et Evangelistis ad ministerium Christi: sicut ea quae dicunt in uno facto, possunt adaptari ad aliud factum. Omnia autem excluduntur per hoc quod dicitur et locutus est de eo, de me sicut de Moyse, supra V, 46, dixit Christus: de me enim ille scripsit.
[87504] Super Io., cap. 12 l. 8 Supra Evangelista exposuit defectum omnino non credentium; hic exponit defectum credentium in occulto, qui pusillanimes erant, et primo proponit eorum dignitatem; secundo ostendit eorum defectum, ibi sed propter Pharisaeos non confitebantur; tertio insinuat defectus radicem, ibi dilexerunt enim magis gloriam hominum quam gloriam Dei. Dignitas autem eorum qui in occulto credebant magna est, quia principes; et quantum ad hoc dicit verumtamen et ex principibus multi crediderunt in eum. Quasi dicat: dixi, quod cum tanta signa fecisset coram eis, non credebant in eum; quod quidem verum est pro maiori parte, non tamen quin aliqui in eum crederent, quia ex principibus, scilicet populi, multi crediderunt in eum; quorum unus fuit Nicodemus, qui venit ad Iesum nocte, ut dicitur supra III. Sic impletur quod in Ps. XLVI, 10 dicitur: principes populorum congregati sunt cum Deo Abraham. Sic etiam falsum ostenditur quod Pharisaei dixerunt supra VII, 48: numquid ex principibus aliquis credit in eum, aut ex Pharisaeis? Defectus horum principum est pusillanimitas, unde dicit sed propter Pharisaeos non confitebantur: ut enim supra IX, v. 22 dictum est, Pharisaei conspiraverunt, ut si quis eum confiteretur Christum, extra synagogam fieret. Licet crederent corde, non tamen confitebantur ore. Sed eorum fides insufficiens erat, quia, ut dicitur Rom. X, 10, corde creditur ad iustitiam, ore confessio fit ad salutem; Lc. IX, 26: qui erubuerit me et meos sermones, hunc filius hominis erubescet. Radix autem defectus istorum est inanis gloria; unde sequitur dilexerunt enim gloriam hominum magis quam gloriam Dei: ex hoc enim quod publice confitebantur, amittebant gloriam hominum; sed ex hoc consequebantur gloriam Dei. Isti autem magis elegerunt privari gloria Dei, nolentes publice confiteri, quam gloria hominum, cupientes in mundanis gloriari. Supra V, 44: quomodo potestis credere qui gloriam ab invicem accipitis, et gloriam quae a solo Deo est, non quaeritis? Galat. I, 10: si adhuc hominibus placerem, servus Christi non essem. Hic ostendit quomodo Christus Iudaeorum infidelitatem redarguit, et primo ostendit credendi debitum; secundo subdit fidei fructum, ibi ego lux in mundum veni etc.; tertio comminatur infidelibus supplicium ibi et si quis audierit verba mea, et non custodierit, ego non iudico eum et cetera. Quia autem fidei succedit visio, ideo circa primum primo agit de fide; secundo de visione, ibi qui videt me, videt eum qui misit me. Quantum ad primum dicit Iesus autem clamavit, et propter magnitudinem dicendorum, et propter libertatem animi ad redarguendum peccata: Is. LVIII, 1: clama, ne cesses; quasi tuba exalta vocem tuam, et annuntia populo meo scelera eorum. Et dixit: qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me, quod quidem videtur contradictionem implicare, dicit enim: qui credit in me, non credit in me. Ad cuius intellectum sciendum est primo, secundum Augustinum, hoc esse dictum a domino ad distinguendum in se naturam divinam et naturam humanam. Cum enim proprium obiectum fidei sit Deus, possumus quidem credere creaturam esse, sed non debemus credere in creaturam, sed in Deum solum. In Christo autem est natura creata, et natura increata. Requiritur ergo ad fidei veritatem ut fides nostra tendat in Christum, quantum ad naturam increatam; et secundum hoc dicit qui credit in me, scilicet in personam, non credit in me, secundum quod homo, sed in eum qui me misit, idest in me secundum quod sum missus a patre; supra VII, 16: mea doctrina non est mea, sed eius qui misit me. Secundum Chrysostomum vero notandum est, quod dominus dicit hoc ad insinuandum eius originem tantum. Et est similis modus loquendi, sicut si aliquis hauriens de aqua fluminis dicat: ista aqua non est fluminis, sed est fontis: non est quidem fluminis originalis et cetera. Sic ergo dominus dicit qui credit in me, non credit in me, sed in eum qui misit me; quasi dicat: non sum principium mei ipsius, sed divinitas est mihi ab alio, idest a patre: unde qui credit in me, non credit in me, nisi in quantum sum a