 |
|---|
Textum Parmae 1869 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit
|
|---|
[91220] Super Apocalypsim «Vox», cap. 16 Et audivi vocem magnam et cetera. Habito de potestate infligendi plagas, hic agitur de inflictione ipsarum, quae fit per praedicatores ad nutum, sive praeceptum divinae inspirationis. Primo ergo tangitur praeceptum infligendi. Secundo exequutio praecepti, et abiit. Dicit igitur, et audivi: quasi dicat: ita vidi Angelos habentes potestatem plagandi cum aliis praemissis, et audivi, interno auditu, vocem magnam, idest inspirationem divinam fortiter instigantem; quia sanctos et spirituales praedicatores docet divina inspiratio, quando et quomodo et quid debeant praedicare. Job 4, porro ad me dictum est verbum absconditum et cetera. De caelo, idest de sublimitate deitatis vel de Ecclesia, in qua Deus habitat. Aliqui libri habent de templo, idest de sacro ac venerabili secreto divinae majestatis; vel de Ecclesia in qua Deus habitat ut in suo templo. Vel, vocem magnam, idest aliquam commonitionem, sive per Angelum, sive per praelatum superiorem, sive per visionem in somno, sicut legitur Act. 16, vir quidam Macedo et cetera. Et dicitur vox magna, quia magna suggerens. De caelo, idest de Ecclesia, idest de praelato vel de Deo, qui in Ecclesia habitat. Vel de templo, idest de Ecclesia sub eodem intellectu. Dicentem septem Angelis, idest universis praedicatoribus, vel specialiter universis praedicatoribus qui erunt tempore Antichristi, ite, notatur missio actualis, ut actu praedicent. Isaiae 18, ite Angeli veloces ad gentem convulsam et cetera. Et effundite, per diversas partes abundanter. Per hoc enim quod dicit effundite, notatur modus praedicandi, scilicet cum abundantia comminationum, septem phialas irae Dei, universam scientiam continentem comminationes poenarum, quae sunt ex ira, idest ex justitia Dei, in terram idest in terrenos: quasi dicat: abundanter comminamini peccatoribus poenas eis ex divina iracundia infligendas. Supra 8, vae, vae vae habitantibus in terra, et abiit. Hic ostenditur executio praecepti. Dividitur autem haec pars in septem partes secundum numerum Angelorum. In prima agitur de effusione phialae primi Angeli. In secunda secundi, et sic de aliis: partes in litera patent. Ad intelligentiam autem literae. Notandum quod hic agitur de praedicatione sanctorum praedicatorum contra reprobos: et de ipsorum reproborum damnatione. Et introducuntur hic septem Angeli, per quos septem ordines praedicatorum intelliguntur; et septem phialae, per quas intelligitur multiplex sive abundans scientia et doctrina continens comminationes universarum poenarum damnationis. Dicuntur etiam septem propter numerum septem Angelorum; quia quilibet describitur habens suam phialam. Ponuntur etiam septem loca, per quae universitas reproborum intelligitur. Item ex ipsa litera videtur, quod isti septem Angeli sint intelligendi pro tempore Antichristi. Post effusionem enim phialae primi Angeli dicitur: factum est vulnus saevum ac pessimum in homines et cetera. Item in principio capitis quintidecimi dicit Glossa: in hac quinta visione, missi sunt septem Angeli tenentes phialas in quibus continentur plagae, idest destructiones iniquorum qui tempore Antichristi erunt. Item infra, in principio sequentis capituli dicit Glossa: cum descripsisset plagas quas inferent praedicatores tempore Antichristi et cetera. Possunt autem sic distingui hi septem Angeli. Primus praedicabit contra Judaeos qui Antichristum recipient. Secundus contra gentiles, qui christicolas affligent. Tertius contra pseudo apostolos Antichristi qui Scripturas pervertent. Quartus contra ipsum Antichristum, qui supra Deum se extollet. Quintus contra infideles, quos Antichristus sibi subjiciet. Sextus, contra divites, qui similiter Antichristo obedient. Septimus contra Daemones, qui praedicta mala fieri suggerent. In prima parte sic proceditur. Primo tangit phialae effusionem. Secundo Judaeorum damnationem, et factum est. Tertio damnationis rationem, in omnes. Dicit igitur quod primus Angelus, idest primus ordo praedicatorum inter eos qui erunt tempore Antichristi, abiit, idest ad obediendum se praeparavit, et effudit phialam suam in terram, idest imminentem iram Dei annunciabit Judaeis, qui debent fructum ferre, sicut terra, cum fuerint exculti per legem et prophetas et dominicam praedicationem. Haec est terra de qua Hebraeor. 6, terra saepe venientem super se bibens imbrem et cetera. Quid autem consequetur ostenditur, quia juxta praedicationem damnabuntur: unde sequitur, et factum est, idest fiet, vulnus saevum, idest damnatio, quae omnino laedit corpus et animam; quae damnatio erit durissima. Ideo dicitur saevum. Item irrevocabilis: ideo dicitur, ac pessimum. Jeremiae 30, insanabilis fractura tua, pessima plaga tua. In omnes, idest super omnes, scilicet Judaeos, qui habent, idest habebunt, characterem, idest signum, bestiae, idest Antichristi, ut in confitendo ejus potentiam, vel operando secundum ejus doctrinam. Hoc dicitur quantum ad reverentiam hominum ad Antichristum in seipso. Quantum vero ad reverentiam datam ejus imagini, subditur, et eos qui adoraverunt imaginem ejus, idest statuam. Judaei enim Antichristum, cum venerit, recipient et eum valde honorificabunt. Joan. 5, ego veni in nomine patris mei, et non accepistis me. Si alius venerit in nomine suo, illum accipietis. Vel habere characterem Antichristi, erit habere signum sui erroris, ut in profitendo ejus potentiam vel portando ejus nomen ut ab eo denominetur: adorare autem imaginem ejus, est cum reverentia imitari pravitatem suae operationis, sed objicitur: quia reliquiae Israel convertentur. Roman. 9: ergo Judaei qui erunt tempore Antichristi, convertuntur, non damnabuntur. Item quomodo dicit vulnus saevum, cum nihil crudele a Deo fiat? Respondeo. Ad hoc dici potest quod hic agitur de illis Judaeis, qui erunt incorrigibiles, vel erunt defuncti in errore ante tempus quo Judaei convertentur per Eliam et Enoch. Ad aliud dicendum, quod per hoc quod dicitur saevum non notatur crudelitas, quae vere fit, sed quae potest videri: unde idem est saevum, quod gravissimum; quod posset videri crudele, ab homine qui non recte considerat: et loquitur sic ad ostendendum magnitudinem damnationis. Et secundus. Hic agitur de effusione phialae secundi Angeli; per quam signatur praedicatio, quae fiet contra gentiles, qui fideles persequentur tempore Antichristi. Primo autem tangit phialae effusionem. Secundo gentilium damnationem, et factus est sanguis. Primo ostendit damnationem a parte persequentium. Secundo eis consentientium, et omnis anima. Dicit igitur, et secundus Angelus, idest secundus ordo praedicatorum, effudit phialam suam, idest annunciabit divinam ultionem, in mare, idest in gentiles persequutores fidelium tempore Antichristi, et amaros ac profundos in erroribus. Mare enim contundit litora. Mare etiam amarum est et profundum, et factus est sanguis, tamquam mortui, idest damnatio eis inferetur irrevocabilis; sicut mortuus non redit ad vitam. Job 15, non credat frustra errore deceptus, quod aliquo pretio redimendus sit. Damnatio autem signatur per sanguinem; quia sanguis extra corpus, indicium est mortis. Item horrorem habet, unde signat mortem aeternam; ubi est sempiternus horror inhabitans. Vel quia infertur damnatio impiis, pro sanguine justorum, quem effuderunt: unde infra eodem. Sanguinem sanctorum et prophetarum et cetera. Et omnis anima vivens, idest omnis homo qui videtur habere animam spiritualiter viventem; quia non aperte persequitur justos, sed tamen non vivit cum consentiat, mortua est in mari, idest in societate persequutorum Ecclesiae, damnabitur propter consensum. Rom. 1, qui talia faciunt, digni sunt morte; non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consentiunt facientibus. Possent isti primi duo Angeli aliter intelligi, sicut solet exponi: scilicet duplex ordo praedicatorum; quorum unus ordo praedicavit Judaeis in primitiva Ecclesia: alius ordo praedicavit gentibus. Et dicitur secundus ordo, quantum ad diversitatem praedicationis, et differentiam eorum quibus praedicabant, licet iidem praedicatores fuerint. Dicit igitur, et abiit primus Angelus, idest praeparavit se, dispositione propinqua ad praedicandum, et effudit phialam suam, idest praedicavit iram Dei venturam, in terram, idest Judaeos, qui fructum dare debent ut terra propter legem quam acceperant, et dominicam doctrinam quam audierant, et mirabilia quae viderant. Iste fuit ordo apostolorum et discipulorum, qui Judaeis primo praedicaverunt. Super hos phialam suam effudit, qui dixit: progenies viperarum, quis docebit vos fugere et cetera. Matth. 3, factum est vulnus, idest facta est vindicta Dei magna laedens graviter: quia praedicationem abjecerunt, saevum, idest grave, quantum ad praesentem excommunicationem; quia destituti a divina gratia, ac pessimum, ad aeternam reprobationem, in omnes, idest super omnes. Qui habebant characterem, idest signum, bestiae idest Antichristi per conformitatem erroris. Signum enim Antichristi portant, qui errorem habent in mente; quia per hoc sunt quasi ejus membra et ministri. Et eos qui adoraverunt imaginem ejus, idest dilexerunt et cum affectu observaverunt cum conformitate suae operationis, etiam antequam veniat; quia jam multi praecesserunt ejus ministri, et qui jam sunt, quasi ejus imitatores, priusquam apparuerit: quod locum habet in Judaeis qui sanctos occiderunt, sicut Antichristus fideles occidet, Matth. 23, ecce ego mitto ad vos prophetas et sapientes et Scribas, et ex illis occidetis et cetera. Et secundus effudit phialam suam, idest secundus ordo praedicatorum annunciavit damnationem aeternam. In mare, idest gentiles contundentes sanctos. Profundos amaritudine et infidelitate. Hoc fuit, quando fuerunt apostoli et discipuli repulsi a Judaeis, et praedicaverunt gentilibus; et quidam crediderunt, alii autem obstinati manserunt: unde sequitur, et factus est sanguis tamquam mortui, idest damnatio illata est irrevocabilis, ut supra tactum est, et omnis anima vivens, idest omnis gentilis, qui videbatur vivere spiritualiter, propter altitudinem scientiae, vel propter quaedam excellentia opera vitae, sicut fuit in quibusdam philosophis, mortua est, morte culpae infirmitatis, tandem moritura morte aeternae acerbitatis: et hoc quia verba salutis non receperunt. In mari, idest in societate gentilium, in amaritudine erroris existentium. Supra 8, et mortua est tertia pars creaturae, quae habebant animas in mari. Alii Angeli intelliguntur, quantum ad tempus Antichristi, ut supra tactum est. Et tertius. Hic agitur de effusione phialae tertii Angeli, contra pseudo apostolos Antichristi, ut dicit Glossa. Primo autem tangit phialae effusionem. Secundo pseudo apostolorum sive haereticorum damnationem, et factus est sanguis. Tertio, Catholicorum congratulationem, et audivi. Dicit igitur: et tertius, idest tertius ordo praedicatorum, qui scilicet zelum specialem habebunt ad fidem defendendam, effudit phialam suam, idest annunciabit divinam ultionem venturam, super flumina, idest super haereticos, per errores abundanter fluentes, quorum error ab haeresiarchis emanat ut flumina a fontibus, et super fontes aquarum, idest super haeresiarchas, a quibus, ut a fonte, procedunt alii haeretici et eorum doctrinae, unde dicit, et fontes aquarum, idest doctrinarum, quibus alios ad mortem potant; doctrinam autem sanam dare nesciunt. 2 Petri 2, hi sunt fontes sine aqua. Ille igitur coetus praedicatorum, disturbabit haereticos, et pseudo apostolos; qui tamen non acquiescent et ideo damnabuntur: unde sequitur, et effudit. Phiala fracta, factus est sanguis. Litera videtur innuere, quod videbat beatus Joannes flumina et fontes verti in sanguinem; quia tales a statu erroris transibunt ad damnationem. Sensus ergo est: factus est sanguis, idest damnatio horribilis infertur eis. Sanguis enim et mortem indicat et horrorem. Vel sanguis ideo dicitur damnatio; quia infertur quibusdam pro sanguine quem effuderunt corporaliter vel spiritualiter, scilicet occidendo corpora vel animas, ut tangit Glossa. Exod. 7, percussit aquam fluminis, quae versa est in sanguinem. Et audivi. Hic ostenditur fidelium congratulatio, qui applaudunt divinae justitiae. Primo majorum. Secundo minorum, et audivi vocem. Dicit igitur, et audivi Angelum aquarum, idest coetum doctorum, sive ipsorum praedicatorum, ut dicit Glossa, qui sunt Angeli aquarum, idest praesident aquis sacrae Scripturae, et eas aliis in refectionem propinant. Dicentem, scilicet Deo in laudem divinae justitiae: justus es, per aequitatem in condemnationem malorum. Psal. justus es domine et cetera. Domine, per praesidentiae potestatem. 1 Paralip. ultimo, tua est gloria, tu dominaris omnium. Qui es, per immutabilitatem. Et qui eras, per aeternitatem: quasi dicat: tu es immutabilis in essendo, et aeternus in durando. Supra 1, qui est et qui erat et cetera. Tu etiam es sanctus, per bonitatem; quia omnis culpa a te est relegata, nec judicas nisi sancte. 