 |
|---|
Textum Parmae 1869 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit
|
|---|
[89031] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 15 Et vidi aliud signum et cetera. Hic incipit quinta visio. Quatuor praecedentes visiones monstrant universalem statum Ecclesiae, a nativitate Christi usque ad diem judicii, sicut dictum est. Tres ultimae, quae hic incipiunt, monstrant finalem statum Ecclesiae: quae sic distinguuntur. Haec praesens est de effusione septem phialarum irae Dei, et refertur ad tempus Antichristi. Secunda post hanc de damnatione Babylonis et bestiae et pseudo prophetae, et refertur ad tempus judicii. Ultima est de gloria sanctorum, et refertur ad statum Ecclesiae post judicium. Praesens igitur visio est de septem Angelis, effundentibus septem phialas irae Dei: per quarum effusionem intelligitur damnatio, sive demonstratio damnationis malorum qui erunt tempore Antichristi. Est enim phiala praedicatio comminatoria damnationis aeternae, de qua hic agitur phiala vero misericordiae est praedicatio promissoria remunerationis aeternae. De qua dicitur Judic 5, in phiala principum obtulit butyrum. Et dicitur phiala praedicatio propter formae significationem. Est enim phiala clausa deorsum, et aperta sursum. Sic praedicationis intentio, ad caelestia est, non ad terrena. Manifestatur igitur in hac visione quinta damnatio reproborum, quae erit tempore Antichristi: et hoc tripliciter. Primo per inspirationem, et haec in praesenti capitulo. Secundo per praedicationem, et hoc in sextodecimo capitulo. Tertio per causam, et hoc in decimoseptimo capitulo. Demonstratio autem, quae fit in hoc capitulo, per inspirationem, dupliciter fit. Primo quidem revelatur poena reproborum, per gratias agendum Deo; postea revelatur ad documentum. Deinde aliis, ut et ipsi consolationem habeant de vindicta malorum. Dividitur autem hoc capitulum in sex partes. In prima ostendit Joannes septem Angelos habentes septem plagas novissimas, quibus reprobi punientur, sed non boni. Secunda ostendit causam, quae liberat bonos ab istis plagis, ibi, et vidi tamquam mare. In tertia ostendit causam involvendi malos in his plagis, ibi, et post haec vidi. In quarta agitur de praedicatione septem Angelorum administrantium septem plagas, ibi, et exierunt septem Angeli. In quinta ostenditur, quod ad hoc sunt idonei praedicti Angeli, ibi, vestiti lapide mundo. In sexta agitur de obstinatione malorum, ibi, et repletum est templum. Dicit ergo, et vidi. Visio haec fuit imaginaria, cui contradicunt multi. Sed potest dici, quod Joannes primo videt rem figurative intellectuali visione, et postea ostensa est ei in figura, sub qua nuntiaret eam, et scriberet et vidi aliud signum. Quia hoc signum proprie signat profectum malorum. Praecedens nota profectum bonorum, ex persecutione malorum provenientium. In caelo, idest in Ecclesia virtutum, varietate stellata et a terrenis elevata. Vel in caelo, idest in ministerio reprobis collato, magnum, significatione, et mirabile, dignum admiratione, propter rei arduitatem. Magnum enim et mirabile est hominem dare potestatem damnandi alios. Deinde ostendit quod fuerit illud signum dicens, Angelos septem, idest universos praedicatores qui dicuntur Angeli, quia missi. Juxta illud Rom. 10, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Matth. 10, ecce ego mitto. Dicuntur autem septem, propter septem virtutes, tres theologicas et quatuor cardinales, quas debent in se et aliis praedicare. Vel propter septem dona spiritus sancti, quae similiter debent habere et praedicare. Et hi septem Angeli significantur per septem columnas, quibus tota Ecclesia sustentatur: unde Proverb. 9, sapientia aedificavit sibi domum, excidit columnas septem. Habentes, ex eo officio praedicationis, septem plagas novissimas, ad denunciandum, idest universa mala, quibus reprobi qui erunt tempore Antichristi plagabuntur: unde dicuntur novissimae plagae, quia novissimi temporis homines his ferientur. Item quia post illas non inferuntur aliae. Vel novissimae, idest graves, quia illi gravissime peccaverunt. Quoniam in illis consummata est ira Dei, idest in his plagis illis illatis, non inferet Deus alias plagas mundo, sed his consummatis incipiet in eis furor Inferni. Moraliter hoc signum magnum et mirabile in caelo, idest in Ecclesia, est, quod praedicatores qui debent esse medici ad curanda vulnera peccatorum et qui debent portare unguenta suavissima, idest verba consolationis et compassionis ad sanandum, non porrigunt nisi gladium ad occidendum, idest verba dura et mordentia. De quibus dicitur Mich. 3, haec dicit dominus super prophetas qui seducunt populum meum, quem mordent dentibus suis et praedicant pacem: siquis non dederit in ore eorum quidpiam, sanctificant super eum praelium. Proverb. 30, gens quae pro dentibus gladios habet et commandit molaribus suis et cetera. Jerem. 9, sagitta vulnerans sinum eorum. De talibus dicit Gregorius Nazianzenus, meliores praedicatores aestimantur qui melius mordere noverunt; et sancti sunt praedicatores satyrici. Unde quaeritur dominus, Ezech. 9, ecce viri veniebant de via portae superioris quae respicit ad Aquilonem, et uniuscujusque vas interius in manu ejus. Sequitur. Et vidi tamquam mare et cetera. Haec est secunda pars capituli, ubi ad consolationem bonorum agit Joannes de causa liberante ab his plagis; quae triplex est secundum triplicem statum bonorum. In statu incipientium causa liberans est firmitas fidei; quod notatur per hoc quod dicit, vicerunt. Fide enim Diabolo resistitur. Unde 1 Petr. 5. Cui resistite fortes in fide. Et etiam mundus fide vincitur. Unde Joan. Haec est victoria quae vincit mundum, scilicet divitias, delitias, honores. Unde Hebr. 11, fide Moyses grandis factus negavit se esse filium filiae Pharaonis (et sic vicit Hebraeos) majores divitias aestimans thesauro Aegyptiorum improperium Christi: et sic vicit delitias. In statu perfectorum causa liberans est praerogativa operum, maxime circa carnis propriae mortificationem: quod notatur per cytharas. Sed quare hic agit Joannes de causa liberante a plagis istis ad bonorum consolationem, quum eos non tangat? Non enim erunt universales plagae istae, sed proprie malorum. Solutio. Ideo agit, ut haec tria quae liberant ab his plagis carnis amplectantur. Dicit ergo, et vidi, spiritu revelante conspexi. Tamquam mare vitreum, idest Baptismum, qui per