 |
|---|
Textum Parmae 1869 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit
|
|---|
[89020] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 4 Post haec vidi et cetera. Hucusque durat prima visio, quae fuit de correctione universalis Ecclesiae, secundum omne tempus et statum. Hic incipit secunda visio, quae est de revelatione mysteriorum. Et est satis competens ordo secretorum. Et dividitur haec visio in tres partes, secundum ea quae revelantur. Prima est de sedente in throno et ornatu ejus; et durat per totum istud capitulum. Secunda est de libro signato et signaculis ejus, et agno aperiente ipsum; et durat per totum quintum capitulum. Tertia est de consequentibus ad apertionem libri; et durat per sextum et septimum capitulum. Et distinguitur secunda visio in tres partes. Prima, qua videtur sedens in throno, pertinet ad contemplationem potentiae. Secunda, qua videntur consequentia ad apertionem libri et solutionem sigillorum ejus, pertinet ad statum universalis Ecclesiae. Dividitur autem istud capitulum in septem partes. In prima dicit Joannes se vidisse ostium caeli apertum, et audisse vocem invitantem ad ascensum caeli. Secunda pars est de ascensu. Joan. ibi, post haec. Tertia de iis, quae vidit Joannes, ibi, et ecce sedes. Quarta determinat qualis erat sedens et sedes, ibi, et qui sedebat. Quinta ostendit, quae et qualia circuibant sedem, ibi, et in circuitu. Sexta determinat, quae procedebant de throno, sive de sede, ibi, de throno. Septima agit de animalibus quatuor, quae erant in medio in circuitu sedis, ibi, et in medio sedis et cetera. Et notandum quod haec visio respicit universalem statum Ecclesiae a principio usque ad finem. Unde quaedam dicit de ultimis fidelibus et passionibus eorum. Quaedam de iis, quae passi sunt fideles ante Christi incarnationem: quae omnia valent ad exhortationem, et praemunitionem praesentium. Et ideo quia nemo idoneus est pati tribulationes, nisi correxerit maleacta, bene haec visio, quae est de exhortatione, sequitur primam, quae est de correctione. Sic ergo post haec non tempore sed ordine, vidi, id est revelationem seu visionem habui. Et ecce, admirationem et evidentiam notat, ostium apertum, supple erat in caelo. Nomine caeli intelligi potest Ecclesia militans, quia dicitur caelum propter sublimitatem vitae quam habet, propter claritatem scientiae qua fulget, propter stellarum id est fidelium varietates quas continet. Unde Matth. 13, simile est regnum caelorum sagenae missae in mari, et ex omni genere piscium congreganti et cetera. Hujus caeli ostium est Christus, unde Joan. 10, ego, sum ostium. Hoc ostium nulli clauditur, neminem venientem ad se repellit. Unde quicumque excluditur, vel non ingreditur, non ostii sed sui culpa est. Unde Joan. 5, omne quod dat mihi pater, ad me venit; et eum qui venit ad me, non ejiciam foras. Item nomine caeli potest intelligi Scriptura sacra: et dicitur caelum a celando, quia sub littera celatur multiplex intelligentia; et ejus ostium intelligitur Christus, quia per ipsum intelligentia solvitur Scripturarum. Unde Eccl. 5, omnis sapientia a domino Deo est. Vel certe ostium Scripturarum, est obscuritas figurarum, quae usque ad Christum clausae fuerunt, ita ut pauci intellexerint aliquid de Scripturis. Unde Psal. tenebrosa aqua in nubibus aeris, idest obscura Scriptura in lege et prophetis. Sed quando venit Christus, qui est lux vera, recessit obscuritas figurarum, et patuit ostium Scripturarum. Unde Proverb. 27, aperta sunt prata, et apparuerunt herbae virentes. Clavis qua apertum est ostium, est humilitas orationis. Isa. 1, si quis vestrum indiget sapientia et cetera. Eccl. 35, oratio humiliantis se penetrabit nubes, idest Scripturarum obscurationes. Matth. 18, nisi conversi fueritis et efficiamini sicut parvuli et cetera. Apoc. 3, ecce dedi coram te ostium apertum quod nemo potest claudere, quia modicam habes virtutem, idest humilitatem, quae modicam facit animam, inquantum ad sui reputationem. Et vox ista quam audivi, id est vetus testamentum quod praecedit novum, fuit tamquam tubae loquentis mecum, id est terribilis et obscura, et invitans ad praelium. Unde Isa. 40, clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam. Dicens, ascende huc scilicet ad ostium. Totum enim vetus testamentum ad Christum transmittit, nec aliud loquitur nisi Christum. Unde Matth. 17, cum Petrus et Jacobus et Joannes primo vidissent cum Jesu Moysen et Eliam, statim sequitur: et levantes oculos neminem viderunt, nisi Jesum solum. Mich. 4, erit in novissimis diebus praeparatus mons domus domini in vertice montium, et fluent ad eum omnes gentes. Mons iste Christus est, domus domini Ecclesia; hoc est Joannem ad ostium ascendere, quod omnes gentes ad montem fluere. Dicitur ergo Joanni, et cum illo cuilibet fideli. Ascende huc. Non corporis motu, sed mentis intuitu. Et ostendam tibi, quae oportet fieri cito, id est in praesenti, quod comparatum aeternitati, brevissimum est. Vel sic: ascende huc scilicet ad sensum spiritualem. Quasi dicat: noli morari in superficie litterae. In quo arguit duritiam et pigritiam Judaeorum, qui adhuc ad radicem montis expectant cum asino, idest cum sensu stolido, ut dicitur Gen. 32. Et ostendam tibi, quae oportet fieri cito, scilicet ante finem mundi, qui cito erit. 1 Joan. 2, filioli mei, novissima hora est. Joel 1, a, a, a, quia prope est dies domini. Ter dicit a propter tria, quae fient. Tria erunt in judicio, quae timorem, et dolorem incutient. Primum erit vocatio ad judicium. De qua dicitur 1 Cor. 15: canet enim tuba et mortui et cetera. 1 Thess. 4. Ipse dominus in jussu et in voce Archangeli, et in tuba Dei descendet de caelo; et mortui, qui in Christo sunt et cetera. Et Hieronymus de hac voce dicit, sive bibam, sive comedam, sive aliud quid faciam, semper videtur auribus meis insonare illa tuba terribilis. O vos omnes qui jacetis in sepulchris, surgite et venite ad judicium salvatoris. Secundum erit improperatio reproborum, qui non fecerunt quod facere debuerunt. Unde Matth. 25, esurivi et cetera. Tertium sententiae erit promulgatio. De qua Matth. 25, ite maledicti et cetera. Item prima vox quam audivit Joannes fuit vox Angeli, qui ista nuntiabat ei, quae tubae comparabatur. Quia vocem angelicam seu inspirationem divinam, humana fragilitas vix ferre potest. De qua voce dicitur Act. 2, factum est repente de caelo sonus advenientis spiritus vehementis. Unde sensus est, et vox prima, idest vox angelica, seu inspiratio divina, quae dicitur prima respectu vocis corporeae, quae posterior est et tempore et dignitate et causalitate. Tamquam tubae, quia invitabat ad praelium, id est contra Diaboli tentamenta, contra mundi blandimenta, contra carnis oblectamenta, et ad convivium Christi, et ad festum caeli. Loquentis mecum, id est in me, scilicet intus in mente juxta illud Psalm. audiam quid loquatur in me dominus Deus. Sic differunt vox spiritualis, et vox corporalis. Quia spiritualis vox loquitur in homine, corporalis ad hominem. Spiritualis formatur intus in mente. Corporalis intus in aure, sive in aere. Vel mecum, id est non mihi dissentienti, sed mihi concordanti. Quia mens ejus loquenti rationabiliter consentiebat. Et ex hoc patet quod idem desiderabat, quod Angelus admonebat dicens, ascende huc, id est erige mentem, dilata visum, et quae oculis carnis non potes cernere, mentis intuitu contemplare. Et ostendam tibi, post ascensum, quae oportet fieri cito, scilicet tribulationes et persecutiones, et postea consolationem et remunerationes majores. 1 Petr. 2, praenuncians eas, quae in Christo sunt passiones, et posteriores glorias. Post haec statim, id est hoc audito, fui in spiritu, id est in spirituali contemplatione. Non enim intelligendum est quod spiritus ejus fuerit a corpore separatus; sed virtus divina sublevavit mentem ipsius ad contemplanda mysteria ista, ita quod nihil vidit vel audivit corporaliter; sed totus spiritualiter raptus in extasi, ita tamen ut scribere possit. Statim. Dicit contra pigros, qui semper procrastinant, quod eis praecipitur faciendum, voce corvorum dicentes cras. Sed vera obedientia statim parata invenitur. Unde Bernardus, verus obediens mandatum non procrastinat, sed statim parat auditui aures, linguam voci, pedes itineri, et manus operi, et se totum intus recolligit ut mandatum peragat imperantis. Gen. 18, festinavit Abraham ad Saram dixitque ei, accelera, tria sata similae commisce et cetera. Dicit ibi Origenes, accelerat Sara, currit Abraham, festinat puer, nullus piger in domo justi. Et ecce sedes et cetera. Sedes Christi est coetus praelatorum, et chorus Angelorum, in quibus ipse sedet et judicat; nec solum ii, sed omnes boni; sed ii maxime, per quos aliquos regit. Unde Psalm. regnabit dominus super gentes, Deus sedet super sedem sanctam suam. Isa. ultimo, caelum mihi sedes est et cetera. Sedens super sedem Christus est, qui praesidet Angelis et praelatis, et elevatur super omnem creaturam angelicam et humanam. Unde Isa. 6, vidi dominum sedentem super solium excelsum et elevatum. Determinans ergo Joannes, quae viderit, dicit, et ecce sedes, id est coetus praelatorum, et chorus Angelorum. Posita, id est ordinata, erat in caelo, id est in Ecclesia fide et miraculis coruscante, sicut caelum luminibus. Psal. dominus in caelo sedes ejus. Item paravit in judicio thronum suum. Et alibi. Sedisti super thronum, qui judicas justitiam. Et super sedem sedens Christus scilicet omnes dignitate excedens, et potestate regens. Joan. 3, qui de caelo venit super omnes est, supra primo. Christus inter candelabra dicitur ambulare; nunc vero super sedem sedere. Et tamen idem significatur hic per sedem, quod ibi per candelabra; scilicet coetus doctorum, seu praelatorum. Sed Christus ibi ambulat discutiens, et inquirens merita singulorum. Hic sedet judicans et reddens singulis secundum merita eorum. Ibi ambulat quaerens requiem, hic sedet inventa requie. Ibi ambulat in medio ut socius, hic sedet supra sedem ut dominus. Nota quod dicitur sedes posita: nam praelati per positionem statuuntur in Ecclesia; et ideo poni dicuntur, quia deponi possunt. Quicquid est ponibile, est deponibile secundum artem. Joan. 15, posui vos et cetera. Act. 20, attendite vobis et cetera. Deinde ostendit Joannes qualis est iste sedens, et qui sedebat similis erat aspectui lapidis jaspidis, et sardinis. Duplici lapidi assimilatur Christus, ad demonstrandum duplicem naturam in Christo, divinam scilicet, et humanam, ex quarum contemplatione est vita aeterna. Sicut dicitur Joan. 17, haec est vita aeterna, ut cognoscant te solum Deum, et quem misisti Jesum Christum. Divina natura in lapide jaspidis designatur, humana vero in lapide sardinis. Jaspis siquidem viridem habet colorem, viriditas autem inter omnes colores magis delectat et confortat visum: sic divinitatis species super omnia intelligibilia magis delectat et confortat intellectum. Sardix vero rubeum habet colorem, et Christi humanitas rubricata fuit sanguine passionis. Unde Isa. 63, quare ergo rubrum est vestimentum tuum? In hac ergo visione consistit totius hominis beatitudo. Ut sive intus ingrediatur homo, per intellectum ad conspiciendam divinitatem, sive foras egrediatur per sensum, ad videndam humanitatem, in suo salvatore pascua inveniat. Intus in aspectu divinitatis, foris in aspectu humanitatis. Unde Augustinus in libro de spiritu et anima: ideo totum assumpsit hominem Deus, ut totum in se beatificaret. Posita autem descriptione sedentis, describit sedem dicens, et iris erat in circuitu sedis, similis visioni smaragdinae. Smaragdus viridis est et rubeus, et significat divinitatem et humanitatem Christi: delectat et confortat visum, quia in ejus visione tota felicitas hominis consistit. Iris significat pacem: unde Genes. 9 dicitur, arcum meum ponam in nubibus et erit signum foederis inter me et terram. Unde iris proprie significat propitiationem Dei ad fideles per gratiam Baptismi qui signatur in iride per colorem ceruleum, sive per rubeum quo significatur virtus Baptismi per sanguinem. Et per haec duo ad nos transit protectio divinae propitiationis. Sequitur. Et in circuitu sedis sedilia vigintiquatuor et cetera. Hic describitur Ecclesia per sedem designata: et dicit: in circuitu sedis, idest ad protectionem Ecclesiae petita sunt sedilia, idest libri veteris ac novi testamenti, in quibus debet anima sedere et quiescere et pasci. Psalm. in loco pascuae ibi me collocavit. Et super thronos vigintiquatuor, idest super illa sedilia, scilicet in intelligentia spirituali sedent seniores, idest rectores et pastores aliorum, qui dicuntur vigintiquatuor propter dignitatem duodecim patriarcharum, et propter dignitatem duodecim apostolorum, licet longe major sit numerus doctorum utriusque testamenti. Dicuntur etiam seniores propter prudentiam. Job 12, in antiquis est sapientia. Dicuntur etiam sedentes propter justitiam, quia sic meditari debent et quiescere in Scriptura, ut seipsos districte judicent et etiam aliis justitiam exhibeant. Unde Gregorius, dignum est ut cum aliena corrigimus, prius nostra metiamur. Sequitur, circumamicti vestimentis albis, idest per temperantiam ceterasque virtutes sint undecumque vestiti indumentis temperantiae, misericordiae, fortitudinis et ceterarum virtutum. Et in capitibus eorum, idest in mentibus eorum, coronae aureae, idest signa victoriae ex virtute fortitudinis acquisitae. Et dicitur in capitibus; quia sicut caput est superior pars corporis, ita mens est dignior pars animae, quae regit vires inferiores. Dicuntur istae coronae aureae propter eorum pretiositatem; quia sicut aurum pretiosissimum est inter omnia metalla, ita pretiosissimum est vincere bella peccati. Sequitur. Et de throno procedebant fulgura et cetera. Hic agit de his quae procedebant a sede: quae sunt tria, scilicet fulgura, voces et tonitrua: unde dicit: et de throno, idest de Ecclesia, procedebant fulgura, scilicet miraculorum, quae terrent et illuminant. Psalm. fulgura corruscationes et conturbabis eos. Et voces, idest admonitiones de vitandis malis, augendis bonis et desiderandis praemiis. Cant. 2, vox tua dulcis et cetera. Et tonitrua, idest arguitiones et comminationes. Psalm. vox tonitrui tui in rota. Et septem lampades ardentes, idest septem dona spiritus sancti quae illuminant ad instar lampadis; quae dicuntur ardentes, quia per effectum accendunt. Unde judicum 7, legitur quod Gedeon lumine lampadarum adjutus fuit in nocte ut hostes vinceret. Hae lampades erant ante thronum, idest ante Ecclesiam, quia gratia donorum omnibus parata est, qui sunt sedes Dei. 1 Petr. 1, sperate in eam quae vobis offertur gratiam. Et in conspectu sedis, idest in evidentiam Ecclesiae, tamquam mare vitreum simile chrystallo. Mare triplex est effectus Baptismi; videlicet sinceritas a culpa, claritas innocentiae et firmitas contra vitia. De prima dicitur Act. 3, baptizetur unusquisque vestrum, in nomine domini nostri Jesu Christi in remissionem peccatorum et cetera. De secundo dicitur Sap. 1, clara est quae et cetera. De tertio dicitur in Psalm. in corde meo abscondi eloquia tua, ut non peccem tibi. Per hoc mare etiam potest intelligi Scriptura quae habet triplicem praedictum effectum. Verbum enim domini mundat, clarificat et firmat. Hoc mare in conspectu sedis dicitur, quia frequenter meditandum est in Scriptura; et comparatur vitro; quia sicut vitrum ostendit rem, sed non plene, ita Scriptura ostendit Deum, sed non perfecte. Sequitur, et in medio sedis et cetera. Hic describit ea quae erant in medio sedis, idest Ecclesiae erant quatuor animalia, idest quatuor Evangelistae qui sunt in medio et in circuitu Ecclesiae ad disponendum et regendum et ad protegendum, quia per doctrinam scriptam ab apostolis disponitur, regitur et protegitur Ecclesia. Regitur enim ut recte vivat, disponitur ut bene sit ordinata, protegitur ne succumbat. De istis quatuor animalibus legitur Ezechielis 1, et dicuntur esse plena oculis, idest caelesti cognitione et salubri consideratione, ante, quantum ad bona tenenda, et retro, quantum ad vitia contemnenda. Philipp. 3, quae quidem retro sunt et cetera. Et animal primum simile leoni: quasi dicat: primum animal habebat figuram leonis et per illud intelligitur Marcus, quia in ejus Evangelio apparuit fortitudo Christi clarius quam in ceteris. Per vitulum intelligitur Lucas, qui Christi sacerdotium descripsit: per hominem vero Matthaeus intelligitur qui nascentem dominum plenissime describit: per aquilam vero Joannes qui de divinitate Christus altius ceteris locutus est. Per haec animalia, item praedicatores designari possunt qui quatuor praedicare debent: scilicet credenda, agenda, vitanda et desideranda. Quilibet praedicator igitur debet esse leo per fortitudinem, vitulus per mortificationem, homo per discretionem, aquila per contemplationem. De primo dicitur Proverb. 30, leo fortissimus bestiarum et cetera. De secundo legitur 1 Corinth. 9, castigo corpus meum et in servitutem redigo. De tertio dicitur Proverb. 4, oculi tui recte et cetera. De quarto Job 38, aquila de longe contemplatur escam et cetera. Et quatuor animalia et cetera. Quilibet enim Evangelista sex dotes spirituales habuit in sex alis designatas, quibus et se ipsos et alios provehant ad sublimia. Hae alae sunt, fides certa, operatio perfecta, intelligentia Scripturarum, zelus animarum, caritas ad Deum, et desiderium supernorum. Et quia vigilantia maxime necessaria est, ideo multa dicit de oculorum multiplicitate; ideo subjungitur, et in circuitu, quod intelligitur quo ad exemplum exterioris conversationis, respectu proximi. Et intus, quo ad munditiam internae conscientiae. De primo dicitur Malach. 2, vos autem recessistis et cetera. De secundo vero legitur in Psalmis, omnis gloria ejus ab intus. Haec animalia describuntur esse plena oculis propter vigilantiam magnam. Unde Gregorius super hunc locum dicit: quisquis exteriora sua honeste disponit, sed interiora negligit, in circuitu oculos habet sed intus non habet. At sancti viri exteriora sua circumspiciunt, ut sint bonorum exemplo. Matth. 5, sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent patrem vestrum qui in caelis est. Et interiora sua vigilanter attendunt dum se interni judicis oculis irreprehensibiles parant, quia omnia nuda et aperta sunt oculis Dei. Praedicatores item, qui, ut dictum est, per quatuor intelliguntur animalia, sex alas habere debent: scilicet legem naturae, legem Moysi, prophetarum doctrinam, Evangelium, documenta apostolorum et eruditiones sanctorum: et ex his fundamentum medicationis a quolibet praedicatore sumi debet. Quilibet item fidelis habere sex alas debet: quae sunt fides, operatio, injuriarum remissio, bonorum largitio, abstinentia et labor. Fides et operatio respiciunt Deum, injuriarum remissio et bonorum largitio considerantur quo ad proximum, abstinentia et labor diriguntur ad se ipsum. Et requiem non habebant, quantum ad vocem laudantium, quia laus eorum continua erat. Die ac nocte, idest in prosperis et adversis non cessabant laudare Deum. Unde sancti, sive tribulentur, sive prosperis afficiantur, semper Deum laudant et ipsi gratias agunt. Job 1, si bona suscepimus de manu domini, mala autem quare non sustineamus? Dominus dedit, dominus abstulit: sit nomen domini benedictum. Psalm. in lege ejus meditabitur die ac nocte. Et apostolus Paulus dixit, petendam esse salutem per arma justitiae a dextris et a sinistris, per infamiam et bonam famam. Quidam tantum laudant Deum in prosperis. Zach. 11, benedictus dominus divites facti sumus et cetera. Psalm. confitebitur tibi cum benefeceris ei. Quidam vero laudant Deum in adversis tantum. Psalm. clamaverunt ad dominum cum tribularentur et cetera. At sancti viri omni tempore Deum laudant, juxta illud Psalm. benedicam dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo. Vel die ac nocte, idest continue. Et dicebant: sanctus, sanctus, sanctus. Hic apostolus ostendit formam laudis: et tangit multiplicem laudem. Sed in repetitione trina ostenditur Trinitas personarum et unitas essentiae, ibi: dominus, et in dominando aeternitas, ibi; qui erat, et in essendo immutabilitas, ibi: et qui venturus est, ergo sanctus, sanctus, sanctus, ter dicitur propter Trinitatem personarum; et dicitur sanctus ut invitet nos ad vitae sanctitatem, juxta illud, sancti estote quia ego sanctus sum. Et Paulus: elegit nos in ipso ante mundi constitutionem ut essemus sancti et immaculati in conspectu ejus et cetera. Haec enim sanctitas est tantae virtutis, ut vigilare sine ea nihil sit acceptum Deo qui dicitur omnis sanctitatis principium. Haec fides de Deo uno et trino non solum est novorum fidelium, sed etiam antiquorum hominum, qui quodam lumine illustrati, licet a longe, cognoverunt Deum sub unitate essentiae et personarum Trinitate. Per haec animalia, possunt intelligi praedicatores qui fuerunt in utroque testamento. Hi namque praesident subditis in duobus; scilicet in praedicando et vigilando; hoc enim est praedicatorum officium. Euntes (inquit dominus) in universum mundum, praedicate Evangelium; et Paulus tantum se (inquit) missum ad evangelizandum et non baptizandum. Debent etiam vigilare per pastorale officium, quia pastoris est super gregem suum vigilias facere. Pastores (inquit Lucas) erant in regione eadem vigilantes et custodientes vigilias noctis et cetera. Divus Gregorius loquens de fide novorum ac veterum patrum inquit: una fuit fides veterum et novorum patrum, et omnipotentem Deum trinum crediderunt. Ecce namque Joannes in sua revelatione dicit, quod animalia quatuor in caelo clamabant, sanctus, sanctus, sanctus, dominus Deus omnipotens. In domino enim notatur unitas essentiae dum dicitur dominus et non domini sive dii. Dicitur etiam dominus quasi dominans, omnibus enim dominatur. Esther 12, dominus omnium tu es. In Deo item notatur naturae unitas, juxta illud, Psalm. vacate et videte quoniam ego sum Deus. Hoc enim nomen excelsum est, amabile, reverendum et magnificandum. Unde infra 15, magna et mirabilia tua, domine Deus omnipotens: quis non timebit te et magnificabit nomen tuum? Omnipotens. Hic ostenditur infinita potentia Dei quae nisi esset una non esset infinita. Licet autem divinitas prius consideranda esset, praemittitur tamen dominatio divinitati, quia per notitiam universalis dominationis, devenimus in cognitionem omnipotentiae ac divinitatis. Praeterea adduntur haec nomina, dominus et omnipotens, ad manifestandam virtutem nominis Dei, qui erat: quasi dicat: mundus non erat et iste dominus erat. Unde Joan. 1, in principio erat verbum, et verbum erat apud Deum et cetera. Et in libro Sap. dicitur, quando legem ponebat aquis, quando circumdabat mari terminum suum, quando appendebat fundamenta terrae, quando certa lege et gyro vallabat abyssos, quando aethera firmabat sursum, cum eo eram cuncta componens et cetera. Augustinus: in principio, idest in verbo, creavit Deus caelum et terram. Psalm. ex utero ante Luciferum genui te. Unde notatur esse sine principio, 2 Machab. 1, domine Deus omnium creator omnipotens et aeternus et qui es immutabiliter et cetera. Vel, qui erat, singularis per omnia in esse divino, respectu cujus, omnia quasi non sunt, et qui venturus est: quasi dicat: tota Trinitas veniet ad judicandum, licet solus filius visibiliter et corporaliter appareat. Quamvis autem Deus ubique sit et nullibi venire possit de novo, venire tamen secundum locum est proprium Christo, et secundum effectum justitiae venire est proprium Trinitatis quae per effectum justitiae manifestatur. Et venturus est omnino, etsi plurimi fuerint, qui hoc non crediderint, dicentes hoc esse impossibile, cum Deus ab initio omnia creaverit ut perpetuo durent, et temporum vicissitudo nunquam sit terminanda, et quod est futurum sit, et quod futurum est, jam sit pluries factum. Contra istos loquuntur prophetae, loquuntur apostoli, loquitur etiam ipse Christus qui etsi diem sui adventus non manifestaverit, tamen se venturum praedicit. Huc respicit virginum fatuarum parabola, huc ficulneae et arborum similitudo, in quibus nos vigilantes et praeparatos esse studeamus docet. Unde inquit: media nocte clamor factus est, ecce sponsus venit. Et alibi, videte ficulneam et omnes arbores cum producunt jam ex se fructum et cetera. Conemur igitur vigilare et inveniri parati, ne repentinus super nos veniat interitus, quia dies domini, sicut fur ita in nocte veniet. De his qui diem adventus domini negaverunt loquitur Petrus, 2 Petr. 3, venient in novissimis diebus in deceptionem illusores juxta proprias concupiscentias ambulantes et dicentes, ubi est promissio aut adventus ejus? Ex quo igitur patres dormierunt, omnia perseverant ab initio creaturae. Et cum darent, idest attribuerent et danda esse profiterentur et praedicarent illa quatuor Evangelistae et universi praedicatores, gloriam, fidei suae, et honorem, operationis bonae, et benedictionem, remunerationis futurae. Item gloriam pro resurrectione, honorem pro ascensione. Benedictionem pro sancti spiritus missione. Item gloriam conscientiae, honorem vitae, benedictionem doctrinae. Haec enim omnia attribuenda sunt Deo a quo est omne bonum. Jacob. 1, omne datum optimum et cetera. Item gloriam patri pro creatione. Honorem filio pro recreatione. Benedictionem spiritui sancto pro promissa glorificatione. Rom. 11, ex quo omnia, per quem omnia, in quo omnia, ipsi gloria, sedenti super thronum, idest Christo judici. Joan. 5, pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit filio, ut omnes honorificent filium, sicut honorificant patrem. Viventi in saecula saeculorum, idest aeternaliter, licet mortuus fuerit temporaliter. Supra 1, fui mortuus et ecce sum vivens in saecula saeculorum. Procidebant quatuor animalia, idest universi praedicatores dicerent et ostenderent solum Christum glorificandum, honorandum et benedicendum, qui solus dat sanctis suis gloriam et honorem et benedictionem. Tunc procidebant, idest humiliabant se, viginti quatuor seniores, idest universi novi et veteris testamenti fideles, ante sedentem in throno, se in ejus reputatione nil reputantes: nil sibi, sed ei totum attribuentes. Quasi dicat illud Isa. 26, omnia opera nostra operatus es in nobis domine. Ideo dicit Psalm. non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Item in fine Psalmorum cum dicitur, gloria patri, inclinant religiosi, quasi dicam ipso facto cum multitudine Angelorum, Luc. 2, gloria in altissimis Deo et cetera. Et adorabant viventem in saecula saeculorum, idest divinum honorem ei exhibebant, licet esset homo, juxta illud Psalm. venite adoremus dominum et procidamus ante Deum. Et mittebant coronas suas ante thronum, idest Christo judici victorias suas ascribebant: idest cum tentationes et tribulationes et peccata et ceteros hostes vicerant, non sibi sed Christo attribuebant, dicentes, ore non corde credentes, dignus es, dignitate, congruitate et condignitate, domine, mala puniens, Deus, bona faciens, noster, te et tua tribuens, accipere, ab omnibus creaturis, gloriam, laudem cordis et honorem, laudem oris, et virtutem, laudem operis: quasi dicat: laudandus, glorificandus, et honorandus es, ore, corde, opere. Et subdit causam. Quia tu creasti omnia: et ideo sunt ad te referenda. Ad locum unde exeunt flumina, revertuntur, ut iterum fluant, Eccl. 1. Judith. 9, Deus totius creaturae tu es. Et ne crederet aliquis, quod subito et ex improviso creasset omnia Deus, ideo subditur et propter idest juxta voluntatem tuam, erant in arte, id est in sapientia Dei, sicut arca vel domus ante est in mente artificis quam fiat actu. Joan. 1, quod factum est in ipso vita erat. Et creata sunt, id est existentia, quae tamen prius erant in Dei sapientia.