1 Reg. 2, non est sanctus ut est dominus et cetera. Deinde haec quae in generali dicta sunt exprimuntur in speciali. Qui haec judicasti, idest tuo recto judicio his poenas damnationis haereticis inflixisti. Et merito, quia sanguinem sanctorum, idest minorum justorum. Et prophetarum, idest majorum, qui prophetabant ad litteram, vel praedicabant. Utroque enim modo accipitur prophetare. Effuderunt, ad litteram; quia haeretici et pseudo apostoli Antichristi non solum pervertent quos poterunt; sed multos occident. Aliqui libri habent, apostolorum, id est majorum, qui sunt quasi apostoli, idest nuncii missi a Deo ad praedicandum. Apostolus enim interpretatur missus. Et propter hoc scelus dedit eis sanguinem bibere, idest ad bibendum: quasi dicat: pro effusione sanguinis, poenam aeternam dedisti eis in potum mortiferum. Damnatio autem sanguis vocatur; quia sanguis est signum mortis. Item ratione horroris. Item quia debetur effusioni sanguinis, ut dictum est supra. Dicit autem, bibere, secundum similitudinem potus, qui hominem inebriat; quia poena aeterna inebriabit impios, idest replebit et subvertet ac dejiciet eos et reddet impotentes surgere: sicut est de homine consopito ex multo potu. Jeremiae 51, inebriabo eos ut sopiantur et dormiant somnum sempiternum, et non consurgant, dicit dominus. Ut, idest sicut, digni sunt; quia pro effuso sanguine corporis, debent bibere sanguinem damnationis. Matth. 26, omnes qui acceperint gladium gladio peribunt. Quaeritur autem, quare non dicitur: qui eras et qui venturus es; sicut supra 1 et 4. Item ex his verbis videtur, quod justi gaudeant de damnatione malorum. Respondeo. Ad primum respondet Glossa: quia ideo non dicunt venturum, quia cito venturum intelligunt sancti praedicatores existentes tempore Antichristi. Ex quo patet quod hic agitur de statu bonorum et malorum sub tempore Antichristi. Haec tamen de omnibus consimilibus recipi possunt. Ad aliud dicendum, quod justi non gaudent de damnatione malorum, inquantum est damnatio; sed gaudent de justitia Dei damnante malos, quae nullum inordinatum relinquit. Psal. laetabitur justus cum viderit vindictam. Et audivi. Hic agitur de congratulatione minorum, qui subjecti sunt majoribus. Unde Glossa: quod magistri dicunt, discipuli confirmant. Et audivi vocem, vel corporalem vel mentalem. De altare, idest de intima affectione cordis, quod est altare Dei, in quo omne bonum Deo sacrificatur. Unde Augustinus, 10 Lib. de civitate Dei: cum sursum est, ejus altare est cor nostrum. Dicentem, Deo, ad quem devotionis diriguntur verba. Etiam, certe vel vere. O domine, per praesidentiam, Deus, per naturam, omnipotens, per infinitam potentiam. Judicia tua, quibus malos punis, sunt vera, inquantum judicando reddis quod comminaris vel promittis. Et justa, quia non nisi pro culpa punit. Supra 15, justae et verae sunt viae tuae et cetera. Alium modum distinguendi litteram videtur Glossa innuere, sic: etiam, idest verum est quod dicitis: et sic minores loquuntur majoribus. Deinde convertunt sermonem ad Deum, domine etc. ut supra. Multi libri habent, et audivi iterum Angelum, idest coetum minorum justorum; qui recte per Angelum signantur; quia sancte vivunt et Deum extollunt, ut patet in sequentibus. De altari etc. ut supra. Sed cum hic fiat sermo pro tempore ante judicium, quomodo dicunt, justa sunt judicia tua? Et supra eodem, quia haec judicasti: cum tempore Antichristi nondum sit factum judicium. Respondeo. Potest dici, quod loquuntur quasi de praeterito; quia non dubitant in brevi esse inferendam impiis damnationem aeternam, quae juste inferetur. Et quartus. Hic agitur de effusione phialae quarti Angeli in Antichristum qui quoscumque poterit, pervertet. Et primo tangit phialae effusionem in Antichristum. Secundo ostendit ejus potestatem in afflictione hominum, et datum. Tertio ostendit consequentem effectum. Et aestuaverunt. Dicit igitur et quartus Angelus, idest quartus ordo praedicatorum. Effudit phialam suam, idest denunciabit poenam aeternam. In solem, idest super Antichristum, qui se dicet solem mundi et illuminatorem hominum. Dicet enim se esse Deum. 2 Thessal. 2, ostendens se tamquam sit Deus. Ille ergo ordo praedicatorum praedicabit poenam Antichristo inferendam et hypocritis, qui se aliquid magnum facient: non tamen propter hoc Antichristus desistet, sed affliget homines et multos pervertet. Unde ostendens causam damnationis ejus subdit: et datum est, idest permittetur. Illi, scilicet Antichristo a Deo, sine cujus permissu nullum malum fieri potest. Affligi, poenis corporalibus ut sibi adhaereant. Aliqui libri habent, afficere: et est idem, hoc est cruciare. Homines aestu, idest minori tribulatione, quae cremat sustinentem, nisi patientia ipsum firmet. Et igni, idest tribulatione majori, quae multum cruciat, ut ignis. Matth. 24, erit tunc tribulatio magna, qualis et cetera. Et aestuaverunt. Hic ostenditur effectus consequens ex potestate Antichristi, quantum actu excedit. Iste autem effectus ostenditur triplex. Primus est, tribulatorum apostasia in mente. Secundus blasphemia in sermone. Et blasphemaverunt. Tertius, induratio finalis impoenitentiae. Neque egerunt. Dicit igitur, et aestuaverunt: quasi dicat: ita Antichristus affliget homines, et in illa afflictione aestuaverunt, idest aestuabunt homines, humana infirmitate devicti. Aestu magno, idest magna concrematione interiori, propter vehementiam tribulationis: quasi dicat: multum concremabuntur multi quodam ardore impatientiae in illa tribulatione, ubi peribit spirituale bonum eorum, quia comburetur illo aestu impatientiae, et Antichristo adhaerebunt. Unde Glossa: defecerunt, idest deficient quidam in illa tribulatione. Jonae 4, percussit sol super caput Jonae et aestuavit. Nomen autem aestus propter adjectivum additum signat magnum ardorem impatientiae ex vi tribulationis. Et blasphemaverunt, idest blasphemabunt. Nomen Dei habentis potestatem super has plagas: quia prae impatientia dicent verba magnae injuriae contra Deum, qui habet potestatem super illas tribulationes corporales; quia permittit eas inferri quibus vult, et non quibus non vult; et tamen illos non liberavit. Vel potest intelligi de plagis mentium, super quas Deus habet potestatem; quia quibus vult dat patientiam, alios autem permittit comburi igne impatientiae vel erroris. Rom. 9, cujus vult miseretur, et quem vult indurat. Loquitur autem de illis hominibus, qui fideles fuerant et cognomen omnipotentis Dei habent, licet propter tormenta deficiant. Multi autem non poenitebunt. Unde sequitur: neque: quasi dicat: ita deficient et blasphemabunt, et tamen non poenitebit eos. Unde dicit. Neque egerunt, idest non agent, poenitentiam, veram et sufficientem; quia licet tamdem corde doleant, tamen non audebunt prae timore confiteri nomen Christi, et ejus opera sequi. Non, inquam, agent poenitentiam ita, ut darent, idest ut dent. Gloriam Deo, confitendo ejus nomen, vel etiam peccata, et revertendo ad gremium Ecclesiae; et ideo damnabuntur. Lucae 13, si poenitentiam non habueritis, omnes simul peribitis. Et ex hoc patet damnatio et causa damnationis Antichristi, sicut phiala continebat. Sed objicitur; quia poenitebunt fideles post mortem Antichristi, qui in illa tribulatione erraverant: dabitur enim eis tempus poenitentiae, ut habetur in Glossa supra finem 7 cap. Respondeo. Videtur dicendum, quod multi poenitentiam agent, cum viderint Antichristum viliter dejectum. Multi tamen in errore remanebunt occulto divino judicio, sicut haec littera ostendit. Et quintus. Hic agitur de quinto Angelo, cujus phiala effundetur contra infideles, qui Baptismum non susceperunt, et Antichristo adhaerebunt; quos vocat sedem et regnum Antichristi. Tales vero per praedicationem non convertentur, sed pejores fient. Primo ergo ostendit phialae effusionem. Et quintus Angelus effudit phialam suam, idest praedicabit quintus ordo praedicatorum divinam vindictam venturam. Super sedem bestiae, idest super congregationem infidelium, in quibus sedebit et quiescet per dominium Antichristus, qui est bestia crudelissima. Supra 13, adoraverunt bestiam. Secundo, ostendit effectum consequentem non per causam sed per occasionem sumptam non datam. Iste autem effectus ostenditur multiplex. Unus est poena amplioris excaecationis. Secundus nequitia detractionis, et commanducaverunt. Tertius angustia livoris, prae dolore. Quarto blasphemia conditoris, et blasphemaverunt. Quinto durities obstinationis, et non egerunt. Dicit igitur: et regnum: quasi dicat: ita praedicantibus contra sedem Antichristi, idest contra infideles, et ex contemptu veritatis Catholicae. Regnum ejus, idest congregatio infidelium, in quibus Antichristus regnabit. Idem enim est hic sedes et regnum, secundum Glossam, factum est, idest fiet. Tenebrosum, idest magis excaecantur dum volunt lumen verbi suscipere, quod illuminat. Psalm. praeceptum domini lucidum et cetera. Sap. 1, excaecavit enim eos malitia eorum. Et commanducaverunt, idest simul manducabunt. Linguas suas, hoc est verba linguarum suarum: quasi dicat: quilibet infidelis delectabitur detrahendo justis, sicut quis delectatur cum cibum sapidum avide comedit: ille enim linguam suam manducat qui in verbo detractorio linguae suae delectatur et gaudet, sicut si aliquem cibum suavem comedat. Gregorius in Gregoriano: reprobi mala bonis ingerunt, et eorum semper actibus derogare non cessant. Et subditur: sed boni linguas derogantium timere non debent, quia stultum valde est si eis placere quaerimus, quos non placere Deo scimus. Bene autem dicitur, commanducaverunt. Ex hoc enim intelligitur, non tantum universitas detrahentium, sed etiam conjunctio ipsorum; quia unus manducat linguam suam, cum alio in eadem mensa detrahit, ita quod quilibet manducat linguam suam, juxta alium apud quem detrahit bonis; et quanto plures sunt commanducantes, tanto plus gaudent, dum non tantum de suo verbo detractorio, sed etiam de sermone alterius laetantur. Prov. 23, noli esse in comessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt et cetera. Haec autem detractio fit ex invidia: unde sequitur: prae dolore, idest prae invidia quam habent contra justos, quia fides praedicabitur et tenebitur per eos. Augustinus, invidia est dolor felicitatis alienae. Bene autem vocatur dolor, quia invidus dolendo de bono alterius, ipso dolore affligitur. Unde Gregorius in Gregoriano: tabescentem mentem sua poena sauciat, quem felicitas torquet aliena. Et blasphemaverunt. Ecce quartus effectus, hoc est blasphemabunt, Deum caeli, scilicet Christum, in quem complices Antichristi, magnas injurias verborum intorquebunt. Prae doloribus, idest prae angustiis invidiae qua movebuntur contra ejus cultores et contra ipsum, et vulneribus suis, quae ipsi sibi fecerunt commanducatione linguarum, ut dicit Glossa, idest per peccatum detractionis. Sed quae erunt ista vulnera, cum illa manducatio sit spiritualis? Ut supra dicit Glossa. Respondeo. Ad hoc potest responderi quod cum per illam detractionem quae dicitur commanducatio linguarum, non poterunt fideles dejicere et fidem extinguere, hoc ipsum erit eis vulnus magnum et afflictio dura. Sicut enim boni gaudent cum possunt aliquos ad Christum convertere, sic Antichristiani valde dolebunt, cum non poterunt fideles quosdam Antichristo subjicere per errorem; et propter hoc ipsum Deum blasphemabunt. Job 8, haec est enim laetitia etc. dicitur de malitioso contra animas. Vel aliter. Peccatum animam vulnerat, maxime peccatum nequitiae et malitiae: unde de peccato detractionis illi impii vulnerabuntur, quia eorum animae deteriores fient per naturalium bonorum diminutionem et elongationem a Deo. Quando autem est magna animae oppressio, generatur amaritudo et anxietas in ipsa anima, licet quandoque causa sit ignota; et ex tali amaritudine blasphemabunt Deum caeli. Jerem. 7, scito et vide quia malum et amarum est et cetera. Nota quod ex hoc quod dicitur, Deum caeli, ostenditur gravitas peccati blasphemiae: unde Levit. 24, qui blasphemaverit nomen domini, morte moriatur; lapidibus obruent eum et cetera. Per hoc autem quod dicitur, Deum caeli, intelligitur etiam dominus terrae, quae corpus est minus nobile quam caelum: intelliguntur etiam contenta in his. Act. 17, Deus qui fecit mundum et omnia quae in eo sunt, hic caeli et terrae cum sit dominus et cetera. Et non egerunt: ecce similis impoenitentia. Rom. 7, secundum duritiam autem tuam et cor impoenitens et cetera. Nota quod invidia bona perimit. Unde Gregorius in Gregoriano: invidia cuncta quae invenit bene gesta consumit; quia per livoris vitium, ante Dei oculos pereunt etiam fortia acta virtutum. Subjectum affligit: unde litera vocat hic, invidiam dolorem. Isidorus 3 Lib. de summo bono: livor alieni boni suum perimit auctorem. Nam unde bonus proficit, inde invidus contabescit. Item mortem infligit, scilicet primo culpae separando a Deo, et tandem Gehennae. Job 5, et parvulum occidit invidia. Deum configit: quandoque enim blasphemiis et verborum magnis injuriis crucifigit Deum invidus, dum videt alium prosperari, et se eo inferiorem. Unde hic dicitur: et blasphemaverunt Deum caeli prae doloribus et cetera. Proximum corrodit, ut dicitur hic: commanducaverunt linguas suas prae dolore, quia delectantur ad modum manducantis. Dum linguis suis detrahit quis Diabolo subjicitur. Unde Isidorus 3 Lib. de summo bono: invidus est membrum Diaboli cujus invidia mors intravit in orbem terrarum. Et sextus. Hic agitur de sexto Angelo effundente phialam suam, contra divites et potentes qui Antichristo erunt subjecti propter amorem divitiarum et bonorum, propter praedicationem autem non fient nisi pejores. Unde primo tangit phialae effusionem. Secundo effectum consequentem, et vidi de ore. Circa primum primo tangit phialae effusionem quantum ad poenam gehennalem. Secundo quantum ad poenam temporalem, et siccavit aquam ejus: utramque enim poenam minabuntur praedicatores. Tertio ejusdem poenae utilitatem, ut praeparetur. Dicit igitur: et sextus Angelus, idest sextus ordo praedicatorum. Effudit phialam suam, idest comminationem ultionis aeternae effundet. In flumen illud magnum Euphratem, hoc est in divites qui prae fertilitate divitiarum magno fluxu defluunt de peccato in peccatum, et vitiis vorati, alios violenter, vel aliquos inducendo in errores vel aliquod peccatum, vel flagellis, vel minis, vel donis, vel per alium modum vorant ad modum fluminis profundi et magni. Euphrates enim interpretatur fertilitas. Jerem. 