mare designatur. Sive dicatur mare lavatorium vitrum factum ad lavandum faciem, ubi etiam solebant poni specula mulierum ad videndum si aliqua macula esset in facie, sive mare proprie accipiatur pro aquarum congregatione. Nam sicut in lavatorio lavata facies et clara ac munda efficitur; item sicut in mari rubro submersi sunt Pharaonistae, sic in Baptismo submerguntur et destruuntur peccata, et animae purae et lucidae et lucis receptivae, idest gratiae efficiuntur: quod notatur in vitro, quod est lucidum et lucis solaris receptivum. Mixtum igne, idest spiritu sancto qui datur in Baptismo. Hic tanguntur tria quae fiunt in Baptismo. Primum est peccatorum remissio sive mundatio; et hoc intelligitur per mare, sicut dictum est. Secundum est characteris impressio, quod notatur per vitrum. Est enim character quaedam dispositio animae qua anima est pervia gratiae divinae. Tertium est gratiae collatio; quod notatur per ignis admixtionem. Et notandum quod sunt tres Baptismi, scilicet sanguinis, flammae et aquae: hic ultimus solus habet haec omnia. Nam duo primi characterem non imprimunt. Et eos, qui vicerunt bestiam, idest Antichristum vel Diabolum, nolentes credere ejus miraculis, nec flecti promissis, nec ejus minis. Et imaginem illius vicerunt similiter nolentes conformari vitae illius. Vel imaginem vocat statuam Antichristi, quam noluerunt, idest nolent adorare. Vel forte imaginem dicit praedicatores et principes Antichristi, qui ei per omnia conformabunt se, quos similiter sancti vincent, nullo modo acquiescentes eis, nec abstracti divitiis, nec illecti delitiis, nec subducti blanditiis, nec fracti verberibus, nec territi verbis. Et tangitur hic secunda causa liberans, scilicet fides: per fidem autem omnia vincent sancti, Hebr. 11, sancti per fidem et cetera. Augustinus, qui veram fidem de Deo habet, non quaerit in his miseriis fieri dives. Et numerum nominis ejus, vicerunt similiter, idest vincent: quasi dicat: licet per nomen quod sibi imposuit velit Antichristus videri et existimari Deus, tamen ipsi purum hominem cognoscent et falsum; et ideo vilipendent. De hoc dictum est supra 13, numero hominis et cetera. Stantes supra mare vitreum. Glossa, idest gratiam Baptismi integram servantes. De quibus dictum est supra 13, hi sunt qui cum mulieribus non sunt coinquinati; virgines enim sunt, idest mundi et integri. Item stantes supra mare vitreum, idest supra mundum contemnendo et conculcando. Ideo vincunt. Joan. 16, confidite quia ego vici mundum. Quomodo? Certe conculcando. Unde Matth. 14, venit Jesus ad eos ambulans super mare. Sic venit ad eos, quia docebat calcare mundum. Deuteronom. 11, omnis locus quem calcaverit pes vester, vester erit. Item stantes supra mare, idest perseverantiam tribulationum et tentationum amaritudines superantes, non fracti, non incurvati earum multitudine vel amaritudine. Tales fuerunt apostoli Christi. Unde 2 Corinth. 4, in omnibus tribulationem patimur, sed non angustiamur et cetera. Item per mare significatur Infernus, ubi est multum amaritudinis. Eccles. 1, omnia flumina intrant in mare, idest omnes peccatores fluidi per peccatum descendunt in Infernum. Psalm. transferentur montes in cor maris, idest superbi in Infernum. Super hoc stant sancti considerantes poenam Inferni et fugientes ab eis. Quia, ut dicit Bernardus, non potest vitari malum, nisi cognitum; similiter nec desiderari bonum. Ideo dicit sponsa, Cant. 4, vadam ad montem myrrhae et ad collem thuris: quasi dicat: aliquando cogitabo de Inferni amaritudine, aliquando de Paradisi dulcedine, ut illum possim vitare, alterum desiderare. De hoc dictum est supra 4, in circuitu sedis, tamquam mare simile crystallo. Et in judicio erit Inferni amaritudo ad recipiendos impios qui modo in circuitu ambulant. Et bene per mare significatur Infernus. Est enim mare latum, profundum, longum, multas habens aquas amaras. Latus est Infernus. Unde Isa. 30, praeparata est ab heri Tophet. Longus, quia perpetuo durabit. Matth. 35, ite maledicti in ignem aeternum. Isaiae in fine. Vermis enim non moritur. Propter haec tria dicit Joel 1, aaa. Mare hoc etiam dicitur vitreum: hoc est stabile non defluens, sicut amaritudo praesens quae in se deficit et terminatur in gaudium, Proverb. 14. Cor quod novit amaritudinem animae suae. Matth. 5, beati qui persecutionem et cetera. Item dicitur vitreum propter transparentiam. Vel quia sancti videbunt semper poenam malorum, juxta illud Isaiae in fine, egredientur et videbunt cadavera mortuorum. Vel quia ipsi reprobi semper videbunt causam amaritudinis suae, idest peccata sua, et semper erit amaritudo et causa amaritudinis ante oculos eorum. Unde semper murmurabit contra eos conscientia accusans eos et condemnans. Quia pro tam modico lucro, tam magnam incurrerunt poenam et tam magnam gloriam perdiderunt. Unde Luc. 12, fili, recordare, quia recepisti bona in vita tua, et Lazarus similiter mala. Quia utique finaliter, ecce transparentia causae. Nunc vero hic consolatur, tu vero cruciaris; ecce transparentia poenae. Dicitur etiam simile crystallo, propter frigiditatem, quae nimia erit in Inferno. Psalm. a facie frigoris ejus quis sustinebit? Job 24, ab aquis nivium et cetera. Item propter duritiam. Cant. 8, dura sicut Infernus aemulatio. Item crystallus gelatur ab aquis per flatum Aquilonis. Eccles. 43, frigidus ventus Aquilo flavit, et gelavit crystallus ab aqua. Sicut divitiae temporales, delitiae carnales et honores, quae omnia fluunt et transeunt sicut aqua, flatu Diaboli indurantur in poenam Gehennae quasi in lapidem crystallinum. Proverb. 20, suavis est panis mendacii, et postea replebitur os ejus calculo. Qui lapis est durus et ponderosus et frigidus, et poena Inferni est in intellectu dura, in affectu ponderosa, in memoria frigida. Vel in duritia calculi notatur poenarum acerbitas. In ponderositate diversitas. Per hoc quod dicit, os ejus implebitur, notatur poenae acerbitas. Lapis enim qui implet os, nec potest projici extra, nec transgluti, nec masticari. Durus et hyspidus erit iste morsellus. Job 6, numquid potuit comedere insulsum, quod non est sale conditum? Aut poterit aliquid gustare quod gustatum affert mortem? Psalm. mors depascet eos. Sequitur. Et habentes cytharas Dei, idest carnis mortificationem, juxta mandatum et praeceptum Christi, qui primus mortificavit carnem suam, vigilando, jejunando, discurrendo, ad ultimum moriendo, in Ecclesiam propter Deum assumptam. Pluraliter autem dicit cytharas, quia pluribus modis fit mortificatio carnis. Scilicet jejuniis. Unde Joannes, non sanat oculum, quod sanat calcaneum. Jejunio sanantur pestes corporis, oratione pestes mentis. Item vigiliis. Eccles. 