[89021] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 5 Et vidi in dextera et cetera. Haec est secunda pars hujus secundae visionis, quae continet hoc totum quintum capitulum, in qua ostenditur Joanni sacramentum redemptionis humanae: et dividitur hoc capitulum in octo partes. In prima ostenditur Joanni dispositio divina de redemptione generis humani. In secunda ponitur desiderium antiquorum, de impletione illius dispositionis. Infra, et vidi Angelum. In tertia ostenditur afflictio antiquorum de dilatione, et ego flebam. In quarta ponitur consolatio flentium, ibi, et unus de senioribus. In quinta ponitur adimpletio praedictae dispositionis. Et vidi, et ecce in medio. In sexta ostenditur quod sancti reddunt Deo de apertione libri idest pro adimpletione dispositionis, ibi, et cum aperuisset. In septima ponitur congratulatio Angelorum de redemptione et liberatione hominum, ibi, et audivi. In octava ponitur consensus sanctorum in congratulationem Angelorum, ibi, et quatuor animalia. Dicit ergo, et vidi. Copulativa conjunctio ostendit, quod hoc quod dicitur in hoc capitulo, non est alia visio a praecedenti, sed illi sicut pars toti conjungitur. Sed in praecedenti capitulo, quod incipit, post haec vidi, propter dictionem ordinariam ostenditur quod visio illa erat alia a praecedenti. Ideo dicit: et vidi, cum aliis, quae dicta sunt in quarto capitulo. In dextera sedentis super thronum, idest Christi, qui constitutus est a Deo patre judex vivorum et mortuorum, librum, idest Scripturam sacram, scriptum intus et foris: intus, quo ad vetus testamentum, in quo erat abscondita sub figuris redemptio nostra. Foris, quo ad novum testamentum, ubi est manifesta redemptio nostra. Item, scriptum intus, per sensum mysticum. Et foras, per sensum historicum. Item, scriptum intus, ad perfectorum exercitium. Et foris, ad minorum documentum. Item, scriptum intus, ut secreta sapientiae indignis claudantur. Foris, ut dignis occasio exercendi in studio detur, et sic meritum augeatur. Item, scriptum intus, ne manifesta veritas contemnatur, et foris, ne ignota penitus dimittatur. Item, scriptum intus, quo ad mysterium divinitatis, et foris, quo ad mysteria humanitatis. Et debet iste liber esse in dextera, non in sinistra; quia promittit aeterna, non temporalia: et quia ducit ad dextram, ubi agni collocandi dicuntur. Matth. 25, venite benedicti patris mei. Signatum sigillis septem, idest multis obscuritatibus clausum. Psal. tenebrosa aqua in nubibus aeris, id est obscura intelligentia in Scripturis. Isa. 29, erit vobis visio omnium sicut verba libri signati, quem cum dederint scienti litteras dicent ei, lege istum, et respondebit, non possum, signatus est enim. Item, liber iste est Christus, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi, ut dicitur Col. 1. Cujus signacula, sunt septem sacramenta nostrae redemptionis in lege figurata et a prophetis praedicta. Primum est conceptio sive incarnatio, quae fuit figurata in conceptione Isaac, Gen. 22, et approbata. Isa. 9, parvulus natus est nobis et filius datus est nobis. Et de utroque istorum duorum dicitur Isa. 7, ecce virgo concipiet et pariet filium. Utrumque etiam figuratum fuit Num. 16, in virga Aaron, quae una nocte floruit et fronduit, et fructum fecit. Tertium est passio, quae fuit figurata in morte Abel, Gen. 4. Et de immolatione vitulae rufae, Numer. 19, et agni, Exod. 2, et prophetata Isa. 53, tamquam ovis ad occisionem ducetur. Jerem. 11, ego quasi agnus mansuetus, qui portatur ad victimam. Quartum est descensus ad Inferos, qui fuit figuratus in Samsone, qui tulit portas Gazae, Judic. 16, et approbatus, Zach. 9, tu autem in sanguine testamenti tui, emisisti vinctos de lacu, in quo non erat aqua. Quintum est resurrectio, quae fuit figurata in suscitatione filii mulieris Saraptenae, 3 Reg. 16, et prophetata Oseae 6, vivificabit nos post duos dies: et tertia die suscitabit nos. Sextum est ascensio, quae fuit figurata in translatione Enoch, Gen. 5. Et in raptu Eliae, 4 Reg. 2. Et prophetata, Isa. 63, quis est iste, qui venit de Edom? Et Psal. ascendit Deus in jubilo. Septimum est adventus ejus ad judicium, qui fuit figuratus in arcu caeli, post diluvium, et per calorem igneum, Gen. 9, et prophetatus Isa. 3, dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui. His sigillis clausus et signatus fuit liber, donec ipsemet aperuit ea, ut postea dicetur: liber iste scriptus fuit intus et foris. Intus, sapientia increata. Foris, sapientia creata, quae scivit omnia, sicut alia. Item, scriptus intus, in anima litteris virtutum, et foris, in corpore, vulneribus lateris, et pedum, et manuum. Psal. foderunt manus meas et pedes meos et cetera. Item, scriptus intus in anima septem donis spiritus sancti. Isa. 11, requievit super eum spiritus domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis: et replevit eum spiritus timoris domini. Et foris, in corpore, septem infirmitatibus. Isa. 4, in die illa apprehendent septem mulieres virum unum. Septem mulieres, id est universae infirmitates humanae praeter ignorantiam et peccatum. De quibus Job, in septimo tribulationis liberavit te dominus: et in septimo non tanget te malum. Item Scriptura interior potest dici scientia universorum. Scriptura vero exterior septem verba, quae protulit in cruce, quibus nos docuit septem bona. Liber iste, est divina dispositio. Intus, idest in veteri testamento, obscure, sub littera clausus, et paucis admodum revelatus. Et foris, novo testamento ubi manifestata est et adimpleta dispositio ejus. Unde Judaeis dictum est, Exod. 12, ad vesperum immolabitis agnum; idest ultima aetate, reparatione generis humani, sciatis futura per Christi passionem. Septem signacula libri sunt figurativa facta patriarcharum et aenigmata dicta prophetica, sub quibus divina dispositio de reparatione hominum clausa latebat. Ab aeterno hic liber scriptus fuit, quia ab aeterno fuit ostensus vel sigillatus liber: sed quando coeperunt esse figurae et prophetiae, tunc coepit liber ostendi et sigillari. Sigillum vero libro appositum, etsi librum claudit ne videatur, tamen significat, quod aliquod secretum in eo latet quod nondum videtur. Isa. 24, clamat, secretum meum mihi, quando fuit Adae de terra virgine plasmatio: quando ejus dormitio; quando mulieris de costa dormientis formatio, quando Abel occisio, quando diluvii inundatio, quando Abrahae circumcisio, quando rubi visio, quando virgae floritio, quando agni immolatio, quando serpentis elevatio: et multa signacula hujus libri fuerunt, quae omnia per Christum aperta fuerunt. Unde 1 Corinth. 10, omnia contingebant illis in figura, Eccl. 24. Haec omnia liber vitae. Item liber iste potest dici corpus Christi in sacramento altaris, scriptum, intus consolationibus et suavitatibus plenus, et foris, speciebus visibilibus tectus, et signatus sigillis septem, id est mirabilibus, quae sunt ibi. Primum est, quod fit de pane non mutato, manens idem, quod prius: sicut cognitio mea, mediante voce fit tua, manens in ea. Secundum est, quod tanta magnitudo, sub tam parva specie tota latet, sicut in pupilla oculi totus mons recipitur. Tertium est, quod tantum corpus per os hominis intrat, non diminutum, eadem potentia, qua clauso utero intravit et exivit de beatissima virgine et de sepulchro, ut vere possit dici, sic potuit clauso Christus prodire sepulcro. Quartum est quod comeditur non consumptum, vel divisum: sicut viror herbae ab oculo videntis comeditur, nec tamen minuitur vel dividitur; ut iterum possit dici, sic editur Jesus: manet integer tamen esus. Quintum est quod ab immundis tangitur et sumitur, nec tamen polluitur; sicut radius solis lutum tangit, sine contaminatione sui. Sextum est, quod a pluribus sumitur, et in pluribus locis conficitur: nec tamen augetur vel minuitur: sicut ignis candelae non minuitur, etsi multae candelae inde accendantur. Septimum est, quod ibi quantitas sine quanto et dulcedo sine dulci, et multa hujusmodi, quae non est reperire aliquatenus in natura. Ideo dicitur Isa. 29, erit vobis visio omnium, sicut verba signati libri, quem cum dederint sitienti litteras, dicent ei, lege istum, et respondebit, non possum, signatus est enim: eo quod nullus mortalis est, qui possit hunc ad aliquid explicare. Item liber iste potest dici Ecclesia. Scriptus intus, divinis consolationibus, et foris mundanis tribulationibus. Septem sigilla sunt septem virtutes, sub quibus latent septem beatitudines. Primum sigillum est paupertas, sub quo latet regni adeptio. Secundum mansuetudo, sub quo latet terrae possessio. Tertium est luctus, sub quo latet consolatio. Quartum sitis et esuries, sub quo latet saturitas. Quintum est misericordia, sub quo latet non miseria, sed misericordia. Sextum est munditia, sub quo latet visio divina. Septimum est pacificatio, sub quo latet divina filiatio. Haec sigilla clausa fuerunt quousque dominus ipse aperiens os suum dixit, beati pauperes et cetera. Matth. 5. Sequitur. Et vidi Angelum fortem. Secunda pars est, in qua ostenditur desiderium antiquorum de impletione divinae dispositionis super reparatione generis humani, quae in libro signata erat. Unde Glossa, sancti patres intellexerunt aliquando a Deo dispositam reparationem hominum, et quod fieret exoptabant: sed quomodo fieret, ignorabant. Dicit ergo, et vidi, id est mente intellexi, Angelum, id est patres veteres qui dicuntur Angeli, propter vitae puritatem. Et dicuntur singulariter Angelus propter concordiae et fidei unitatem. Fortem, propter expectationis longanimitatem, et tribulationum tolerantiam. Praedicantem, id est inquirentem, et aliis nuntiantem: unde 1 Petr. 1, de qua salute exquisierunt atque scrutati sunt prophetae, qui de futura in vobis gratia prophetaverunt, scrutantes in quod vel quale tempus significaret in eis spiritus Christi. Voce magna, id est desiderio, et studio magno. Luc. 10, beati oculi qui vident et cetera. Dico enim vobis quod multi prophetae et reges voluerunt videre quae vos videtis, et non viderunt, et audire quae vos auditis et cetera. Haec autem desiderabant antiqui propter multa. Primo ut Deo reconciliarentur. Job 9, non est qui utramque valeat arguere, et ponere manum suam in ambobus. Ibi Glossa, Christo in ambobus manum posuit, quia homini operandi exemplum praebuit: ideo in se opera quibus placaretur ostendit, quod nullus alius unquam facere potuit. Secundo ut Dei familiaritatem quam amiserant assequerentur. Cant. 8, quis mihi det te fratrem meum sugentem ubera matris, ut inveniam te foris, et deosculer te, et jam me nemo despiciet? Unde Bernardus, jam promissiones et visiones non recipio, figuras et aenigmata nolo, ipsas quoque angelicas species fastidio, omnes quippe superat specie et pulchritudine Jesus meus. Tertio ut legis austeritas et onus mitigaretur. Act. 15, hoc est onus, quod neque nos, neque patres nostri portare potuimus. Isa. 11, computrescet jugum a facie olei. Quarto ut Scripturae clausae prius aperirentur. Job 38, numquid post ortum suum praecepisti diluculo, et ostendisti aurorae locum suum? Est Scriptura quae post ortum Christi fuit aperta. Quinto ut captivi de Limbo liberarentur, ubi multi erant. Job 17, in profundissimum Inferni descendet anima mea. Sed Christus liberavit. Zac. 9, tu vero in sanguine testamenti et cetera. Sexto ut ab eo opprobrium Diaboli tolleretur. Psalm. aufer a me opprobrium et contemptum. Psalm. usquequo exaltabis me super me? Septimo ut natura humana exaltaretur. Psalm. tenuisti manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me, et cum gloria suscepisti me. Cant. osculetur me osculo oris sui. Et his desideriis vehementia antiquorum exprimitur per septem antiphonas, quae cantantur in adventu, ante natale. De quo dicit Bernardus. Desiderium patrum suspirantium in carne praesentiam Christi frequenter cogitans, compungor et confundor in me ipso, et vix contineo lacrimas. Cui namque tantum nostrum gaudium luxerat his, gratiae exhibitio, quantum antiquis intulit sola promissio? Quis est dignus aperire librum? Sic Christus patris dispositionem, suam et apostolorum impleta dispositione manifestavit, quod est solvere signacula libri. Unde Act. 1, coepit Jesus facere, et docere. Et nemo potest, id est nullus, neque in caelo, ut Angelus, neque in terra, ut homo purus. Neque subtus terram, id est spiritus jam corpore exutus. Aperire librum, id est Dei dispositionem: impossibile, hoc est redimere genus humanum. Quicquid enim habet boni quaelibet creatura, totum Deo debet. Unde alias: et ubi unigenitus Dei filius moreretur, genus humanum non redimeretur, et non redemptum periret. Neque respicere illum, id est perfecte intelligere librum, vel libri apertionem, id est modum nostrae redemptionis. Nam si antiquorum aliqui cognoverunt futuram incarnationem et passionem et cetera praeludia nostrae redemptionis, tamen modum plene nunquam scire potuerunt. Unde et beata virgo de modo dubitans, dixit Angelo, Luc. 1, quomodo fiet istud, quoniam virum non cognosco? Joannes etiam Baptista dicit, Joan. 1, ipse est qui post me venturus est, qui ante me factus est, cujus non sum dignus, ut solvam ejus corrigiam calciamenti: quasi dicat: non sufficio sensu capere vel verbis explicare unionem naturarum in Christo. Isa. 53, generationem ejus quis enarrabit? Et de humana generatione Christi non solum de divina intelligitur, ut innuit Glossa. Et ego flebam multum. Sed quare flebat Joannes? Quia aut intelligebat, aut non. Si non, ergo non debuit flere, quia nesciebat qui erat in libro. Si intelligebat, ergo non debuit flere, sed potius gaudere, quia sciebat jam esse impletum. Solutio est in Glossa, quod hoc dicit Joan. in persona antiquorum, non in sua, qui flebant, et dolebant propter dilationem. Nam sicut dicitur Prov. 22, spes quae differtur affligit animam. Unde hic incipit tertia pars in qua ostenditur afflictio antiquorum, propter dilationem redemptionis, quam expectabant. Dicit ergo Joannes in persona antiquorum, et ego flebam multum, quia nemo dignus inventus est aperire librum, idest redimere genus humanum. Quia omnes inquinati erant, ut dicit Glossa Job 13, secundum aliam litteram, nemo mundus a sordibus, etiam infans cujus vita unius diei est super terram. Ephes. 2, eramus natura filii irae. Nec videre illum, id est perfecte intelligere: ut dictum est. Sed adhuc quare non dicit Joannes, quod Angelus fortis praedicans voce magna flebat, cum gerat typum antiquorum? Respondeo. Ad innuendum, quod una est Ecclesia ex patribus veteris et novi testamenti. Cant. 6, una est columba mea. Et unus de senioribus. Haec est quarta pars, in qua ponitur consolatio. Unde dicit, et unus de senioribus dixit mihi, id est coetus prophetarum, qui dicuntur unus propter fidei et rei prophetatae unitatem. Unum enim et uno spiritu prophetabant. Unde Job 38, numquid conjungere poteris nutantes stellas Plejadas? Id est, numquid prophetas in unum concordare, ut scilicet unum sentiant, et unum praedicent. Et nota, quod non dicit, ne fleas, quia naturale est hominibus de dilatione rei desideratae dolere, et quanto desiderium majus est, tanto est de dilatione dolor. Unde non prohibentur flere patres, sed fletum continuare: unde sensus est. Ne fleveris, id est fletum continuaveris, sed intercipe continuationem. Ecce, id est in proximo, vicit, id est vincet: praeteritum est pro futuro prophetica certitudine posuit. Quia cum futurum erat in re existenti, viderunt prophetae jam factum in Dei sapientia. Sicut 1 Reg. 2, arcus fortium superatus est, et infirmi accincti sunt robore. Leo, id est Christus, qui fuit leo in nativitate. Leo siquidem cauda sua, vestigia delet, ne comprehendatur. Sic Christus cauda humanitatis, vestigia divinitatis abscondit, ne Diabolus eum inveniret. Unde Isaiae 45, vere tu es Deus absconditus. Isa. 11, leo quasi bos, paleas comedet. Item, leo fuit in praedicatione, quia audacter sine humano timore, arguebat majores. Matth. 23, vae vobis Scribae et Pharisaei. Oseae 11, quasi leo rugiet, quia ipse rugiet et formidabunt filii maris. Item leo fuit in passione: quia tunc proprie Diabolum vicit et praedam de manu ejus tulit. Num. 23, ecce populus, ut leaena consurget et quasi leo erigetur. Non accubabit donec devoret praedam. Gen. 49, catulus leonis Judas; ad praedam ascendisti fili mi, requiescens accubuisti ut leo. Deuteronom. 33. Dan catulus leonis flens largiter ex Basan. Dan, interpretatur judicium, Basan, confusio: et in passione flevit dominus largiter, quia peccatores adjudicati sunt confusioni. Item leo fuit in resurrectione, quia motus, tertia die, virtute patris quasi vocis ejus suscitatus fuit. Num. 34, accubans dormivit ut leo, et sicut leaena quam suscitare nullus audebit. Isa. 31, quomodo si rugiat leo et catulus leonis supra praedam suam, occurrit ei multitudo pastorum, a voce eorum non formidabit. Hoc fuit post resurrectionem et sancti spiritus missionem: quia ita fortes fecit apostolos, ut multitudinem Pharisaeorum et Scribarum, aliquo modo non timerent. Item leo erit in judicio, quando emittet rugitum terribilem. Amos 3, leo rugiet, quis non timebit? Item leo dormit apertis oculis, et Christus vivente divinitate expiravit. Et nota quod dicit, ecce, quod est adverbium demonstrandi. Quia visibile erit ille qui vincet. Isa. 25, dicetur in illa die, ecce dominus noster iste: expectavimus eum et salvabit nos. Luc. 1, ecce virgo concipiet et pariet filium: quasi dicat: visibilem pariet de tribu Juda procedens invulneratus. Micheas 5, et tu Bethlehem Ephraim parvulus es in millibus Juda, ex te mihi egredietur, qui sit dominator in Israel, Matth. 2 dicitur: et tu Bethlehem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda: ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel. Et per hoc excluditur error illorum, qui dicunt quod Christus non assumpsit carnem de virgine, sed de aethere fecit sibi corpus et transfudit se in uterum virginis. Unde dicunt quod Christus natus est de virgine, sed non factus de virgine. Contra quos dicit apostolus, Galat. 4, ubi venit plenitudo temporis misit Deus filium suum natum de muliere, factum sub lege et cetera. Radix David, idest procedens a David, vel fundamentum David: immo utrumque: procedens a David quo ad humanitatem. Isa. 11, egredietur virga de radice Jesse: et fundamentum David, quo ad divinitatem quae est radix et principium omnium. Joan. 1, omnia per ipsum facta sunt. Rom. 11, ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia, aperire librum et solvere septem signacula ejus: quasi dicat: in hoc quod vicit librum aperuit, idest divinam dispositionem implevit, hoc est genus humanum redemit et septem signacula solvit: occulta prius mysteria declaravit. Et vidi et ecce in medio throni et cetera. Quinta pars est in qua ostenditur impletio dispositionis. Et bene continuatur haec pars praecedenti. Ibi enim ponitur consolatio flentium ex promissione, et hic impletio promissionis. Unde dicit: et vidi, sicut unus de senioribus dixerat mihi. Et exequitur Joannes quomodo vicit leo, et ecce in medio throni, idest in medio praelatorum, per quatuor mundi climata currentium, et in medio seniorum, idest in medio doctorum. In antiquis enim est sapientia et in multo tempore prudentia. Job 12, agnum, idest Christum humilem et mansuetum, stantem, idest certantes adjuvantem: unde Act. 7, Stephanus inter lapides vidit Jesum stantem exemplum omnibus dantem. Matth. 20, ego sum in medio vestrum tamquam qui ministrat. Joan. 13, exemplum dedi vobis et cetera. Item in medio omnium stat Christus, quia pro omnibus mortuus est. 2 Corinth. 5, Christus pro omnibus mortuus est. De hoc agno praedixerat Isa. 16, emitte agnum domine dominatorem terrae, de petra deserti, idest beata virgine, ad montem filiae Sion, idest in Ecclesiam. Vel de gentilitate ad Judaeam. Sed quid est quod supra eodem vidit Joannes dominum sedentem super thronum, et nunc videt stantem, et tamen eadem est visio? Supra etiam capitulo primo vidit Joannes dominum ambulantem. Significat quod dominus excitat suos et disquirit merita singulorum. Item quod vidit stantem, significat quod judicat merita singulorum. Item ambulat Jesus, ut socius. Psalm. si ambulavero in medio umbrae mortis, non timebo mala, quoniam tu mecum es. Sedet, ut dominus. Psalm. dixit dominus domino meo, sede a dextris meis. Stat ut Deus. Matth. 20, stetit Jesus et vocavit eum ad se. Ibi dicit Glossa, stat ut Deus, compatitur ut homo. Item quid juverit sibi hoc quod supra unus de senioribus in consolatione Joannis flentis vocavit Jesum leonem, et nunc Joannes in exhibitione vidit eum agnum? Solutio. In hoc notatur duplex natura Christi. In leone significatur fortitudo divinitatis, per quam vicit mundum. In agno significatur mansuetudo humanitatis, in qua fuit occisus. Jerem. 