46, victima domini exercituum in terra Aquilonis, juxta fluvium Euphratem. Per hoc autem quod dicit, illud, ostendit tales esse notabiles in vitiis. Et siccavit, idest siccabit, hoc est siccandam cito et annullandam praedicabit. Aquam ejus, scilicet fluminis, idest affluentiam talium divitum, quae recte aquae comparatur propter defluxum celerem; et si multa sit affluentia, sicut aqua, tamen cito defluit ad modum aquae. Item multi in hujus affluentia demerguntur, qui natare nesciunt per mundanorum contemptum. Isa. 19, arescet aqua de mari et fluvius desolabitur atque siccabitur. Ut praeparetur. Ecce utilitas ejusdem poenae malis infligendae; quia ex comminatione poenae quae fit malis, multi proficiunt et gratantius ad Deum accedunt: quasi dicat: ita siccandam affluentiam praedicabunt hac intentione, ut via, scilicet salutis, praeparetur per contemptum mundanorum et desiderium caelestium; praeparetur inquam, regibus, idest fidelibus Christianis qui in reges inuncti sunt in Baptismo et seipsos bene regere norunt. Ambrosius in Lib. de initiandis. Omnes in regnum Dei et sacerdotium ungimur gratia spiritali. Sed ex qua parte est, sive praeparabitur haec via? Ab ortu solis, idest ex eo quod Christus orietur magis ac magis in cordibus ipsorum, per gratiam, qui est sol irradians super sequentes se, alibi et aliunde non est. Vel praeparatur via qua perveniatur ad salutem, nisi Christus per gratiam ortus sit jam, vel oriatur in mente, et sua luminositate ducat ipse per viam. Joan. 8, ego sum lux mundi et cetera. Vel de apostatis Christianis potest intelligi: quasi dicat: ideo praedicabunt illas poenas impiis infligendas, ut via, salutis per conversionem praeparetur regibus, idest Christianis qui regis characterem in Baptismo susceperunt et adoptati sunt per gratiam baptismalem et per praedestinationem ad regnum aeternum. Praeparetur inquam, ab ortu solis, idest per hoc quod sol justitiae orietur in cordibus eorum qui ipsos illuminabit. Convertentur enim quidam Christiani tandem, qui prius Antichristo adhaeserant; et ad hoc juvabit praedicatio quae erit in comminatione poenarum divitibus et aliis impiis infligendarum. Potest tertio modo secundum Glossam exponi de resurrectione gloriosa. Ut praeparetur, accipiatur ly ut consequutive: quasi dicat: ad illam siccationem abundantiae temporalis sequetur, quod praeparetur, via, idest ingressus in gloriam per resurrectionem. Regibus, idest justis qui bene se rexerunt. Praeparabitur autem, ab ortu solis, idest per hoc quod Christus orietur sicut verus sol super suos per plenam sui manifestationem. Finito enim mundo, in cujus fine omnia vana deficient, erit resurrectio fidelium et ingressus in regnum. 2 Petr. 1, donec dies illucescat et Lucifer oriatur in cordibus vestris. Et vidi. Ostensa phialae effusione, hic ostendit effectum consequentem; quia Daemones occasione praedicationis, magis student detinere divites et alios in errore et obfuscatione, tum per errorum suggestionem, tum per miraculorum operationem, tum per malitiae suscitationem, quia principes suscitabunt ipsi Daemones ad detinendum erroneos et ad impugnandum Catholicos. Secundum hoc triplex effectus sequens Ecclesiae praedicationis hic tangitur. Primus est, suggestio errorum. Secundus operatio miraculorum, sunt enim spiritus. Tertius suscitatio tyrannorum, et procedunt. Errorum autem suggestio, fiet per Daemones, quandoque invisibiliter per se, quandoque sensibiliter, scilicet secundum quod Daemones suggerunt quibusdam per alios, juvante ad hoc Diabolo principe Daemonum et Antichristo et pseudo apostolis Antichristi: quasi dicat: ita fiet praedicatio contra quae divites diligunt et propter quae Antichristo adhaerebunt; sed ars maligna nitetur in contrarium. Et hoc est quod dicit: et vidi de ore draconis, idest inspiratione Diaboli qui est princeps Daemonum, et inspirat eis quae mala procreant in homine. Inspirat etiam homini errores et vitia. Ipse autem Diabolus draco dicitur, propter venenum malitiae et propter dolum astutiae, quia draco occulte insidiatur. Et de ore bestiae, idest de verbis Antichristi allectivis per promissa, vel comminatoriis, vel persuasionis. Et de ore pseudo prophetae, idest de verbo pseudo apostolorum Antichristi, qui dicuntur singulariter pseudo propheta, quia omnes bene erunt in malitia, et videbuntur prophetae, idest justi praedicatores, cum tamen sunt pseudo. Propheta enim quandoque est idem quod praedicator. 1 Corinth. 14, et spiritus prophetarum et cetera. Exisse, idest extractos esse. Tres spiritus immundos, idest Daemones qui sunt spiritus non solum secundum naturam, sed etiam secundum malitiam, quia non nisi malitiam spirant. Dicuntur autem immundi et in se, quia pleni immunditia superbiae, invidiae, nequitiae, irae, impoenitentiae et aliorum peccatorum multorum; et per effectum, quia student ceteros inquinare. Dicuntur autem tres, universi Daemones, quia fidem sanctae Trinitatis impugnant, vel tres virtutes, in quibus est origo boni, scilicet fidem, spem, charitatem. Dicuntur autem exire ex triplici ore praemisso, quia inspiratio Diaboli qua inspirat hominibus errores et peccata, et ipsis etiam Daemonibus qualiter homines tentent, et suggestio Antichristi et pseudo apostolorum ejus: quasi dicat: generabunt Daemones in cordibus hominum spiritualiter, sicut sancti praedicatores sua doctrina generant spiritualiter Christum sive ejus fidem in cordibus aliorum, ut dicit Glossa. Et sic Daemones possidebunt multos per errorem; et ad detinendum eos et amplius depravandum, garrulabunt in eorum mentibus multa erronea et per eos aliis. Unde sequitur: in modum ranarum: quia Daemones importunum garrulant in cordibus multorum persuadendo fortiter errores per se et per alios haereticos garrulatores, et mentis quietem auferunt, et morantur in locis lutosis et immundis ut ranae. Exod. 8, ascenderunt ranae operueruntque terram Aegypti. Sic ergo suggestio errorum fit per ipsum Diabolum et per Antichristum et per ejus pseudo apostolos et per Daemones quorum princeps est Diabolus. Vere autem sunt immundi spiritus praemissi. Sunt enim, illi spiritus qui exibunt, spiritus Daemoniorum, et ita non possunt esse nisi spiritus immundi: spiritus, dico, facientes signa, idest miracula per quae decipiunt. Ecce secundus modus deceptionis. Ipsi enim Daemones operabuntur miracula per haereticos tempore Antichristi, de quibus miraculis habitum est supra 13, et faciet signa magna. De hujusmodi etiam miraculis Exod. 7 et 8, ubi agitur de magis qui miracula faciebant arte Daemonum. Et procedunt. Hic ostendit malitiae suscitationem, quia Daemones sub Antichristo congregabunt potentes specialiter in malitia contra fideles. Primo ergo ostendit congregationem potentum. Secundo ostendit congregationis locum, et congregabit illos. Tales autem congregati ad fidem impugnandam damnabuntur in die judicii: unde necesse est fidelibus ab eorum imitatione cavere, ne in talem poenam incidant. Unde primo ostendit congregationem potentum contra fidem Catholicam. Secundo ostendit eorumdem poenam, ad diem. Tertio subdit persuasionem fidelium ad providentiam sive diligentiam, et ecce. Dicit igitur, et procedunt, idest procedent ipsi Daemones: sed per praesens intelligitur studium et insistentia ad malum. Ad reges totius terrae: Daemones enim studebunt omnes potentes provocare contra fideles, congregare, idest ut congregent, illos ad praelium, contra fideles: quasi dicat: Daemones procurabunt, ut potentes in orbe terrarum, et amatores terrenorum sint unanimes, praeliando contra fideles; praeliando inquam, verbis persuasoriis vel disputatoriis, vel flagellis, vel illatione mortis. Gregorius in Gregoriano, loquens de tempore Antichristi, dicit: antiquus hostis, quicquid tunc callide machinabitur etiam cum virtute potentiae saecularis exequitur. Sic ergo ostendit congregationem tyrannorum contra fideles et ad detinendum in errore fideles; et hoc fiet procuratione Daemonum. Haec autem congregatio potest intelligi spiritualis, scilicet ut sunt unanimes in persequendo fidem Catholicam, ad diem. Hic ostendit eorum poenam: quasi dicat: ita congregabuntur in praelium contra fideles; sed malo suo; quia cito ducentur, ad diem magnum Dei omnipotentis, ubi congregabuntur realiter ad sui perditionem sicut congregati sunt spiritualiter ad justorum impugnationem. Isaiae 24, congregabuntur in congregatione unius fascis in lacum. Diem, scilicet judicii in quo omnia erunt clara. 1 Corinth. 4, et tunc illuminabit abscondita tenebrarum. De hoc die Job 21, in diem perditionis servatur malus. Magnum dicit; quia magna ibi fient, in retributione malorum et bonorum Dei: quia presentes dies sunt quasi nostri ad merendum; sed ille dies erit Dei, ad judicandum sive retribuendum. Psal. cum accepero tempus, ego justitias judicabo. Omnipotentis, quia nullus poterit ei resistere, et suum judicium omnino dabitur executioni. Exod. 15, dominus quasi vir pugnator, omnipotens et cetera. Et ecce. Hic ponit persuasionem fidelium ad providentiam. Et primo ponit rationem persuasivam ex parte adventus judicis. Secundo ex parte ipsius hominis, beatus qui vigilat. Ubi ponitur triplex ratio, quare provide vacandum est sibi. Una ratio est, quantum ad meritum praemii, cum dicitur beatus et cetera. Secunda quantum ad declinationem damni, ne nudus ambulet. Tertio quantum ad evitationem opprobrium, et videant. Dicit igitur, et ecce: quasi dicat: ita dies judicii instat, et hoc ipse judex testatur. Ecce: quasi dicat: certum est et in promptu est; quia breve est omne tempus. Venio, idest in brevi veniam, sicut fur, idest ex improviso ad modum furis. 1 Thessal. 5, dies domini sicut fur in nocte ita veniet. Et per hoc beatus Joannes intendit excitare ad vigilantiam. Unde Marc. 13, vigilate ergo; nescitis enim quando dominus veniet et cetera. Sed quare ita latet dies judicii, ut ejus tempus penitus ignoretur? Respondeo, ut semper in timore simus et vigilantius parati simus, ut dicit Glossa super hunc locum. Beatus: quasi dicat: ita cito veniet; et beatus; quia beatitudinem ex hoc meretur, et percipiet, qui vigilat, per sollicitudinem bene operandi, et custodit vestimenta, per constantiam perseverandi: haec enim duo sunt necessaria. Non igitur dormiendum est, neque oculi claudendi sunt, per negligentiam, sive ignaviam, quae malum est inaestimabile; sed vigilandum per diligentiam. Proverb. 8, beatus homo qui audit me, et qui vigilat ad fores meas quotidie et cetera. Gregorius super hunc locum: vigilat, qui ad aspectum veri luminis oculos apertos tenet; vigilat, qui a se torporis et negligentiae tenebras repellit. Item necesse est servare per stabilitatem contra tentationes, et perseverantiam, vestimenta scilicet innocentiae baptismalis et virtutum ac meritorum, quae animam decorant ac protegunt. Ecclesiastes 9, omni tempore vestimenta tua sint candida. Gregorius super hunc locum: sicut corpus cooperiunt vestimenta; sic animam bona protegunt opera, ne nudus. Haec est secunda ratio, ex parte hominis; quia magnum damnum est esse nudum vestimentis virtutum, sine quibus ad nuptias agni nemo suscipitur. Matthaei 22, amice, quomodo huc intrasti, non habens vestem nuptialem? Quasi dicat: ita vigilandum est homini et vestimenta custodire debet, ne nudus ambulet: quasi dicat: si non custodit vestimenta his, nudus ambulabit illic, scilicet in die judicii, et ita non erit acceptabilis Deo. Unde Esther volens habere gratiam in conspectu regis, induit se veste honorabili, et ab eo suscepta est, Esther 5. Dicit autem ambulet, idest resurgat. Secundum Glossam quoddam ambulare est venire a morte ad vitam. Vel ambulet, idest appareat, quia in judicio apparebit omnibus nuditas malorum, ac si coram omnibus incederent nudi. Unde beatus Bernardus in meditationibus: cunctaque cunctorum cunctis arcana patebunt. Et videant turpitudinem ejus, idest turpitudinem suae nuditatis et peccatorum, illi qui erunt in judicio; quia tunc nihil erit occultum. Nahum 3, revelabo pudenda tua in facie tua, et ostendam et cetera. Et congregavit. Ostensa congregatione tyrannorum, hic ostendit congregationis locum. Iste autem locus intelligitur spiritualiter potius quam localiter; quia congregabuntur ad hunc statum ut defendant sectam Antichristi, et fidem Christi impugnent. Quasi dicat: ita congregabuntur potentes contra fideles. Et congregavit, idest congregabit, scilicet Diabolus, de quo hic loquitur singulariter, licet supra dixerit de Daemonibus