31, vigilia honestatis tabefacit carnes. Item disciplinis. Unde Eccles. 34, cibaria et virga et onus asino: idest cibus ne deficiat: disciplina, ne lasciviat: onus, ut proficiat. Item meditationibus. Unde Eccles. 12, frequens meditatio carnis est afflictio. Joannes, ama studium literarum, et carnis vitia non amabis. Item operibus et laboribus assiduis. Eccles. 33, jugum et lorum gravant collum durum, et servi inclinantur operatione assidua. Per haec omnia mortificabat apostolus carnem suam. Unde dicebat 1 Corinth. 9, castigo corpus meum et in servitutem redigo, ne cum aliis praedicaverim ipse reprobus efficiar. Ad hoc quod cythara bene sonet oportet quod omnes chordae per ordinem tangantur. Sic ad hoc quod poenitentia sive carnis mortificatio valeat, oportet quod omnia membra corporis quae peccaverunt puniantur. Juxta Sap. 11, per quae peccat quis, per haec et torquetur. Unde dicit apostolus Rom. 6, sicut exhibuistis membra vestra servire et cetera. De hoc satis dictum est supra 14, quasi cytharoedorum. Item pluraliter dicit cytharas. Quia tres sunt cytharae quas debent habere praedicatores ad hoc ut bene cytharizent: alias autem non bene cytharizabunt. Prima est carnis mortificatio. Eccles. 39, confitemini domino in voce labiorum vestrorum in canticis et cytharis, idest in confessione et oratione, in carnis mortificatione. Secunda est cordis compassio. Isa. 16, venter meus ad Moab, idest ad peccatores, quasi chorda sonat. Tertia est oris praedicatio. Isa. 24, conticuit dulcedo cytharae. Job 30, cythara mea versa est in luctum. Prima tot chordas habet, quot sunt miseriae proximorum. Tertia quatuor habet chordas, quia quadruplex est praedicatio: historica, tropologica, allegorica, anagogica. Haec habet altissimum sonum quia tantum de caelestibus et divinis cantat. Canticum Moysi servi Dei, idest cum gaudio praedicantes continentiam veteris testamenti, quod canticum est bonum intelligenti. Exod. 15, cantemus domino, gloriose et cetera. Canticum Moysi. Et cantantes. Glossa, idest cum gaudio adimplentes praecepta veteris testamenti. Canticum agni, idest facientes et opere adimplentes cum gaudio praecepta novi testamenti. Psalm. confitemini domino in cythara et cetera. Dicentes corde, ore et opere. Magna et mirabilia sunt opera tua domine Deus omnipotens. Magna quidem in creatione, mirabilia, in recreatione. Item magna, tam quantitate continua, quam discreta, mirabilia, specie et potestate. Job 5, qui facit magna et inscrutabilia et mira absque numero. Sap. 13, a magnitudine spei et cetera. Sunt autem tres considerationes creaturae mundi, ex quibus potest cognosci creator per triplicem considerationem, secundum quod creator existit. Nam ex magnitudine creaturae potest cognosci potentia quae patri appropriatur, et hoc respicit hic quod dicitur, omnipotens. A pulchritudine potest cognosci bonitas, sive benignitas Dei. Et hoc respicit cum dicitur, dominus. Sequitur, justae et verae sunt viae tuae, idest opera tua et mandata tua. Vel judicia et flagella, quibus tu venis ad nos et nos ad te, justa, quia unicuique pro merito redditur seu poena seu gloria. Psalm. quia tu reddes unicuique juxta opera sua. Psalm. universae viae domini misericordia et veritas. Rex saeculorum, idest ordinator temporum. Quis non timebit te? Idest quis non ex timore serviet? Intellige de timore filiali. Psalm. servite domino in timore. Glossa, per timorem domini declinat omnis a malo. Item quis non timebit te domine? Glossa, idest quis non reverebitur te domine? Sunt autem octo genera timoris. Primus est timor naturalis, qui est fuga eorum quae sunt contra nostram naturam. De quo dicitur Genes. 9, terror vester ac tremor sit super cuncta animantia terrae. Hoc timore timuit Christus mortem, Luc. 14, coepit Jesus pavere et taedere. Secundus est timor humanus quo homo timet omnia gravamina carnis; qui dicitur esse intra terminos naturae. Non naturalis est, quando excedit humanam naturam et est peccatum. Hoc timore timuerunt obstetrices martyrium, propter quod mentitae sunt, Exod. 1. Tertius est timor mundanus, quo nimis timemus amissionem rerum mundanarum; et est vitiosus sicut humanus. Nam naturalis indifferens est. Et de hoc timore mundano dicitur in Psalm. illic trepidaverunt timore. Et hic timor fuit in Judaeis, quia ideo Christum occiderunt, quia gentem et regnum amittere timuerunt, Joan. 11. Quartus est timor servilis, quo tantum timetur poena; quo etiam timore, tantum cessatur a peccatis. Unde Augustinus, qui timet serviliter regnat in eo peccandi voluntas, et sequeretur opus si speraretur impunitas: hic est a spiritu sancto et non cum spiritu sancto. Et de hoc dicitur Joan. 4, perfecta charitas foras mittit timorem. Quintus est timor nuptialis, quo partim timore poenae, partim amore justitiae declinatur a malo, licet nulla poena timeatur. De hoc dicitur Eccles. initium sapientiae timor domini. Sextus est timor separationis, quo tantum declinatur a malo, licet nulla poena timeatur. De quo Eccles. 15, qui timet Deum faciet bona. Septimus est timor offensionis; quo licet nec poena nec separatio timeatur, tamen pure, ne offendatur sponsus, declinatur a malo. De quo Psalm. beatus vir qui timet dominum. Octavus est timor reverentiae quo sola reverenda timetur majestas. Isa. 11, replevit eum spiritu timoris domini: hic solus erit in patria. Psalm. timor domini sanctus permanens in saeculum saeculi. Hic timor facit hominem resilire in sua parvitate et aspecta majestate divina, et sic exaltatur et magnificatur Deus. Unde sequitur, et magnificabit nomen tuum? Repete quis non magnificabit nomen tuum, credendo, praedicando, operando? Psalm. magnificate dominum mecum. Luc. 2, magnificat anima mea dominum. Eccles. 43, benedicentes dominum, exaltate illum, quantum potestis; major est enim omni laude. Et vere omnes debent te timere et magnificare, quia solus pius es. Glossa, idest gratis salvans, unde Psalm. salvum me fac Deus. Sap. 11, parcis domine omnibus, quoniam omnia bona tua sunt, qui amas animas. Sed non videtur quod assignet bonam causam quare debeat timeri; quia severus et durus princeps magis timetur quam pius. Solutio. Hic agitur de timore reverentiae, vel separationis, qui dicitur non severi. Quia in hoc apparet pietas tua. Quoniam omnes gentes, idest aliqui de omnibus, ut fiat distributio pro generibus singulorum, et non pro singulis generum. Venient, passibus fidei, et bonorum operum. Fides enim sine operibus et cetera. Jacob. 