11, ego quasi agnus mansuetus qui portatur ad victimam. Item leo est dominus malos puniendo. Agnus bonos redimendo. Item leo fuit in promissione, ut infirmos roboraret. Agnus in exhibitione ne mens provida formidaret. Item fuit leo resurgendo, agnus moriendo. Et praeponitur leo, ut spes resurrectionis confortet et erigat timorem passionis. Tamquam occisum. Hic insurgunt et insultant Manichaei, qui dicunt Jesum non verum corpus habuisse, sed phantasticum; nec vere mortuum, sed phantastice. Sed dicimus quod tamquam est expressivum veritatis. Sicut Joan. 1, quasi unigeniti a patre. Sed si stans erat, quomodo occisus? Solutio. Stans in divinitate, occisus in humanitate. Ideo dicitur, tamquam occisum, quia in altera natura tantum. Simile in Psalm. si non Moyses electus ejus stetisset in confractione in conspectu ejus. Quomodo confractus si stetit? Si dicitur quod stetit in divinitate, confractus in humanitate, hoc significatur Lev. 16, per duos hircos, quorum unus immolabatur, alter portans peccata populi dimittebatur. Item tamquam occisum. Quia in se vere fuit occisus semel, sed in membris tamquam occisus est in quibus quotidie occiditur. Matth. 25, quod uni ex minimis fecisti et cetera. Et Petro dixit dominus. Vado Romam iterum crucifigi. Et Act. 9 dixit Paulo, Saule, Saule, quid me persequeris? Item, tamquam occisum, dicit. Quia adhuc habet dominus cicatrices vulnerum in testimonium contra reprobos qui nil pro eo volunt pati, quos ostendet in judicio. Ezech. 13, quid plagae istae in medio manuum tuarum sunt? Et dicet, iis plagatus sum in domo eorum qui me diligebant. Item, tamquam occisum. Quia cito resurrexit ut non de morte, sed quasi de somno resurrexisse videatur: unde Psalm. ego dormivi et soporatus sum et cetera. 2 Corinth. ult. et si crucifixus ex infirmitate, sed vivit ex virtute. Docet etiam hic praelatus ut sit leo per audaciam. Proverb. 18, fugit impius nemine persequente. Justus quasi leo confidens absque terrore erit. Item in eodem 30, leo fortissimus bestiarum ad nullius pavebit occursum. Talis fuit Elias, de quo dicitur Eccles. in diebus suis non pertimuit principem et in persona nemo vivit illum, nec superavit illum verbis aliquis. Ideo dicitur Eccl. 7, noli fieri judex tempore, nisi virtute valeas irrumpere in iniquitates, ne forte extimescas faciem potentis et ponas scandalum in agilitate tua. Item debet esse agnus per mansuetudinem et humilitatem. Matth. 11, discite a me et cetera. Matth. 5, beati mites quoniam ipsi possidebunt terram, idest regent Ecclesiam. Ideo fuit electus Moyses in principem et ducem populi, quia erat mansuetus. Num. 17, erat Moyses mitissimus super omnes homines qui morabantur in terra. Psalm. supervenit mansuetudo, idest in superiore venit, et corripiemur, quia utilius corripit mansuetus praelatus, quam durus. Debet igitur fieri quaedam mixtura in praelato ex justitia leonis et misericordia agni, ut sit justus et misericors. Sicut enim legitur de domino, justus et multum misericors. Augustinus, cum utrumque sit necessarium, plus a vobis amari appetat quam timeri. Jacob 2, judicium sine misericordia illi qui non facit misericordiam: superexaltat autem misericordia judicium. Eccles. 7, noli esse justus multum, neque plus sapias quam necesse est. Isa. 15, lupus et agnus pascentur et leo quasi bos paleas comedet. Hoc fit quando in praelato sit mixtum justitiae et misericordiae, ita ut nec justitia misericordiam expellat, nec misericordia justitiam nimis emolliat: unde praelato dicitur, verba patris habes, verbera matris habe. Sed heu hodie ad literam leo vicit et agnus occiditur. Quia multi praelati per violentiam opprimunt subditos et devorant mansuetos. Eccles. 13, venatio leonis onager in eremo, sic pascua divitum pauperes. Ezech. 19, est leo et didicit praedam facere, idest exactores et homines devorare. Et tamen dicitur Eccles. 4, noli esse ut leo in domo tua, subvertens domesticos tuos. Bene ergo dicit Joannes quod vidit leonem vincentem et agnum quasi occisum, quia in praelatis vivit et vincit rapacitas et crudelitas, et mansuetudo et pietas fere cum omnibus occisa est. Infra 13, agnus qui occisus est ab origine mundi. Bene dicit, ab origine mundi: quia statim ut oritur praelatus in mundo, occiditur in eo mansuetudo et pietas. Sequitur, habentem cornua septem, idest regiae potestatis perpetuitatem. Per cornua enim designatur regia potestas. Luc. 1, erexit cornu salutis nobis. Per septem vero cornua perpetuitas temporis; quia omnia tempore septenario dierum agimus. Dan. 7, potestas ejus, potestas aeterna, quae non auferetur. Et regnum ejus quod non corrumpetur. Luc. 1, regni ejus non erit finis. Et oculos septem, idest cognitionis universitatem: per oculos namque cognitio designatur, et per septem universitas. Eccles. 24, domino Deo antequam crearentur omnia sunt agnita, sic et post perfectum respicit omnia. Item per septem cornua signantur praelati cornuti, qui etiam debent esse cornei, carnem excedentes per continentiam et parentum suorum ignorantiam et capiti Christo adhaerentes per jugem meditationem, et per fidem et amorem quae sunt radices cordis. De primo dicitur Deuteron. 24, qui dixerit patri suo et matri suae, nescio vos, et fratribus suis, ignoro illos, et nescierunt filios, ii custodierunt eloquium tuum et pactum tuum servaverunt. Psalm. non congregabo conventicula eorum de sanguinibus, idest de consanguineis, nec memor ero nominum eorum per labia mea. Ecclesiae etiam sub nomine dicit dominus, Psalm. audi filia et vide et inclina aurem tuam et obliviscere populum tuum et domum patris tui. Item dicitur Abrahae qui typum tenet praelatorum, Gen. 12, egredere de terra tua et de cognatione tua et de domo patris tui, et veni in terram quam monstravero tibi, faciamque te in gentem magnam, idest praelatum tunc demum quando egressus fueris. Moysen etiam in itinere voluit occidere Angelus, quia ducebat secum filios et uxorem. Exod. 4, huic in commendatione novi sacerdotii, dicitur Hebr. 6, Melchisedech rex Salem, sacerdos Dei summi, primum quidem in tempore rex justitiae: deinde autem et rex Salem, quod est rex pacis, sine patre, sine matre, sine genealogia. Et ita manifestum est, si secundum legem mandati carnalis factus est. Sed secundum virtutem vitae insolubilis, reprobatio quidem fit praecedentis mandati propter infirmitatem ejus et inutilitatem. Sed audi quid dicatur Job 21, de praelatis modernis, egredientur quasi greges parvuli eorum, et infantes eorum exultant lusibus. Et supra parum, semen eorum permanet coram eis; propinquorum turba et nepotum in conspectu eorum. Beatus Bernardus, uno episcopante tota progenies episcopatus. Hodie est aliquis qui nullos habet parentes: cum sit episcopus, ipsa die multos habet nepotes et consanguineos. Ideo miratur Ecclesia de tam subita generatione multorum. Isa. 66, numquid parturiet terra? In die illa una percutiet gens, quoniam parturivit et peperit Sion filios suos. Item in eodem 49 dicitur ad Jerusalem, dices in corde tuo, quis genuit mihi istos? Ego sterilis et non pariens, transmigrata, et captiva, et istos quis enutrivit? Ego destituta et sola et isti ubi erant? Ad hoc respondet Isa. ult. adducent, inquit, omnes fratres nostros de cunctis gentibus ad domum domini, in equis et quadrigis, et in lecticis, et in mulis, et in carrucis, ad montem sanctum meum Jerusalem; et assument ex eis sacerdotes et Levitas, idest de illis fient decani, archidiacones et episcopi. De illis episcopis carnalibus qui nepotes et sanguineos qui intuitu sanguinis promovent in Ecclesiis conqueritur dominus, Ezech. 44, sufficiant nobis omnia scelera nostra domus Israel, eo quod induatis filios alienos, incircumcisos corde et incircumcisos carne, ut sint in sanctuario meo, et polluant domum meam. Habacuc 2, vae qui aedificat civitatem in sanguinibus, et praeparat urbem in iniquitate. Nahum 3, vae civitas sanguinum universa plena. Soph. 3, vae civitas provocatrix et redempta, civitas columba. Non audivit vocem, et non suscepit disciplinam, in domino est confusa, ad dominum suum non appropinquavit, princeps ejus in medio ejus, leones rugientes judices ejus, lupi vespere non relinquentes in mane, prophetae ejus vesani, viri infideles. Sacerdotes ejus polluerunt sanctum: injuste egerunt contra legem. De secundo dicitur 1 Corinth. 7, qui adhaeret Deo unus spiritus est. Psalm. innocentes et recti adhaeserunt mihi, dicit Christus de praelatis. De iis cornibus dicitur in Psalm. omnia cornua peccatorum confringam et exaltabuntur cornua justi. Item per septem oculos significantur iidem praelati, qui debent esse semper in capite et videre toti corpori Ecclesiae. De primo dicitur Eccles. 2, sapientis oculi in capite ejus. Psalm. oculi mei ad fideles terrae, ut sedeant mecum. De secundo dicitur Proverb. 4, oculi tui videant recta et palpebrae tuae praecedant gressus tuos. Qui sunt septem spiritus Dei, idest perfecte spirituales effecti. Psalm. qui facit Angelos suos spiritus, idest spirituales. Missi in omnem terram ad praedicandum verbum Dei. Hebr. 1, omnes sunt administratorii spiritus in ministerium missi, propter eos qui haereditatem capiunt salutis. Item per septem cornua, possunt intelligi septem dotes beatorum: per septem oculos septem dona spiritus sancti: quae omnia habet Christus pro se et pro suis: unde quod dicitur, qui sunt septem spiritus Dei, potest respicere utrumque. Missi in omnem terram, idest in omni terra existentibus, promissi Joel. 3, effundam spiritum meum super omnem carnem. Sap. 1, spiritus domini replevit orbem terrarum, et venit, agnus scilicet in mundum, et accepit, inquantum homo, de dextera sedentis in throno, idest a seipso Deo et Dei filio, librum, idest legem ad sciendum et aliis aperiendum. Et licet Christus homo gratiam intelligendi Scripturas aliis a filio propter unionem, et quia filio appropriatur sapientia, et quia filius dicitur magister hominum, Matth. 23, ne vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus. Et cum aperuisset librum, quatuor et cetera. Haec est sexta pars capituli, in qua ostenditur quid sancti reddunt Deo pro redemptione generis humani, scilicet imitationem et laudem. Imitatio vero in quatuor attenditur. Primum est humiliatio, quia Christus se humiliavit formam servi accipiens, sicut se humiliaverunt propter ipsum. Quod notatur ibi: ceciderunt. Secundum est carnis mortificatio; pro eis enim Christus mortuus est, et ipsi propter se mortificantur. Quod notatur cum dicitur: habentes singuli cytharas. Tertium est latitudo amoris. Christus enim ex magno amore mortuus est pro sanctis, et sancti similiter propter amorem ipsius se morti exponunt. Quod notatur cum dicitur: et phialas. Quartum est oratio pro se invicem. Christus enim oravit pro inimicis, et sancti similiter. Quod notatur ibi: plenas odoramentorum. Per animalia vero et seniores intelligitur universitas sanctorum. Nam per animalia intelliguntur illi qui seminant verba; per vigintiquatuor seniores illi qui se exercent in sex operibus misericordiae, secundum regulam et doctrinam quatuor Evangeliorum. Dicit ergo et cum aperuisset librum. Agnus scilicet cum legis mysteria prius occulta manifestasset et divinam dispositionem de redimendo genere humano implesset, quatuor animalia, idest universi praedicatores et vigintiquatuor seniores, idest omnes fideles opera misericordiae juxta doctrinam evangelicam implentes, ceciderunt coram agno, de se humilia sentientes, Deum magnificantes, ab ipso justificari humiliter postulantes. Ceciderunt, dicit, non descenderunt. Quia humilitas nescit descensum, quia semper est in imo. Imple illud consilium domini, Luc. 24, si invitatus fueris ad nuptias, vade et recumbe in novissimo loco; ut cum venerit qui te invitavit dicat tibi: amice ascende superius: et tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus. In hoc autem quod dicit, coram agno, nota differentiam inter casum humilitatis et casum peccati qui est retrosi Heli, 1 Reg. 3. Qui autem coram agno cadit, videt agnum et videtur ab eo. Et ita in hoc notatur rectitudo intentionis. Habentes singuli cytharas, idest carnis mortificationes. Ubi tot sunt chordae, quot in homine membra. Et omnes debent tangi, quia omnia membra quae peccaverunt debent puniri. Rom. 6, sicut exhibuistis membra vestra servire immunditiae et iniquitati ad iniquitatem, ita nunc exhibete membra vestra servire justitiae in sanctificationem. Isa. 23, sume cytharam, circui civitatem meretrix oblivioni tradita, bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui. Et dicit, singuli, quia non omnes unam, sed unusquisque sibi congruam debet agere poenitentiam. Luc. 9, si quis vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam. Et phialas aureas, idest corda lata et lucida. Lata quidem per caritatem, lucida per castitatem: et aurea per sapientiam caelestem. De primo dicitur 2 Corinth. 6, os nostrum patet ad vos, o Corinthii; cor nostrum dilatatum est; dilatamini et vos. De secundo Isa. lavamini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestrarum ab oculis meis. Proverb. 22, qui amat cordis munditiam, propter gratiam labiorum habebit amicum regem. De tertio, qui sapiens est corde appellabitur prudens, Prov. 16. Plenas odoramentorum quae sunt orationes sanctorum, idest plenas devotis orationibus et piis desideriis, quales orationes sanctorum. Et comparantur omnia odori. Odor enim circumquaque se effundit et omnibus se communicat; sic sanctorum oratio se extendit ad omnes. Et quanto odor intensior est, tanto diffusior, ut dicit Glossa. Unde Paulus pro omnibus docet orare. 1 Timoth. 2, obsecro primum omnium fieri orationes, obsecrationes et postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus, pro omnibus qui in sublimitate sunt constituti. Item sicut odor ascendit, sic et devota oratio. Eccles. 35, oratio humiliantis se penetrabit nubes, et donec appropinquet non consolabitur. Cant. 3, quae est ista quae ascendit per desertum, idest per caelum, sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhae et thuris et universi pulveris pigmentarii? Et cantabant, laudando et exultando in domino, canticum novum. De humani generis innovatione. De qua dicitur Isa. 14, nova quoque annuntio. Et statim subdit, cantate domino canticum novum, laus ejus ab extremis terrae. Vel novum de nova nativitate quae fuit de matre sine patre. Prima quidem fuit sine patre et matre, sicut Adam. Secunda de patre sine matre sicut Eva. Tertia de patre et matre, ut Cain et Abel et omnium aliorum: haec fuit quarta et nova quia de matre et sine patre. Jerem. 30, novum faciet dominus super terram; femina circumdabit virum. Ibi fuerunt tres mirae novitates: scilicet Deus homo, mater virgo, cor fidele. Propter quod illa die cantat Ecclesia, cantate domino canticum novum, quia mirabilia fecit. Dicentes corde, ore, opere, dignus es domine Deus noster. Quia immunis a peccato et plenus virtutibus, accipere librum, idest implere dispositionem divinam, et solvere signacula ejus, idest legis ministeria sub figuris tecta manifestare, quoniam occisus es, occidi praevisus, et redemisti nos, qui sub peccato detinebamur conclusi. Rom. 11, conclusit Deus omnia sub peccato, ut omnium misereatur. Deo, idest ut essemus servi Dei qui prius eramus servi Diaboli. Isa. 50, ecce in iniquitatibus vestris venditi estis. In sanguine tuo, 1 Petr. 1, non corruptibilibus auro et argento redempti estis de vestra vana conversatione traditionis paternae, sed pretioso sanguine quasi agni incontaminati et immaculati Jesu Christi. Quia sine originali; immaculati, quia sine actuali peccato fuit. 1 Petr. 2, qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus. Sed quia non dicit, per sanguinem tuum, redemit totum genus humanum per sufficientiam, sed, in sanguine tuo, idest in fide et in unitate passionis suae redemit tantum bonos per efficientiam, ex omni tribu, et lingua, et populo, et natione, idest ex trina generatione trium filiorum Noe. Dicuntur tres tribus, et in qualibet tribu sunt plures linguae. Et in qualibet aliqui fuerunt redempti. Quasi dicat: ex omni natione quae sub caelo est congregasti electos. Unde Matth. 8, multi ab oriente et occidente venient, et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno caelorum. Et fecisti nos, idest omnes redemptos, Deo nostro regnum et sacerdotes, idest regnantes spiritualiter, et nos ipsos humiliter offerentes et pro aliis orantes, et regnabimus, per hoc super terram, idest super carnem, eam spiritui subjicientes. 1 Corinth. 9, castigo corpus meum et in servitutem redigo. Item ex ea fures et latrones, idest motus carnales penitus effugantes. Eccles. 19, beata terra cujus nobilis est rex. Prov. 20, rex qui sedet in solio judicii intuitu suo dissipat omne malum: et eodem infra. Dissipat impios rex sapiens, et incurvat super eos fornicem, idest arcum triumphalem. Et vidi et audivi vocem Angelorum et cetera. Haec est septima pars, ubi ostenditur Joanni, quia sancti Angeli congratulantur de reparatione generis humani inde laudantes Deum. Sed quare in praecedenti parte egit Joannes de congratulatione hominum? Quia ibi ostendit quod ex illa congratulatione homines imitantur Deum, secundum quod ipsum laudant, hic ostendit quod Angeli non dicuntur imitari Deum, quia non sunt ejusdem nostrae naturae; sed homines sunt ejusdem naturae; et ideo possunt eum imitari. Unde Hebr. 2, nusquam Angelos apprehendit, sed semen Abrahae apprehendit. Unde debuit per omnia fratribus similari. Dicit ergo, et vidi et audivi, idest intellexi, ac si vidissem et audissem, vocem, idest congratulationem, Angelorum multorum, existentium, in circuitu throni, scilicet praelatorum, et animalium, praedicatorum, et seniorum, idest doctorum: vel omnium electorum qui in septem operibus misericordiae secundum regulam quatuor Evangeliorum se exercent. Ex quo patet quod Angeli et majores et minores et medias personas Ecclesiae muniunt et custodiunt. 1 Petr. 5. Probabile est quod boni circuibant Ecclesiam ad defendendum. Psalm. Angelis suis mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. Isa. heu super muros tuos Jerusalem et cetera. Psalm. immittit Angelus domini in circuitu timentium eum et eripiet eos. Immittit, dicit, idest missus venit. Et erat numerus eorum millia millium. Hoc dicit, ut ostendat quia quanto major attestatio, tanto majus erit gaudium. Sicut nato domino non unus Angelus, sed multitudo Angelorum caneret. Gloria in excelsis Deo. Luc. 1, per hoc quod dicit, millia millium, nota quod numerus Angelorum finitus est, et infinitus. Mille enim numerus finitus est, sed propter pluralem numerum infinitus. Quia non dicitur quod sint duo vel tria millia, sed millia millium. Deo igitur qui videt omnia finitus est numerus Angelorum, nobis autem infinitus. Unde Job 25, numquid est numerus militum ejus? Daniel. 7, millia millium ministrabant ei, et decies centena millia assistebant ei, voce magna dicentium, idest magna aggratulatione. Nam si gaudium est in caelo Angelis Dei super uno peccatore poenitentiam agente, ut dicitur Luc. 15, quantum majus est gaudium eis de totius humani generis salvatione? Dignus est agnus qui occisus est accipere virtutem. Glossa 1, immunitatem a peccato. Sed numquid in ipso instanti incarnationis habuit Christus immunitatem ab omni peccato? Constat quod sic. Quomodo ergo dicit, quia dignus est accipere, quia occisus est? Non enim ex merito passionis habuit Christus immunitatem peccati, sed ex unione animae ipsius ad verbum. Unde ita immunis fuit a peccato in primo instanti conceptionis suae Christus, sicut post passionem, aut sicut modo est. Sic ipse quo ad se, semper habet immunitatem peccati, sed nobis accepit merito passionis; quia ex passione inest Baptismo jus regenerativa, et omnia sacramenta inde habent virtutem suam. Vel sic. Merito passionis accepit immunitatem peccati quo ad evidentiam. Simile Philipp. 2, propter quod exaltavit illum et dedit illi nomen quod est super omne nomen. Glossa, quod est Deus: quod revera non tunc donavit illi Deus, nisi quo ad notitiam hominum et divinitatem, idest fidem et notitiam quod sit Deus, licet visus fuerit ignorantiam habuisse, quando fuit parvulus. Et fortitudinem, qua Diabolum vicit, licet victus in morte fuerit visus, et honorem, quia fuit inhonoratus, et gloriam, impassibilitatis, quia fuit passus, et benedictionem, quia fuit conviciatus. Item virtutem, contra nostram pusillanimitatem, et divinitatem, contra nostram corruptibilitatem, sapientiam, contra nostram ignorantiam, fortitudinem, contra nostram imbecillitatem, et honorem, contra nostram confusionem, et gloriam, contra nostram miseriam, et benedictionem, contra nostram maledictionem. Item dignus est agnus accipere virtutem, in secundo adventu quam in primo occultavit. Matth. 24, tunc videbunt filium hominis venientem in nubibus caeli, cum virtute magna et majestate, et divinitatem in ipso judicio, quam occultavit in patibulo: ibi enim abscondita est fortitudo ejus, idest divinitas, ut dicitur Habacuc 3. Et Psalm. cognoscetur dominus judicia faciens. Joan. 5, pater non judicat quemquam, sed omne judicium dedit filio, ut omnes honorificent filium, sicut honorant patrem, idest cognoscant ipsum Deum sicut patrem; et sapientiam in sententiae dictatione qua justissime illos reprobavit et istos elegit; fortitudinem in Diaboli damnatione, et honorem in resurrectione, et gloriam in ascensione, et benedictionem in fidelium multiplicatione. Et omnem creaturam, idest domini, non omnis creatura quae in caelo est, ut Angeli, et quae super terram, ut homines, et quae subtus terram, ut Daemones, et mare et quae in eo sunt, idest omnes creaturae. Matth. ult. data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. Philipp. 