pluraliter, congregabunt; quia Diabolus et Daemones unum sunt in malitia, et ipse operatur in omnibus illis, illos, scilicet reges praedictos. In locum qui vocatur, Hebraice, idest lingua Hebraea, Hermagedon, scilicet mons furum vel mons globosus, vel consurrectio testium iniquorum: et signat Antichristum; quia ipse est mons furum, idest maximus et summus inter fures, idest perversos, qui fidem furantur per astutiam fidelibus. Joannis 10, omnes quotquot venerunt, fures sunt et latrones. Vel, mons idest refugium furum, ut dicit Glossa. Ipse etiam erit mons per superbiam, globosus per astutiam, quia conglobabit plurimos ad sui erroris doctrinam. Vel congregabuntur in consurrectionem testium iniquorum; quia Diabolus faciet impios homines proferre in Christum verba blasphemiae. Psal. insurrexerunt in me testes iniqui: quasi dicat: Diabolis congregabit, idest unanimes faciet perversos, ad hoc ut adhaereant Antichristo, qui erit mons globosus; et ad hoc ut Christum blasphemiis oppugnent. Et septimus. Hic agitur de effusione phialae septimi Angeli, qui damnationem Daemonum annunciabit, per quos omnia mala procurabuntur. Ipsorum autem Daemonum et omnium iniquorum damnatio instabit tempore ultimi ordinis praedicatorum; et paulo post Daemones cum hominibus juxta sua demerita damnabuntur. Primo ergo tangit phialae effusionem. Secundo, ostendit damnationis accelerationem, et exivit. Tertio, ostendit ipsam actualem damnationem, et facta est. Dicit igitur, et septimus Angelus, idest septimus ordo praedicatorum, qui erunt ultimi, effudit phialam suam in aerem, idest praedicabit damnationem Daemonum, per quos procurata sunt omnia scelera; qui per aerem signantur, quia aer est locus ipsorum ut dicit Glossa. Item 2 Pet. 2, rudentibus Inferni de et cetera. Glossa. Inferiorem aerem carcerem acceperunt, qui quantum ad caelos Infernus dicitur. Sed ad quid eis praedicabitur cum sint omnino obstinati? Vel ad quid eorum damnatio annunciabitur, cum propter poenam non desistant peccare? Respondeo. Potest dici quod eis non praedicabitur, nec eis praedicando annunciabitur sua poena; sed hominibus ostendetur, per praedicatores, damnatio Daemonibus infligenda ut sibi caveant, ne cum eis et cum aliis impiis involvantur. Possunt etiam per aerem intelligi instabiles qui facile agitantur, et ut aer moventur de fide ad errorem, contra tales enim praedicabunt justi praedicatores, et multos convertent de hujusmodi. Galat. 1, miror quod sic tam cito et cetera. Et exivit. Hic ostendit damnationis accelerationem. Et primo ostendit mundi finem jam instantem. Secundo ostendit signa praecedentia ipsum finem, et facta sunt. Dicit igitur, et, facta praedicatione, exivit, idest exibit, hoc est in manifestum veniet, vox, scilicet confortativa, magna. Quia magna annuncians, de templo, idest ab Ecclesia; quae est templum in quo Deus habitat: unde dicitur justis 1 Corinth. 3, templum Dei sanctum est, quod estis vos. A quo autem loco specialius exeat, ostendit cum subdit, a throno, idest a majoribus praedicatoribus, in quibus sedet Deus regens et disponens per eos Ecclesiam. Dicens, ad confortandum fideles, factum est, idest consummata sunt omnia, et mundi finis adest; et ideo o vos fideles, non timeatis sed gaudenter state et praemium expectate. Tunc enim instante judicio majores praedicatores annunciabunt fidelibus mundi finem instantem, ad confortandum. Ezechiel. 7, finis venit, venit finis. Sed quomodo dicitur, factum est, cum adhuc restent fulgura et voces et alia quae sequuntur? Respondeo. Potest dici, quod omnia reputabuntur tunc consummata; quia pauca restabunt complenda, et illa etiam in brevi erunt complenda. Et facta. Hic ostendit signa praenunciantia finem mundi; quia miracula quae facient mali tempore Antichristi, et fraudes verborum, et comminationes adversorum, et persecutiones justorum, quasi praenunciabunt finem mundi instare. Dicit igitur, et facta sunt, idest fient, data confortatione fidelibus per majores, fulgura, idest miracula per malos, qui ad modum fulguris videbuntur lucere, quia complices Antichristi, simul cum ipso multa facient nefanda miracula, ut dicitur supra 3. Et fecit signa multa. Et voces, idest verborum blanditiae, ad pervertendos fideles, et tonitrua, idest comminationes flagellorum vel damnorum vel mortis; quia contra confortationem, quam fideles dabunt fidelibus, studebunt fautores Antichristi, fideles seducere multipliciter. Manum etiam addent supra minas: unde sequitur, et terrae motus, idest terrenorum commotio, factus est magnus, idest fient in magna persecutione, qualis nunquam fuit, ex quo homo fuit super terram, ad literam. Vel, super terram, per contemptum terrenitatis, scilicet a tempore Abel, qui primus terram contempsit. Nunquam inquam, fuit, talis, idest tam indecens, terraemotus, idest terrenorum impiorum commotio contra justos, sic magnus, hoc est tam gravis, per acerbitatem et multiplicitatem persequutionum; quia tempore Antichristi erit tribulatio incomparabilis praecedentibus tribulationibus. Matth. 24, erit tunc tribulatio magna, qualis et cetera. Possunt etiam haec intelligi in bono pro tempore post mortem Antichristi. Tunc enim fient fulgura miraculorum per fideles ad illuminandum alios, tam credentes quam eos qui a fide recesserant, ut convertantur. Et voces, idest suaves admonitiones, et tonitrua, idest asperae comminationes, si nolint reverti. Supra 4, et de throno procedunt fulgura et voces et tonitrua, et terrae motus factus est, etc. idest fiet magna hominum, prius terrenorum, commotio ad poenitentiam. Post mortem enim Antichristi, justi facient miracula et praedicabunt, et per hoc multos movebunt ad poenitentiam. Psal. commota est et contremuit terra, et facta est. Hic ostendit ipsam actualem damnationem malorum. Non autem loquitur expresse de damnatione Daemonum, sed de damnatione impiorum hominum, qui Antichristo adhaeserunt vel aliter Deum offenderunt; quia intendit dissuadere peccata, quibus iniqui homines Deum offenderunt: simul tamen cum illis intelliguntur Daemones damnandi. Primo autem ostendit poenarum gehennalium districtionem; quia differens erit poena, secundum diversitatem vitiorum. Secundo, universalem malorum dejectionem, et civitates. Tertio divinae justitiae districtionem, et Babylon. Quarto, felicem bonorum evasionem, et omnis insula. Quinto, praemissarum poenarum conditionem, et grando. Dicit igitur, et facta est: quasi dicat: ita annunciabitur poena malis infligenda, et sic actu complebitur: et hoc est, facta est, idest frangetur, dividetur, secundum diversitatem poenarum in Inferno, cum prius integra et solida videretur per prosperitatem, vel dominium super justos, civitas, scilicet Babylon, idest multitudo malorum, qui sunt uniformes in malo, licet non aequales. Hic dicitur civitas, idest civium unitas; quia in offensa Dei concordes sunt. Nota quod est civitas bonorum. Ecclesiastes 9, est civitas parva et pauci in ea viri et cetera. Item malorum, de qua dicitur hic, et infra 18, vae vae vae civitas illa et cetera. Magna, propter scelerum magnitudinem, et propter sceleratorum multitudinem. Ecclesiastici 1, et stultorum infinitus est numerus, in tres partes, scilicet Paganos, Judaeos, haereticos: quasi dicat: dividetur poena, et dabitur unicuique secundum differentiam vitiorum, tam Judaeis quam Paganis et haereticis. Vel, in tres partes, idest secundum triplicem differentiam vitiorum. In se, in Deum, in proximum. Vel cogitationis, locutionis, et operationis. Gregorius in Gregoriano: juxta modum culpae poena distinguitur, et secundum modum criminis unusquisque damnatus in Inferni igne cruciabitur. Nullus autem impius remanebit, sed universaliter omnes dejicientur. Unde sequitur, et civitates, idest omnes societates, sive collectiones malorum conformes in malo, licet dispartitae loco, gentium, idest hominum sicut geniti sunt viventium, cecidit, idest cadet a mundano flore in terram. Psal. et civitates eorum destruxisti. Sed quomodo dicitur pluraliter civitates, cum ante dictum sit singulariter, et facta est civitas? Respondeo. Mali unum sunt per convenientiam in amore vanitatis, et in statu damnationis, et in elongatione a Deo, et sic est una eorum civitas; distincti autem secundum diversitatem affectionum, et diversitatem vitiorum: et secundum hoc sunt diversae civitates eorum: scilicet secundum quod quidam sunt sub uno genere vitiorum, alii sub alio. Item etiam secundum diversitatem locorum. Et Babylon. Hic ostendit divinae justitiae districtionem, ut terreamur ab imitatione malorum, quos divina justitia tam acerbe damnabit. Dicit igitur, et Babylon: quasi dicat: ita civitas malorum damnabitur, et hoc a Deo districte judicante secundum ejus merita. Unde nominans civitatem, de qua ante tetigerat, dicit, Babylon, id est multitudo impiorum confusorum et involutorum peccatis. Babylon enim interpretatur confusio, magna, propter magnitudinem vitiorum et multitudinem ipsorum iniquorum. Venit in memoriam apud Deum, scilicet ad puniendum: quasi dicat: Deus recordabitur numerositatis impiorum ad condemnandum. Oseae 9, recordabitur iniquitatis eorum et cetera. Venit inquam, in memoriam Dei. Dare, idest dandum. Illi, scilicet Babylon. Calicem, idest potum, poenae mensuratae juxta mensuram peccatorum. Est enim calix scyphus quo cum mensura distribuuntur potus; et quandoque sumitur pro ipso potu mensurato, ut hic. Loquitur autem juxta similitudinem hominis dantis alii potum amarum cum larga mensura. Calicem inquam, vini, idest damnationis inebriantis et replentis sua amaritudine utrumque hominem. Dicit autem vini, non aquae; quia aqua non inebriat sicut poena aeterna inebriat, idest totaliter replet, et etiam dejicit hominem et sui impotentem reddit. Unde recte per vinum signatur. Supra 14, hic bibet de vino irae Dei. Vini inquam, indignationis, idest quod ministratur ex magna irritatione. Irae, idest justitiae, ejus, scilicet Dei, qui cum per justitiam punit, videtur indignatus et iratus. Nota autem quod cum sufficeret alterum dicere, scilicet indignationis vel irae; utrumque tamen ponit, ad ostendendum districtionem divinae justitiae, quae impios punit, sicut homo iratus graviter punit. Per hoc autem quod dicit, indignationis, notat magnitudinem irae, de qua statim subdit: sicut si dicatur: decor pulchritudinis: licet utrumque idem sit. Decor enim tunc dicit magnitudinem. Pulchritudinis decor, idest decentia magna pulchritudinis. Similiter intelligitur in proposito. Nahum primo, indignatio ejus effusa est ut ignis. Similiter intelligendum de Diabolo et Daemonibus quod detrudentur in Infernum cum hominibus reprobis in judicio. Unde Gregorius in Gregoriano: antiquus hostis cum suo corpore, reprobis videlicet omnibus, flammis ultricibus traditus, sine fine in eis cruciabitur. Sed quaeritur, utrum oblivio cadat in Deum. Quod sic, videtur per hoc quod hic dicitur, venit in memoriam apud Deum: ergo ante erat oblitus. Item Ezechiel. 18, omnium iniquitatum ejus non recordabor. Contra, quia sic in divina cognitione fieret aliqua immutatio. Respondeo. Dicitur oblivio aut per exclusionem memoriae sive cognitionis; sicut cum quis desinit scire quod prius noverat: sic non potest esse oblivio in Deo, quia in ejus cognitione non potest accidere ulla immutatio. Aut per exclusionem effectus exterioris: et hoc dicit aut effectus misericordiae, sicut potens aliquis posset dici oblitus servum suum a quo esset offensus quam diu nollet ei benefacere, licet offensae memor esset: aut effectus justitiae, sicut si quis nollet punire eum a quo injuriam passus esset, cum tamen posset talis dici oblitus ejus peccatum. Per exclusionem ergo effectus misericordiae, Deus obliviscitur malorum impoenitentium, quantum ad collationem gloriae. Ezechiel. 18, omnes justitiae ejus quas fecerat non recordabuntur. Per exclusionem autem effectus justitiae dicitur Deus oblivisci peccata eorum qui vere poenitent, quia non damnabit eos si sic perseverent. Ezechiel. 18, omnium iniquitatum ejus non recordabor. Oblivio ergo proprie non cadit in Deo; quia privat proprie memoriam, sive notitiam praecedentem. Sed large loquendo dicitur oblivisci, scilicet quantum ad effectum. Nam quantum ad effectum misericordiae dicitur oblivisci malorum qui prius boni fuerant: quantum ad effectum justitiae dicitur oblivisci peccata poenitentiam, qui prius peccaverant. Ad illud quod objicitur de littera, dicendum, quod non supponitur Deum fuisse oblitum peccata Babylonis, proprie loquendo: sed videbatur oblitus, dum poenam non infligebat: et quantum ad hoc loquitur littera, ut patet in Glossa. Ad aliud patet: quia loquitur respectu effectus. Item objicitur de indignatione, quae dicit animi commotionem, quae in Deo nulla est; ergo nec indignatio. Similiter potest objici de ira. Respondeo. Indignatio et ira duo dat intelligi: scilicet aliquid primum, et aliquid secundarium. Illud quod primo intelligitur in indignatione est motus aliquis interior, sive affectionis, sive alicujus irritationis: et quantum ad hoc non est indignatio nec affectus nec irritatio in Deo. Illud autem quod secundario intelligitur, est aliquid conjunctum illi motui qui solet esse apud homines; scilicet comminatio vel ipsa punitio: et quantum ad hoc dicitur in Deo indignatio, idest justitia, in cujus signis, scilicet cum comminatur vel punit, videtur indignatus. Indignatio ergo dicitur in Deo, non ratione principalis signati; sed ratione alicujus signi adjuncti, sicut dicit quaedam rhetorica; quia scilicet ratione alicujus effectus videtur indignatus. Isidorus primo Lib. de summo bono: horum motuum apud Deum perturbatio nulla est, sed ipsam aequitatem justitiae quae reos punit iracundiam sacra lectio nominavit. Si quaeritur ad quid per talem modum loquitur de Deo Scriptura: respondet beatus Isidorus in eodem: tam clementer Deus humanae consulit infirmitati, ut quia eum sicut est non possumus agnoscere; nostrae loquutionis more seipsum nobis insinuet. Et omnis. Hic ostendit felicem justorum evasionem. Primo activorum. Secundo contemplativorum. Et montes: quasi dicat: ita mali damnabuntur. Et e contrario, omnis insula, idest omnis justus, undis tribulationum et tentationum undique percussus, sicut insula undis maris percutitur, quod maxime pertinet ad activos, fugit, scilicet in vita sua culpam malorum, ne conformis fieret, ut vitaret poenam. Jeremiae 1, fugite de medio Babylonis et cetera. Vel fugit, idest fugiet, idest evadet poenam malorum. Sapien. 