2. Et sine illa nemo venit ad Deum. Unde oportet, quod qui vult venire ad Deum, quod fide et opere ad Deum veniat. Et adorabunt, adoratione latriae. Hoc est in spiritu et veritate, ut dicit Glossa: et sumitur de Joan. 4. In conspectu tuo, Glossa, idest in beneplacito tuo, et facit placere Deo adorantes. Vel sic: in conspectu tuo, idest ut te conspiciant. Et tu es et re vera adorandus, timendus et magnificandus es. Quoniam judicia tua manifesta sunt. Glossa, idest quoniam revelata sunt mysteria Ecclesiae, in quibus Deus habitat, et illi qui ad honorem Dei militant. Vel judicia tua, quibus bonos eligis et malos reprobas: quibus hos flagellas et humilias in praesenti, et cetera judicia tua discretionis et definitionis. Manifesta sunt, tam bonis quam malis, et erunt. Quia omnes scient, quia omnia juste fecisti. Unde Deut. 32, date magnificentiam Deo nostro. Dei perfecta et cetera. Contra. Roman. 11, o altitudo divitiarum et cetera. Psalm. judicia Dei abyssus multa. Solutio jam dicta est, ut diximus: sunt idest erunt. Vel potest dici, quod multiplex est judicium Dei. Est enim judicium singulare, et est judicium universale. Judicium singulare dicitur, quo dominus sine merito hunc eligit et hunc reprobat. Verbi gratia, Jacob et Esau. Item quo unum facit divitem, alium pauperem. Vel alium semper infirmum, alium semper sanum. Vel unum pulchrum, alium turpem. Ex causa rationabili facit haec omnia, licet nobis ignota. Unde Job 5, nil in terra sine causa fit praelata. Nihil fit cujus ortum legittima causa non praecessit. Haec omnia judicia manifesta sunt in suo actu in quem exeunt. Quia omnibus patet, quod sic est; sed occulta sunt in causa sua, ex qua exeunt. Quia incertum est omnibus quare ita sit. Unde Gregorius dicit, quod Job sciebat se puniri, sed causam punitionis ignorabat. Unde dicebat 11 cap. quis et cetera. De his ergo judiciis dicit apostolus, quod incomprehensibilia sunt. Et David dicit. Abyssus multa, quo ad causae cognitionem, quae penitus ignota est mundo. Hic vero dicit, quod sunt manifesta, quo ad exitus evidentiam, quia omnibus notum est quod ita est. Quia judicium universale est triplex. Primum est discretionis, quo Deus judicabit in futuro separando bonos a malis, collocando bonos ad dexteram suam, malos ad sinistram, ut dicitur Matth. 25, et de hoc judicio dicitur in Psalm. judica me Deus, et discerne causam meam et cetera. Secundum est judicium disceptationis, quo primo dicet bonis, esurivi et cetera. Malis: esurivi, et non dedistis et cetera. Matth. 25. Et de hoc judicio dicitur Joel 3, adducam omnes gentes in vallem Josaphat, et ibi disceptabo cum eis. Tertium est judicium definitionis, quando hoc facto dabit sententiam de bonis et de malis. Ite maledicti. Venite benedicti. Matth. 25, et de hoc judicio dicitur in Psalm. rectum judicium tuum. Item Psalm. judicia domini et cetera. Haec omnia modo manifesta sunt in causa, quia manifestum est quod omnes secundum exigentiam operum suorum judicabuntur. Sed ignota sunt in exitu causae, quia nescitur adhuc, qui sunt, hi vel illi. Unde quo ad exitum causae loquitur apostolus, ubi dicit, judicia Dei incomprehensibilia. Et David similiter, quando dicit, abyssus multa. Joannes autem hic loquitur quo ad causam tantum exitus, quae manifesta in genere vel in corpore est. Sequitur. Et post haec vidi et cetera. Haec est tertia pars capituli involvens in plagis praedictis. Unde Glossa, cum ostendisset Joannes illos Angelos habere potestatem plagandi, dicturus quas plagas illi sunt illaturi, prius proponit causam, qua ostendit illos dignos esse, qui plagas sunt passuri; scilicet quia omnia mysteria fiunt revelationibus. Et qui volunt intrare in illa, oportet intervenire merita, quae isti malo merito suo non possunt intelligere, ideo merito plagabuntur. Dicit ergo, post haec, id est post praedicta, vidi, idest spiritu revelante intellexi. Et ecce apertum est templum tabernaculi testimonii in caelo. Templum vocat hic coetum apostolicum, juxta illud Cor. 3, templum Dei sanctum est et cetera. Tabernaculum testimonii vocat Ecclesiam, quae modo militat Deo, et in qua est Christus et milites ejus, in qua etiam armantur milites Christi armis virtutum, doctrinarum, sacramentorum, exemplorum, sanctorum, divinorum beneficiorum. De quibus armis, 2 Cor. 6: in omnibus exhibete vosmetipsos, sicut Dei ministros, in multa patientia: et postea additur: per arma justitiae. Et dicitur tabernaculum testimonii, quia Christus perhibet fidele testimonium vivendo, docendo, moriendo. Vel quia utriusque testimonia fideliter servat. Unde dicit Ecclesia per Psalm. a testimoniis tuis non declinavi. Item Psal. inclina cor meum Deus et cetera. Vel quia multos testes pro Christo producit in causa ejus, idest martyres, qui moriendo testimonium dicunt pro fide, et ideo moriuntur. Martyr enim Graece, testis interpretatur. Unde quot fuerunt, sunt et erunt in Ecclesia martyres, tot producit Ecclesia pro ipso testes. Unde Isa. 43, vos vere testes mei, dicit dominus. In caelo, idest in Ecclesia triumphante, cujus status nobis modo celatur, juxta illud Isa. 3, oculus non vidit Deus absque te. In hoc caelo habitabant apostoli mente, cum in terra essent corpore. Unde Phil. 3, conversatio nostra in caelis est. Templum, ergo tabernaculi testimonii in caelis, id est revelata sunt mysteria Ecclesiae et secreta caeli, per apostolorum praedicationem. Item per templum intelligitur Christus, juxta illud Joan. 2, solvite templum hoc. Tabernaculum testimonii dicitur sacra Scriptura, quae tot continet testimonia, quot habet verba. Unde significatur per montem Galaad, qui interpretatur acervus testimonii: ut dicitur Genesis trigesimo primo. Templum tabernaculi testimonii, idest Christus, continens in se testimonia utriusque testamenti, et dicitur eum continere, quia scit in se omnia, et de ipso sunt omnia. Per caelum autem significatur Ecclesia quae dicitur caelum, idest casa Eloim, hoc est domus Dei. Et secundum hoc tantus est sensus: et apertum est templum tabernaculi testimonii, idest doctrina Christi, mundo