patre. Consequenter cum dicit et qui videt me, videt eum qui misit me, agit de visione. Circa quod sciendum est, quod sicut pater misit filium ad convertendum Iudaeos, ita et Christus misit discipulos suos: infra XX, v. 21: sicut misit me pater, et ego mitto vos. Nullus autem discipulorum ausus fuit dicere, nec debuit, quod crederetur in eum; quamvis dicere potuisset quod crederetur ei. Quia hoc non potuisset esse sine hoc quod derogaret mittenti, quia si crederent in discipulum desinerent credere in magistrum. Possent ergo Iudaei dicere, quod eodem modo, cum sis missus a patre, qui credit in te, desinit credere in patrem. Et ideo dominus contra hoc ostendit quod qui non credit in eum, non credit in patrem: et hoc est quod dicit qui videt me, videt eum qui misit me. Visio hic dicitur non corporalis intuitus, sed veri consideratio, quae est per intellectum. Ideo autem qui videt filium, videt et patrem, quia est in eo per essentiae unitatem. Dicitur enim aliquid videri in aliquo, vel quia sunt idem, vel omnino conformes. Pater autem et filius sunt idem in natura, et omnino conformes: quia filius est imago patris in nullo dissimilis; Col. I, 15: qui est imago invisibilis Dei; Hebr. I, 3: qui cum sit splendor gloriae, et figura substantiae eius. Et ideo, sicut credit in patrem, ita et in me; infra c. XIV, 9: Philippe, qui videt me, videt et patrem. Non credis quia ego in patre, et pater in me est? Quasi dicat: ista est ratio quare qui videt me videt et patrem, quia pater in me est, et ego in eo. Sic ergo apparet fidei debitum, ut scilicet fides tendat in Christum inquantum Deus, sicut ut in patrem. Fructum autem fidei consequenter ostendit: et primo ostendit suam dignitatem et virtutem, cum dicit ego lux in mundum veni. Quomodo Christus sit lux, expositum est supra I, 9: erat lux vera, quae illuminat omnem hominem: et VIII, 12: ego sum lux mundi. In hoc etiam ostendit se habere divinam naturam. Esse enim lucem est proprium Dei, alia vero sunt lucentia, idest participantia lucem; sed Deus lux est per essentiam; I Io. I, 5: Deus lux est, et tenebrae non sunt in eo ullae. Sed quia, I ad Tim. VI, 16 dicitur, quod lucem habitat inaccessibilem, quam nemo hominum videt, non poteramus accedere ad eum: et ideo oportuit quod ipse ad nos veniret. Et hoc est quod subdit in mundum veni; scilicet, ego sum lux inaccessibilis, qui ab errore eripio, et intellectuales tenebras solvo. Infra XVI, 28: exivi a patre et veni in mundum; supra I, 11: in propria venit et cetera. Licet apostoli dicantur lux, Matth. V, v. 14: vos estis lux mundi, non tamen ea ratione qua Christus: ipsi enim sunt lux illuminata; quamvis aliquo modo, scilicet ministerio, illuminantes essent. Nec alicui apostolorum convenit dicere ego lux in mundum veni: quia, quando in mundum venerunt, adhuc tenebrae erant, et non lux: quia, ut dicitur Iob XXXVII, 19, omnes involvimur tenebris. Secundo subdit dicens ut omnis qui credit in me, in tenebris non maneat. Illuminatio ergo est effectus fidei; supra VIII, 12: ut omnis qui credit in me, non ambulet in tenebris. In tenebris non maneat, scilicet ignorantiae, infidelitatis, et damnationis perpetuae: per quod patet quod omnes nascuntur in tenebris culpae; Eph. V, v. 8: eratis aliquando tenebrae, nunc autem lux in domino. Item in tenebris ignorantiae; Iob III, 23: viro cui abscondita est via, et circumdedit eum Deus tenebris. Et tandem nisi convertantur ad Christum, deducentur ad tenebras damnationis perpetuae. Qui ergo non credit in me, in tenebris manet; supra c. III, 36: qui incredulus est filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. Supplicium autem infidelium insinuat dicens et si quis audierit verba mea, et non custodierit; ego non iudico eum: quod incurrent per iudicii condemnationem. Et primo proponit dilationem iudicii; secundo pronuntiat ipsum iudicium futurum esse, ibi qui spernit me, et non accipit verba mea, habet qui iudicet eum; tertio ostendit dilationis causam, ibi sermo quem locutus sum, ille iudicabit eum novissimo die. Circa primum duo facit. Primo proponit iudicii dilationem; secundo assignat dilationis rationem. Dicit ergo quantum ad primum et si quis audierit verba mea, et non custodierit, ego non iudico eum. Notandum ergo, quod illi beatificantur qui audiunt verbum Dei et custodiunt illud, credendo interius in corde, et