2, factus est obediens patri, usque ad mortem: propter quod et Deus exaltavit illum et dedit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genuflectatur, caelestium, terrestrium et Infernorum: quasi dicat: omnis creatura erit ei subdita, ut de ea faciat quicquid voluerit. Matth. 11, omnia mihi tradita sunt a patre meo. Item sic, dignus est agnus qui occisus est, idest praevisus occidi, accipere virtutem, et divinitatem et sapientiam, idest uniri divinae virtuti et divinae sapientiae, idest verbo quod est virtus Dei et Dei sapientia. 1 Corinth. 1, et dicitur dignus dignitate congrui, et meriti, et fortitudine impugnandi fortem et diripiendi spolia ejus. Luc. 11, cum fortis armatus custodit atrium domini sui, in pace sunt omnia quae possidet. Si autem fortior illo superveniens vicerit illum, universa arma ejus auferet in quibus confidebat, sicut Christus in mundo quem Diabolus possidebat in pace, vicit ipsum et arma ejus, idest peccatores quibus armatus erat abstulit. Unde Isa. 49, numquid tolletur a forti praeda, aut quod captum fuerit a robusto salvum esse poterit? Equidem quod ablatum fuerit a robusto salvabitur. Et honorem hominum, et Angelorum adorationem, et totius mundi subjectionem. Psalm. adorate dominum omnes Angeli ejus, et gloriam, idest corporis et animae stolam. Isa. 43, iste formosus in stola gradiens in multitudine virtutis suae. Psalm. gloriam et magnum decorem imposuisti super caput ejus, et benedictionem in nativitate. Luc. 1, benedictus fructus ventris tui. Psalm. benedictus qui venit in nomine domini, Deus dominus et illuxit nobis. Et omnem creaturam ad obediendum et serviendum ei. Psalm. omnia subjecisti sub pedibus ejus. Joan. 17, omnia mea tua sunt quae in caelo sunt et quae super terram, idest Angelos et homines. Ephes. 1, suscitans illum a mortuis et constituens ad dexteram suam in caelestibus super omnem principatum, et virtutem, et dominationem, et omne nomen quod nominatur, non solum in hoc saeculo, sed in futuro; et omnia subjecit sub pedibus ejus et quae subtus terram, idest in Inferno. Coloss. 2, expolians principatus et potestates transduxit confidenter. Supra 1, habeo claves mortis et Inferni, et mare et quae in eo sunt, idest omnem mundum, omnes audivi dicentes, omnes Angelos, scilicet vel omnes creaturas, sedenti super throno et agno idest Christo sedenti secundum divinitatem et agno secundum humanitatem. Vel sedenti super throno et agno, idest patri et filio. Benedictio et honor, potestas et gloria. Haec quatuor quae acceperunt a domino Angeli attribuunt ei a quo recognoscent se habere omnia. Benedictio pro dono creationis, quia tam nobiles et in tam nobili statu sunt creati. Haec fuit benedictio de rore caeli desuper, idest sola gratia Dei, Gen. 27. Honor pro reverentia et honor quem exhibet eis tota Ecclesia humana. Glossa, pro dono visionis divinae et confirmationis. Potestas pro dono potentiae, quia potentes sunt super Daemones refrenandos. In saecula saeculorum. Semper et continue dicant haec omnes Angeli sedenti super throno et agno. Sed cum hoc habuerint a principio antequam Christus incarnaretur, quomodo haec attribuuntur agno? Sic agno attribuunt, quia per ipsum eorum ruina reparata est, et per ipsum haec quatuor habuerunt et omnia quae habent, quia per ipsum omnia facta sunt, Joan. 1. Haec quatuor tamen secundum unam Glossam exponuntur de ipso agno, hoc modo: benedictio, idest exaltatio sit ei scilicet, et honor, idest impassibilitas, et gloria, idest immortalitas in resurrectione, potestas, quo ad omnium subjectionem, in saecula saeculorum, idest in aeternum. Item secundum aliam Glossam, benedictio, idest augmentatio quam habemus in bonis operibus, et honor qui inde sequitur apud Deum et homines; et gloria de virtute quam in Baptismo accepimus et potestas et qui concupiscentiis resistimus, non nobis, sed ipsi attribuimus in saecula saeculorum. Unde Psalm. non nobis, domine, non nobis, sed nomini tuo da gloriam. Item, benedictio, idest laus sit ei pro donis fortunae quae dat quotidie nobis, quae benedictio est de pinguedine terrae, et honor pro donis quae dat et conservat in nobis, et gloria pro donis gratiae quae dat et conservat et augmentat in nobis, et potestas gloriae quam praeparat nobis, immo jam praeparavit. Joan. 14, vado vobis parare locum, in saecula saeculorum. Et quatuor animalia. Nona pars in qua ostenditur quomodo sancti consentiunt congratulationi Angelorum super hominum redemptione. Unde dicit: et quatuor animalia, idest universi praedicatores, dicebant, amen, testimonio et congratulationi Angelorum super hominum redemptione, praebentes assensum et confirmationem, amen enim nota est consensus et confirmationis. Unde Glossa: ad praedicatores ex officio suo convenit alios confirmare. Unde Petro dictum est, Luc. 22, et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. Supra tertio, confirma cetera quae moritura erant. Sed quomodo possunt praedicatores confirmare dicta Angelorum qui sunt majores et digniores eis? Solutio. Duplex est confirmatio: una est per ratificationem, et haec est auctoritatis, et pertinet ad majores, sicut metropolitanus confirmat electiones episcoporum. Alia est per approbationem et assensum, et haec pertinet ad minores, et de ista agunt hic. Amen enim hic est responsio minorum et finis ordinis. Unde 1 Corinth. 14, si benedixerit spiritu, quis supplet locum idiotae, quomodo dicet amen super tuam benedictionem, quoniam quid dicat nescit? Unde in hoc quod praedicatores dicunt ad benedictionem Angelorum, amen, notatur quod sunt minores illis. Unde Matth. 11, qui minor est in regno caelorum major est illo, idest Joanne Baptista. In hoc etiam quod homines dicunt amen, et non ipsi Angeli, notatur concordia hominum et Angelorum in laude divina. Unde Psalm. praevenerunt principes conjuncti psallentibus in medio juvencularum tympanistriarum, idest laudantium animarum. Et vigintiquatuor seniores, idest universi doctores vel universi fideles sex operibus misericordiae, juxta regulam quatuor Evangeliorum intendentes, ceciderunt in facies suas, idest se humiliaverunt suas considerantes conscientias et non alios judicantes. Qui enim caderet frequenter in faciem suam, idest frequenter consideraret conscientiam suam, judicaret se et non alios. Job 5, visitans speciem tuam, non peccabis. Galat. 6, considerans te ipsum, ne et tu tenteris. Et adoraverunt, corde, ore, opere. Quod sequitur non debet esse in litera. Sed quia plures libri habent, ideo exposui, viventem in saecula saeculorum, idest Christum, qui vivit in se in aeternum, et dat aliis vitam. Joan. 14, quia ego vivo, et vos vivetis. Item Joan. 5, sicut pater suscitat mortuos, et vivificat. Sic et filius vivificat et cetera. Infra, sicut pater habet vitam in semetipso, sic dedit et filio vitam habere in semetipso.
[89022] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 6 Et vidi quod aperuisset et cetera. Hic incipit tertia pars hujus secundae visionis, in qua ostenditur septuplex status Ecclesiae; et continet duo capitula, sextum scilicet et septimum. Dividitur autem haec tota pars in septem partes secundum numerum sigillorum, et statuum Ecclesiae. Sigillorum enim apertio nihil aliud est quam statuum Ecclesiae manifestatio. In hoc autem sexto capitulo continetur apertio quinque sigillorum, et in parte apertio sexti: et secundum hoc, istud capitulum dividitur in sex partes. Prima pars est de primo statu Ecclesiae, qui fuit tempore apostolorum; qui significatur per equum album, cujus sessor est Christus, qui primum sigillum aperuit Ecclesiae primitivae, idest resurrectionem mortuorum, quae latebat in Scriptura, quae significatur per Aaron. Et ob hoc necesse fuit ut primo praedicaretur resurrectio, ut credita resurrectione minus timeretur passio, et postea videant Christum viventem et morientem. Unde certi erant de ejus humanitate, de divinitate autem ipsius certificati fuerunt in resurrectione: et ideo primo debuit praedicari, ne inanis et vacua esset fides eorum. Dicit ergo, et vidi oculo interiori, quod aperuisset agnus, qui solus hoc potuit, quia ipse est solus Dei virtus, et Dei sapientia, 1 Corinth. 1, unde Sapient. 7, ipse sapientiae dux est, et sapientium emendator. Item in eodem 8, doctrix est disciplinae, et electrix operum illius. Unum de septem sigillis, idest quod complesset quicquid de ipso usque ad ascensionem in veteri lege sigillatum fuerat idest obscure praedicatum. Et audivi auditu interiori, unum de quatuor animalibus, scilicet Marcum, qui primus est in hac visione, et specialius agit de resurrectione Christi. Unde Glossa dicit, unum, idest Joannem. Sed hic dicit Glossa, quia Joannes divinitatem Christi apertius et altius intonuit quam ceteri, virtute cujus Christus a morte resurrexit: de qua resurrectione Marcus apertius scripsit: et per hunc primus ordo praedicatorum significatur, qui corporalem Christi resurrectionem, et Ecclesiae spiritualem praedicavit. Dicens, tamquam vocem tonitrui, idest evidenter, et terribiliter, et mirabiliter. Multa enim mirabilia et terribilia praedicaverunt et fecerunt apostoli. Vel magnus dominus quando ipsi praedicabant. Unde: stupebant autem omnes, et mirabantur adinvicem dicentes: nonne ecce omnes, qui loquuntur Galilaei sunt? Et quomodo nos audivimus unusquisque linguam nostram, in qua nati sumus, sicut omnes audiunt tonitruum. Unde Psal. vox tonitrui tui in rota, idest in orbem terrarum. Deinde quid dixerit primum animal ostendit. Veni, ostendendo, et vide, intelligendo. Vel veni a figuris umbras abjiciendo, et vide rei completae veritatem intelligendo. Heb. 10, umbram habens lex bonorum futurorum, non ipsam imaginem rerum. Item veni, fide. Et vide, spe, idest clare intellige. Isa. 7, secundum aliam literam, nisi credideritis non intelligetis, et vidi, hoc audito, et ecce equus albus, idest primorum praedicatorum coetus, qui dicitur equus propter securitatis audaciam contra tentationum et tribulationum insultus. Et propter fortitudinem qua fortius sustinebant adversa propter audaciam praedicationis, qua audacter praedicabant vera. Unde Job 39, numquid praebebit equo fortitudinem, aut circumdabit in collo hinnitum? Gloria narium ejus terror, terram ungula findet, exultat audacter, in occursum pergit armatis, contemnit pavorem, nec cedit gladio. Item propter velocitatem currendi. Isa. 60, qui sunt isti qui ut nubes volant? Habacuc 1, velociores pardis equi ejus, idest praedicatores haereticis. Item propter patientiam. Psal. bene patientes erunt, ut annuncient. Proverb. 19, in patientia vestra possidebitis animas vestras. Sella hujus equi est justitia, quae parat locum sessori, idest Christo. Psal. justitia et judicium praeparatio sedis tuae. Esther 6, homo quem rex honorare cupit, debet indui vestibus regis, et imponi super equum, qui de sella regis est. Fraenum quo ducitur equus huc et illuc, est obedientia. Psal. in camo et fraeno maxillas eorum constringe. Jacob. 3, equis fraenum in ore mittimus, ad consentiendum nobis. Equi sunt exempla sanctorum, quibus debent esse pedes muniti. Cant. 7, quam pulchri sunt gressus tui, in calceamentis, filia principis. Ephes. 6, calceati pedes in praeparatione Evangelii pacis. Calcaria quibus stimulatur equus timor et amor. 2 Corinth. 5, charitas Christi urget nos. Albus autem dicitur equus propter Baptismum quem praedicabant, idest quo dealbata erant, et quam albedinem innocenter vivendo servabant. De qua dealbatione dicit Psal. asperges me domine hyssopo, et mundabor: lavabis me, et super nivem dealbabor. Item Isa. 1, si fuerint peccata vestra ut coccinum, quasi nix dealbabuntur; et si fuerint rubra quasi vermiculus, velut lana alba erunt. Item dicitur albus propter majorem claritatem cognitionis. Albedo enim inter omnes colores magis participat de lumine, et apostoli plus habuerunt de vera cognitione. Unde eis dictum est spiritualiter, Matth. 5, vos estis lux mundi. Sequitur, et qui sedebat super illum, Christus rector et dux illorum. Isa. 33, dominus rex noster, dominus legifer noster, habebat arcum, idest sacram Scripturam, quae dicitur arcus, quia castrum domini, idest Ecclesiam defendit, et inimicos ejus vulnerat et occidit: si tamen manu teneatur. Job 29, arcus meus in manu mea instaurabitur. Arcus fit ex duobus: ex duro ligno, et chorda molli; et licet chorda sit mollis, tamen durum lignum inflectit. Lignum ergo est duritia veteris testamenti. Chorda est gratia novi. Vel chorda est misericordia. Lignum duritia scilicet justitia quam flectit misericordia. Jac. 2, misericordia superexaltat judicium. De hoc arcu dicitur Gen. 9, quales debeant ipsum portare. Ponam, inquit dominus, arcum meum in nubibus caeli, idest iis, qui a terra sunt levati per contemptum terrenorum, et desiderium aeternorum: a quo sunt per compunctionem lucidi, per cognitionem clari, alti per contemplationem, placidi per praedicationem, agiles per obedientiam, molles per compassionem, coruscantes per bonam operationem, tonantes per comminationem. Qui talis non est, non debet portare arcum, idest habere praedicationis officium. Ex hoc arcu emittuntur sagittae, quae quosdam vulnerant ad mortem, et alios ad salutem. De quibus dicitur in Psal. sagittae potentis acutae. Item: sagittae parvulorum factae sunt plagae eorum. Isa. 13, suscitabo super vos Medos, qui argentum non quaerant, nec aurum velint; sed sagittis parvulos interficient, et lactentibus uteris non miserebuntur. Deut. 32, congregabo super eos mala, et furorem meum complebo in eis. Item in eodem. Inebriabo sagittas meas sanguine, et gladius meus devorabit carnes. 4 Reg. 13, sagitta salutis super Syriam. 1 Reg. 20, dixit Jonathas ad puerum suum, idest Christus studentibus, vade, et affer mihi sagittas, quas ego jacio. Non quas jacit Aristoteles, vel Plato, vel inanis quaelibet prophetia. Collegit autem puer Jonathae sagittas, et attulit ad dominum suum. Quia studendum est ad honorem Dei, non ad lucrum mundi, vel laudem hominum. Quales autem sint istae sagittae dicitur 2 Reg. 1: sagitta Jonathae nunquam rediit retrorsum, idest nunquam respicit temporalia. Et data est ei, idest sessori tenenti arcum. Corona, idest caro qua divinitas induta fuit, ut caput coronetur. Caput enim coronam portat, et corona caput vestit; sic divinitas humanitatem, et humanitas divinitatem vestit. Cant. 3, egredimini filiae Sion, et videte regem Salomonem in diademate quo coronavit eum mater sua, beatissima scilicet Maria in die desponsationis ejus, idest in die incarnationis quando humanitas divinitati sociata est. Et exivit, a patre in ventrem, et de utero in mundum. Matth. 2, et Mich. 5, et tu Bethlehem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda; ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Israel: et egressus ejus a principio, in diebus aeternitatis. Utrumque exitum tangit: sed qualiter, et qualis et ad quid exierit determinat, vincens, ut vinceret. Vincens naturam. Exivit, quia non de utero aperto, sed de clauso exivit, sicut in uterum clausum et non apertum intravit. Isa. 7, ecce virgo concipiet, et pariet filium. Ezech. 44, porta haec clausa erit, et non aperietur, et vir non transibit per eam, eritque clausa principi. Isa. 62, propter Sion non tacebo, et propter Jerusalem non quiescam, donec egrediatur, ut splendor, justus ejus, et salvator ejus ut lampas accendatur. Sion interpretatur speculum; et significat beatissimam virginem Mariam, quae est speculum totius Ecclesiae. Et sicut speculum imaginem hominis etiam majoris se recipit totam sine fractione, vel laesione suae integritatis; sic beata virgo filium Dei in utero suo verum hominem multo majorem se recepit sine laesione suae virginitatis et integritatis. Unde elegantissime dicit: donec egrediatur, ut splendor, justus ejus. Splendor egreditur a sole, sine solis laesione ac diminutione. Sic Christus e virgine. Unde cantat Ecclesia, sicut sidus radium profert, virgo filium pari forma: neque sidus radio, neque mater filio fit corrupta. Sic ergo vincens exivit, quia exiens naturam vicit. Et exivit ut vinceret Diabolum, carnem, mundum. Diabolum per humilitatem, carnem per virginitatem, mundum per paupertatem. Luc. 10, vade et tu fac similiter, si vis esse victor. De hoc enim proprie dicit Joan. 13, exemplum enim dedi vobis et cetera. Item, data est ei corona spinea, et exivit de Jerusalem, vincens Judaeos et Pilatum, ut vinceret mortem et Diabolum. De hac corona dicitur Matth. 27, plectentes coronam de spinis posuerunt super caput ejus. De exitu dicitur Joan. 19, et bajulans sibi crucem exivit in eum, qui dicitur Calvariae, locum. Item, data est corona, idest universitas fidelium, qui ei adhaeserunt, ut corona capiti. Psal. exurge, domine Deus meus, in praecepto quod mandasti, et synagoga populorum circumdabit te. Psal. circumdederunt me sicut apes, quae in omni flore dulcedinem inveniunt. Et exivit de angustia Judaeae, vincens paucos de Judaeis quos convertit ad fidem. Ut vinceret in gentibus per praedicationem apostolorum, convertendo eos ad fidem. Act. 13, vobis oportebat primum loqui verbum Dei: sed quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis vitae aeternae: ecce convertimur ad gentes. Item data est ei corona, idest corporis stola, et exivit de hoc mundo per januas mortis: vincens ipsam mortem, ut vinceret Infernum spoliando ipsum. Oseae 13, ero mors tua, o mors; morsus tuus ero, Inferne. Vincens, ut vinceret. Exivit, inquam, de mundo per contemptum ipsius, ut vinceret ipsum per praedicationem. Aliter enim non potest vinci mundus, nisi per exitum ab eo: sed qui exit, debet exire totaliter, ut nihil de mundo secum ferat, nec de suo aliquid ferat, nec de suo aliquid in mundo relinquat. Quidam exeunt de mundo corpore, sed dimittunt in eo cor, idest affectum suum in mundo: qui licet corpore sint in claustro, tamen corde et cogitatione sunt in mundo. Sicut solet dici: corpus in choro, cor in foro. Et tales significantur per uxorem Loth, quae post exitum de Sodomis, retro respiciens, mutata est in statuam salis. Gen. 29, statua figuram hominis habet, et non veritatem; sicut claustralis cujus cor est in mundo, figuram habet monachi, sed non veritatem: unde, 1 Reg. 19, nuntii Saul credentes invenire David in lecto suo, idest monachum in claustro, non invenerunt nisi statuam, et pellem caprae, idest habitum monachalem sine monacho. Similiter Petrus et Joannes credentes invenire Jesum in sepulchro, non invenerunt nisi sudarium, Joan. 20. Ideo Abrahae jam egresso de Chaldaea dixit dominus, Genes. 12, egredere de terra tua. Et dicit Augustinus, egressus erat jam corpore, sed adhuc illuc tenebatur mente. Alii exeunt de mundo, sed non totaliter, quia non toto mundo. Quia licet corde et corpore exierint de mundo quo ad divitias, tamen cor eorum occupatur deliciis mundi, et saepe cogitando de divitiis quas habebant in mundo, poenitent exivisse de mundo. Et tales significantur per Judaeos, qui in deserto suspirabant ad ollas carnium Aegypti. Unde Num. 11, quis dabit nobis carnes ad vescendum? Recordamur piscium quos comedebamus in Aegypto gratis, idest sine labore. In nobis mentem veniunt cucumeres, pepones, porrique, et caepe, et allia. Et supra parum, vulgus promiscuum quod ascenderat cum eis, flagravit desiderio carnium, junctis sibi pariter filiis Israel. Alii exeuntes de mundo, portant secum multa de mundo. Quidam honores ipsius quos adhuc ambiunt in religione. Alii divitias, alii delitias, alii mores mundanos, verbi gratia, modum eundi saeculariter, modum loquendi, modum comedendi, et alios gestus saeculares. Et tales significantur per Rachel, quae furata est idola Laban, et abscondit subter stramenta cameli, ut dicitur Genes. 31, quae sunt idola Laban? Nisi honores mundi, et divitiae, et delitiae, quas multi abscondunt subter stramenta cameli, idest pannis claustri. Sed timendum est, quod dicit ibi Jacob: apud quemcumque inveneris deos tuos, necetur coram fratribus nostris. De hoc dicitur Isa. 33, quis habitavit ex vobis cum ardoribus sempiternis? Idest cum illis fratribus, qui habitant cum ardore sempiterno, idest charitate in Deum? Et respondet: qui ambulat in justitiis, idest extra obedientiam, et loquitur veritatem, non vanitatem. Qui projicit avaritiam ex calumnia, idest amorem rei temporalis calumniosum, et excutit manus suas ab omni munere, recipiendo, et etiam dando. Qui obturat aures suas, ne audiat sanguinem, idest detractionem ubi sanguis effunditur, et claudit oculos suos ne mala videat: hic habitabit in excelsis: quasi dicat: qui mundum, et mores mundi, omnia dimiserit, hic poterit habitare in claustro. Item Isa. 14, perdam Babylonis nomen, idest verba saecularia, et reliquias, idest gestus saeculares, et progeniem, idest opera saecularia, et germen, idest saecularia desideria. Hoc est quod dicitur ad Titum secundo, abnegantes impietatem, idest cupiditatem, et saecularia desideria, sobrie et pie et juste vivamus in hoc saeculo. Sobrie nobis, pie Deo, juste proximo. Et hoc est quod dicitur Abrahae, Genes. 