5, et brachio sancto suo defendet illos. Et montes, idest contemplativi, vitae et contemplationis sublimitate praecelsi. Non sunt inventi, in poena cum malis; quia non sunt inventi in culpa. De hujuscemodi montibus Psal. illuminans tu mirabiliter a montibus aeternis. Et grando. Hic describit illam poenarum conditionem, quae triplex est: describitur enim poena gehennalis, ut gravissima, ut mensurata sicut talentum ut irritativa. Et blasphemaverunt. Dicit igitur et grando: quasi dicat: ita damnabuntur mali et non boni, et damnatio malorum erit durissima. Unde dicit, et grando. Magna, idest poena aeterna graviter malos contundens. Descendit, idest descendet, de caelo, idest a Deo qui habitat in caelo per majorem manifestationem. In homines, idest in eos qui humum dilexerunt. Per hoc autem quod dicitur, descendit, et cetera. Notatur expressio. Sapient. 5, et a petrosa ira, plene mittentur grandines. Sicut talentum, id est secundum mensuram culpae. Talentum enim genus est mensurae. Nota Glossam. Talentum et cetera. Infra 18, quantum glorificavit se, et in delitiis et cetera. Sed contra: quia Deus punit semper citra condignum. Psal. universae viae domini misericordia et veritas; ergo non commensuratio poenae ad culpam. Respondeo. Loquitur textus et Glossa de commensuratione secundum quamdam proportionem in genere: ut si multum peccavit multum punietur: non secundum aequalitatem plenam in specie; quia sic non puniret Deus citra condignum. Et blasphemaverunt. Hic describitur poena ut irritativa; quia ex magnitudine poenae provocabuntur ad blasphemandum Deum. Et hoc est, et blasphemaverunt, idest blasphemabunt in Inferno. Homines, idest humana sapientes: Deum qui sic eos puniet. Haec blasphemia potest intelligi mentalis; quia in mente dicent, idest cogitabunt multa injuriosa contra Deum: et licet sciant se pro merito punitos; dolebunt tamen quod Deus tantam potentiam habeat puniendi malos; et haec erit blasphemia. Causa autem blasphemiae subditur, propter plagam, idest magnam percussuram laedentem ipsos reprobos grandinis, idest poenae gravissimae: et hanc magis exprimit. Quoniam facta est magna vehementer, scilicet plaga damnationis. Gregorius in Gregoriano: sic, sic a damnatis sentiri pondus summae aequitatis debet. Mors perimit, et non extinguit; dolor cruciat, sed nullatenus pavorem fugat; flamma comburit, sed nequaquam tenebras discutit.
[91221] Super Apocalypsim «Vox», cap. 17 Et venit unus et cetera. Habito a quintodecimo capite de potestate effundendi phialas et de ipsa effusione, hic tertio de casu efficaciae effusionis. Efficacia effusionis est, quia sic effundunt Angeli phialas. Hoc est, sicut praedicatores comminantur poenam impiis, ita efficaciter implebitur, quia damnabuntur; et hoc erit propter multitudinem et magnitudinem peccatorum. Unde in hoc capitulo, sicut dicit Glossa, ostenditur causa damnationis malorum, quos designat sub figura meretricis magnae et sub nomine Babylonis. Sic autem procedit. Primo ponit quaedam praeambula ad visionem. Secundo subdit visionis tenorem, et vidi mulierem. Praeambula autem sunt duo. Unum est excitatio Joannis ad se praeparandum. Secundum elevatio intellectus ejus ad intelligendum, et abstulit. Circa primum primo tangitur ipse excitans; scilicet unus ex septem Angelis, quos viderat. Secundo qui excitatur, scilicet Joannes, et locutus est mecum. Tertio modus excitandi, dicens, veni. Quarto ad quid excitatur, scilicet ut se praeparet ad cognoscendum causam damnationis malorum, et ostendam. Volens igitur fideles cautos reddere contra peccata, ne incurrant supplicia, ostendit quare mali damnabuntur. Nota Glossam, cum descripsisset plagas et cetera. Dicit igitur: et venit: quasi dicat: ita vidi in visione septem Angelos effundentes phialas. Et venit ad me unus de septem Angelis qui habebant septem phialas, de quibus supra 15 et 16. Venit inquam, ut excitaret intellectum meum. Sic ad literam videbat in visione, scilicet unum ex septem illis Angelis accedentem ad se, et excitantem ejus intellectum ad intelligenda ea quae consequuntur. Et loquutus est mecum, verbo interiori. Ecce quanta beati Joannis dignitas, ut per Angelos sibi familiares reciperet revelationes, ut pote semper virgo. Hieronymus, Angelis semper est cognata virginitas. Dicens: veni: ecce modus excitandi, quia familiariter eum vocat, veni, per intelligentiam mentis. Quasi dicat: praepara te ad intelligendum ea quae tibi ostendam. Ecce patet quod ad percipienda documenta angelica vel divina, oportet ad Deum accedere et intellectum praeparare et elevare. Supra 4, ascende huc et cetera. Nota quod, sicut dicit Glossa, Angelus tenet personam docentis, Joannes personam discentis: unde per hunc Angelum potest intelligi Christus Angelus magni consilii qui sua inspiratione docet Ecclesiam, cujus typum gerit Joannes. Sed objicitur contra literam, venit ad me etc.: quia illi septem Angeli, sunt septem ordines praedicatorum: et quomodo unus de illis septem ordinibus intelligitur venisse ad Joannem et eum docuisse? Respondeo, quod hic non agitur de illis septem Angelis quantum ad significationem septem ordinum praedicatorum, sicut supra 15 et 16; sed quantum ad ipsum tenorem visionis: quia cum vidisset septem Angelos, unus ex illis excitavit eum ad praeparandum intellectum suum. Juxta hoc potest per hunc Angelum Christus intelligi, ut dictum est. Et ostendam. Hic ostendit ad quid excitatur; scilicet ad cognoscendam causam damnationis impiorum; et succincte ostendit hujusmodi causam de qua post agitur diffusius, infra eodem. Causa autem damnationis est vita iniqua quam habent in se perversi, et qua alios pervertunt. Vitam autem iniquam perversorum describit, quantum ad peccatorum quantitatem. Et primo sub figura meretricis magnae. Secundo quantum ad deceptorum multiplicitatem, quae sedet. Tertio quantum ad eorumdem qualitatem, cum qua fornicati. Dicit igitur: et ostendam: quasi dicat: veni per intelligentiam praeparatam. Et ostendam tibi damnationem, idest causam damnationis. Simile Sap. 1, Deus mortem non fecit, idest causam mortis, scilicet peccatum. Meretricis, idest multitudinis sive numerositatis malorum, quae supra 16 dicitur civitas magna et vocatur Babylon. Supra 15 et infra eodem, Babylon magna mater fornicationum. Numerositas autem sive collectio malorum dicitur meretrix, quia relicto conditore qui est sponsus sanctarum animarum, fornicantur mali cum Daemone, per cultum idolorum, vel cum rebus terrenis per affectum temporalium, vel cum immunda carnis voluptate per immunditiam delitiarum. Dicitur etiam meretrix multitudo perversorum qui perversi faciunt alios secum fornicari spiritualiter per pravam doctrinam, vel exemplum malum, vel consilium pravum, sicut sequitur: cum qua fornicati sunt et cetera. Magnae, propter quantitatem peccatorum, quibus perversorum congregatio fornicatur, idest separat se et alios a Deo. Peccatorum autem quantitas intelligatur secundum numerum et gravitatem. De hac meretrice spiritualiter quantum ad societatem habere, dicitur Prov. 5, favus distillans labia meretricis et cetera. Quae sedet, idest dominatur et regnat. Super aquas multas, idest super populos multos. Populi autem dicuntur aquae, quia continue defluunt ad mortem, sicut aqua de se continue defluit. Infra eodem, aquae quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt. Dicitur autem meretrix sedere super aquas multas, quia multitudo hominum magna perversorum, quasi dominantur super alios malos et trahit eos ad mala, sicut Antichristus et ejus coadjutores dominabuntur aliis hominibus malis qui trahent eos ad mala, et detinebunt eos in ipsis. Etiam quasi regnant super malos praesentes, licet nondum appareat Antichristus. Ipse enim Antichristus, licet nondum manifeste venerit, caput est etiam malorum nunc similiter, sicut vult Glossa, cum qua fornicati sunt. Hic ostenditur nequitia meretricis, quantum ad deceptorum qualitatem; quia non solum minores, sed etiam majores; non solum subditi, sed etiam principes decipiuntur per eam. Unde primo ostenditur deceptio majorum. Secundo minorum, et inebriati. Dicit igitur: cum qua, scilicet meretrice, hoc est multitudine perversorum alios pervertentium. Fornicati sunt, idest ejus doctrinae et exemplo delectabiliter adhaeserunt, et per hoc se magis a Deo separaverunt. Fornicationis enim nomen dat hic intelligi delectationem quae est in peccatis mortalibus; sive sint carnalia, sive sint spiritualia, per quae fit magis ac magis separatio a Deo, sicut sponsa fornicans deserit sponsum suum. Psal. perdes omnes qui fornicantur abs te. Reges terrae, idest principes saeculi terrena amantes. Haec enim meretrix, idest homines magis in nequitia perversi, ut sunt haeretici et alii in malitia studentes, sua persuasione vel exemplo, faciunt etiam alios principes meretricari a Deo, sicut Antichristus et pseudo ejus apostoli, multos principes pervertent qui delectabiliter eorum errores sequentur. Supra 3, et qui moechantur cum ea in tribulatione magna erunt. Quantum vero ad eos qui sunt sub principibus, dicit: et inebriati sunt, idest repleti cum subversione et excaecatione mentis, ut seipsos non videant, nec Deum nec poenam timeant cum effectu, sicut ebrius nihil timet. Oseae 4, vinum et ebrietas aufert cor. Haymon, sicut ebrius nihil timet, sic terrenis inhaerentes in tantum excaecantur ut nec Deum diligant nec poenas timeant. Qui inhabitant terram, idest qui terrae insistunt, et in ea resident per amorem. In verbo enim inhabitandi notatur mora. Sancti autem non inhabitant in terra per affectum, sed transeunt per contemptum. Inebriati inquam, sunt de vino prostitutionis ejus, idest de vanitate peccatorum in qua verecundiam quasi meretrix prostituit. Homines enim qui sunt inter alios majoris perversitatis, inverecunde trahunt alios quos inveniunt ad haeresim vel aliud peccatum: et ita quasi prostituunt se spiritualiter aliis, idest ad meretricandum spiritualiter exponunt se aliis, dum inverecunde et manifeste faciunt alios vanitati erroris vel alterius peccati delectabiliter adhaerere. Vanitas enim cujusque peccati mortalis dicitur vinum, quia delectat et quia inebriat et subvertit potantes illud. Dicitur autem vinum prostitutionis, inquantum publice sive manifeste quasi meretrix se prostituens, facit homines fornicari a Deo bibentes vinum hujusmodi, id est sectando vanitatem cujuscumque peccati mortalis. Hoc autem faciunt et facient maxime tempore Antichristi. Isa. 28, nescierunt prae ebrietate, absorpti sunt a vino. Sed objicitur contra literam. Haec mulier meretrix est multitudo malorum, ut dicit Glossa super finem hujus capituli; quomodo ergo meretrix sedet super aquas multas, idest populos multos, cum ipsi mali sint ipsa meretrix? Item quomodo mali dicuntur cum ea fornicari, cum ipsi mali sint meretrix, sive mulier ipsa? Respondeo. Videtur dicendum, sicut ipsa litera innuit cum dicitur: sedet super aquas multas etc. et multa alia quae sequuntur, quod haec mulier sive meretrix intelligitur multitudo malorum magis perversorum, qui in malitia sunt principaliores et ad pervertendum alios studiosi, et quandoque occulte, et quandoque aperte ad modum meretricis faciunt alios, tam principes quam eorum subditos adhaerere sibi, inducendo eos doctrina, vel persuasione, vel exemplo, vel alio modo, ad sequendum delectabiliter errores vel alia peccata; et hoc factum est et fit et fiet maxime tempore Antichristi per haereticos vel alios perversos; et cum his damnabuntur alii quos seducunt. Per hoc patet responsio ad objecta. Posset tamen intelligi haec meretrix multitudo malorum communiter: singulares autem personae inquantum adhaerent per imitationem perversitatis quae est in communi multitudine malorum, dicuntur cum ea fornicari. Item in quantum multitudo suo communi exemplo vel speciali exemplo aut verbo eorum qui magis sunt inter malos perversi, dejiciunt plurimos in peccata et detinent in eis. Dicitur meretrix sedere super aquas multas, idest super populos particulares malos. Diversitas ergo inter hanc meretricem, sive mulierem, et inter eos qui cum ea debent fornicari, vel ejus dominio subesse, sicut est inter Ecclesiam communem et membra particularia. Per hoc patet ad objecta. Et