manifesta est. Et exierunt septem Angeli, idest septem praedicatores, in septem statibus Ecclesiae praedicantes et interna gratia spiritus sancti revelantes, idest vitia per septem virtutes quas praedicant detestantes. Habentes septem plagas, poenitentiam praedicantes. Vel poenam aeternam impoenitentibus comminantes. Vel septem plagas vocat Scripturae auctoritates, quibus quasi quibusdam sagittis plagantur a praedicatoribus peccantes ad salutem. Unde Psalm. sagittae parvulorum, idest humilium praedicatorum factae sunt plagae. Unde Isa. 13, ecce ego suscitabo super eos Medos, qui argentum non habent et cetera. Et determinat unde exierunt, dicens, de templo, idest a Christo, a quo missi sunt. Vel de templo, idest de coetu apostolico, a quo omnes praedicatores originem duxerunt, et quod suis temporibus praedicatione ab aliis didicerunt. Vestiti lino mundo et candido, idest firmitate fidei et patientiae. Mundo, ab omni peccato. Candido, omni virtute. Sic enim debent esse vestiti, fide et patientia firma. Psalm. bene patientes erunt et cetera. Prov. 19, doctrina viri per patientiam noscitur. Ezech. 3, ut adamantem et ut silicem scilicet dedi faciem tuam. Adamas ferrum attrahit, et silex, ictus repellit, vel non sentit. Sic praedicator per fidem debet attrahere peccatores: et per poenitentiam et per patientiam repellere a se, vel non sentire ictus tribulationis. Debent etiam esse mundi per declinationem malitiae, et candidi per occupationem boni: et hoc vestimentum debent habere praedicatores et praelati. Unde Isa. 3, vestimentum tibi est, esto princeps noster: et ipse respondet: non, sum mendicus, et in domo nostra non est panis, neque vestimentum: nolite constituere me principem populi. Quia sine dubio, qui non habet in domo sua panem doctrinae, et vestimentum virtutum, et panem maxime justitiae, cujus duae sunt partes, scilicet declinatio a malo, et operatio boni, non debet constitui princeps populi. Unde Job 29, justitia indutus sum, et vestivi me, sicut vestimentum. Psalm. sacerdotes tui induantur justitia. Eccle. 50, dicitur, quasi vas auri solidum, ornatum omni lapide pretioso. Et praecincti pectora zonis aureis, idest mundis cogitationibus, et sanctis desideriis, quae regunt cor et corpus a fluxu malarum cogitationum, seu carnalium affectuum. Istas zonas debent habere praedicatores et praelati. Sed multi habent zonas luteas, quia habent cogitationes carnales, et desideria terrena. Unde Isa. 3, pro zona erit funiculus (idest pro consideratione caelestium erit cogitatio terrestrium) pro crispanti crine calvitium (idest pro ornatu virtutum denudatio vitiorum, et mentis evagatio ad acquirendum), pro suavi odore foetor, idest pro desiderio caelestium, ambitio terrenorum. Aureae autem dicuntur zonae praedicatorum, quia cogitationes et desideria eorum debent fabricari auro charitatis, quia circa amorem Dei et proximi versantur eorum cogitationes et desideria. Quod significatur 3 Reg. 6, per expansionem et contractum alarum Cherubim. Unde ibi dicitur, posuit Salomon, scilicet Cherubim, in medio templi interius. Expandebant autem alas suas Cherubim, et tangebat ala una parietem alterum. Alae autem alterae in medio templi se invicem contingebant. Et nota quod dicitur, praecincti: per quod ostenditur, quod ministri domini debent esse praedicatores et praelati. Nam accingimur pugnaturi, subcingimur ituri, praecingimur ministraturi. Ideo dicitur Luc. 12, sint lumbi vestri praecincti. Et lucernae ardentes, quasi diceret: illuminate alios quasi ministri portantes ante eos lucernas, idest doctrinam verbi et Christi. Job 12, balteum regum dissolvit, et praecingit fune renes eorum. Joan. 13, cum accepisset linteum praecinxit se. Ecce officium implevit ministri, et postea dixit, exemplum dedi vobis. Ideo dicit apostolus 1 Cor. sic nos existimet homo, ut ministros Christi. Sequitur. Et unum de quatuor animalibus, idest concordia et unitas quatuor Evangelistarum. Dedit septem Angelis, idest praedicatoribus universis, septem phyalas aureas, idest sacrae Scripturae universas intelligentias, quae dicuntur phyalae, quia clausae sunt inferius et apertae superius: et dicuntur aureae, propter sapientiam charitatis quam continent. Unde significantur per scyphos aureos, Salomonis. De quibus dicit Eccle. 2, feci mihi scyphos et urceolos in ministerium, ad vina fundenda. Plenas iracundiae Dei, quam plene comminantur peccatoribus. Unde Psalm. effunde iram tuam. Iram dico Dei viventis in saecula saeculorum, idest in aeternum. In quo notatur potentia punitionis, quia potest punire per omne tempus: quasi dicat: quicquid loquantur praedicatores de poenis infligendis malis, procedit doctrina quatuor Evangeliorum. Et ideo patet, quod sunt apti ad praedicandum, et digni, ut per omnia eis credatur. Sed cum dicantur phyalae aureae, idest charitatis et sapientiae plenae, quomodo dicuntur postea plenae iracundiae Dei? Solutio. Verba sacrae Scripturae plena sunt charitate, ad quam vocant praedicatores; et plena sunt irae Dei, ad quam revocant. Sequitur. Et impletum est templum Dei et cetera. Sexta pars capituli est, ubi ostenditur obstinatio reproborum: quae ex hoc potest perpendi, quia sanctis aperta erunt divina judicia, quae ipsi timebunt, et Scriptura sacra, quam credent, et Ecclesiae occulta, quae revelabuntur. Reprobis autem erunt omnia clausa, propter iniquitatem et infidelitatem eorum. Unde dicit, et impletum est templum, idest Ecclesia vel Scriptura. Fumo, idest obscuritate et ignominia, quo ad malos, qui non videbunt mysteria Ecclesiae et secreta Scripturae, et judicia divina, quae erunt bonis aperta: quod erit a divina virtute, sic juxta voluntatem suam et justitiam faciente. Unde sequitur, a majestate Dei, idest a virtute Dei, et hoc juste et misericorditer disponente. Unde sequitur, et virtute ejus. Et pro idest. Vel majestas dicitur, quo ad revelationem bonorum; virtus quo ad clausionem malorum. Unde Isa. 21, dabo claves domus David: aperiet, quo ad bonos, et claudet, quo ad malos. Et hoc est, quod dicitur supra 3, haec dicit, qui habet clavem David. Et nemo de numero reproborum poterat introire in templum, idest Ecclesiam per fidei susceptionem, vel in sacram Scripturam per veram intelligentiam. Excaecavit enim eos malitia eorum. Sap. 2. Donec consummarentur septem plagae Angelorum, idest donec impletae essent comminationes omnium praedicatorum, de malis puniendis, et ad Infernum retrudendis. Tunc enim sensus experientiae poenarum, faciet eos intelligere, quod modo etiam nolunt audire. Unde Gregorius, poena oculos aperit, quos culpabilis prosperitas claudit. Unde tunc dicetur illud Sap. 5, hi sunt quos aliquando habuimus in derisum. Haec est confessio reproborum in Inferno: sed nimis tarda, et non valebit eis, quia a mortuo, quasi ab eo qui non est. Vel quasi: nil poterit confessio, ut dicitur Eccles. 