12, egredere de terra, idest de carne tua, et de cognatione, idest de parentela tua, et de domo patris, idest de amore mundi; et sic veni in terram quam monstravero tibi. Et cum aperuisset et cetera. Haec est secunda pars hujus capituli, in qua agitur de secundo statu Ecclesiae, qui fuit tempore martyrum. Apertio hujus secundi sigilli, idest signaculi, est praedicatio passionis Christi, quae in lege sigillata erat. Et recte sequitur hoc sigillum ad praecedens, idest apertio hujus sigilli ad apertionem praecedentis. Quia praedicata resurrectione Christi, per quam innotuit esse Deus, multi de Judaeis crediderunt. Quibus invidens Diabolus, quia homines ascendebant illuc unde ipse ceciderat, movit contra eos graves persecutiones, quae a morte Stephani inceperunt, ut dicitur Act. 7: unde oportuit dispergi credentes inter gentes, ubi graves sustinuerunt molestias, propter quod necesse fuit praedicare domini passionem, ut exemplo ejus nullus timeret mori pro domino, quia pro ipsis mortuus est. Equus iste fuit tyrannorum coetus: unde dicitur rufus, propter crudelitatem, sessor ejus Diabolus. Magnus gladius est potestas nocendi, et occidendi sanctos. Dicit ergo, et cum aperuisset, ille idem qui praecedens aperuerat, scilicet agnus sigillum secundum: idest consummasset passionem, et ipsa rei evidentia ostendisset, quod sub lege clausum erat, audivi secundum animal, idest ordinem praedicatorum, qui tempore martyrum passionem Christi praedicaverunt. Unde significatur per Lucam, qui specialiter scribit de passione domini. Dicens, veni et vide, ut prius, vel, veni, credendo quid dicitur, et vide, idest et provide tibi, et Ecclesiae. Et exivit, ab amicitia Dei, in odium, et persecutionem: vel exivit, ab occulta malitia cordis, in apertam saevitiam operis. Juxta illud Psal. concepit dolorem, et peperit iniquitatem. Alius equus superiori contrarius. Superior quidem erat bonus, scilicet coetus praedicatorum; hic malus, scilicet coetus tyrannorum. Rufus, id est crudelis et sanguinolentus, sanguine sanctorum cruentatus. De quo Zach. 1, vidi per noctem, et ecce vir ascendens super equum Rufum; et qui sedebat super eum, scilicet Diabolum, qui tyrannos regit, et ducit in mortem et oppressionem sanctorum. Datum est ei, id est a Deo permissum, ut sumeret pacem de terra, id est quietem mentis tolleret a terrenis. Glossa. Israel sabbatum recipit a munere. Aegyptus vero percutitur muscarum multitudine. Isa. 48, non est pax impiis, dicit dominus. Joan. 17, in mundo pressuram, in me autem pacem habebitis. Vel sic: ut sumeret pacem de terra, id est illatis persecutionibus mentes bonorum ab amore terrenorum avelleret. Gregorius, cum mundus tot calamitates ingeminat, quid aliud nisi, ut fugiatur clamat? Luc. 12: putatis quod pacem veni mittere in terram? Non: dico vobis: sed separare, Deo permittente, et Diabolo suggerente. Matth. 10, tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium, et exurgent filii in parentes, et morte afficient eos. Joan. 16, venit hora ut omnis qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare Deo. Et ut invicem se interficerent, gladio pravae persuasionis, quo mutuo se occidunt multi. Judith 7, mutua se caede truncabunt. Josue 8, vociferantes pariter, et mutuo se occursitantes, persecuti sunt eos, mali, scilicet bonos. Et datus est illi gladius magnus, id est potestas magna persequendi et occidendi sanctos. Et dicitur gladius magnus pro multitudine occisorum, quia multos occiderunt tyranni, et pro magnitudine, quia non solum minores, imo majores, sicut apostolos, occiderunt. Unde Thren. 2, dicit Ecclesia ad dominum. Jacuerunt in terra foris pueri et senes, virgines meae, et juvenes nostri ceciderunt in gladio, in die furoris tui, id est tempore quo permisisti tyrannos furere contra sanctos: quod tempus recte dicitur dies, quia tunc exibant sancti de tenebris praesentis vitae, in lucem vitae aeternae, et etiam quia tribulatio illuminat bonos. Isa. 28, sola vexatio dabit intellectum auditui. Primus equus fuit figuratus in innocentia Abel, Isaac et Jacob, David. Secundus in crudelitate Cain, Ismael, Esau, Saul, et ceteris binariis, quae ponit Petrus in itinerario suo. Primus Abel, Cain. Secundus Noe, et gigantes. Tertius Abraham. Quartus Ismael. Quintus Jacob, Esau. Sextus Moyses et magi. Septimus David et Saul. Octavus filius Dei et Judaei. Nonus Simon magus, Petrus. Decimus Christus et Antichristus. Et de hoc equo et equite suo dicitur Exod. 15, equum et ascensorem projecit in mare. Ut patet in Nerone, et Valeriano, et Maxentio, qui plusquam Paulus, Laurentius, Vincentius, auxiliabantur, etiam dum torquebant eos. Et cum aperuisset sigillum tertium et cetera. Haec est tertia pars hujus capituli, in qua agitur de tertio statu Ecclesiae, et tertii sigilli apertione. Videns enim Diabolus se nihil proficere in occisione martyrum, sed magis eorum patientia et virtute Ecclesiam roborari, suscitavit haereticos, qui perverse exponentes Scripturam, haereses induxerunt. Et quia fere omnis haeresis circa nativitatem Dei versatur, ideo necessarius fuit tertius ordo praedicatorum, qui incarnationem domini praedicarent: et ideo per tertium animal signatur Matthaeus, qui expressius ceteris scripsit de incarnatione domini, et nativitate ejus. Et dicuntur in hac parte quatuor. Primo, quis sit equus tertius, scilicet coetus haereticorum. Secundo, quis sessor, scilicet Diabolus. Tertio quid teneat: quia stateram quae est perversae Scripturae expositio. Quarto ponitur consolatio fidelium, ibi, et audivi. Dicit ergo. Et cum aperuisset, agnus, qui alia aperuit, sigillum tertium, idest ea quae in tertio statu Ecclesiae hoc est tempore haereticorum facta sunt ostendisset, vel ostendere praevidisset. Audivi tertium animal, idest tertium ordinem praedicatorum, per tertium animal designatum: qui scilicet tempore haereticorum praedicavit, et instruxit homines de incarnatione et nativitate, eliminans errores contrarios, et astruens veram fidem, dicens, veni credendo eis quae audis. Et vide, idest tibi provide. Et quare sit tibi providendum subjungit. Et ecce equus niger, idest coetus haereticorum sordibus peccatorum denigratus, sed rigore patientiae exterioris, ne possit perpendi ejus malitia, palliatus. Unde bene dicitur equus niger, quia nigredo provenit ex labore exteriori et carnis mortificatione, per quod calor naturalis extinguitur. Et ipsi modis omnibus nituntur extinguere fidem in aliis, qui est specialiter calor naturalis vivificans hominem interiorem. Habacuc 2, justus in fide sua vivit. Et iste equus proprie contrarius est primo: nam iste niger, ille albus est. Ille astruit fidem: iste destruit. Sessor illius Christus est. Sessor istius Diabolus. Frenum illius obedientia, vel laus divina, juxta illud Isaiae 48, infrenabo te laude mea, ne intereas. Fraenum istius inobedientia, et Dei blasphemia. Sella illius justitia, sella istius injustitia. Ille ferratus est ferro patientiae, iste deferratus sine patientia. Ille albus per innocentiam, iste niger per malitiam. Et qui sedebat super eum, scilicet Diabolus, qui regit et ducit alios quo vult: habebat stateram in manu sua, idest perversam Scripturae expositionem, quae staterae comparatur. Quia sicut statera sine pondere de facili movetur huc atque illuc, sic Scriptura si non habeat pondus Catholicae expositionis, fluctuat huc et illuc. Et sicut statera per astutiam falsi mercatoris potest male inclinari, sic Scriptura per astutiam falsi expositoris potest male exponi. Sed bonus doctor sequitur sanctorum expositionem. Unde Gen. 49, Issachar asinus fortis accubans inter fortes terminos. Issachar interpretatur dominum commemorans; et significat doctorem Catholicum, qui semper accubat inter terminos, quos patres posuerunt, idest sequitur sanctorum expositiones. Juxta illud Prov. 22, ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui. Job 14, constituisti terminos ejus, qui praeteriri non poterunt. Et signanter dicit, habebat stateram, quia haeretici Scripturam habent, et non habentur ab ea. Nam superbe ei dominantes, suo sensui eam coaptant. E contrario Catholici doctores non habent sed habentur a Scriptura. Quia habiliter subjiciunt se illi, captivantes intellectum suum in obsequium Christi, sicut dicitur 2 Cor. Item dicit, in manu sua. Quia se ipsos mactando, et juxta literae superficiem operando affligunt. Sed totum hoc faciunt, ut videantur hujusmodi, et sic facilius decipiunt credentes sibi: et de talibus dicitur Oseae 12, Chanaan in manu ejus statera dolosa. De qua statera dicitur Proverb. 21, statera dolosa abominatio est apud Deum, pondus aequum voluntas ejus. Item statera quam Diabolus habet in manu sua, est tribulatio quam Deo permittente, bonos et malos affligendo ponderat. Ibi cognoscitur cito, qui sint gravioris ac levioris ponderis: qui ex tribulatione moventur murmurando vel peccando, leves sunt, nec sunt justi ponderis, et tales projicit dominus. Qui autem non moventur, justi ponderis sunt, et tales ponit dominus in thesauros suos. Act. 14, per multas tribulationes et cetera. Sequitur. Et audivi tamquam vocem, scilicet Angeli existentis in medio quatuor animalium, idest vocem Christi, qui in medio praedicatorum est, ut doctor eorum dicentium idem quod Angelus. Quia Angelus loquitur in animalibus. Et promittitur hic auxilium, sicut dicit Glossa. Quia in pugna haereticorum majus imminet periculum, et ex promissione auxilii datur consolatio; quod diximus fieri in tertia parte capituli. Haec autem vox nihil aliud est quam concors doctrina praedicatorum, quasi animali illa vox dicat, subjungit, bilibris tritici denario. Bilibris ad litteram est mensura capiens duas libras: et significat sacram Scripturam habentem duplicem intelligentiam, scilicet historicam et mysticam, sive litteralem et spiritualem. Igitur una libra est sensus spiritualis. Triticum vero, quia est cibus nobilium hominum, novum significat testamentum. Bilibris, ergo tritici, est intelligentia novi testamenti, duo sensus continens quasi duas litteras, scilicet naturale et spirituale. Hordeum quod est cibus rusticorum, et jumentorum, et duritiam habet in cortice, sed medullam interius dulcem, significat veteris testamenti Scripturam, quae data est rudibus Judaeis, et exterius in littera praetendit duritiam: sed interius continet suavem intelligentiam. Et quia vetus testamentum duos sensus habet sicut et novum, scilicet litteralem et spiritualem: et dicitur similiter bilibris hordei. Sed quia convenientia veteris testamenti tripartita est apud Hebraeos, scilicet in legem, et prophetas, et Agiographa: ideo sunt tres bilibres hordei, idest tres partes veteris testamenti. Quarum quaelibet est bilibris, idest habens duas libras, idest duos sensus, litteralem scilicet intellectum, et spiritualem. Per denarium significatur unitas fidei. Denarius enim regis habet imaginem, et superscriptionem. Imago vero ad humanitatem, superscriptio refertur ad divinitatem: de quibus duobus est fides. Unde denarius est unitas perfectae fidei continua: recte dicitur vendi vel emi denario. Et bilibris tritici, et tres bilibres: de quibus agitur hic sub specie nigri equi: quasi sic diceret, vox audita inter quatuor animalia. Nolite timere vos fideles, si haeretici male exponunt Scripturam. Quia bilibris tritici, idest intelligentia totius novi testamenti, tam secundum sensum litteralem, quam secundum spiritualem, denario emitur vel venditur, idest unitate perfectae fidei, datur intelligentia novi testamenti. Jac. 1, siquis vestrum indiget sapientia, petat a Deo, qui dat omnibus affluenter, et non improperat, et dabitur ei: postulet in fide nihil haesitans. Ecce habes expresse quod merito fidei datur intelligentia Scripturae. Vere ergo dicitur hic, bilibris tritici denario et tres bilibres hordei: idest sana intelligentia veteris testamenti, secundum utrumque sensum emitur et venditur denario: idest unitate perfectae fidei, sicut et novum. Et merito idem pretium est utrobique: quia eadem intelligentia est in utroque testamento. Quia rota est in medio rotae, Ezech. 1. In vanum ergo laborant haeretici, quia nunquam pervenient ad rectam intelligentiam Scripturarum nisi per unitatem perfectae fidei. Quia in malevolam animam non introibit sapientia. Item bilibris dicitur novum testamentum, propter duo, quae continet: praecepta scilicet et consilia. Unde juveni, qui dixit, domine, haec omnia servavi a juventute mea, respondet Deus, unum tibi deest. Si vis perfectus esse, vade et vende omnia et cetera. Matth. 10. Et tres bilibres, sunt vetus testamentum propter tres partes, scilicet legem et prophetas et Agiographa: quarum habet duas libras: cerimonias exteriores, et veritatem latentem interius quae usque hodie occultatur Judaeis. Unde 2 Cor. 4, usque hodie cum legitur Moyses, velamen est positum super corda Judaeorum et cetera. Quia ipsi tenacissime adhaerent paleae, medullam interiorem non percipientes. Unde Job 30, mandebant herbas, et arborum cortices. Et vinum et oleum, ne laeseris. Tu scilicet qui sessor es equi rufi, idest bonos praedicatores, qui male viventes mordaciter increpant, et pusillos suaviter consolantur, et sicut Samaritanus, qui vinum et oleum imposuit vulneribus sauciati, Luc. 10. Et quod dicitur, ne laeseris, intelligitur de laesione animae; cui revera nullus potest nocere si ipse vult: corpus autem laedi potest et occidi, juxta permissionem Dei. Unde Job 2 dixit dominus ad Satan, ecce in manu tua est, verumtamen animam ejus serva. Item Matth. 10, nolite timere eos qui corpus occidunt, animam autem non possunt occidere. Item per vinum et oleum intelligitur novum et vetus testamentum, quae praecepit Deus non laedi. Quia licet haeretici prave exponant, tamen veritas remanet incorrupta. Item bilibris tritici: est vetus et novum testamentum, quod denario, comparatur, idest vita aeterna. Unde quicumque ad habendas duas libras tritici accedunt, propter unum Deum habendum accedere debent, ut non aliud pretium sive mercedem quaerant, nisi vitam aeternam. Matth. 20, conventione facta ex denario diurno, misit eos in vineam suam: idest in sacram Scripturam. Tres vero bilibres, quae eodem denario comparantur, est fides Trinitatis operans per dilectionem Dei et proximi, ad cujus fidei medullam, quia nemo in hac vita recte attingere potest plene, jam recte non tritico sed hordeo comparantur. Unde pauci sunt, qui non solum disputare, imo cogitare de ea formident, pro ea tamen denarium recipient, si crediderint, quamvis non intelligant: hoc est ergo quod vox illa dicit bilibris tritici denario uno, intelligentia veteris et novi testamenti emitur a discipulis, et venditur a magistris pro vita aeterna. Nec enim aliud praemium debet quaerere doctor sacrae paginae, vel auditor, nisi vitam aeternam. Unde Job 28, dicitur de sapientia, nescit homo pretium ejus. Et infra, non dabitur aurum obrizum pro ea, nec appendetur argentum in commutatione ejus. Proverb. 3, pretiosior cunctis opibus, et omnia quae desiderantur huic non valent comparari. Miserabiliter ergo decipiuntur, qui sacram paginam docent vel audiunt pro mercede temporali. Ideo dicitur Proverb. 23, noli vendere sapientiam et doctrinam, et intelligentiam. Sequitur, et vinum, et oleum ne laeseris. Vinum est legis austeritas; oleum, est Evangelii suavitas. Illud inebriat, istud sanat. Illud pungit, istud ungit. Illud mentes evertit, istud dementes convertit. Littera enim occidit, spiritus autem vivificat: haec laeduntur quando prave intelliguntur. Vinum igitur et oleum laedit, qui vetus et novum testamentum male exponit. Ideo haereticis, qui significantur per equum, est vir justus, in quo est duplex libra, idest veritas et sapientia Christi, qui est triticum, de quo dicitur ad beatam virginem. Cant. 7, venter tuus sicut acervus tritici vallatus liliis. Mirum est, quod dicit, quod virgo unum solum granum tritici habuit in ventre; et tamen dicit, venter tuus sicut acervus tritici. Sed hoc est, quod ex illo grano infinita grana oriuntur, et in illo erant omnia per virtutem. Unde Joan. 12, nisi granum frumenti cadens in terram mortuum fuerit, ipsum solum manet: si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Tres bilibres hordei, sunt fideles imperfecti, qui habent paleam tenacem, idest temporalium amorem. Unde hi significatur, Joan. 2, per hydrias capientes mensuras binas vel ternas: utrique denario empti sunt: idest sanguine Christi. Unde 1 Petr. 2, non corruptibilibus auro et argento et cetera. Cor. 6, empti enim estis pretio magno. Et quia imperfecti scandalizantur, perfecti vero non de facili; ideo dicitur Exod. 9, quod hordeum lesum est, eo quod virens esset. Triticum autem, et farrum non sunt laesa, quia serotina erant. Vinum: idest poenitentes, et oleum: idest misericordes ne laeseris, tu princeps, qui noces, quicumque sis. Et istos praecipue non laedit Deus, quia vicerunt. Unde supra 2, qui vicerit non laedetur a morte secunda, licet tangatur tribulatione praesenti, quae dicitur mors propria. Sap. 3, justorum animae in manu Dei sunt, et non tanget illos tormentum mortis, idest poena Inferni: poena autem mundi saepe tangit eos, et vult Deus ut hic tangantur. Gregorius, sancti poenam praesentem lucrum putant, quia per hanc aeternam evadere non ignorant. Sequitur. Et cum aperuisset sigillum et cetera. Quarta pars hujus capituli, ubi agitur de quarto statu Ecclesiae. In quo fuit persecutio sive pestis falsorum fratrum, idest hypocritarum, quos Diabolus tandem in Ecclesiam introduxit, per quos secretius et familiarius domesticos impugnat. Videns enim Diabolus, quod neque per paupertatem, et per violentas tribulationes, nec per astutias et fraudulentas haereses proficere potuit, immo per haec Ecclesiam robustiorem et cautiorem fieri vidit, hypocritas introduxit, vulpes subdolas, quae latenter vineam domini demoliri nituntur. Unde Cant. 2, capite nobis vulpes quae demoliuntur vineas. Dicit ergo. Et cum aperuisset, agnus, scilicet sigillum quartum: idest secreta status, quia manifestasset. Audivi vocem quarti animalis dicentis, veni et vide. Quartum animal fuit aquila altius ceteris volans, et clarius videns: et significat Joannem qui verbum apud patrem aeternaliter existens, et in mundo carnem factum temporaliter omnibus clarius Deo revelante prospexit. Et designat ordinem praedicatorum, contra haereticos verbi divinitatem simul et humanitatem fideliter praedicantium. Per equum autem pallidum designantur hypocritae, qui ut de religione laudentur, jejuniis et vigiliis, et aliis corporalibus exercitiis coram hominibus se affligunt. Unde vigore subtracto et sanguine minorato, quasi jam moribundi pallescunt: unde Matth. 5, de ipsis dicitur, exterminant enim facies suas ut videantur hominibus jejunantes: amen dico receperunt mercedem suam. Unde sequitur; et ecce equus pallidus, hypocritarum coetus falsa religione palliatus. De qua Job 15, congregatio hypocritarum sterilis. Et qui sedebat super eum: quasi ductor et rector ejus. Nomen illi mors: idest Diabolus, qui fuit primus auctor mortis. Sapient. 2, invidia Diaboli introivit mors in orbem terrarum, et Infernus: idest hypocritae, et caeteri, Inferno deputati, idest, sequebantur eum, idest imitabantur eum in culpam et in poenam. Unde Sapient. 2, cum dixisset Salomon, invidia Diaboli intravit mors in orbem terrarum, statim adjunxit. Imitabantur autem illum, qui sunt ex parte illius. Infra 20, Infernus et mors, idest peccatores, et Diabolus missi sunt in stagnum ignis. Vel Infernus dicitur sequi Diabolus, quia quos ille decipit, iste recipit. Isa. 5, dilatavit Infernus animam suam, et aperuit os suum, absque ullo termino. Et data est illi potestas, sed non voluntas mala, super quatuor partes terrae, idest super homines, qui in quatuor mundi partibus, scilicet oriente et occidente, meridie et Septentrione morantur. Vel super quatuor genera hominum, qui sunt in terra: Judaei, gentiles, haeretici, et mali Christiani. Vel super quatuor partes terrae, idest super illos omnes, qui quatuor cordis affectiones, scilicet timorem, amorem, gaudium, et dolorem in terrenis ponunt. De quibus dicit beatus Bernardus. Timent quae non oportet: amant quae non decet; gaudent vane: dolentque vanius. Unde Job 9, terra data est in manus impii, idest data est, in potestate Diaboli. Interficere gladio peccati. De quo Eccles. 21, quasi romphaea bis acuta omnis iniquitas, et plagae ejus non est sanitas. Fame idest defectu verbi divini. De qua Amos 8, mittam famem in terram: non famem panis, nec sitim aquae, sed audiendi verbum Dei. Et morte, idest doctrina mortifera. De qua Psal. venenum aspidum sub labiis. Et bestiis terrae, idest crudelibus mundi principibus, qui omnes devorant. De quibus Psal. ne tradas bestiis animas confitentes tibi. Item interficere gladio, perversae persuasionis. De quibus Psal. gladius eorum intret in corda ipsorum, et fame, scilicet terrena cupiditate. De qua dicitur Genes. 