abstulit. Hic ponitur secundum praeambulum, scilicet elevatio intellectus ad intelligendum, quae facta est adjutorio angelico. Dicit: et abstulit, idest elevavit Angelus me, quia humanus intellectus et affectus elevatur ad divina quandoque ex ministerio, sive beneficio angelicae benevolentiae, licet modus non sit omnino planus. In spiritu, non in corpore; quia, ut dicit Glossa, talia corporeis oculis videri non possunt. In desertum, idest in corda reproborum consideranda, quae a divina gratia sunt deserta, quia per visionem sequentem intellexit statum reproborum. Vel in desertum, idest in secretum mentis, sine omni tumultu mundanae vanitatis, sicut in deserto tumultus hominum non est. De quo deserto, supra 12, et datae sunt mulieri et cetera. Et vidi. Positis praeambulis, hic ponitur tenor visionis. Et primo ponitur visio. Secundo visionis expositio, et miratus sum. Visio autem sic ponitur. Est autem visio de nequitia reproborum, quos nomine mulieris designat; quae nequitia est causa damnationis ipsorum. Describit ergo eorum nequitiam sub quibusdam similitudinibus. Primo ergo describit eorum nequitiam in generali sub nomine mulieris. Secundo in speciali, sedentem super. Ubi primo ostendit hujus mulieris impietatem, quantum ad sedem. Secundo quantum ad habitum sive ornatum, et mulier. Tertio quantum ad studium sive officium, habens poculum. Quarto quantum ad nomen, et in fronte. Quinto quantum ad ebrietatem, et vidi. Haec autem omnia mysterium habent. Dicit igitur: et elevatus in spiritu. Vidi, interno aspectu. Mulierem, idest multitudinem impiorum, mollem ad mala et alios emollientem, quia magis perversi alios emolliunt ad malum. Mulier enim dicitur a mollitie vel a molliendo. Nahum 3, ecce populus tuus mulieres in medio tui. Dicit autem mulierem in singulari, propter unitatem conformitatis malorum supra tactam. Sedentem: hic describit malitiam mulieris quantum ad sedem: quia scilicet numerositas impiorum sedet et fundatur in Diabolo, quasi in sede sua. Hanc autem sedem quam vocat bestiam coccineam etc. describit dupliciter. Primo implicite sub nomine bestiae. Secundo explicite, coccineam. Ubi primo describit eam quantum ad colorem. Secundo quantum ad inscriptionem, plenam et cetera. Tertio quantum ad dispositionem, scilicet in capitibus et cornibus, habentem et cetera. Et in tribus ostenditur Diaboli crudelitas, temeritas et potestas. Potestas autem dicitur, tam communiter per septem capita, quam specialiter per decem cornua quae signant decem regna quae specialiter erunt tempore Antichristi. Dicit igitur: sedentem, idest stabilitam et fundatam; quia mali aedificant vitam suam super Diabolum, sicut boni super Christum. Matth. 7, fundata enim erat supra firmam petram. Super bestiam, idest super Diabolum, quae bestia est, quia crudeliter saevit in homines cum potest. Bestia enim dicitur quasi vastia a vastando. Jerem. 6, crudelis est et non miserebitur. Coccineam, idest sanguineam in se et in suis; quia Diabolus plenus est peccatis quae per sanguinem signantur; similiter et ejus membra. Coccineum enim quasi rubri coloris est, ut sanguis aquatus. Vel, coccineam, idest sanguineam spiritualiter, propter interfectionem animarum, et corporum quandoque. Habacuc 1, semper gentes interficere non cessat. Plenam nominibus blasphemiae. Sic vidit in visione, scilicet bestiam coccinei coloris plenam nominibus blasphemiae, contra Deum. Et sic ulterius per hoc signatur quod Diabolus plenus est in se et in membris suis ad inventionem blasphemiarum et haeresum, quibus facit homines blasphemare Deum. Dicit plenam in se et in membris. Nominibus blasphemiae, idest blasphemiis notabilibus et apertis; quod per nomen signatur; quia non solum facit Diabolus homines blasphemare Deum occulte, sed etiam aperte: quod maxime fiet tempore Antichristi. Per ipsum autem Diabolum bene nomina ponuntur blasphemiae in malis: unde de multitudine malorum dicitur supra 13, et supra capita ejus nomina blasphemiae. Habentem capita septem, hoc est universos principes, per quos malitiam influit Diabolus in alia membra sua. De hoc magis habetur infra. Et cornua decem, idest decem regna quae subjicientur Diabolo tempore Antichristi, de quibus infra eodem dicetur. Et mulier. Hic describit quantum ad habitum; quia vidit mulierem vestitam indumento purpureo coccineo cum auro et carbunculo et margaritis. Per hoc autem describitur iniquorum nequitia tripliciter. Primo, quantum ad jactantiam potestatis. Secundo, quantum ad perversitatem crudelitatis, et coccineo. Tertio, quantum ad simulationem sanctitatis, sive bonitatis. Et hoc primo specialiter quantum ad duplex donum gratiae: scilicet quantum ad altitudinem sapientiae in cognoscendo: unde dicitur, et inaurata auro; et quantum ad virtutem caritatis in diligendo, et lapide pretioso. Secundo, communiter quantum ad alia dona et virtutes, et margaritis. Dicit igitur, et mulier, idest numerositas perversorum, mollis et emolliens ad malum, et mulier erat circumdata purpura, idest induta purpurea veste, quae est vestis regalis, in indicium dignitatis et potestatis: quasi dicat: iniqui gloriantur de potestate seu dignitate, ut honorificentur, et etiam ut alios in peccatum efficacius dejiciant. Sed dicitur Isaiae 45, gloriosos terrae humiliabo. Et coccino, idest veste coccinea: quasi dicat: crudeliter occidunt corporaliter vel spiritualiter alios; quia coccinum, quasi coloris rubei est, ut dictum est supra: unde signat crudelitatem interfectionis. Roman. 1, repletos omni iniquitate, absque foedere, sine misericordia, et inaurata auro, idest gloriantur se habere divinam sapientiam, quae dicitur aurum, propter fulgorem, decorem et valorem. Sed dicitur, Jeremiae 10, pariter insipientes et fatui probabuntur. Et lapide pretioso, scilicet carbunculo, ut dicit Glossa; per quem signatur charitas, quam dicunt se habere ad Deum et proximum, cum tamen Deo et proximo injurientur. Carbunculus autem est lapis pretiosus, qui in tenebris fulget sicut carbo succensus: unde charitatem signat quae lucet in tenebris hujus vitae et in tenebris adversorum. Unde dicit beatus Bernardus in libro de amore Dei: charitas est amor illuminatus. Margaritis, idest aliis virtutibus, jactanter non veraciter: quasi dicat: gloriantur se habere, non solum sapientiam veram et caritatem, sed etiam alia dona et virtutes. Margaritae sunt quidam lapides pretiosi, qui ex rore caeli in conchis generantur; unde virtutes signant quae sunt pretiosissimae; quia vitam aeternam acquirunt, et ex divinae misericordiae rore humanis mentibus infunduntur. Unde Augustinus: virtus est bona qualitas mentis, qua recte vivitur, qua nemo male utitur, quam Deus solus in homine operatur. Habens. Hic ostendit perversorum nequitiam, quantum ad studium sive officium quod est homines pervertere pravis doctrinis, prave Scripturas exponendo, vel male aliter suadendo. Et primo, tangitur desiderium fraternae perversionis, habens poculum. Secundo, simulatio salubris cognitionis. Aureum. Tertio, dolus nefariae deceptionis, plenum. Dicit igitur, habens poculum, idest errorem doctrinae ad potandum homines potu mortifero. Sumitur autem poculum pro continente non pro contento. Hoc maxime in haereticis locum habet, qui prave exponendo Scripturas, desiderant homines pervertere inebriando potu erroris. In manu, idest in potestate, vel opere suae expositionis. Unde dicitur fideli, Ecclesiastici 13, attende tibi a pestifero et cetera. Aureum, quia simulant se habere cognitionem divinorum, quae cognitio signatur per aurum, ut supra eodem dictum est: cum tamen dicatur Ecclesiastici 33, non est illi a Deo gratia data. Omni enim sapientia defraudatus est. Plenum. Hic ostenditur dolus nefariae deceptionis, per errorem doctrinae: et ostenditur doctrina haereticorum esse horrida: unde dicitur: plenum abominatione, idest plenum documentis generantibus horrorem rationi sive animae bene dispositae. Item ostenditur esse sordida: unde sequitur, et immunditia, quia error haereticorum immundus est et sordidat homines. Ezechiel. 14, viri isti posuerunt immunditias suas in cordibus suis. Item ostenditur esse noxia, quia a Deo separat: unde sequitur, fornicationis ejus, idest impietatis, per quam facit haec mulier secum fornicare homines spiritualiter, hoc est delectabiliter adhaerere haeresibus et peccatis; et sic separat se et alios a Deo. Psal. perdidisti omnes qui fornicantur abs te. Et in fronte. Hic describit perversorum nequitiam, quantum ad nomen. Hoc autem nomen est reale non vocale, sub figura autem nominis ostenditur malitia impiorum esse publica. Loquitur autem quantum ad inverecundos; unde dicit, et in fronte ejus. Secundo, indurata sive obstinata, nomen scriptum. Tertio, malitia, Babylon. Quarto, magna. Quinto, corruptiva, quia alios corrumpit exemplo et documento. Pestis autem documentis et exempli, qua alios pervertunt, ipsa est noxia, quia separat a Deo; quod notatur nomine fornicationis: unde dicit: mater fornicationum. Item horrida sive foetida: unde sequitur: abominationum terrae. Dicit igitur, et in fronte ejus. Per hoc notatur evidentia peccati, quod multi perversi non verentur infamiam nec scandalum. Jeremiae 3, frons mulieris meretricis et cetera. Nomen, erat, scriptum. Per hoc signatur obstinatio malitiae, sicut et scriptio signat stabilitatem sanctitatis in bonis. Supra 3, et scribam super eum nomen Dei mei et cetera. Mysterium, idest signatum. Nota igitur quod vidit beatus Joannes in visione mulierem dispositam ut supra dixi. Vidit etiam in fronte ejus nomen quoddam scriptum, scilicet illud quod sequitur: Babylon etc. quo nomine signatur nequitia impiorum. Et ideo dicit: mysterium. Quod autem sit illud nomen subditur, Babylon, idest multitudo perversorum confusa et involuta in vitiis. Confusio autem, vitiorum multiplicitatem eorumdem signat. Ezechiel. 16, multiplicasti fornicationem tuam et cetera. Magna, propter magnitudinem peccatorum. Infra 18, cecidit Babylon magna, mater fornicationum, idest causa peccatorum et errorum, quibus alii fornicentur spiritualiter, hoc est recedant a Deo. Supra 14, a vino fornicationis suae potavit omnes gentes. Et abominationum, idest peccatorum abominabilium, quia foetorem faciunt in anima et horrorem generant. Terrae, idest qui sunt in terra, et in amatoribus terrae. Dicitur etiam peccatum abominatio, quia Deo est abominabile et exosum. Proverb. 15, abominabilis est Deo vita impii. Nota quod est idem secundum rem fornicatio et abominatio; sed differunt respectu; quia fornicatio dicitur inquantum a Deo separat; abominatio inquantum horrorem generat vel generare debet. Nota quod illud nomen quod vidit in visione, signat nequitiam publicam quasi nominatam; non quod sit illud nomen impiis secundum vocem. Et vidi. Quinta particula est, in qua describitur iniquorum perversitas, quantum ad ebrietatem, quia inebriant se sanguine martyrum: unde dicit, et vidi mulierem, idest multitudinem perversorum mollem, et emollientem ad malum, ebriam, idest satiatam et jucundantem; quia perversi inebriant se et jucundantur, sicut ebrius, effusione sanguinis fidelium. Gaudent enim prae crudelitate, cum eos mactare possunt abunde, de sanguine, idest de effusione sanguinis, sanctorum, idest justorum qui ante Christi adventum fuerunt occisi. 3 Reg. 21, sanguinem innoxium effudit Manasses et cetera. Et de sanguine martyrum Jesu, idest de occisione martyrum occisorum pro Jesu post adventum Christi. Hebr. 11, lapidati sunt, secti sunt et cetera. Vel sanctorum idest martyrum minorum. Et martyrum Jesu, idest martyrum majorum, qui majora passi sunt, et majus testimonium verbo et passionibus Christo Jesu dederunt. Martyr enim interpretatur testis. Et bene dicitur martyrum Jesu; quia cum ipse sit Jesus, idest salvator hominum per vim suae passionis, omnino justum est, ut pro eo mortem fideles patiantur. Posset et haec ebrietas, secundum Glossam, aliter intelligi et cetera. Vidi mulierem ebriam, idest vindicta damnationis repletam. De sanguine, scilicet pro effusione sanguinis sanctorum etc. ut supra dupliciter expositum est: quasi dicat: vidi peccatum mulieris, idest numerositatis impiorum: vidi etiam eam damnatam, pro occisione fidelium; quia sanguis justorum requiritur ab impiis in poenam, secundum illud Matth. 