17, ubi dicit, in parte vade saeculi sancti, cum vivis, et dantibus confessionem domini; nec demoreris in numero impiorum: ante mortem quaerent: a mortuo, quasi nil perit confessio: confiteberis vivus, et sanus confiteberis, et laudabis Deum, et glorificabis in miserationibus ejus. Vel nemo malorum poterat, et poterit, introire, in templum, caelestis curiae. Donec consummarentur septem plagae septem Angelorum, idest donec perfecte erunt puniti mali, ut praedixerunt praedicatores. Et ponitur donec inclusive; quia nec postea poterunt introire in templum caelestis Ecclesiae. Simile 1 Reg. 3 de Heli, qui non poterat videre lucernam domini, donec extingueretur. Vel nemo, generaliter nec bonus nec malus. Poterat introire in templum, idest penetrare caelestia ad intelligendum. Donec consummarentur in ipso, septem plagae Angelorum, idest universa peccata, et universae miseriae de quibus locuti sunt praedicatores. Quod erit scilicet post vitam temporalem, quia tunc intelligent veritatem caelestium bonorum, quam modo non possunt capere. Unde Psalm. existimabam ut cognoscerem, secretum, idest statum caeli. Sed labor est ante me, idest supra me, donec intrem in sanctuarium Dei, idest in caelum, et tunc intelligam in novissimis eorum, scilicet bonorum, et etiam malorum.
[89032] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 16 Et audivi vocem magnam et cetera. Haec est secunda pars quintae visionis, in qua demonstratur damnatio reproborum, tempore Antichristi per praedicationem. Et introducuntur hic septem Angeli, per quos septem ordines praedicatorum in septem statibus Ecclesiae praedicantium intelliguntur: et septem phialae, per quas intelliguntur universae comminationes poenarum, et septem loca, per quae universitas reproborum accipitur: et hoc secundum distinctionem septem capitalium vitiorum, et septem effusiones: in quibus designantur reproborum damnationes. In prima effusione primae phialae in terram, demonstratur damnatio gulosorum. In secunda, in mare, damnatio luxuriosorum. In tertia, in fontes, damnatio iracundorum. In quarta in solem, damnatio reproborum, superborum, sive vanaegloriantium. In quinta in flumen magnum Euphratem, damnatio cupidorum et avarorum. In septima in aere, damnatio accidiosorum. Et satis est conveniens haec distinctio, quae resolvit septem capitalia peccata ad tres primas concupiscentias, quae sunt concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, et superbia vitae. Nam ex concupiscentia carnis fluunt gula et luxuria. Gula secundum inordinationem nutritivae. Luxuria secundum inordinationem generativae. Ira vero et invidia et vanagloria, fluunt ex superbia vitae. Ex concupiscentia oculorum, fluunt avaritia et accidia. Dividitur autem istud capitulum in octo partes. In prima praecipitur Angelis ut phialas effundant. In septem aliis partibus agitur de septem effusionibus secundum ordinem quem praediximus. Dicit ergo, et audivi, auditu interiori. Vocem magnam idest inspirationem divinam, vel admonitionem angelicam. De caelo, idest de occulto. Vel de caelo, idest a Christo, vel ab Angelo habente sensum relatum, dicentem septem Angelis, idest praedicatoribus universis, ite: in quo duo notantur. Primo, quod nullus debet se ingerere ad praedicandum nisi missus. Rom. 10, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Secundo, quod debent pedites esse, et non equites. Non enim dicit equitate, sed ite. Joan. 15, posui vos, ut eatis. Psal. euntes ibant et flebant. Act. 5, ibant apostoli gaudentes. Job 38, numquid mittes fulgura, et ibunt? Isa. 18, ite Angeli veloces. Effundite septem phialas irae Dei, quas accepistis, in terram; idest annunciate peccatoribus, qui terrae adhaerent, poenas sibi debitas, juxta numerum et mensuram suorum peccatorum. Et abiit primus Angelus et cetera. Haec est secunda pars cap. in qua agitur de septem effusionibus phialarum, quae dividuntur in septem partes, secundum numerum septem Angelorum, effundentium phialas super septem gentes, quas septem gentes possumus intelligere allegorice, secundum septem persecutiones Ecclesiae. Vel moraliter secundum septem genera peccatorum. Primo autem exponemus hoc totum allegorice, quia magis convenit cum praecedentibus haec expositio, quam moraliter: et postea exponemus totum moraliter, quod magis ad nostram instructionem pertinet. Dicit ergo et abiit idest praecipienti obedivit, primus Angelus, idest primus ordo praedicatorum, et effudit phialam suam in terram, idest poenam futuram comminando annuntiavit, in Judaeam, vel praedicationem suam in Judaeos terrenos. Sed Judaei noluerunt recipere doctrinam Angelorum, qui fuerunt primus Angelus. Ideo punivit eos, et temporaliter et aeternaliter. Unde sequitur, et factus est vulnus saevum, quo ad temporalem persecutionem factam per Romanos, et pessimum, quo ad aeternam damnationem, quae dicitur mala propter poenarum acerbitatem, pejor propter poenarum diversitatem, pessima propter poenarum aeternitatem. Unde Psal. mors peccatorum pessima. Sed quia aliqui de Judaeis crediderunt ad praedicationem apostolorum, qui participes non fuerunt hujus poenae, ideo ostendit in quos factum fuit istud vulnus pessimum, dicens, in homines, qui habebant characterem bestiae, idest fidem, et opera Diaboli, similitudinem Antichristi, in resistendo et expugnando veritatem Christi, et in eos, qui adoraverunt bestiam et imaginem ejus, idest qui obedierunt Diabolo, et Antichristo, et praedicatoribus ejus. Licet enim Antichristus nondum esset quando apostoli praedicaverunt in Judaea, tamen Judaei persequendo apostolos Christi, et expugnando veritatem, ostendebant se ministros Diaboli et Antichristi. Juxta quod dicit apostolus 2 Thess. 