41, in cuncta terra Aegypti erat fames. Et morte peccati, quo a Deo separantur animae. De qua dicitur in Psal. non est in morte, qui memor sit tui. Et bestiis terrae, idest bestialibus praelatis. De qua Baruch 3, ubi sunt principes gentium, et qui dominantur super bestias, quae sunt super terram? Et cum aperuisset et cetera. Quinta pars capituli, in qua graves et magnas praedicit tribulationes: ne terrerentur electi, qui erant illis tribulationibus affligendi, propterea hic consolatur eos Joannes tripliciter. Primo, quia eas animas interfectorum, vidit sub altare, idest sub protectione Christi, qui eas defendebat. Secundo, quia singulos eorum singulis stolis vidit decoratos. Tertio, quia promissionem de implendo eorum desiderio audivit. Hoc ergo quintum sigillum, est consolatio animarum in aetate septima quiescentium, quae prius occulta erat. Sed fuit Joanni ostensa, et per eum Ecclesiae revelata, et sic fuit apertum sigillum. Dicit ergo et cum aperuisset agnus, qui alia aperuit sigillum quintum, idest secreta quinti status, vidi sub altare, idest Dei protectione, et Christi societate, animas interfectorum, propter verbum, idest propter praeceptum Dei, quod implebant. Vel propter Dei verbum, idest filium Dei, quem asserebant esse Deum et hominem. Vel propter Evangelium, quod praedicabant, et propter testimonium, idest Christianitatis titulum, quod habebant in corde, et testabantur voce et opere. Rom. 10, hoc est verbum fidei, quod praedicamus: quod si confitearis in ore tuo dominum Jesum Christum, et in corde tuo credideris, secundum quod dominus excitavit illum a mortuis, salvus eris. Vel propter testimonium nativitatis, passionis, et ascensionis Christi, quod habebant et aliis testificabantur in praedicatione. De quo dicitur Act. 4, virtute magna reddebant testimonium resurrectionis Jesu Christi domini nostri. Altare ergo dicitur Christus, super quod oblationes et sacrificia nostra Deo patri offerimus. Unde fere omnes orationes nostrae per ipsum terminantur. Unde infra 8, dicitur, alius Angelus venit, et stetit ante altare, habens thuribulum aureum. Unde bene dicuntur esse animae martyrum sub altare, quasi membra sub capite, per humilitatem idest subjectae, per charitatem adhaerentes Deo. Et clamabant voce magna: idest affectu, et desiderio magno. De quo clamore dicitur in Psal. clamaverunt justi, et dominus exaudivit eos. Item: et clamor meus in conspectu ejus introivit in aures ejus. Sic clamabat Moyses, Exod. 14; sic Susanna, Dan. 3. Dicentes, idest desiderantes. Quia desiderium est dictio hominis interioris, quam Deus audivit. Psal. desiderium pauperum exaudivit dominus, praeparationem cordis eorum audivit auris tua. Usquequo, idest usque ad quod tempus expectas, domine, qui potes omnia, sanctus, in operibus tuis, et verus in promissis usquequo non vindicas sanguinem nostrum, idest effusionem omnem sanguinis nostri, poenas debitas interfectoribus interserendo? Et hoc dicunt sancti non poenam male optando, vel in ea delectando: sed justitiae Dei aggratulando, et voluntati divinae se conformando. De cujus impletione gaudent. Ita enim sunt sancti juncti Deo, ut de omni voluntate Dei gaudeant, etiam de poenis parentum inquantum sunt volitae a Deo. Unde Psal. laetabitur justus cum viderit vindictam. Ad majorem autem expressionem desiderii eorum repetit idem verbum dicens, et non vindicas, et debet subintelligi, usquequo, quasi, et usquequo, non vindicas, nos scilicet de his, qui habitant in terra, non solum corporis habitatione, sed mentis affectione. De quibus dicitur 4 Reg. ecce habitatio civitatis, scilicet Hierico, idest mundi, optima est. Ita videtur mundi amatoribus, quod sit bona propter divitias, melior propter delitias, optima propter honores. Sed e converso mala est propter divitias, quia cito pereunt. Pejor propter delitias, quia cito transeunt. Pessima propter honores, quia nimis affligunt. Propter quod dicitur infra 8, vae, vae, vae habitantibus in terra. De his autem conqueruntur sancti, quia propter amorem terrenorum capti non festinant ad caelum, ut sic impleretur numerus electorum, et sic sancti consummarentur in gloria, utraque stola recepta. Non enim consummabuntur sine nobis. Unde Hebr. 12, Deo pro nobis aliquid melius providente, ut non consummarentur sine nobis. Vel: usquequo non vindicas de his, qui habitant in terra, separando scilicet bonos a malis, ut utrique vadant ad loca sua: scilicet boni in caelis, ubi est eis paratus locus. Joan. 14, vado parare vobis locum. Et mali in Infernum, ubi est eis paratus locus, secundum merita eorum. Act. 1, de quo praevaricatus est Judas, ut abiret in locum suum. Similem quaestionem facit Habacuc 1, usquequo domine clamabo, et non exaudies? Vociferabor vim patiens, et non salvabis? Quare respicis contemptores, et taces, conculcante impio justiorem se? Et datae sunt. Ecce post clamorem sanctorum, datur consolatio de premii collatione, et spei confirmatione, de malorum punitione et bonorum salvatione. Et patet hic admirabilis largitas pietatis divinae, quae petentibus unum, scilicet liberari se a consortio malorum, dat quatuor: scilicet consolationem de praemii adeptione, de spei confirmatione, de malorum punitione, de bonorum salvatione: et in his omnibus est sanctorum consolatio. Dicit ergo, et datae sunt illis, scilicet sanctis clamantibus, singulae stolae albae, idest unicuique beatitudo animae, et dictum est illis, idem a Deo inspiratum, ut requiescerent tempus adhuc modicum, idest diem generalis resurrectionis patienter. Et dicit, modicum, quia brevis est cursus totius temporis, respectu futuri. Joan. 16, modicum, et jam non videbitis me et cetera. Et promittitur hic eis adimpletio sui desiderii de sua salvatione, et hostium suorum vindicatione, quia quod differtur non aufertur. Quantum autem, idest usque ad quod tempus debeant expectare, determinat. Donec impleatur numerus conservorum illorum, qui Deo sicut ipsi serviunt. Et fratrum eorum, qui ad eamdem haereditatem vocati sunt, qui interficiendi sunt sicut et illi, scilicet eadem causa qua illi, scilicet propter verbum Dei, et testimonium Christi. Et confirmatur hic spes eorum de salvatione fratrum suorum, et receptione corporum propriorum in generali resurrectione. De quo dicitur Isa. 26, vivent mortui tui, interfectique mei resurgent. Et de vindicta malorum statim post subjungit, egredietur dominus de loco sancto suo, ut visitet iniquitatem habitatoris terrae contra eum, et revelabit terra sanguinem suum, et non operiet ultra interfectos suos. Et vidi cum aperuisset et cetera. Sexta pars: in qua agitur de sexto statu Ecclesiae, et de apertione sexti sigilli, quae nihil aliud est quam persecutionis futurae ostensio, tempore Antichristi: haec autem erit duplex. Una corporalis, quae in tantum desaeviet in sanctos, quod multi timore cadent, et si fieri posset moverentur electi, ut dicitur Matth. 24: et de hac primo agitur hic. Alia erit spiritualis, quae scilicet erit impedimentum praedicationis verbi Dei, quia sancti non permittentur praedicare: et de hac agetur in principio septimi capituli, in qua agetur de sexto statu Ecclesiae. Haec autem praedicuntur a Joanne duplici ex causa: primo, ut moderni ex contemplatione futurorum sanctorum animentur ad tolerantiam praesentium tribulationum. Quia istae tribulationes, quas modo sustinent, quasi nihil sunt respectu futurarum. Secundo, ut cum venerint, minus gravent, quia jacula quae praevidentur minus feriunt, idest feriendo minus laedunt, sicut dicit Gregorius. Dicit ergo, et vidi, oculis mentis, cum aperuisset agnus scilicet, sigillum sextum, idest sextum statum Ecclesiae futurum tempore Antichristi, ostendit scilicet. Et ecce: nota est admirationis. Terrae motus factus est magnus. Ad literam, quia terra movebitur, sicut dicitur Matth. 24, et Aggaeus: adhuc modicum, et movebo caelum et terram, mare et aridam. Vel terraemotus magnus, idest terrenorum commotio magna contra sanctos. Et dicit, magnus, quia si semper desaeviant mali contra bonos, tunc apertius et crudelius insurgent in eos. Unde Matth. 23, consurget gens contra gentem, et regnum adversus regnum; et erunt pestes, et fames, et terraemotus per loca: haec omnia initia sunt dolorum. Et nota quod dicit terraemotus, non aeris, vel aquae, vel ignis. Quia propter amorem terrenorum spernunt persecutiones bonorum, qui terrena despiciunt, et despicienda ostendunt. Et sol factus est niger tamquam saccus cilicinus. Ad literam, tunc obscurabitur sol et luna et cetera luminaria caeli. Unde Joel 2: contremuit terra a facie ejus, moti sunt caeli: sol et luna obtenebrati sunt, et stellae retraxerunt splendorem suum. Praeteritum ponit pro futuro, prophetica certitudine, vel mystice. Et sol, idest Christus. De quo Psal. ortus est sol, et congregati sunt, dispersi sunt. Et Malachiae ult. vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae, et sanitas sub pedibus eorum, factus est niger tamquam saccus cilicinus, idest non lucebit miraculis; immo e contra Antichristus, et sui multa miracula facient, et ideo multi movebuntur. Matth. 24, surgent pseudo Christi et pseudo prophetae, et dabunt signa maxima, et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi. Sacco cilicino comparat eum Joannes, quia mali tunc reputabunt Christum fuisse indutum solo sacco nostrae mortalitatis, et peccati Cilicio obvolutum, idest reputabunt eum hominem peccatorem. Ipse autem homo fuit non peccator: sed similis peccatori in poenalitatibus. Saccum enim nostrum induit, sed non meritum sacci habuit. Unde ipse dicit per Psal. conscidisti saccum meum, et circumdedisti me laetitia, in resurrectione. Sed, quia non erat licitum indutum sacco in palatium regis intrare, ut dicitur Esther 5, unde Zach. 3, dicitur de Jesu sacerdote magno, Jesus indutus erat vestibus sordidis et stabat ante faciem Angeli. Qui respondit, et ait ad eos, qui stabant coram se, dicens, auferte vestimenta sordida ab eo: et dicit ad eum: ecce abstuli a te iniquitatem tuam, idest mortalitatem et poenalitatem assumptam pro nostra iniquitate toleranda, et indui te mutatoriis. Et luna, idest Ecclesia a sole Christo illuminata facta est reputatione malorum, tota, idest totaliter secundum omnem statum sui. Ut sanguis vilis et peccatrix. Quia sublato fundamento, necesse est ut aedificium corruat. Nomine sanguinis, accipitur peccatum propter horrorem. Oseae 4, sanguis sanguinem tetigit, idest peccatum peccato additum est. Vel sanguis sanguinem tangit, quia poena peccato redditur statim. Item, et sol, idest coetus major ardens et lucens igne charitatis, luce fidei. Factus est niger, idest vilis reputabitur, et afflictus multis tribulationibus, exterius niger erit, sed candorem animae non amittet. Cant. 1, nigra sum sed formosa. Tamquam saccus cilicinus, qui vilis et asper a Cilicio, vel a Cilicia dictus, ubi primo inventum fuit Cilicium, quo utuntur poenitentes. Et per hoc notatur, quod sancti in magna asperitate et vilitate erunt. Et luna tota, idest totus coetus mediocrium. Facta est ut sanguis, idest quasi homicidae occidentur, et suo sanguine respergentur, et stellae caeli, idest montes aliquid luminis in illa tenebrosa persecutione habentes, de caelo, idest a fide ceciderunt, idest cadent. Super terram, idest adhaerentes terrenis promissionibus Antichristi. Eusebius: et multos hodie avertit a Christo amor terrenorum. Infra Tim. 6, radix omnium malorum est cupiditas, quam quidam appetentes, a fide erraverunt, et inseruerunt se doloribus multis. Ibi dicit Glossa, qui veram fidem habent de Christo, non cupiunt in his miseriis divites fieri. Modum autem cadendi determinat dicens, sicut ficus emittit grossos suos, inutiles fructus, qui non firmiter adhaerent ramis arboris. Cum a vento magno movetur. Per hoc ostendit, quod magnae erunt persecutiones Antichristi, et quod minores quamplurimi cadent a fide faciliter, sicut grossi in magno vento de facili cadunt. Sed, sicut dicit Glossa, illos qui Christo vero amore serviunt non permittet cadere Christus, sicut bonae ficus non cadunt impulsu ventorum. Sequitur, et caelum, idest Ecclesia stellata virtutibus, lucens sapientia, rotunda fide, alta conversatione, mobilis obedientia, firma patientia, et caelum recessit, idest domus Christi recessit, idest recedet, a malis fide, et opere eis dissimilis. Vel caelum, idest evangelica doctrina. Recessit, idest recedet tunc a sanctis. Quia prae nimietate persecutionum non audebunt nec poterunt praedicare. Sicut liber involutus, in quo literae sunt clausae, sed non apparent: ita tunc in sanctis erit sapientia, et scientia legis: sed non apparebit. Erit etiam in sanctis fides, et sanctitas, sicut et modo: sed non apparebit, quia non facient mirabilia. Isa. 30, erit visio omnium sicut verba libri signati, ubi literae non apparent licet sint ibi. Vel ad literam: tunc recedent boni, et abscondent se latentes in cavernis et speluncis. Sicut de primitivis sanctis dicitur Hebr. 11, in solitudinibus errantes, in montibus et cavernis terrae. Isa. 26, vade populus meus, intra in cubicula tua, et claude ostia super te; abscondere modicum donec pertranseat indignatio mea, scilicet in morte Antichristi. Et omnis mons, idest majores de ecclesiastica vita et scientia eminentes, et insulae, idest sancti undique tribulationum fluctibus transibunt, de locis suis motae sunt, idest movebuntur ad literam, quia separabunt se a malis corporaliter et spiritualiter. Vel montes dicit, superbos et elatos. Insulas vocat divites mundi negotiis agitatos, qui tempore persecutionis illius movebuntur de locis suis, idest a fide et charitate, licet de se modo magna praesumant contra illud Eccles. 10, si spiritus potestatem habentis ascenderit supra te, locum tuum ne dimiseris. Et reges terrae, idest sancti se ipsos regentes, motus carnales, quasi latrunculos trucidantes et de se ipsis justitiam facientes quasi boni reges et principes, idest illi qui suis sensibus, et membris et moribus principantur. Et tribuni illi qui tres vires animae in suis actibus ordinare noverunt, et divites, divitiis virtutum et bonorum operum. Et fortes contra hostium tentationes. Et omnis servus, idest conjugatus et liber, idest solutus: vel omnis servus Dei, et liber a servitute, absconderunt se, idest abscondent se, in speluncis et petris montium, idest sanctorum Angelorum suffragia postulabunt, ut eorum precibus mereantur evadere poenas et misericordiam judicis consequantur. Et dicunt orando, montibus et petris, idest Angelis et aliis sanctis, cadite super nos, idest precibus vestris protegite nos, et abscondite nos sub velamento orationum vestrarum. A facie, idest ab animadversione sedentis super thronum, idest Christi secundum divinitatem. Et ab ira agni, idest Christi secundum humanitatem. Causam autem quare sic rogabunt sanctos subjungit dicens: quoniam veniet dies magnus irae ipsorum, idest dies judicii, quando Christus ostendet iram suam malis. De qua ira dicit Psalm. domine ne in furore tuo et cetera. Et quis poterit stare nisi sit adjutus precibus vestris? Non quod tunc valeant preces sanctorum; sed modo valent, ut tunc possint homines stare securi. Hoc dicitur Malach. 3, ecce dies veniet, dicit dominus, nomen domini venit de longinquo, ardens furor ejus et gravis ad portandum et cetera. Psalm. quis novit potestatem irae tuae et prae timore tuo iram tuam dinumerare? Moraliter ab illo loco, sol, idest praelatorum coetus, qui debent splendore suo alios illuminare ad cognitionem Dei et calore suo inflammare in amore Dei et proximi. De quo Isa. 30, lux solis septempliciter erit sicut lux septem dierum. Ita lucem omnium superabit lux praelatorum; ut sicut praesunt dignitate, sic praesint sapientia et sanctitate. Vel lucebunt praelati per septem opera misericordiae quae continentur in hoc versiculo: visito, poto, cibo, solor, tego, colligo, condo. Item per dispensationem septem sacramentorum quae continentur in hoc versiculo: cingo, firmo, ligo, cibo, nubo, clericus, ungo. Factus est niger negotiorum terrenorum solicitudine. Thren. 4, denigrata est super carbones facies eorum, et non sunt cogniti in plateis. Facies est dignior et sublimior pars hominis; et ideo significat praelatos. Tamquam saccus qui est totus pilosus, et per hoc innuitur magna cupiditas praelatorum. Isa. 14, replebuntur domus eorum draconibus, idest detractoribus, et habitabunt ibi struthiones, idest hypocritae, et pilosae saltabunt ibi, idest cupidi et avari officiales, et respondebunt ululae in aedibus suis, idest joculatores et saltatrices et Sirenae in aedibus voluptatis, idest adulatores. Item Isa. 34, in aedibus ejus spinae, idest divitiae, et urticae, idest deliciae quae generant carnis pinguedinem, et paliurus in munitionibus ejus, idest avarus praelatus, et cubile draconum et pascua struthionum et occurrent Daemonia, Onocentaurus et pilosus clamabunt alter ad alterum, nobilitas ad avaritiam. Et luna tota facta est ut sanguis, idest Ecclesia tota facta est ut carnalis, fundata in sanguine non apostolorum, sed nepotulorum et consanguineorum procedens et per successionem sanguinis; quia fere ubique nepos, avunculus et consanguineus consanguineo succedit in beneficio. Unde vere potest dicere Ecclesia, quod dixit Moysi uxor sua: sponsus sanguinis tu mihi es. Oseae 4, sanguis sanguinem tetigit, idest nepos nepoti succedit. Jerem. 2, in menstruis inveniet eam. Joel 3, sol convertetur in tenebras et luna in sanguinem, antequam veniat dies domini magnus et horribilis. Abundantia, idest sanguis Ecclesiae signum est appropinquantis judicii. Et stellae caeli, idest claustrales viri. De quibus Eccles. 43, gloria stellarum species caeli, de caelo ceciderunt super terram, idest de caelesti vita ad terrenam. Vel de claustrali ad mundanam. Psalm. commixti sunt inter gentes, et didicerunt opera eorum. Matth. 24, sol obscurabitur et luna non dabit lumen suum et stellae cadent de caelo, idest monachi exibunt de claustro discurrentes per mundum, propter divitias terrenas. Exod. 5, dispersus est populus per omnem terram Aegypti ad colligendas paleas. Sicut ficus emittit grossos suos, ita emittit claustrum inutiles monachos ad peragendum negotia terrena, vel ad causas tractandas. Cum a vento magno movetur, cum aliqua tribulatio oritur. 1 Corinth. 6, judicia saecularia si habueritis, contemptibiles qui in Ecclesia sunt illos constituite ad judicandum. De his dicit Judas in canonica sua. Hi sunt sidera errantia, quibus procella tenebrarum conservata est in aeternum. Sed stellae manentes in ortu et cursu suo pugnaverunt adversus Sisaram. Et caelum, idest clericorum coetus. Recessit a promissione sua, in ordinum susceptione, quando dixit, dominus pars haereditatis meae et calicis mei tu es, qui restitues haereditatem meam mihi. Quare ergo non sunt contenti clerici hac partitione? Quia recesserunt ab ista promissione. Sicut liber involutus, ubi nulla eruditio vel doctrina potest haberi, nec litera videri, nec verbum eruditionis audiri. Isa. 34, attrita est civitas vanitatis, clausa est omnis domus nullo introeunte. Nullus haereticus, nullus Judaeus, nullus gentilis modo in Ecclesia intrat: quare? Nisi quia involutus est liber, idest clerici qui sunt libri laicorum. Isa. 34, complicabuntur sicut libri caeli. Et omnis mons, idest praelatus superbus, et insulae, idest temporalibus curis agitati, de locis suis, idest de fide Ecclesiae motae sunt. Quia haec duo, scilicet superbia et avaritia, inducunt principaliter in haeresim. De superbia habetur Eccles. 10, initium superbiae hominis apostatare a Deo. De avaritia, 1 Tim. 6, radix omnium malorum cupiditas, quam quidam appetentes erraverunt a fide. Reges terrae, idest archiepiscopi, et principes, idest episcopi. Et tribuni, idest archidiaconi, et divites, idest presbyteri, et fortes, idest diaconi, et omnis servus, idest laicus, et liber, idest clericus. Absconderunt se in speluncis, idest fugerunt ad claustra, petentes orationes claustralium, et petris montium, idest ad duram vitam sanctorum. Psalm. petra refugium herinaciis. Job 39, in petris manent. Et dicent montibus, et petris ad literam, cadite super nos, et abscondite nos a facie sedentis super thronum, et ab ira agni, quoniam veniet dies magnus irae ipsorum, idest reproborum, idest ad animadversionis Dei contra eos: quasi dicat: libentius vellent mali a montibus opprimi, quam judicem iratum videre et sententiam ejus audire. Unde immanitatem terroris illius diei exprimere volens Joannes exclamat dicens, et quis poterit stare? Quasi dicat: nullus per se. Job 25, luna non splendet et stellae non sunt mundae in conspectu ejus; quanto magis homo putredo et filius hominis vermis? Item in eodem 26, cum vix parvam stillam sermonum ejus audiverimus, quis poterit tonitruum magnitudinis ejus intueri? Hoc totum malum provenit a malitia praelatorum, qui si essent boni, tota Ecclesia esset bona; sed quia mali sunt pro majori parte, ideo infiniti sunt mali. Isa. 13, stellae caeli et splendor eorum non expandent lumen suum; obtenebratus est sol in ortu suo et luna non splendebit in lumine suo.