13, ut veniat super vos omnis sanguis justus et cetera. Et miratus. Hic ponitur expositio visionis, quae facta est per Angelum Joanni, admiranti super his quae viderat. Unde primo tangitur Joannis admiratio. Secundo angelica declaratio, et dixit mihi. Ubi primo Angelus dissuadet admirationem. Secundo, subjungit expositionis promissionem, ego dicam. Tertio ponit ipsam expositionem, sive declarationem, bestia quam vidisti. Dicit igitur, et miratus sum cum viderem illam, scilicet mulierem sic monstruose dispositam, admiratione magna, intelligens non esse sine causa magna, et magni mysterii, quod sic erat disposita. Hic secundum Glossam gerit Joannes personam eorum, qui cum vident malos in mundo prosperari mirantur cum audiunt magnitudinem poenarum, quae eis debetur; et cum tanta poena sint digni, mirantur quare sic eos exaltari permittat Deus: sed docentur intelligere, hujusmodi prosperitatem sive exaltationem datam ad majorem excaecationem, et tandem juste eis inferri aeternam damnationem. Et dixit mihi Angelus: quare miraris? Quasi dicat: noli mirari, quia sic disposita est mulier propter mysterium, quod tibi ostendam: et ideo potius vaca doctrinae meae, quam admirationi tuae. Unde patet quod in spirituali, potius debet homo dare operam caelitus percipiendo: unde sequitur, ego dicam, idest ergo manifestabo tibi, sacramentum, idest significationem. Nota quod sacramentum multipliciter dicitur. Uno modo dicitur pro sacro secreto, secundum quod nativitas, passio Christi et hujusmodi dicuntur sacramenta. Alio modo pro sacramento significante, secundum quod sacramenta veteris legis dicuntur sacramenta, idest sacramentum significantia. Tertio pro sacramento significante et efficiente, sicut sacramenta novae legis dicuntur sacramenta. Quarto modo accipitur communius sacramentum, scilicet ubi alius videtur, et aliud intelligitur, ut sit idem quod significatio: et sic accipitur hic. Similiter, supra 1, sacramentum septem stellarum et cetera. Mulieris et bestiae, quae portat eam, scilicet mulierem, quae, scilicet bestia, habet septem capita et decem cornua: hoc totum viderat supra eodem. Omnia enim quae viderat, ad haec duo retorquentur; scilicet ad mulierem, quae signat numerositatem impiorum; et ad bestiam super quam mulier sedet, quae bestia signat Diabolum. Aquae enim de quibus subjungitur, ad mulierem referuntur; quia dominatur super eas. Quid autem praedicta in speciali significent, aperit Deus Angelis, maxime autem quantum ad bestiam, et ea quae erant in bestia: unde subditur ipsa expositio, bestia quam vidisti et cetera. Sic autem proceditur. Primo, exponitur quid sit bestia. Secundo, quid bestiae capita, septem capita. Tertio, quid cornua, et decem cornua. Quarto, quid aquae super quas mulier sedet, et dixit mihi: aquae. Quinto, redit ad loquendum responsum de cornibus bestiae, et decem cornua quae vidisti. Sexto, quid sit mulier, et mulier. Circa primum exponens de bestia, quae designat Diabolum, loquitur de eo quantum ad quadruplicem statum. Primo, pro statu ante tempus gratiae. Secundo, pro statu temporis gratiae, et non est. Tertio pro statu ante judicium, maxime pro tempore Antichristi, et ascensura est. Quarto pro tempore judicii, et interitum et cetera. Ubi primo ostendit damnationem diabolicam. Secundo damnationis sequelam, et mirabuntur. Tertio excitat ad cautelam, et hic est sensus. Dicit igitur, bestia quam vidisti, supra eodem, hic est Diabolus bestialis et crudelis, fuit, scilicet in magna potestate, ante adventum Christi; tunc enim multum dominabitur. Hebraeor. 2, quae habebat mortis imperium, et non est, in illo dominio potestatis post adventum Christi: quia sicut dicit Glossa: nato Christo, jus perdidit, scilicet per passionem Christi incarnati. Jeremiae 51, quomodo confractus est et contritus est malleus universae terrae? Vel fuit, in statu ante lapsum propter nobilitatem naturae in qua conditus est. Ezech. 28, tu signaculum similitudinis et cetera. Et non est, post peccatum, secundum esse gratuitum. Job 18, habitent in tabernaculo illius socii ejus qui non est. Sed secundum Glossam objicitur, quia ante adventum Christi Diabolus factus erat nihil. Ezech. 28, nihil factus es et non eris in perpetuum. Quomodo ergo dicitur fuisse tunc? Item tempore gratiae habet adhuc potestatem magnam super mundum: quomodo ergo dicitur nunc non esse, quantum ad potestatem? Respondeo. Ad primum, quod Diabolus ante adventum dicitur fuisse, propter magnitudinem potentiae in dominando malis: non erat tamen quantum ad esse gratiae; et sic objicitur. Nota ergo quod de Diabolo est loqui dupliciter. Aut quantum ad esse primum, et sic nunquam desinit esse, cum sit immortalis; aut quantum ad esse secundarium: et hoc tripliciter. Vel quantum ad supereminentiam in qua fuit conditus, scilicet quantum ad illam claritatem naturalium quam amisit: quantum ad hanc potest fuisse ante lapsum, non post. Aut quantum ad status gratiae, et sic a tempore peccati sui factus est nihil et non erit in perpetuum, sicut dicitur Ezechiel. 26: de hoc non fit hic sermo. Aut quantum ad magnitudinem potentiae; et sic dicitur fuisse ante Christi adventum non post; quia maximum dominium habuit super homines ante longe magis quam post. Ad aliud dicendum, secundum Glossam, quod non dicitur nunc non esse quia nullam potestatem habeat super aliquos; sed quia multum debilitata est ejus potestas per passionem Christi; et quia omnes si volunt, possunt ejus manus evadere et salvari: ante autem adventum Christi nullus salvari, et fere totus mundus erat in peccatis. Unde instante passionis tempore, dixit: nunc princeps hujus mundi ejicietur foras. Et ascensura est, idest ascendet idest elevabit se bestia haec, idest Diabolus ante finem mundi, tempore Antichristi, in magnam potestatem. Ascensura, inquam, est, de abysso, idest de peccatoribus profundis et tenebrosis in vitiis. Nunc enim latet in multis impiis, sed tunc aperte saeviet in fideles. Vel, de abysso, idest per abyssum, idest per eos qui profundi sunt in peccatis; quia per tales, sicut vult Glossa, elevabit se in majorem nequitiam; quod erit tempore Antichristi, quando habebit Diabolus potestatem magnam. Infra 20, et post haec oportet illum solvi modico tempore. Et in interitum ibit, idest in damnationem aeternam, in die judicii, quando detrudetur in aeternum supplicium. Gregorius in Gregoriano: omnibus electis ad hoc spectaculum de ductis, hostis antiquus cum reprobis omnibus, aeternis Gehennae incendiis mancipabitur, cum a Deo dicetur: discedite a me maledicti in ignem aeternum. Vel ibit in interitum post mortem Antichristi, quantum ad amissionem potestatis. Unde Glossa: mortuo Antichristo, non habebit tentandi locum. Et mirabuntur inhabitantes terram, idest homines qui dum vivunt, terrae infixi sunt per amorem. Quorum non sunt nomina scripta in libro vitae a constitutione mundi, inclusive, idest qui sunt ex divina acceptione praedestinati ad vitam ab aeterno. De hoc magis est supra cap. 3. Mirabuntur de magnitudine poenae Diaboli, qui prius magnam potestatem habuerat, et post jam periit morte aeterna. Vel, mirabuntur videntes bestiam, idest mali mirabuntur potestatem Diaboli et suam, ita annullatam post mortem Antichristi; et super hoc dolebunt, quia adhuc vellent dominari justis sub militia Diaboli: et ille sensus videtur principalior. Glossa: cum viderit et cetera. Sed si quis dubitabit, quomodo videbunt bestiam, quae non erit, licet ante esset? Respondeo. Si de damnatis primo modo intelligatur, non dicitur Diabolus non esse post judicium, quia prorsus desinat esse; sed quia mortuus est morte aeterna: quia propter magnitudinem poenae dicitur omnis damnatus, sive Diabolus sive alius, perire, sive quasi non esse. Si autem secundo modo intelligatur, scilicet pro statu post mortem Antichristi ante judicium, dicitur Diabolus non esse tunc: non per sui annullationem, sed per potestatis amissionem: et est sensus: videntes bestiam quae erat et non est, idest videntes bestiam quae prius magnam potestatem habebat, illam potestatem Antichristo mortuo perdidit. Hoc autem cognoscere poterunt, quia tunc mali non ita ut prius florebunt. Et hic est: quasi dicat: ita Diabolus dejicietur, et hic, idest in consideratione hujus dejectionis. Est sensus qui habet sapientiam, idest profunditatem sapientiae: quasi dicat: consideratio hujus dejectionis dat materiam magni sensus et profundi, ut scilicet homines sibi ab amore terrenae prosperitatis caveant ab actione perversitatis, ne similiter dejiciantur, totum amittendo et poenam aeternam sustinendo. Glossa, respectu et cetera. Vel aliter: hic, id est in consideratione hujus dejectionis, est sensus necessarius actu operans et providens ac vigilans illi, qui habet sapientiam, in habitu. Quasi dicat: considerata dejectione Diaboli, qui hic praedicitur necessarius esse cuilibet sensus ad cavendum, felices qui faciunt et cetera. Septem. Hic ponitur expositio, quam ad septem capita adjungimus, aut de bestia praemissa, quae conformitatem habet cum impiis in malitia. Primo ergo agitur de septem capitibus. Secundo replicatur de bestia conformi capitibus, et bestia. Dicit ergo, septem capita, de quibus supra exponitur, septem montes sunt: quasi dicat: septem capita illa designant septem montes, idest universos reges, sive potentes, qui dicuntur montes per altitudinem superbiae: dicuntur autem capita per influentiam malitiae; quia per hos Diabolus influit in alios malitiam, sicut caput influit in membra alia sensum et motum. Super quos, scilicet montes, idest superbos reges et potentes, mulier, idest congregatio, sive multitudo hominum perversorum, qui alios ad malum emolliunt. Sedet, idest dominatur et regnat; quia perversi, sicut sunt haeretici et hujusmodi, habent iniquos potentes, quasi sub nutu suae voluntatis, et per eos alios pervertunt, sicut fiet tempore Antichristi. Vel, sedet, idest quasi fundata et stabilita quiescit multitudo impiorum: quia principibus innituntur alii mali et per eos se fulciunt. Universi vero potentes distinguuntur secundum septem tempora. Primum tempus fuit ab Adam usque ad Noe. Secundum a Noe usque ad Abraham. Tertium ab Abraham usque ad Moysen. Quartum a Moyse usque ad transmigrationem Babylonis. Quintum a transmigratione Babylonis usque ad Christum. Sextum tempus gratiae a Christo usque ad Antichristum. Septimum, sub Antichristo. Septem ergo montes sive capita, sunt universi potentes, distincti secundum septem tempora. Unde sequitur: et haec, septem capita, sive montes. Septem reges sunt: quasi dicat: septem capita sive montes, signant septem reges, idest universos malos potentes; qui dicuntur reges, quia praesident aliis et regunt eos in malitia. Quoniam autem sunt distincti secundum diversa tempora: ideo recte sequitur: quinque, scilicet reges, idest potentes quinque temporum. Ceciderunt: hoc dicit quantum ad quinque tempora quae transierunt, scilicet usque ad tempus gratiae; ex quo patet jam quod omnia transeunt. Ecclesiast. 3, et suis spatiis transierunt universa. Unus est coetus malorum potentum sub sexto tempore, scilicet sub tempore gratiae, qui impugnant cum possunt Ecclesiam. Et alius, scilicet Antichristus, qui septimo tempore regnabit. Nondum venit, quia tempore beati Joannis nondum venerat Antichristus. Et cum venerit, scilicet Antichristus, de quo jam dixerat quod nondum venit. Oportet, propter divinam voluntatem, qui illos dies breviabit, cui non potest resisti. Roman. 9, voluntati ejus quis resistit? Breve tempus manere, idest brevi tempore regnare; scilicet tribus annis et dimidio. Matth. 24, nisi breviati fuissent et cetera. De hoc brevi tempore, supra 11, et civitatem sanctam calcabunt mensibus quadragintaduobus. Quia vero Diabolus est omnibus conformis in malitia, et tamen omnes excedit in malitia; ideo subditur: et bestia, scilicet Diabolus in se bestialis, et bestiales faciens. Quae erat, idest videbatur esse aliquid magnum propter magnam potestatem ante Christi adventum. Et non est, scilicet in illa potestate post passionem Christi. Et id est etiam, ipsa octava est, idest omnes alios in malitia transcendit, sicut numerus major transcendit minorem: quasi dicat: cum potentes mali, sint in malitia perversi, Diabolus connumeratur cum eis in malitia; ita tamen quod eos transcendit vel superat in nequitia, juxta illud Job 41, ipse est rex super omnes filios superbiae. Et de septem est, conformitate culpae et poenae in genere. Dicitur ergo bestia, scilicet Diabolus octava supra praemissos reges sive potentes, propter excessum in malitia et poena ei debita. Dicitur autem esse de septem, propter conformitatem in malitia et poena in genere, sicut vult Glossa. Et in interitum vadit, idest in poenam aeternam, quae est interitus perpetuus: detrudetur enim Diabolus in Infernum in judicio cum reprobis. Matth. 25, discedite a me maledicti in ignem aeternum qui paratus est Diabolo et cetera. Et decem cornua. Hic exponit quae sint decem cornua: et multa docet de ipsis. Primo ergo exponit quae sint decem cornua. Secundo ostendit eorum potestatem. Tertio eorumdem perversitatem, hi unum consilium. Quarto ipsorum directionem, et agnus vincet. Dicit igitur: et decem cornua quae vidisti. Supra eodem. Decem reges sunt. Isti sunt decem reges de quibus Danielis 7, porro decem cornua ipsius regni, decem reges erunt. Regnum enim Romanum dividetur in decem regna ante finem mundi, et erunt subjecta Antichristo. Primo enim interficiet Antichristus tres ex illis regibus, regem scilicet Africae. Aegypti et Aethiopiae: et tunc alii septem Antichristo victori colla submittent. Qui regnum nondum acceperunt, quia nondum venerunt. Nota quod isti reges cornua dicuntur, ad significandum bestialem eorum impetum contra fideles; quia per eos impugnabit fideles Antichristus, sicut sequens litera innuit. Bestiae enim habentes cornua cornibus impetunt. Item numerus congruit eorum malitiae, quia legem Decalogi impugnabunt. Et potestatem. Hic agitur de eorum potestate. Et primo tangitur potestas. Secundo abusus, tamquam reges. Tertio brevitas, una hora. Quarto gradus, post bestiam, qui nondum regnum acceperunt; sed accipient et ea abutentur per malitiam, et hoc est. Sed accipient potestatem, scilicet regiam, quando scilicet Romanum regnum in decem regna dividetur. Tamquam reges: quasi dicat: non erunt veri et boni reges qui mala dissipare solent. Prov. 19, rex qui sedet in solio etc. sed erunt tyranni, per tyrannidem alios opprimentes: unde dicit: tamquam reges de talibus dicitur, Eccles. 