2, et nunc quid detineat scitis: ut reveletur in suo tempore: nam ministerium jam operatur iniquitatis. Et secundus Angelus, idest secundus ordo praedicatorum qui fuit post apostolos, effudit phialam suam in mare, idest in gentes amaras sine sapore fidei. Unde Isa. 57, impii, quasi mare fremunt. Et factus est sanguis tamquam mortui, et omnis anima vivens mortua est in mari, idest praedicatores viventes in Christo sunt ab eis interfecti. Et tangit Joannes, quod secundo ordine praedicante, gentilium quidam sunt conversi et mortui peccato, et quidam in sua malitia permanentes occiderunt sanctos eis praedicantes. Et tertius Angelus effudit phialam suam, idest tertius ordo praedicatorum, scilicet confessores et doctores, qui successerunt martyribus, qui fuerunt in secundo ordine. Effudit phialam suam super flumina, scilicet super haereticos et instabiles, et fluentes de errore in errorem, et secum alios rapientes, et super fontes aquarum, idest super philosophos, a quibus sunt ortae insipidae doctrinae et variae. Unde haeretici originem duxerunt. Et factus est sanguis, idest occisio sanctorum, vel doctrina haereticorum et philosophorum, facta est sanguis, idest ostensa est esse mortifera et crudelis. Et audivi Angelum aquarum, idest Angelum custodem Scripturarum, vel animarum, dicentem, justus es domine, idest justum facis judicium, puniendo malos et servando bonos, qui es, et qui eras sanctus. Licet non appareat, sed tandem apparebit, qui hoc judicasti, illos puniendo, et merito, quia sanguinem sanctorum et prophetarum, idest majorum, effuderunt, idest fundi fecerunt, per principes, et sanguinem eis dedisti bibere, idest poenam debitam pro effusione sanguinis sanctorum eis reddidisti, digni enim sunt, idest sicut meruerunt. Non solum unum Angelum audivit congratulantem de justa retributione Dei, immo multos. Unde sequitur, et audivi alterum Angelum, scilicet ad confortationem bonorum, dicentem, etiam, idest certe, vel vere, domine Deus omnipotens, vera et justa judicia tua, idest in malis et bonis. Quartus Angelus idest quartus ordo praedicatorum, effudit phialam suam in solem, idest contra hypocritas praedicavit, qui ostendunt se exterius quasi solem, et dicunt se habere veram doctrinam, et datum est illi Angelo, idest quarto ordini praedicatorum, aestu affligere homines et igne, idest hypocritas humum sapientes puniendos fore igne Inferni ostenderet, et aestuaverunt homines, idest hypocritae, aestu magno, idest magna cupiditate, vel ira, vel invidia magna contra praedicatores, et blasphemaverunt, idest exasperati sunt nomen Dei. Dum in pace sunt hypocritae boni videntur; sed quando exasperantur tunc apparet quales sunt. Unde Matth. 6, a fructibus eorum cognoscetis eos. Dei dico habentis potestatem super has plagas infligendas quibus et quando voluerit, neque egerunt illi poenitentiam, ut darent illi gloriam. Quia et quando de hypocrisi pauci poenitent, et pauci recognoscunt se fuisse hypocritas. Quia cum semper apparuerint boni, nimis confunduntur apparere mali; et ideo in die judicii maxime confundentur, quia omnibus apparebit quales fuerunt. Et quintus Angelus, idest quintus ordo praedicatorum, effudit phialam suam super sedem bestiae, idest praedicavit contra praecursores Antichristi, in quibus quasi in sede sua quiescet et dominabitur. Et factum est regnum ejus, idest iniqui, in quibus regnabit Antichristus et Diabolus, tenebrosus, tenebris infidelitatis et crudelitatis, et manducaverunt linguas suas, idest stridentibus dentibus mordentes linguas suas prae nimio dolore. Quia non potuerunt convincere, immo nec resistere rationabiliter praedicatoribus illius quinti status. Juxta illud quod dixit dominus discipulis suis. Ego dabo vobis os et sapientiam cui non potuerunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri. Et blasphemaverunt Deum coeli, idest Christum, dicentes, ipsum non esse Deum, prae doloribus vulnerum suorum, idest sibi illatis a praedicatoribus, et non egerunt poenitentiam ex operibus suis, ad monitionem praedicatorum. Et sextus Angelus, idest ordo praedicatorum, effudit phialam suam in flumen magnum Euphraten, idest contra Antichristum divitem et potentem, et siccavit aquam ejus, idest doctrinam Antichristi, sine humore gratiae esse monstravit. Vel divitiarum affluentiam, quam habebit Antichristus, et dabit siccandam, idest definiendam esse monstravit, ut praeparetur via regibus, idest fidelibus in tribulatione illa se bene regentibus, ab ortu solis, idest a Christo sole justitiae, qui natus est de virgine temporaliter, et de patre aeternaliter, et quotidie oritur in cordibus poenitentium per gratiam. Malach. in fine. Vobis timentibus nomen meum, orietur sol justitiae. Et vidi, facta praedicatione septimi Angeli, de ore bestiae, idest Antichristi, et de ore pseudo prophetae, idest prophetarum, sive praedicatorum ejus. Tres spiritus immundos exire, supple, in modum ranarum, idest sequaces multos, fidem sanctae Trinitatis impugnantes, loquaces, et turpem vitam habentes. Vel tres ranas dicit tria genera hominum, per quos Antichristus persequetur Ecclesiam: scilicet principes saeculi, per quos affliget sanctos; sapientes mundi, per quos seducet multos. Haec duo genera hominum, exeunt de consilio suo. Tertii minores satellites, per quos fiet executio malitiae in occisione sanctorum. Et bene dico, ad modum ranarum, quae in paludibus semper manent in loquacitate, seu garrulitate, sine ratione loquentes, sunt enim spiritus Daemoniorum, idest per Daemonum inspirationem sive suggestionem operabuntur multa maleficia, facientes signa, Glossa, idest miracula, et procedunt ad reges totius terrae, idest totius mundi, congregare illos in praelium, contra sanctos, qui tunc erunt. Sed haec congregatio erit ad malum eorum. Quia erit eis, ad diem magnum Dei omnipotentis, idest ad diem judicii, ubi apparebit magna potestas Dei, ad quem cito ducentur illi. Sed nequis putaret illam de longe esse, sequitur, et ecce venit sicut fur, idest subito, et nullo sciente: et quia ita venit, beatus, qui vigilat, et qui solicitus est de salute sua, bene operando, et custodit vestimenta sua, idest corpora sua, quibus animae vestiuntur, mundae a peccato declinando, ne nudus, a virtutibus, ambulet, ad judicium, et videant omnes, qui erunt in judicio, turpitudinem suam, idest peccata ipsius. Et congregabit: quasi dicat, quod procedent ad reges terrae, congregare illos in praelium, contra bonos, et congregabit illos, scilicet, qui in omnibus illis operabitur, in locum, qui vocatur Hebraice Armageddon, idest illos congregabit Diabolus, cum aliis, qui Antichristo adhaerent, et Ecclesiam