[89023] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 7 Post haec vidi et cetera. Septimum capitulum est, in quo adhuc agitur de apertione sexti sigilli fere usque ad finem capituli, de ostensione persecutionis futurae tempore Antichristi, quae est duplex, ut dictum est. Corporalis, de qua jam dictum est; et spiritualis, de qua agitur hic, quae nihil aliud est quam impedimentum divini verbi praedicationis. Dividitur hoc capitulum in septem partes. In prima parte ostenditur conatus Diaboli ad impediendum praedicationem verbi divini. In secunda ostenditur Angelus refrenans conatus Diaboli, ibi: et vidi alterum. In tertia ponitur numerus signatorum in quos non habet Diabolus potestatem, ibi: et audivi numerum. In quarta agunt signati gratias de sua conservatione, ibi: et clamabant. In quinta ponitur Angelorum congratulatio de hominum signatione, ibi: et omnes Angeli. In sexta quaerit a Joanne si cognoscat illos, ut ipse congratuletur illis et doceat alios ad illorum gloriam properare, ibi: et respondit unus. In septima ostenditur Joanni qui sunt illi, ibi: et cum aperuisset. Dicit ergo, post haec. Dictio, post, non notat hic diversitatem visionum, sed ordinem visorum juxta ostensionem Angeli et narrationem Joannis, vidi, spiritualiter, quatuor Angelos, idest Daemones universos qui dicuntur quatuor propter naturam numeri. Quia quaternarius maxime divisibilis est, et ipsi non intendunt nisi divisionem facere. Item quaternarius non est numerus solidus sed superficialis: ita suggestio Daemonum superficialis est nullam habens soliditatem. Item dicuntur quatuor quia quatuor Evangelia pugnant et quatuor vitia suggerere intentant. Vel quia per quatuor angulos terrae, idest in quatuor partibus mundi immorantes, ut omnes tentent. Vel hoc dicitur, quia ipsi laborant, ut ponant homines in angulo, idest in sordibus peccatorum. Nam in angulo sunt sordes. Vel in angulo duplicitatis. Tenentes quatuor ventos terrae, idest retinentes et impedientes omnes praedicatores Ecclesiae; qui dicuntur quatuor, quia debent habere quatuor virtutes, scilicet justitiam, fortitudinem, temperantiam, prudentiam. Vel doctrinam quatuor Evangeliorum quae signatur Gen. 1, per quatuor flumina Paradisi. Vel quia debent praedicare per quatuor partes mundi: et dicuntur venti, quia nubes, idest peccatores in pluvia lacrymarum dissolvunt. Item terrae humiditatem desiccant, idest carnis voluptatem et mentis. Et de his ventis dicitur Job 29, qui facit ventis pondus et aquam appendit in mensura. Ne flarent super terram, idest super illos qui sunt arabiles vomere praedicationis et divini seminis susceptibiles, neque super mare, idest super fluidos et instabiles, neque super ullam arborem, idest super illos qui ad fructificandum sunt habiles. Quasi dicat: Daemones conati sunt et conantur quotidie impedire praedicatores, ne praedicent, neque bonis, neque malis, neque ad exhortationem bonorum, neque ad revocationem malorum. Sciunt enim Daemones, quod nihil adeo prodest, ut praedicatio verbi Dei. Unde Glossa, in tempore tribulationis nil magis erit necessarium quam praedicatio; et ideo nititur Diabolus detinere animam in omni loco. E contrario autem dominus vocat praedicatores, ut praedicent. Ezech. 37, a quatuor ventis venit spiritus, et insufflabit super interfectos istos, ut reviviscant. Cant. 9, surge Aquilo et veni Auster; perfla hortum meum et fluent aromata illius. Et vidi alterum Angelum et cetera. Haec est secunda pars, in qua ostenditur Joanni Angelus bonus refrenans conatum Daemonum ne impediant praedicatores a praedicatione: et hic Angelus est Christus. De quo Isa. 9, parvulus natus est nobis. Et infra: et vocabitur magni consilii Angelus. Et significatur per lapidem excisum de monte sine manibus qui statuam ex quatuor metallis confregit compositam. Dan. 2, sicut Christus quatuor malos Angelos deviat. Dicit ergo, et vidi per spiritum alterum Angelum illis contrarium, idest Christum ascendentem ab ortu solis, idest a patre qui est fons et origo totius luminis, juxta illud Jacob 1, omne datum optimum et cetera. Et ideo Christus dicitur oriens. Zach. 6, ecce vir oriens nomen ejus. Luc. 1, visitavit nos oriens ex alto. Sed quo vel quomodo ascendit Christus ad patrem, cum ipse sit altissimus? Immo potius descendit. Isa. 63, utinam disrumperes caelos et descenderes. Psalm. inclinavit caelos et descendit. Sic Christus dicitur ascendere ad patrem, quia a patre veniens supra carnem, quam assumpsit, ut dominus fuit. Unde Isa. 19, ascendet dominus super nubem levem. Item ascendit in carne in ascensione. Sed has ascensiones praecessit descensus humilitatis. Ephes. 4, qui ascendit, ipse est, qui descendit primum in inferiores partes terrae. Sic quicumque vult ascendere, oportet quod prius descendat. Luc. 18, qui se humiliat exaltabitur. Proverb. 29, gloriam praecedit humilitas. Alioquin qui vult ascendere priusquam descenderit, corruet in profundum, sicut Lucifer qui voluit ascendere, et tamen non descenderat. Unde dicitur Isa. 14, quomodo cecidisti Lucifer qui mane oriebaris, qui dixisti in corde tuo, ascendam in caelum et similis ero altissimo: verumtamen ad Infernum detraheris in profundo laci. Habentem signum Dei vivi, idest omnimodam immunitatem peccati, vel potestatem miracula faciendi et peccata dimittendi, quia utrumque solius Dei est. Unde Matth. 8, ut autem sciatis, quia filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata, tunc ait paralytico, tibi dico surge et cetera. Item signum Dei vivi est crux sancta Christi. De quo Isa. 30, levate signum in nationibus. Et hoc signum habuit Christus, primo in se, postea in suis dupliciter. In corde per fidem. In corpore per imitationem. De primo Ezech. 9, signum tau super frontes virorum gementium et dolentium. De secundo Luc. 9, si quis vult venire post me, abneget semetipsum, et tollat crucem suam et sequatur me. Sed quomodo fuit crux signum Dei vivi? Quia ibi moriente homine vixit Deus: cujus signum fuit clamor validus quem moriendo emisit: quod est supra naturam humanam. Quia in morte ita debilitatur spiritus et coarctatur meatus, quod vix potest homo tunc loqui. Item alia quae fuerunt tunc facta, idest obscuratio solis, motus terrae, scissio petrarum, apertio sepulchrorum etc. haec fuerunt verum signum divinitatis. Unde centurio dixit: vere filius Dei erat iste. Et clamavit voce magna quatuor Angelis, idest cum magno auctoritatis imperio refrenavit quatuor Angelos, quibus datum est, idest permissum, nocere terrae, idest avaris vel omnibus amantibus terrena, et mari, idest superbis et luxuriosis, vel omnibus malis. Mare enim omnes proprietates septem criminalium peccatorum habet in se. Nam tumet, per quod significat superbos. Livet per quod invidos. Fervet, per quod iracundos. Absorbet, per quod avaros. Stat, per quod accidiosos. Spumat, per quod luxuriosos. Mergit, per quod gulosos. Dicens: nolite nocere terrae et mari, neque arboribus, idest omnibus peccatoribus. Sed quare prohibet hic Angelus cum datum sit nocere talibus? Solutio. Quia Daemones excedunt et semper vellent plus quam permittatur. Unde mala voluntas eorum prohibetur, ne tantum possint quantum vellent. Unde dicitur: nolite nocere. Iterum pluribus, et plures, et pluribus modis affectant nocere, quam concessum est eis: quod patet per hoc quod additur, neque arboribus, quod fuerat positum supra, quando agebatur de potestate nocendi sibi data. Ipsi enim semper volunt nocere bonis, qui sunt arbores fructiferae facientes fructus bonorum operum, habentes folia verborum in medicinam et fructum operis in satietatem, radicati in Christi humilitate. Extendere ramos per charitatem, operiri cortice per vitae austeritatem. Dantes umbram aliis per bona exempla et per consilium, et operationem, et consolationem. Tales sunt arbores Paradisi quae semper fructificant in bonis operibus, semper frondent in bonis sermonibus, semper florent in bonis opinionibus, quas habent de aliis et alii de ipsis. Unde 2 Cor.: bonus odor Christi sumus Deo, in his qui salvi fiunt, et in his qui pereunt. Hae arbores sunt vitis, ficus et oliva, quae nolunt regnare super ligna silvarum, super homines infructuosos, Judic. 9, immo dixit oliva: numquid possum deserere dulcedinem meam, fructusque suavissimos, et ire, ut inter ligna promovear? Vitis etiam respondet: numquid possum deserere vinum meum quod laetificat Deum et homines, ut inter ligna promovear? Olivae sunt activi misericordes. Ficus sunt contemplativi claustrales. Vitis sunt sancti praedicatores et doctores, quousque signemus servos Dei nostri in frontibus eorum. Non solum in mentibus. In mentibus enim signantur servi Dei in Baptismo per caracteris impressionem, vel per imaginem sanctae Trinitatis quae imprimitur in Baptismo virtute verborum, scilicet, in nomine patris et filii et spiritus sancti. Signantur etiam in mentibus per fidem dominicae passionis. Quam utramque significationem facit Christus per gratiae infusionem; sicut in denario facit auri faber ex una parte imaginem regis, ex alia crucem. In frontibus vero signatur per constantiam et audaciam confitendi nomen Christi: quae audacia et constantia datur proprie in sacramento confirmationis, quando episcopus in fronte chrismando facit signum crucis, ubi est locus erubescentiae: quasi dicat: noli de cetero erubescere nomen Christi, cujus unguento ungeris; sed coram regibus et principibus audacter porta et praedica illud, sicut dixit dominus Paulo, Act. 9. Unde postea ipse dixit, Rom. 1, non erubesco Evangelium. Matth. 10, qui me erubuerit et sermones meos coram hominibus, erubescam et ego eum coram patre meo et Angelis ejus. Sic signatis, non possunt nocere Daemones: quod signatum fuit Exod. 12, ubi Angelus exterminator occidit omnes illos, qui non habuerunt signum sanguinis agni in postibus domus suae. Illos autem qui habuerunt signum sanguinis in utroque poste et in superliminaria, non laeserunt. Duo postes sunt corpus et anima, superliminaria est intellectus sive ratio. In corpore debet esse signum sanguinis per imitationem passionis, idest per carnis mortificationem. Unde Galat. 6, stigmata in corpore meo porto. In anima per compassionem et recordationem. Deuteronom. 22, erit vita tua pendens ante oculos tuos semper. In corde per fidem. Unde apostolus: habitare per fidem Christum in cordibus nostris. De utroque dicitur Cant. 8, pone me ut signaculum supra cor tuum, ut signaculum supra brachium tuum. Et hic dicit Glossa, signum geritur in fronte, ne celetur in tribulatione. Nam signatio pectoris consecratio est cordis. Et nota quod dicit Angelus, signemus, ego scilicet et ipsi: in quo notatur cooperatio liberi arbitrii. 1 Corinth. 3, Dei coadjutores sumus. Item per hoc quod dicit, quousque, non innuitur quod postea noceant illis Daemones; sed nec post, nec ante. Similiter Matth. 1, non cognoscebat eam, donec peperit filium primogenitum: et constat quod nec ante nec post cognovit eam. Tamen Daemones magis insidiantur bonis et magis persequuntur. Quia Pharao contemptus surgit in scandala, et dominus aliquando servos suos indutos virtutibus exponit Daemonibus quasi milites armatos, ut pugnando vincant et coronentur; sicut patet in Job et Tobia et Paulo et multis aliis. Et audivi numerum signatorum et cetera. Tertia pars, in qua ostenditur Joanni numerus electorum. Et procedit sic in hac parte. Primo ponit numerum electorum de Judaeis et postea de gentibus, ubi dicit, post haec vidi. Et quia pauciores fuerunt electi de Judaeis: ideo ponitur certus numerus et finitus. Tamen per hunc numerum, secundum unam Glossam, intelligitur numerus omnium electorum, quia est certus et finitus Deo. Et postea incertus numerus eorumdem, quia nobis est incertus, quamdiu in via sumus. Dicit ergo, et audivi, idest spiritualiter intellexi. Numerum signatorum, idest signandorum, vel signatorum jam in praescientia Dei. Centum quadraginta quatuor millia ex omni tribu filiorum Israel. Per hunc numerum signantur omnes electi, sive salvandi secundum quadruplicem statum salutis. Nam per centum signantur illi quibus debetur fructus centesimus, idest virgines; per quadraginta qui est numerus poenitentiae, significantur illi, quibus debetur fructus quadragesimus, idest continentes qui semper sunt in poenitentia, qui tribulantur a carne, sicut dicitur Corinth. 7, et ideo oportet carnem restringere operibus poenitentiae. Per quatuor illi, quibus debetur fructus trigesimus, idest conjugati, qui sunt divisi; et ideo per quatuor recte significantur, quia primus numerus divisibilis in numeros. Unde 1 Corinth. 7, quicumque habet uxorem est solicitus quae sunt mundi, quomodo placeat uxori et divisus est. Et omnes isti dicuntur mille, sive millia, quia millenarius est numerus sive solidus habens trinam dimensionem, scilicet decies decies decem. Et omnes isti Decalogum ad honorem Trinitatis, idest patris et filii et spiritus sancti, vel cum fide et spe et charitate. Item in hac summa ponuntur quatuor nomina numerorum: scilicet quadraginta, quatuor, centum, millia. Quadrupliciter status omnium salvandorum, in hoc designantur. Quadraginta numerus poenitentiae. Unde dominus, Moyses et Elias quadraginta dies jejunaverunt. Et sicut partes quadraginta simul sumptae faciunt quinquaginta qui est numerus remissionis, sic per poenitentiam venitur ad remissionem peccatorum et Dei reconciliationem. Nam iste numerus pertinet ad incipientes. Quaternarius propter exercitium quatuor virtutum pertinet ad perficientes. Centenarius qui transit de laeva ad dexteram et surgit ex ductione denarii in se, pertinet ad perfectos. Millenarius qui ultimus est numerorum, quia ultra mille nullus numerus habet numerum proprium, nisi sumptum ex prioribus, pertinet ad perseverantes, qui est terminus et perfectio virtutum et quae sola coronatur, scilicet perseverantia. Unde ad hos quatuor status reducuntur omnes salvandi; et hi similiter designantur per nomina duodecim tribuum. Juxta quod tria prima nomina pertinent ad statum incipientium. Tria sequentia ad statum proficientium, tria terna nomina ad statum perfectorum, tria ultima nomina ad statum perseverantium. Verbi gratia: Judas confitens interpretatur Ecclesiae confessio. Ruben filius visionis, idest visio peccatorum per quod contritio. Gad, accinctus ad satisfactionem: ecce status incipientium. Aser beatus in profectu justitiae. Psalm. beati qui custodiunt justitiam et cetera. Nephtalim latitudo in profectu charitatis. Psalm. latum mandatum tuum nimis. Manasses oblivio in contemptum mundi, ecce status proficientium. Simeon audiens moerorem in passione miserorum. 2 Corinth. 11, quis infirmatur et cetera. Levi addictus in addictione consiliorum. Isachar merces in visione contemplationis; ecce status perfectorum. Zabulon habitaculum fortitudinis, per victoriam vitiorum et tentationum. Joseph augmentum per gratiarum actionem. Benjamin filius dextrae per praemii adeptionem: ecce status perseverantium. Glossa ponit aliam rationem, quare per hunc numerum designantur generaliter omnes salvandi. Nam duodecim fiunt in quaternario et ternario, si unus ducatur in alium. Nam ter quatuor, vel quater tria, sunt duodecim: et sic habes duodecim tribus. Item duodecim ducti per quatuor faciunt quadraginta octo; qui ducti per tres, sunt centum quadraginta quatuor. Per mille significatur perfectio: et in centum quadraginta quatuor millia sunt omnes qui fidem Trinitatis in quatuor partibus mundi cum perfectione operum sunt secuti: et omnes tales et tantummodo tales salvantur. Sed si ita est, quare non dixit in generali de qualibet tribu Israel duodecim millia signati. Solutio. Propter duo exprimuntur nomina tribuum et patrum sigillatim. Primo propter hoc ut ostendatur quod salvandi debent habere virtutes per nomina filiorum Israel designatas. Secundo ut aliquos filios Israel computandos, non omnes alios ab hoc numero excludendos ostenderet. Nam tribus Dan et tribus Ephraim non ponitur hic. Nam ex Dan nascetur Antichristus qui omnino cum suis ab hoc numero exclusus est. Ex Ephraim natus est Jeroboam qui filios Israel duxit ad idolatriam. Sed iterum, quare isti duo, scilicet Dan et Ephraim, ponantur cum aliis in benedictionibus, Deuteronom. 3, et Simeon non ponatur; hic autem e contrario? Solutio. Hoc est propter mysterium sumptum ex nominum interpretatione. Dan enim judicium interpretatur; et significat poenitentes qui se judicant hic; et ideo non judicabuntur in futuro. Juxta illud Corinth. 11, si nosmetipsos dijudicaremus, non utique judicaremur. Ephraim interpretatur fructificans, et significat proficientes; et tam hi quam illi recipient benedictionem, quae in nova lege continetur, idest benedictionem gloriae. De qua dicitur Matth. 25, venite benedicti et cetera. Ideo ponuntur in Deuteronomio quae dicitur nova lex. Simeon vero interpretatur nomen habitaculum mundi: et tales non habebunt benedictionem novae legis; et ideo non ponuntur in Deuteronomio in benedictionibus filiorum Israel. Item quare non servatur hic ordo tribuum sive filiorum Israel? Solutio. Hic agitur de designatione electorum quae fit per gratiam, quae nec genus, nec dignitatem, nec tempus attendit; et ideo non servatur hic nec dignitatis, nec nativitatis ordo. Item nota quod de qualibet tribu Israel ponuntur duodecim millia signati: non quod tot praecise sint de qualibet tribu salvandi, vel quod tam parvus numerus sit in unaquaque tribu; sed propter duodecim apostolos quorum vocatione et doctrina sunt vocati ad salutem propter fidem Trinitatis et perfectionem operum in quatuor partibus mundi habitam a salvandis. Determinans ergo unde venit illa summa signatorum, subjungit, ex tribu Juda duodecim millia signati, Judas primo ponitur, quia confessio peccati primum signum salutis. Juxta illud Rom. 10, ore autem confessio et cetera. Conversio peccatorum significat salutem, contritio enim soli Deo patet. 1 Reg. 16, homines vident quae parent: Deus autem intuetur cor. Sed nota quod est triplex confessio peccati. De qua Psalm. dixi: confitebor adversum me injustitiam meam domino. Et tanguntur in hoc verbo sex quae debet habere confessio. Primum est vera praemeditatio, quod notatur per dixi. Secundum est conjunctio cordis, idest ut corde simul et ore fiat, quod notatur per confitebor. Tertium quod sit accusans, quod notatur per adversum me. Quartum est quod sit de malis, non de bonis, quod notatur per injustitiam. Quintum est quod sit propriorum, idest de propriis non de alienis, quod notatur per meam. Sextum est quod fiat ad honorem Dei, non ad laudem mundi, vel ad quaestum lucri; quod notatur per, domino. Et talis confessio est utilis. Unde sequitur, et tu remisisti impietatem peccati mei. Secunda est confessio laudis. De qua Eccles. 51, confitebor tibi, domine rex, et collaudabo te. Unde de his duabus simul dicit Psalm. confitebimur tibi et cetera. Tertia est confessio fidei. Rom. 19, corde creditur ad justitiam, ore autem confessio fit ad salutem. Sequitur, ex tribu Ruben duodecim millia signati. Ruben interpretatur filius visionis. Unde tribus Ruben sunt omnes qui per fidem, qua vident Deum, fiunt ejus filii. Joan. 1, dedit eis potestatem filios Dei fieri, his qui credunt in nomine ejus. Sed quia fides sine operibus mortua est, ut dicitur Jacob. 2, ideo sequitur, ex tribu Gad, duodecim millia signati. Gad enim interpretatur accinctus ad operandum, scilicet in vinea et in agro domini. Gen. 49, Gad accinctus praeliabitur ante eum. Sed iterum quia operatio, quae non fit in spe salutis aeternae, non valet, sequitur, ex tribu Aser duodecim millia signati. Aser enim interpretatur signatus, alias beatus; et spes in praesenti beatificat. Rom. 8, spe salvi facti sumus. Sed quia sine charitate nihil salubre, ut dicitur 1 Corinth. 13, ideo sequitur, ex tribu Nephtalim, duodecim millia signati. Nephtalis enim interpretatur latitudo, et charitas dilatat cor. Juxta illud Psalm. latum mandatum tuum nimis, scilicet mandatum charitatis qua praecipit diligi amicos et inimicos. Sed quia charitas duplex est, scilicet in proximum et in Deum; ideo sequitur de charitate Dei, ex tribu Manasse, duodecim millia signati. Manasse enim interpretatur oblivio, et charitas Dei omnia temporalia facit oblivisci, sed quia exhibitio operis est probatio dilectionis, ut dicit Glossa, ideo sequitur, ex tribu Simeon duodecim millia signati. Simeon enim interpretatur audiens moerore, quod bene convenit charitati, quae moerore proximi audit compatiendo et subveniendo. Unde Sap. 1, auris caeli audit omnia. Sed quia charitas, aut deficit, aut perficit, ut dicit Augustinus, ideo sequitur, ex tribu levi, duodecim millia signati. Levi enim interpretatur additus: et charitas opus operi et virtutem virtuti addit, donec perficiatur. Sed quia cum tribus praedictis virtutibus, scilicet spe, fide et charitate, quae dicuntur virtutes theologicae, sunt necessariae aliae quatuor quae dicuntur politicae, quae circa inferiora versantur, quibus utilius nihil est in vita hominibus, ut dicitur Sap. 8, Joannes sequitur de illis: et primo de justitia, ex tribu Issachar, duodecim millia signati. Issachar interpretatur merces; et significat justitiam operum cui merces debetur. Sap. 10, reddet Deus mercedem laborum sanctorum suorum. Matth. 20, voca operarios et redde illis mercedem suam, ex tribu Zabulon, duodecim millia signati. Zabulon interpretatur habitaculum fortitudinis; et ideo significat fortitudinem, ex tribu Joseph, duodecim millia signati. Per Joseph, qui fuit providus dispensator Aegypti, interpretatur augmentum, quia per sapientiam augmentavit redditus Pharaonis; et significat prudentiam. Ex tribu Benjamin, duodecim millia signati. Benjamin enim interpretatur filius dexterae: per hunc significatur temperantia quae ratione continentiae facit hominem filium dexterae. Quia virginitas in dextera est, et Benjamin filius dexterae interpretatur. Post haec vidi. Secunda pars hujus tertiae partis: in qua ponitur numerus signatorum infinite ad innuendum numerus electorum qui est Deo finitus, nobis est infinitus. Vel primo posuit numerum signatorum de Judaeis: nunc ponit numerum signatorum de gentibus qui major est; et ideo infinite ponit. Unde dicit, post haec vidi turbam magnam, idest spiritualiter intellexi, quod illi signati erant turba magna: vel post illos vidi alios de gentibus, qui erant turba quasi innumerabili. Unde sequitur, quam dinumerare nemo poterat. Non dicit quae dinumerari non poterat, quia ille eorum novit numerum qui numerat multitudinem stellarum. Unde Eccl. 1, arenam maris et pluviae guttas et dies saeculi quis dinumerat? Quasi dicat: solus Deus et non homo. Unde et Abrahae dixit dominus, Gen. 15, suspice caelum et numera stellas si potes, sic erit semen tuum. Item Gen. 12, benedicam tibi et multiplicabo semen tuum sicut stellas caeli, et sicut arenam quae est in litore maris. Et ne aliquis putaret, quod nullus esset signandus in tota illa multitudine nisi ex Judaeis, ideo addit, ex omnibus gentibus. Glossa, etiam de barbaris: et tribubus, et gentibus, et populis, et linguis populorum. In gentibus enim diversae sunt tribus. In tribu diversi sunt populi. In populo diversae sunt linguae; et de omnibus his aliqui sunt salvandi. Unde Matth. 