exequendo exterius in opere. Qui vero audiunt istud et custodire non satagunt, magis rei ex hoc efficiuntur; Rom. II, 13: non enim auditores legis iusti sunt apud Deum, sed factores legis iustificabuntur; et Iac. I, 22: estote factores, et non auditores tantum. Et ideo si quis audierit verba mea, et non custodierit, ego non iudico eum. Sed hoc videtur contrarium ei quod dicitur supra V, 22: pater omne iudicium dedit filio: et ideo intelligendum est non iudico eum, scilicet modo. Potuisset enim sibi ad infirmitatem putari, si qui ipsum contemnunt, illos dimittit; et ideo dicit, quod huiusmodi iudicabuntur, sed non modo: nam, ut dicitur Eccle. XII, 14, omnia quae fecit Deus, adducet in iudicium; et Iob XIX, 29: fugite a facie iniquitatis, quoniam ultor iniquitatis est gladius, et scitote esse iudicium. Causam vero dubitationis dilationis subdit dicens non veni ut iudicem mundum, sed ut salvificem mundum. Duplex enim est adventus filii Dei: unus quo venit ut salvator; alius quo venit ut iudex. Sed cum omnes essent in peccatis, si primo venisset ut iudex, nullum salvasset, quia omnes eramus filii irae: et ideo oportuit ut veniret primo ad salvandum credentes, et postmodum ad iudicandum et fideles et peccatores. Et hoc est quod dicit: ideo scilicet non iudico eum modo, quia non veni, scilicet in primo adventu, ut iudicem mundum, sed ut salvificem mundum; supra III, 17: non enim misit Deus filium suum in mundum ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum. Consequenter cum dicit qui spernit me, et non accipit verba mea, habet qui iudicet eum, praenuntiat iudicium futurum; quasi dicat: licet qui verba mea non custodiunt, non iudicentur modo, tamen non evadent impunes, quicumque sint illi, quia qui spernit me, et non accipit verba mea, credendo et opere implendo, habet qui iudicet eum. Cuius ratio est, quia si non accipit verba eius, contemnit dictum Dei, cuius ipse est verbum, sicut qui non obedit mandato domini sui. Iob XIX, 29: fugite a facie iniquitatis, quoniam ultor iniquitatis est gladius, et scitote esse iudicium; Eccle. XII, v. 14: cuncta quae fecit Deus adducet in iudicium pro omni errato; Is. XXXIII, 1: vae qui spernis, nonne et ipse sperneris? I Reg. c. II, 30: qui autem contemnunt me, erunt ignobiles. Consequenter cum dicit sermo quem locutus sum, ille iudicabit eum in novissimo die, assignat causam dilationis iudicii, et primo ponitur causa dilationis iudicii; secundo assignatur sufficientia ipsius causae, ibi quia ego ex meipso non sum locutus. Dicit ergo: dico quod qui est huiusmodi, habet qui iudicet eum. Quis autem hic erit? Sermo, inquit, quem locutus sum, ille iudicabit eum in novissimo die. Quod tantum valet, ut dicit Augustinus, ac si dixisset: ego iudicabo eum in novissimo die. Seipsum quippe Christus expressit in suo sermone, seipsum annuntiavit. Ipse ergo est sermo quem locutus est: quia de se locutus est; supra VIII, 14: et si ego testimonium perhibeo de meipso, verum est testimonium meum, quia scio unde veni et quo vado. Quasi dicat: hoc ipsum quod locutus sum eis, et tamen contempserunt, iudicabit eos. Act. c. X, 42: hic est qui constitutus est a Deo iudex vivorum et mortuorum: huic omnes prophetae testimonium perhibent. Sufficientiam autem causae ostendit, dicens quia ex meipso non sum locutus, et primo ostendit eam ex origine sermonis; secundo ex dignitate ipsius, ibi et scio quia mandatum eius vita aeterna est. Circa primum duo facit. Primo excludit falsitatem; secundo adstruit veritatem. Falsitas quidem est quod filius aliquid operetur vel loquatur vel sit a seipso tantum et non ab alio: hoc enim esset ponere quod filius non sit a patre. Et hoc est quod dicit: ideo dico, quod verbum quod ego locutus sum, iudicabit eos, quia ego ex meipso non sum locutus; supra V, 19: non potest filius a se facere quidquam; et infra XIV, 10: a meipso non loquor. Idem autem est ex meipso non sum locutus, quod ego non ex me sum natus, sed ex patre, quasi dicat: iudicabo eum in novissimo die, in forma servi apparens; supra V, 27: potestatem dedit ei iudicium facere, quia filius hominis est. Sed tamen non iudicabo ex potestate humana, quia scilicet filius sum hominis, sed ex potestate divina, quia sum filius Dei. Non ergo iudicabo ex meipso, sed ex patre, ex quo virtutem iudicandi habeo. Veritatem astruit, dicens sed qui misit me pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam et quid loquar. Ex quibus quidem verbis, nisi pie intelligantur, patet locus duplici errori. Primo quidem, quia mandans maior est eo cui mandat: filio ergo maior est pater. Deinde, quia illud quod datur alicui, non habebatur ab eo antequam sibi daretur; et per consequens nesciebat illud. Si ergo pater dat mandatum filio, sequitur quod filius quandoque illud non habuerit, et per consequens ignoraverit: ergo est ei aliquid additum. Non igitur filius eius est verus Deus. Ad quod sciendum est, quod omnia mandata divina sunt in mente patris, cum ipsa mandata nihil aliud sint quam rationes agendorum. Sicut ergo in mente patris sunt rationes omnium creaturarum quae a Deo producuntur, quas ideas vocamus, ita et in ea sunt rationes omnium per nos agendorum. Sicut ergo a patre derivantur in filium, qui est sapientia patris, rationes omnium rerum, ita et rationes omnium agendorum. Sic ergo dicit filius: sed qui misit me pater, ipse mihi dedit, inquantum Deus, mandatum, idest per aeternam generationem communicavit, quid dicam, interius, et quid loquar, exterius: sicut etiam nostrum verbum (si vera fateri volumus) ea profert quae suggerit mens. Chrysostomus autem haec omnia, scilicet si quis audierit verba mea, et non custodierit, ego non iudico eum etc., aliter exponit, et planius; ut dicatur si quis audierit verba mea, et non custodierit, non iudico eum. Dupliciter enim potest dici aliquis aliquem condemnare: vel sicut iudex, vel sicut causa condemnationis. Homicidam enim condemnat ad suspendium et iudex qui profert sententiam, et ipsum homicidium perpetratum quod est causa suae condemnationis. Dicit ergo ego non iudico eum, idest, non sum causa suae condemnationis, sed ipse; Oseae XIII, 9: perditio tua, Israel, ex te (scilicet est); tantummodo in me auxilium tuum. Et hoc ideo, quia non veni ut iudicem mundum, idest, non sum missus ad condemnandum, sed ad salvandum. Sed numquid talis non iudicabitur? Immo, quia qui spernit me et non accepit verba mea habet qui iudicet eum. Quis autem sit iste qui iudicat, ostendit dicens sermo quem locutus sum, auditus a nobis, qui stabit in ordine accusatoris, ille iudicabit eum in novissimo die; infra XV, 22: si non venissem, et eis locutus non fuissem, peccatum non haberent; nunc autem excusationem non habent de peccato suo. Quod autem sermo quem locutus est, iudicabit eos, ostendit dicens quia ego ex meipso non sum locutus. Quod quidem non ponitur causaliter, sed quasi materialiter, ut sit sensus: dicis, quod sermo tuus iudicabit eum; sed quis est iste sermo? Ille scilicet quem dixi quia ego ex meipso non sum locutus, idest, quem ego locutus sum a patre, et ea quae mihi dedit ut dicerem et loquerer: alias si fuissem locutus contrarium patri, vel quae ab eo non habuerim, et non credidissent mihi, excusationem haberent; sed quia sic locutus sum, certum est quod non solum me, sed etiam patrem meum contempserunt. Et secundum hanc expositionem, hoc quod dixit qui misit me pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam et quid loquar, ostendit sufficientiam causae ex parte dignitatis ipsius sermonis. Et primo ponitur eius dignitas, secundo concluditur ipsius sermonis executio. Dignitas quidem, cum dicit et scio, quia mandatum eius est, inquam, vita aeterna; I Io. ult., 20: hic est verus Deus, et vita aeterna. Ipse enim filius est mandatum patris. Vel est vita aeterna, idest ducens in vitam aeternam; Matth. XIX, 17: si vis ad vitam ingredi, serva mandata. Quia ergo pater dedit mihi mandatum, quod quidem mandatum est vita aeterna, ego autem ad hoc veni ut homines ducam in vitam aeternam: ideo mandatum patris per omnia exequor. Et hoc est quod dicit quae ergo ego loquor; sicut dixit mihi pater, sic loquor. Quod, secundum Chrysostomum, planum est, ut sit sensus: quae ego loquor, exterius praedicando, sicut dixit mihi pater, sic loquor, idest, inquantum accepi notitiam ab eo: ut intelligantur de Christo secundum quod homo. Sed si intelligantur, secundum Augustinum, de Christo secundum quod filius Dei: quomodo dicit ei pater, cum ipse sit verbum? Ad quod dicendum, quod non ita dixit ei quasi per verba locutus sit unico verbo suo, sed sic dixit pater filio sicut generavit eum pater, et sicut dedit ei vitam habere in semetipso; Ps. II, 7: dominus dixit ad me: filius meus es tu.