10, rex insipiens perdet populum suum. Una hora, et modico tempore, scilicet tribus annis et dimidio, quibus cum suo capite Antichristo regnabunt. Et dicit: una hora, ad significandum temporis brevitatem. Deinde ostendit gradus potestatis; quia eorum potestas erit sub potestate Antichristi: unde sequitur: post bestiam, idest post Antichristum sive post Diabolum dominantem in Antichristo. Et dicit, post, non ordine temporis, sed ordine sive gradu potestatis; quia potestas Antichristi, per quem dominabitur Diabolus, major erit potestate ipsorum et ipsi erunt Antichristo subjecti: unde Daniel. 7, alius consurget post eos et ipse potentior erit prioribus. Vel, post bestiam, idest sequentes Diabolum regnantem in Antichristo et servientes eidem. Hi unum. Hic ostendit eorum perversitatem. Et primo per comparationem ad Diabolum cui omnia attribuent, et potestatem. Secundo per comparationem ad Christum quem impugnabunt, hic cum agno. Dicit igitur: hi, scilicet reges praedicti. Unum consilium, idest unam voluntatem, unum studium. Habent, id habebunt; loquitur enim pro illo tempore. Unum inquam, consilium ad impugnandum fidem Christi et exaltandum nomen Antichristi. Sed, sicut dicitur in Psalm. dominus consilia gentium dissipat et cetera. Tradent bestiae, idest Diabolo regnanti in Antichristo. Virtutem, idest potentiam nocendi fidelibus et operandi magna. Et potestatem suam, idest dominationem quam super alios habebunt. Virtus ergo respicit operationem. Potestas dominationem: quasi dicat: Diabolo praesidente in Antichristo attribuent omnia: attribuendo enim Antichristo cui obedient; attribuent Diabolo, cum tamen dicatur, Rom. 13, non est enim potestas nisi a Deo. Hi cum agno, idest Christo innocente pio et pro nobis immolato pugnabunt, fidem Christi blasphemiis impugnando et fideles persequendo, ut fides ejus extinguatur et ejus cultores pervertantur. Daniel. 7, sermones contra excelsum loquitur et sancta altissimi conteret. Et agnus. Hic ostendit illorum cornuum sive regum dejectionem, quae fiet per Christum et suos fideles. Unde primo ostenduntur dejiciendi a Christo. Secundo a familia Christi, et qui cum illo. Contra primum. Primo praedicitur Christi victoria. Secundo ostenditur victoris potentia, quoniam dominus. Dicit igitur: et agnus vincet illos, dando suis fidelibus constantiam, per quam vincant hostes fidei, et damnando tandem eosdem. Sed quare non dicitur, leo vincet, cum leo potius dicat potentiam ad vincendum? Respondeo: ut sic notetur cum victoria modus vincendi; scilicet per patientiam et sustinentiam adversorum quae erit in fidelibus per virtutem exempli ipsius agni, qui omnia patienter sustinuit et quasi agnus coram tondente obmutuit: sic erit in ejus membris. Quoniam: quasi dicat: et poterit eos vincere. Quoniam dominus dominorum est et rex regum. Ostenditur ergo habere dominationem super omnes dominantes, tum in generali, tum in speciali: et per hoc patet quod non est aliquis qui possit ei resistere, cum sit Deus et dominus omnium: infra 19, et habet in vestimento et cetera. Et qui cum illo sunt, per adhaerentiam amoris et conformitatem unionis. Ipsi dico, vocati per justificationem. Tunc enim vocat efficaciter cum justificat, vel per praedicationem. Et electi per praedestinationem et fideles per fidei perfectionem, ad quam tria requiruntur: scilicet credulitas cordis, confessio oris. Rom. 10, corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Item exercitium operis. Jacob. 2, fides sine operibus mortua est. Tales inquam, vincent illos reges, per fidei constantiam et adversorum tolerantiam. Agnus ergo vincet illos, sicut victor principalis; justi sicut victores secundarii. Agnus vincet illos, suos milites roborando; justi vero ejus gratiae cooperando per industriam liberi arbitrii; et ideo sublimabuntur cum ipso Christo. Supra 3, qui vincit dabo ei sedere mecum et cetera. Et dixit mihi. Hic ponitur expositio de aquis de quibus supra eodem. Dicit igitur: et dixit mihi, scilicet Angelus. Aquae quas vidisti, aliqui libri habent aquas quas vidisti: et sic ordina: aquae quas vidisti. Ubi, idest super quas, meretrix sedet, tangit illud quod dictum est supra eodem: ostendam tibi damnationem et cetera. Populi sunt. Populi quo ad eos qui habent legem, ut Judaei; gentes quo ad eos qui sunt diversorum idiomatum in gentibus, ut sit endiadis. Gentes et linguae, idest gentes diversarum linguarum, vel populi quos distinguunt diversae civitates. Gentes, quas distinguunt diversae sectae. Et linguae, idest multitudines hominum, quos distinguunt diversae linguae: quasi dicat: aquae illae signant malos homines ex omni hominum diversitate collectos. Aquae enim labilis naturae sunt et fluidae; similiter mali per diversa fluunt vitia et decurrunt paulatim ad Inferos. Super malos dicitur sedere meretrix, quia multitudo hominum magis perversorum quasi dominatur super alios malos et pertrahit eos ad multiplicia mala: unde Antichristus qui nondum apparuit, jam regnat super malos praesentes, quia omnes mali membra sunt Antichristi, secundum beatum Gregorium, etiam antequam Antichristus appareat: multitudo autem perversorum alios pervertentium dicitur meretrix, quia fornicantur cum Daemonibus adorando idola, vel sequendo alios errores, vel adhaerendo aliis peccatis, et quia alios ad se quasi meretrix attrahunt, faciendo eos sibi per consectationem errorum vel aliorum peccatorum delectabiliter adhaerere; et per hoc eos separant a vero sponso, ut dictum est supra. Et decem cornua. Hic iterum redit ad exequendum de cornibus bestiae: et ostendit quod non debemus conformari praemissae meretrici, quam hic fornicariam vocat, idest societati sive multitudini perversorum alios pervertentium, quia illi qui eidem adhaerent tamdem dolebunt. Specialiter autem ostendit hic, hoc de cornibus, idest regibus praemissis, et ipsa fornicaria, propter suam nequitiam damnabitur: cujus damnationis erunt participes qui in culpa fuerunt conformes. Primo ergo ostendit odium cornuum ad fornicariam. Secundo ostendit eam per ipsos esse damnandam, et desolatam. Tertio ostendit circa hoc permissionem divinam, Deus enim. Damnationem autem fornicariae quae erit ex confoederatione et conformitate sui ad ponentes in malo, ostendit primo quantum ad poenam damni. Secundo quantum ad poenam sensus, et carnes ejus. Poena autem damni erit, quia omni bono evacuabitur. Hoc autem damnum sive evacuatio describitur, inquantum molestat humanum affectum, cum dicitur: et desolatam. Item inquantum privat bonum dilectum, sive optatum, et nudam. Circa poenam sensus notatur quod potentes, per hoc quod innuuntur hic nomine fornicariae, erunt eis causa damnationis, et iterum gaudebunt de malis sive afflictionibus eorum. Primo ergo ostendit eorum gaudium de malo sive afflictione fornicariae. Secundo ostendit eos futuros eidem causam Gehennae, et ipsam. Dicit igitur: et cornua decem, hoc est praemissi decem reges, in quibus etiam alii pravi potentes intelliguntur. Quae vidisti in bestia, supra eodem, quia bestia, hoc est Diabolus per hos impugnat fideles et fidem Catholicam. Hi, scilicet reges et potentes. Quod autem dicitur, hi, refertur ad illud quod intelligitur et signatur per cornua. Odient, idest odio habebunt. Fornicariam, idest multitudinum hominum magis perversorum, qui eos stimulaverunt ad malum, sicut sunt haeretici et alii hujusmodi, et sicut erunt pseudo apostoli Antichristi. Talium multitudo dicitur hic fornicaria, et supra meretrix, quia verbo et exemplo facit homines fornicari a Deo vero sponso, per errores et alia peccata. Hanc fornicariam, idest pseudo apostolos Antichristi et alios hominum perversores, habebunt odio reges et alii potentes post mortem Antichristi, quando cognoscent se per eos fuisse deceptos, videntes Antichristum viliter mortuum et dejectum: ipsa etiam fornicatrix, quia decepit eos, damnabitur: cujus damnationis concausa erunt ipsi, quia juverunt eam in malis: unde sequitur: et desolatam facient eam, idest facient eam esse sine consolatione omnis boni in Inferno, ubi omnis consolatio quae fuerat cessat et alia mala recompensantur, per hoc quod fuerunt fornicariae causa malorum adjuvando per vim potestatis suae ad nequitiam. Et nudam, omni bono quod ante habuerat vel dilexit ante. Omni enim bono, quod cedat in complacentiam, nudi erunt damnati in Inferno. Ezech. 23, dimittent te nudam et ignominia plenam. Et carnes ejus manducabunt, idest delectabuntur in ejus afflictionibus, sive praesentibus sive gehennalibus. Et est modus loquendi. Manducare enim dicitur carnes alterius, qui ita delectatur in ejus poena ac si cum sapore et desiderio comederet carnes ipsius. Sed si potentes habent odio perversitatem hominum alios pervertentium, videtur quod poeniteant; quomodo ergo gaudent de alieno malo? Respondeo. Dicendum, quod cognoscent perversitatem talium, non tamen vere et sufficienter poenitebunt multi ex potentibus, sicut sequitur: Deus enim dedit in corda ipsorum. Contingit enim videre deceptionem suam sine poenitentia sufficienti; sicut Judas vidit se male fecisse, sed non vere et sufficienter poenituit, licet aliqua poenitentia duceretur: unde Matth. 27, tunc videns Judas et cetera. Tandem autem per participationem et promotionem in peccatis erunt fornicariae causa ignis aeterni: unde sequitur: et ipsam igne aeterno concremabunt, idest causa erunt ut perfecte cremetur. Et ita patet quam malum est adhaerere impiis; quia adhaerentes aliis, faciunt alios damnari, et similiter e contrario et utrique involvuntur. Isa. 33, spinae congregatae igni comburentur. Quod autem potentes sint adjutores et promotores aliorum in peccatis, prius tamen excitati ab eis, hoc fiet permittente Deo. Unde sequitur: Deus enim, ita dico quod concremabunt eam igni, per hoc quod juvabit ad vitia. Deus enim dedit in corda, idest in libero arbitrio, vel voluntates. Eorum, scilicet regum et potentum. Dedit inquam per justam permissionem cum potentes essent in fervore malitiae. Ut faciant quod placitum est illi, scilicet fornicariae. Potentes enim tempore Antichristi obedient fornicariae, scilicet pseudo apostolis Antichristi et consimilibus in persequendo violenter fideles; et hoc erit permissione divina ad bonum electorum. Dedit etiam Deus ut dent regnum suum, idest dominationem suam attribuant Diabolo operanti in Antichristo, et se ab eo regi permittant. Vel aliter. Dedit in corda eorum, hoc non mutatur, ut faciant quod placitum est illi, scilicet bestiae, hoc est Diabolo: unde quasi exponendo in speciali subditur. Ut dent regnum suum bestiae, idest ut dominationem suam Diabolo, qui erunt in Antichristo attribuant, ut dictum est, et ei serviant. Rom. 1, tradidit eos in reprobum sensum et cetera. Donec consummentur, idest impleantur. Verba Dei, quae dixit per prophetas de praemiatione bonorum et damnatione malorum. Quasi dicat: potentes pravi usque ad diem judicii, permittente Deo, servient Diabolo. Job 21, in diem perditionis servatur malus. Sed quid est quod dicitur, Deus enim dedit et cetera? Quia secundum hoc Deus videtur esse causa, quod homines sint mali. Respondeo. Quaedam dicuntur de Deo positive, ut creare, justificare: quaedam negative, ut cum dicitur indurare vel interponere, inducere: hoc enim dicitur, non quia ipse immittat duritiam, vel faciat tentationi succumbere; sed quia non emollit et in tentatione constantiam non tribuit, et sic homo succumbit. Similiter dicitur dare in corda pravorum ut male faciant; idest permittet hoc cadere in corda ipsorum; unde negative non positive accipitur. Dum enim non tenet corda hominum, sine freno currunt ad mala. Et mulier. Quia de muliere nondum exposuerat, ideo nunc exponitur: et quia hoc facilius per se potest intelligi, ideo forsan ultimo exponitur. Dicit igitur, et mulier quam vidisti, supra eodem, est civitas, idest collectio sive numerositas perversorum conformium in malo: quod notatur per unitatem civium in civitate, magna, propter numerositatis eorum multiplicitatem, ex vitiorum magnitudine. Multitudo perversorum dicitur mulier propterea quia ad malum emollit. Civitas, quia multos colligit, magna, quia quasi numerum excedit, vel quia enormiter offendit. Meretrix, quia homines a Deo disjungit. Babylon, quia se in vitiis confudit, sive involvit. Quae habet regnum, idest dominium, super reges terrae, idest super potentes diligentes terram. Societas enim impiorum, qui plus quam alii sunt studiosi ad malum, quae dicitur hic mulier et meretrix et civitas magna, trahit potentes ad nutum suae voluntatis; sicut videmus quod haeretici multos principes trahunt: et hoc maxime erit tempore Antichristi. Si autem mulier dicatur multitudo malorum communiter, tunc mulier dicitur habere regnum, idest dominium super reges terrae; quia vitia quae sunt in malis communiter dominantur specialiter in multis majoribus et potentioribus; quia potestas dominationis, dat eis superbiam et audaciam peccandi. Sed objicitur, quia multi reges et potentes sunt qui dominium tenent: quomodo ergo dicitur, quae habet regnum super reges terrae? Et videtur loqui sine distinctione? Respondeo: per hoc dicitur reges terrae, idest diligentes terram: unde non loquitur de omnibus potentibus, cum multi sint boni, sed de pravis.