14, simile est regnum caelorum sagenae missae in mari, et ex omni genere piscium congreganti. Quomodo autem vel in quo statu viderit hanc turbam determinat dicens: stantes ante thronum, quasi paratos obedire: vel stantes, idest erectos ad caelestia, non ad terrena curvatos. Sicut illi de quibus dicit Psalm. statuerunt oculos suos declinare in terram. Item stantes, quia in judicio non cadent. Nam pro eis non dabitur sententia. Sap. 5, stabunt justi in magna constantia. Sed mali ibi cadent, quia contra eos dabitur sententia irrevocabilis. Amos 8, cadent et non resurgent ultra. Psalm. non resurgent impii in judicio et cetera. Et in conspectu agni, idest in consideratione Christi puri et mansueti sibi, sed malis erit durus et crudelis. Isa. 30, ardens furor ejus et gravis ad portandum, amicti stolis albis, idest innocentia baptismali et sanctitate poenitentiali. His duabus stolis vestiuntur sancti in praesenti. Unde Prov. ult. omnes domestici ejus vestiti sunt duplicibus. Primam stolam dealbat aqua baptismalis. Unde Psalm. lavabis me et super nivem dealbabor. Secundam dealbat aqua lacrymarum, sicut dicit Glossa. Unde Psalm. lavabo per singulas noctes lectum meum, idest per singula peccata conscientiam meam lacrymis meis. Et palmae in manibus eorum, idest coronae pro operibus eorum. Infra 14, opera illorum sequuntur illos, idest praemia operis. Et clamabant voce magna et cetera. Quarta pars capituli est: in qua ostenditur Joanni, quod sancti gratias agunt, non solum in praesenti, sed etiam in futuro de bonis sibi impensis tam in praesenti, quam in futuro. Dicit ergo, et clamabant omnes praedicti voce magna, idest affectu magno, dicentes voce cordis et oris, salus, quam habemus, idest remissio peccatorum, et opera bona, et vita aeterna Deo nostro attribuitur: quasi dicat: quod salvi sumus, non a nobis, sed a Deo habemus, idest remissio peccatorum, et opera bona, et vita aeterna: unde a Deo habemus, qui sedet super thronum, ut judex omnium, et agno, idest homini Christo: quasi dicat: a Christo, qui est Deus, et homo, habemus salutem. Unde Exod. 15, fortitudo mea dominus, et factus est mihi in salutem. Psal. dominus illuminatio mea et cetera. Et omnes Angeli stabant ad obediendum parati, ad juvandum prompti, ad protegendum strenui, ad recipiendum signatos voluntarii, ad introducendum ad nuptias ferventissimi. Et ubi stabant? In circuitu throni, ut scilicet ex omni parte protegerent ipsum thronum, idest Ecclesiam, et exequerentur mandatum sedentis in throno, et seniorum, idest praelatorum ad muniendum, et juvandum eos specialiter. Quia totum pondus praelii vertitur contra illos, ut dicitur 1 Reg. ult. de Saule. Unde 7, Isa. 52, super muros tuos Jerusalem constitui custodes. Et quatuor animalium, idest praedicatorum omnium ad revelandum eis mysteria, et docendum utilia, et mundandum eorum labia. Isa. 6, volavit ad me unus de Seraphim, et in manu ejus calculus, quem forcipe tulerat de altari; et tetigit os meum, et dixit: ecce tetigit hoc labia tua, ut auferatur iniquitas tua, et peccatum tuum mundabitur. Vel sicut supradiximus, per thronum intelliguntur praelati, in quibus judicat Christus: per quatuor animalia, ordo praedicatorum: per vigintiquatuor seniores intelliguntur doctores, in quibus est sapientia. Juxta illud Job 12, in antiquis est sapientia. Vel generaliter omnes fideles ratione praedicta. Vel in circuitu omnium sunt Angeli stantes, idest juvantes, et defendentes. Unde Isa. 18, ite Angeli veloces ad gentem convulsam ab amore terrenorum et dilaceratam multis tribulationibus, ad populum terribilem Daemonibus, gentem expectantem gaudia caelorum, et conculcatam pedibus malorum. Et de hoc circuitu dicitur in Psal. immittit Angelus domini in circuitu timentium eum, et eripiet eos. Et ceciderunt Angeli in conspectu throni, idest Christi in throno sedentis, ante facies suas, idest sapienter se humiliaverunt coram Christo, gratias agentes pro signatione fidelium, et adoraverunt Deum, idest adorationem latriae, quae soli Deo debetur, Christo reddiderunt dicentes amen. Respondentes, et confirmantes laudationem signatorum, sicut pueri respondent amen in fine orationum. In quo notatur magna humilitas Angelorum: quasi dicant Angeli ad signatos, verum est, quod vos dicitis, et nos consentimus, et congratulamur dicentes amen. Quod autem sequitur postea, benedictio, idest exaltatio nostra quam super omnem creaturam habemus. Et claritas, idest intelligentiae perspicacitas, qua clare omnia intelligimus, et Deum clare videmus, non per speculum in aenigmate, ut homines, sed facie ad faciem: et sapientia qua in cognitis delectamur, et gratiarum actio, idest gratuita, vel grata laudatio. Isa. 51, gaudium et laetitia invenientur in ea, gratiarum actio, et vox laudis: honor, qui vobis ab Ecclesia exhibetur. Vel quem habuimus stando aliis cadentibus, vel quem habemus Deo serviendo, cui Deo servire regnare est, et virtus, idest potentia resistendi, et vincendi Diabolum, et fortitudo, idest virtutis confirmatio, Deo nostro attribuitur, non nobis, dicunt Angeli, et hoc non ad horam, immo, in saecula saeculorum, idest continue, et cum tempore. Isa. 62, tota die et tota nocte in perpetuum non tacebunt. Supra 4, requiem non habebant dicentia, sanctus sanctus, sanctus et cetera. Psal. beati, qui habitant in domo tua, domine, in saecula saeculorum laudabunt te. Item potest dici, quod Angeli hic agunt gratias de bonis collatis, hominibus, concivibus suis, idest signatis: et tunc exponitur sic, benedictio, idest bona datio, idest bonorum datio, fortunae bona, naturae, et gratiae, atque gloriae. Nam haec quatuor dat Deus electis. Jacob. 1, omne datum optimum, et omne donum perfectum est a Deo patre luminum. Datum bonum dicitur bonum fortunae, datum melius bonum naturae. Datum optimum bonum gratiae. Donum perfectum bonum gloriae. De hac benedictione dicitur Eccles. 11, benedictio Dei in mercedem justi festinat. Et claritas conscientiae, vitae, famae, scientiae. De prima dicitur 2 Cor. 1, gloria nostra haec est, testimonium conscientiae nostrae. De secunda sapientiae quarto. O quam pulchra est casta generatio cum claritate. De tertia Eccles. 40, curam habe de bono nomine. 2 Cor. bonus odor Christi sumus Deo. De quarta Sap. 8, habeo per hanc claritatem ad turbas, et honorem apud seniores: et sapientia, idest Dei et sui cognitio; philosophus. Sapientia est hominis sui ipsius cognitio. Eccles. 51, multam inveni in memetipso sapientiam, et multum profeci in ea. Boetius, sapientia est humanarum divinarumque rerum perfecta veraque cognitio. Quam utilis sit haec sapientia, patet per illud sapientiae 7, neminem diligit Deus nisi eum, qui cum sapientia inhabitat. Item in eodem 13, vani sunt omnes homines, in quibus non subest scientia Dei. Cognitio Dei tollit desperationem, cognitio sui praesumptionem, et gratiarum actio, quae quantum sit utilis patet ex suo contrario, idest in ingratitudine, de qua dicit Bernardus, ingratitudo est ventus urens, exsiccans fontem pietatis, venas misericordiae, et fluenta gratiae. Unde alibi dicit, disce in referendo gratias non esse tardus neque segnis; disce ad singula dona gratias agere; diligenter considera, quae tibi apponuntur, ut nulla Dei bona debita gratiarum actione frustrentur. 1 Thes. 5, sine intermissione orate: in omnibus gratias agite: haec duo, sicut dicit beatus Bernardus, scilicet oratio et gratiarum actio, debent sibi condividere totam vitam sanctorum. Quia sancti vident, vel bona, vel mala. Si bona, debet personare gratiarum actio; si mala, sequi debet oratio pro illis amovendis. Unde beatus Bernardus alibi dicit, charitas tot modis in oratione, vel gratiarum actione, in Deum se jugiter refundit, quot in suis, vel necessitatibus, vel consolationibus, vel proximi compassionibus, vel congratulationibus carnales materias invenit pius affectus. Honor, idest pax, et quies a tumultu et lite. Prov. 16, honor est homini, qui se separat a contentionibus. Hunc honorem non habent advocati, qui sequuntur et quaerunt lites, sicut corvi cadavera. De quibus dicit Isidorus, hi sunt, qui causas morantur, admissi impediunt, praetermissi fastidiunt, admoniti obliviscuntur, sine sponsione praemii, dedignantur locupletati: hi sunt in exactionibus Harpyae, in collationibus statuae, in quaestionibus bestiae, ad intelligendum saxei, ad judicandum lignei, ad favendum vulpes, ad irascendum tigres, ad serviendum tauri, ad consumendum Minotauri, quorum si nares afflaverit rubiginosi aura marsupii, mox videbis oculos Argi, perjuria Laomedontis, Ulyssis argutias, Sinonis fallacias, Achitofelis consilia, Absalonis oscula. Item in quodam libro tragoediarum Senecae, qui intitulatur, liber de nugis senum, dicitur, cum quidam inspiceret Infernum, videns Neronem balneantem se, et multos circumstantes, qui fundebant aurum calidum in balneum ipsius, Nero videns turbam, advocatorum ad se venientem, ait, venite huc venale genus hominum. O advocati amici mei, accedite huc, ut mecum in hoc vase vos balneetis. Adhuc enim super est locus in eo, quem vobis reservavi. Et virtus, idest audacia resistendi malis, quae optime conjungitur honori. Quia non debet habere honorem, qui non habet virtutem. Eccl. 7, noli quaerere fieri judex et cetera. Vel virtus bene vivendi. Augustinus, virtus est bona qualitas mentis, quam dominus operatur in nobis sine nobis, qua bene vivitur, et nemo male utitur. Et fortitudo, ardua aggrediendi, et gravia sustinendi propter Deum. De qua Psal. fortitudinem meam ad te custodiam. Deo nostro attribuenda sunt, et pro his laudemus eum dicunt Angeli, quia nobis dedit haec, in saecula saeculorum, per hoc notatur continuatio laudis, amen, potest accipi nominaliter, verbaliter, adverbialiter. Si nominaliter, tunc est sensus, amen, idest veritas attribuenda est ei. Si verbaliter, quia verus est in promissis. Si adverbialiter, tunc est optatio, idest fiat, fiat: ut dicit Glossa. Et respondit et cetera. Sexta pars: in qua ostenditur Joanni, unde isti venerunt in tantam gloriam; ut per hoc, et Joanni et aliis consimilis via ostendatur. Dicit ergo, et respondit unus de senioribus, idest universitas prophetarum et apostolorum meo desiderio satisfecit, qui desiderabam esse cum illis. Sed potest quaeri, quare modo loquantur quatuor animalia? Solutio. Per animalia intelliguntur sancti secundum statum praesentem, ubi sunt adhuc in pascuis Scripturarum sicut bonae pecudes: per seniorem vero intelliguntur secundum statum futurum. In praesenti vita est diversitas, quia non omnes sancti idem volunt vel sentiunt; sed in patria erit voluntas et sensus omnium unum et idem. Et ideo supra loquuntur quatuor animalia, hic vero unus de senioribus, et respondet mihi desideranti intelligere unde venerant illi signati, hi amicti stolis albis, sicut supra expositum est, qui sunt, et unde venerunt? Quasi dicat: attende bene, in quo statu sunt ibi, et a quo statu venerunt; quia de magna miseria ad magnam gloriam, de magna paupertate ad magnas divitias, de exilio ad patriam, de angustia ad delitias, de carcere ad regnum, de vinculis ad liberationem. Et dixi illi seniori, domine tu scis. Et ideo debes me nescientem docere. Dominum vocat, quia minor in caelo major est quolibet existente in mundo. Sicut dicitur Matth. 11, de Joanne Baptista. Qui minor est in regno caelorum major est illo. Et dixit mihi. Quia humiliter responderat, meruit edoceri. Proverb. 11, ubi humilitas ibi sapientia. Psal. inter medium montium pertransibunt aquae. Exemplum in vitis patrum, de illo, qui tanto tempore rogaverat Deum, ut revelaret quiddam quod dubitabat; et ad ultimum cum non posset invenire veritatem, coepit ire ad quemdam vicinum eremitam; et dum esset in via, occurrit ei Angelus domini, et dixit ei: quamdiu orasti, et noluit tibi dominus revelare, quod petebas, quia confidebas in precibus tuis: sed quando te humiliasti ut ires ad fratrem tuum, et peteres edoceri ab eo, misit me dominus, ut doceam te quid dubitas, et docuit eum. Hi sunt, qui venerunt, et veniunt quotidie, et venient usque in fine saeculi, ex magna tribulatione, idest ex multiplici: nam ex una parte Daemones turbant pacem cordium, ex altera parte haeretici destruunt fidem, ex altera falsi Christiani corrumpunt mores, ex altera tyranni auferunt substantiam. Et bene dicit, hi sunt, per quod innuit, quod qui non est in tribulatione, non vere est, quia non est in eo Christus. Psal. cum ipso sum in tribulatione. Ecce ostendit senior unde venerunt de mundo ubi magna tribulatio est, tamen major erit in Purgatorio, maxima in Inferno, praeter illa quatuor, quae dicta sunt. Et habet tria. Longum, latum, et spissum. Longum in abrenunciatione sui; et hoc habet sursum et deorsum. Sursum in dimissione propriae voluntatis. Deorsum in dimissione curae carnis: sicut dicitur Rom. 13, curam carnis ne feceritis in desideriis. Latum in abrenunciatione mundi: et hoc habet dexteram et sinistram. Dexteram quidem prosperitatis, et sinistram adversitatis, ut inter utrumque vir sanctus procedat, sicut dicitur Numer. 20, via publica gradiemur, non declinabimus neque ad dexteram neque ad sinistram. Spissum, in abrenuntiatione parentum; et hoc habet ante et retro. Ante, patrem et matrem. Retro, filios et nepotes. Quia his omnibus renunciaverunt sancti, ideo dicitur, hi sunt, qui venerunt ex magna tribulatione. Vel ex magna tribulatione, idest mundi turbatione. Et laverunt, in aqua Baptismi, vel lacrymarum, stolas suas, idest corpora sua, quibus animae, quasi quibusdam tunicis teguntur, et dealbaverunt eas, idest cum albae essent, magis albas fecerunt, in sanguine agni, idest in fide, et imitatione passionis domini nostri Jesu Christi. Sed cum sanguis non sit albus, sed rubeus, videtur, quod Joannes debuit dicere, et rubeas fecerunt eas, et non dealbaverunt. Solutio; sanguis calore decoctus in mamillam, convertitur in lac, et mutat colorem; et qui prius erat rubeus, fit albus. Sic sanguis Christi in igne caritatis decoctus mente sanctorum, albos facit eos, non rubeos. Vel potest dici, quod in hac dictione dealbaverunt, ponitur de pro additione: et est sensus: et dealbaverunt eas in sanguine agni, idest cum essent albae prius, per innocentiam seu munditiam, rubeas eas fecerunt sustinendo martyrium pro Christo, et ita factae sunt simul albae et rubeae. Proverb. ult. purpura et byssus indumentum tuum. Cant. 5, dilectus meus candidus et rubicundus. Ideo sunt ante thronum Dei. Glossa, in consortio Angelorum purificantur, et serviunt per laudum decantationem, et reverentiae exhibitionem. Die ac nocte, idest continue sine intermissione sicut Angeli. De quibus dicitur Isa. 52, tota die et tota nocte, perpetuo non tacebunt. In templo ejus, primo in militanti. Secundo in triumphanti. Psal. in templo ejus omnes dicent gloriam, idest laudem. In templo militantis Ecclesiae serviendum est domino quadrupliciter: scilicet sancte, juste, recte, perseveranter. Unde Luc. 1, serviamus illi in sanctitate et justitia et cetera. Item in templo triumphantis Ecclesiae servietur ei quadrupliciter: scilicet vacando, videndo, amando, laudando. Unde Augustinus in fine de civitate Dei. Vacabimus, et videbimus: videbimus, et amabimus: amabimus, et laudabimus: ecce quid erit in fine sine fine; scilicet vacare, et videre, amare, et laudare. Et qui sedet in throno, scilicet Christus habitat super illos protegens, et gubernans eos, et bonum suum eis communicans. Unde sequitur, non esurient, pane vitae satiati. Joan. 6, ego sum panis vitae, neque sitient, aqua vitae potati. Joan. 4, qui biberit ex aqua quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum. De utroque dicitur Eccles. 15, cibavit illum pane vitae et intellectus, et aqua sapientiae salutaris potavit illum. Item de primo, Psal. cibavit illos. De secundo. Inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente voluptatis tuae potabis eos. Ad utrumque vocat sponsa, Cant. 5, comedite amici, et bibite et inebriamini charissimi. Ad hanc autem satietatem et ebrietatem pervenitur per esuriem et sitim justitiae. Unde Matth. 5, beati qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturabuntur. Isa. 65, servi mei comedent, qui hic esurierunt; et vos sitietis, qui hic ebriati estis. Luc. 6. Vae vobis qui saturati estis, quia esurietis amplius. Contra, Eccles. 24, qui edunt me, adhuc esurient, et qui bibunt me adhuc sitient. Solutio. Duo sunt in esurie: scilicet defectus et desiderium. Defectus omnino tolletur. Desiderium remanebit: et ita sancti reficientur semper, et saturabuntur, et nunquam fastidient. Juxta illud, fruuntur, et non fastidiunt, quo magis frui sitiunt. 1 Petr. 1, in quem desiderant Angeli prospicere. Hic ergo sumitur esuries pro defectu, in Ecclesiast., pro desiderio sive affectu: utrobique in semiplena significatione. Neque cadet super illos sol, neque ullus aestus, idest neque major neque minor tribulatio. Psal. per diem sol non uret te, neque luna per noctem. Ullus, dicit: neque corporalis, neque spiritualis, neque aeterna erit eis. Et subjungit causam, unde hoc erit, quoniam agnus, idest Christus pius, innocens, mansuetus, qui in medio throni est, idest Ecclesiae, vel Angelorum, vel praelatorum, ut supra, reget illos, et ideo nil deerit illis, juxta illud Psal. dominus regit me, et nihil mihi deerit. Et deducet eos ad vitae fontes aquarum, ubi continue potabunt. Et loquitur hic Joannes per metaphoram ovium et pastoris: pastor enim primo regit oves suas, ducendo ad bona pascua; postea ducit ad aquas, ut post pastum bibant. Sic dominus in via regit bonos, ducendo de virtute ad virtutem; tandem deducit eos ad fontes vitae aquarum in patria, id est contemplandum sanctae Trinitatis majestatem, quae est unus fons propter unitatem essentiae. Unde Psal. inebriabuntur ab ubertate domus tuae, et torrente voluptatis tuae potabis eos: quasi dicat: apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen. Aquae hujus fontis, vel horum fontium, sunt gaudia ex intuitu divinae majestatis surgentia; quae quanto plus bibentur, plus sitientur. Juxta illud Eccles. 24, qui bibunt me adhuc sitient. Item quanto plus haurientur, tanto profundiores invenientur. Et de hoc dicitur Ezech. 47, ecce aquae redundantes a latere dextro. Latus templi dextrum, est caelestis patria. Nam vita praesens, est latus sinistrum, sicut dicitur Cant. 5, laeva ejus sub capite meo et cetera. Et sequitur, cum egrederetur vir, mensus est mille cubitos, et transduxit me per aquam, usque ad talos. Rursusque mensus est alios mille cubitos, et transduxit me per aquam usque ad genua. Rursus mensus est alios mille, et transduxit me usque ad renes; et mensus est mille et duxit me per torrentem quem non potui pertransire, quoniam intumuerunt aquae profundae torrentis, qui non potest transvadari. Tres primi millenarii, signant tria gaudia electorum in patria, quae finita sunt, et alia quatenus possunt a sanctis comprehendi. Primus venit ad Infernum, ubi vident Dei justitiam adimpleri, de quo multum eis gaudium. Unde Psal. laetabitur justus cum viderit vindictam. Isa. ult. egredientur ut videant cadavera mortuorum, qui praevaricati sunt in me: et erunt usque ad satietatem visionis omni carni. Secundus venit a mundo de pulchritudine creaturarum. De quo Isa. 60, tunc videbis et afflues, et mirabitur et dilatabitur cor tuum. Tertius a caelo, et jucunda et grata societate. De quo Isa. 65, exultabo in Jerusalem, et gaudebo in populo meo. Sed quartus millenarius, qui non potest transvadari, est gaudium Dei, de ineffabili visione majestatis divinae. Quod tantum est, ut dicat Isa. 64, quod oculus non vidit, Deus, absque te, quae praeparasti diligentibus te. De his quatuor gaudiis dicitur Luc. 6, mensuram bonam, et confertam, et coagitatam, et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Bonam dicit, quo ad primum; confertam, quo ad secundum: coagitatam quo ad tertium: supereffluentem quo ad quartum. Item alio modo. Tres millenarii, qui mensurantur, et possunt transvadari, sunt tres sensus Scripturae; scilicet historicus, allegoricus, tropologicus. Quartus vero, est millenarius qui non potest transvadari, est quartus sensus, idest anagogicus, qui est de secretis caelestibus, quae non possunt in hac vita comprehendi. Hoc totum quod hic dicitur, sumptum est de Isa. 49, ubi dicitur: super vias pascentur, et in omnibus planis pascua eorum; non esurient neque sitient, et non percutiet eos sol neque ullus aestus, quia miserator eorum reget eos, et ad fontes aquarum potabit eos. Sed priusquam ad istos fontes clarissimos et dulcissimos, de quibus dictum est, pervenire possimus, oportet potare de aliis quinque fontibus: quos vobis foderunt Judaei in optima terra, scilicet carne Christi, qui sunt quinque vulnera ejus. Unde ipse dicit, foderunt manus meas et pedes meos. Isa. 2, ingredere in petram, et abscondere in fossa humo. Cant. 2, veni columba mea, in foraminibus petrae in caverna maceriae. In his fontibus potantur aquae vivae, quibus abluuntur sordes animarum, et restinguitur ardor et sitis malae concupiscentiae. Unde Isa. 12, haurietis aquas in gaudio de fontibus salvatoris. Sequitur, et absterget Deus omnem lacrymam ab oculis eorum, idest omnem dolorem et tristitiae causam amovebit ab eis. Isa. 21, auferet Deus lacrymam ab omni facie. Item 65, exaltabo in Jerusalem, et gaudebo populo meo, et non audietur in ea vox fletus ultra et vox clamoris. Item 51, venient in Sion laudantes, et laetitia sempiterna super capita eorum, gaudium et laetitiam tenebunt, et fugiet dolor et gemitus. Omnem lacrymam, dicit. Quia variae sunt lacrymae electorum. Nam alius plangit, quia mala fecit. Alius quia bona non fecit. Alius quia flagella correctionis diu sustinuit. Alius quia jaculis vitiorum pungitur. Alius quia peregrinatur a patre et a patria. Alius quia videt fratres perire. Tali modo varii sunt sanctorum fletus et gemitus in hac vita, qui tunc utique abstergentur ad plenum, quando praesenti fletui laetitia jucunditatis aeternae succedet. Juxta illud Matth. 5, beati qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. Et Joan. 16, plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos autem contristabimini; sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Commutatio significatur Joan. 2, in mutatione aquae in vinum. Rabanus autem quatuor distinguit genera lacrymarum, dicens: hoc modo quatuor modis fit planctus sanctorum. Aut cum propria peccata deplorant. Aut cum in Infernum cadentes plangunt. Aut cum in peccatis viventes lacrymantur. Aut cum desiderio regni lugent. Sunt autem lacrymarum quatuor proprietates, sed iterum quatuor faciunt bona. Nam sunt humidae, ut sordidum cor abluant, sunt et calidae, ut frigidum calefaciant, sunt et salsae, ut fetidum condiant, sunt et amarae, ut dulcorem carnalium voluptatum temperent. Et postea addit: uno eodemque momento Deum pulsant, oculos rigant, animam lavant, ignem infernalem extinguunt, quod non faceret tota aqua maris. Omnes has lacrymas absterget dominus propria manu. Unde Bernardus, felix lacryma quam pia manus conditoris abstergit: et si non esset causa lacrymandi, nisi haec, bonum esset flere. Qui autem modo nolunt flere ad horam, flebunt sine fine; et tales lacrymas, quae non refrigerabunt, sed quae corpus cremabunt. Unde quidam sanctus pater in vitis patrum dixit discipulo suo. Ploremus hic, frater, antequam veniamus ad locum, ubi animae comburunt plorantium. Unde dicitur Luc. 6, vae, qui ridetis, quia lugebitis. Proverb. 14, extrema gaudii, luctus occupat. Et cum aperuisset. Septima pars hujus capituli: ubi ostenditur apertio septimi sigilli, quae nihil aliud est quam manifestatio status futuri, post mortem Antichristi, quando dabitur pax Ecclesiae, sed parum durabit. Unde quia hic status, quasi signatus, latuerat clausus in Scriptura, et hic ostenditur hoc sigillum septimum aperiri, dicit ergo, et cum aperuisset sigillum septimum, idest cum futurum statum Ecclesiae post mortem Antichristi, manifestasset. Factum est silentium in caelo, idest pax et tranquillitas in Ecclesia: et ponit praeteritum pro futuro. Tunc enim libere praedicare licebit sanctis, nec aliquis impugnabit sanctos, nec affliget eos, quasi media hora: idest valde parum, quia statim veniet dominus ad judicium: nec tantum bonis erit pax et tranquillitas, immo etiam ministris Antichristi, qui deinde crederent se in prosperitate victuros, et ideo obstinati in malitia, non convertentur, sed in peccatis suis morientur. Unde Jerem. 44, requiem Moab in faecibus: scilicet: ideo est transfusus de vase in vas, idest de statu peccati, in statum poenitentiae: quadraginta quinque enim dies dabuntur post mortem Antichristi, ut poeniteant illi, qui in persecutione Antichristi titubaverunt et ceciderunt. Sed ministri Antichristi dicent: licet princeps noster sit mortuus, nos tamen pacem habemus: et ideo ducent uxores, et facient convivia: et cum dixerint sibi bene esse, tunc veniet judex, et morientur omnes. Unde 1 Thess. 5, cum dixerint, pax, et securitas, tunc repentinus superveniet eis interitus. Quantum vero spatium sit futurum inter illos quadraginta quinque dies, et in fine mundi, nemo scit, nisi forte alicui fuerit divinitus revelatum. Unde Matth. 25, de die autem illa nemo scit, nisi filius hominis, et cui filius hominis voluerit revelare.