persequuntur. Armageddon interpretatur mons furum, vel mons globosus: quasi dicat: ad Antichristum congregabuntur illi, cum illis, qui animas furantur Christi. Et septimus Angelus, idest septimus ordo praedicatorum, effudit phialam suam in aere, idest praedicabit illis quibus principes aeris hujus dominantur, mortuo Antichristo, et exivit vox magna de templo, idest de caelo, et a throno, idest a Christo judicaturo, dicens, ad confortationem bonorum, qui tunc erunt, factum est, idest persecutio Antichristi consummata, et finis mundi adest, et facta sunt fulgura, idest miracula, et voces, idest blasphemiae, et tonitrua, idest comminationes, et terraemotus magnus, idest terrenorum commotio contra sanctos, qualis nunquam fuit ex quo homines fuerunt super terram, idest a tempore Abel, qui fuit justus occisus. Et hoc debet referri ad tempus Antichristi, licet hic loquatur de septimo Angelo, qui in septimo statu Ecclesiae praedicabit. Quia illi duo status propinqui sunt, ideo conjunctim loquitur de illis. Talis terraemotus sic magnus, idest tam gravis tribulatio, nunquam fuit, sicut erit tempore Antichristi. Et facta est civitas magna, idest congregatio magna malorum, qui ad Antichristum conglobantur, in tres partes, quia ibi erunt principes saeculi, sapientes mundi, et eorum ministri, ut dictum est supra. Et civitates gentium ceciderunt, idest omnes civitates malorum, et congregationes eorum peribunt. Et Babylon magna, idest confusio, vel confusa illorum collectio, quia multi et magni erunt, venit in memoria ante Deum, idest commemorabitur omnium malorum, quae prius oblitus videbatur, dare, idest ad dandum ei, scilicet Babyloni, calicem vini, indignationis, et irae ejus, idest poenam aeternam, quae procedit ab ipso indignato irrogativa. Et dicitur poena talis, quia mensurabitur secundum culpam. Unde Matth. 7, eadem mensura qua mensi fueritis et cetera. Et omnis insula, idest illis, qui semper manent in aquis deliciarum, fugit, a facie Dei, ne ipsum videat, quia tolletur impius, ne videat gloriam Dei. Isa. 26, secundum aliam translationem. Et montes, idest principes et superbi omnes, non sunt inventi, inter bonos. Unde Psal. inimici domini, mox ut honorificati fuerint et cetera. Vidi impium, idest Antichristum, superexaltatum et cetera. Et grando magna, idest ultio divina, sicut talentum, idest ponderosa et gravis: secundum aliam editionem, quod meritum, descendit de caelo, idest a Christo judice, in homines, idest in peccatores humum sapientes et diligentes terram plusquam caelum, et blasphemaverunt homines, idest damnati in Inferno peccatores, Deum propter plagam grandinis, idest divinae ultionis, quoniam magna facta est vehementer. Ista blasphemia malorum, in Inferno, nil aliud est, nisi murmuratio et dolor reproborum, qui dolebunt et murmurabunt de Deo, quod Deus tantam potentiam habet, quod tales plagas potuit eis inferre, et abiit. Adhuc exponemus totum hoc allegorice: et aliquando tangemus allegoriam, quae vario modo tangitur in Glossa. Dicit ergo, et abiit primus Angelus, per quem significatur primus ordo praedicatorum, idest apostolorum, qui contra Judaeos praedicaverunt, et effudit phialam suam in terra, idest iracundiam Dei terrenis Judaeis imminentem nuntiavit, et factum est vulnus saevum ac pessimum in homines, idest in Judaeos, et habebant characterem bestiae, qui erant Antichristo conformes, in sanctorum persecutione: et ideo miseri Judaei carum eum habebant, quia Diabolus, qui docebat Antichristum, illos informabat, et eos, qui adorabant bestiam et imaginem ejus. Imago ejus fuit Simon magus, Arianus, Sabellius, Nero, Constantinus, Photinus, Julianus etc. hujusmodi, quos Judaei et alii sui temporis adoraverunt. Imaginem Antichristi, Judaei adhuc venerantur, quia adhuc Messiam futurum praestolantur: tamen cum venerit Antichristus recipient eum, ut magnum prophetam in lege promissum, Deut. 18. Unde dominus dicit Joan. 5, ego veni in nomine patris mei, et non accepistis me; si alius veniet in nomine suo illum accipietis. Ille alius erit Antichristus, ut dicit Glossa; quem plurimi recipient, non solum de Judaeis, sed etiam de Christianis. Unde Eccles. 24, vidi cunctos juvenes, qui ambulant sub sole, cum adolescente, secundum Glossam, idest Antichristo, qui consurget pro eo, idest pro Christo: infinitus numerus est populi omnium qui fuerunt ante eum: et qui postea futuri sunt, non laetabuntur in eo. In his saevum factum est vulnus, quia dispersi sunt per Romanos, et venditi pro uno denario triginta, sub Valeriano, et pessimum, quod nunquam sanabitur, quia sunt a domino abjecti et reprobati. De quo dicit dominus, Joan. 15, si non venissem, et locutus eis non fuissem et cetera. Sed numquid Christus eos vulneravit? Absit. Sed Christo praedicante per se et per apostolos, et ipsis nolentibus audire, Diabolus vulneravit eos, et excaecavit. Et secundus. Secunda pars est de secundo Angelo, et secunda plaga. Est autem secundus Angelus secundus ordo praedicatorum, qui scilicet post expulsionem apostolorum de Judaea gentibus praedicaverunt. Mare, dicitur gentilitas, propter fervorem impietatis, quae regnavit tunc in eis, quando fuit secunda persecutio Ecclesiae, sicut supradictum est octavo capitulo, ibi, secundus Angelus tuba cecinit, et tamquam mons magnus ardens missus est in mare. Tunc facta est phiala secunda, idest secundi Angeli effusio, idest divinae ultionis comminatio. Sed cum supra jam sufficienter actum sit de his septem Angelis, per quos significantur septem ordines praedicatorum, qui in septem statibus Ecclesiae et septem persecutionibus ejus praedicaverunt, et consolati sunt eam, quare hic iterum repetitur de illis? Ad hoc solum, nostra Glossa dicit, quod supra actum est de Angelis, inquantum consolabantur Ecclesiam in tribulationibus, quae ei inferebantur a malis: hic autem agitur de eisdem inquantum comminantur poenam inferendam malis, quod iterum facit ad consolationem beatorum: et si ibi supra erat aliquod verbum de damnatione malorum, hoc ponebatur incidenter ad consolationem sanctorum. Ibi ergo agitur de poenis illatis sanctis a malis, hic autem de poenis inferendis malis a sanctis. Dicit ergo, et secundus Angelus effudit phialam suam, idest secundus ordo praedicantium, idest discipuli expulsi a Judaeis divinam ultionem venturam super gentiles nuntiaverunt. Et factus est sanguis tamquam mortui, idest illa ultio divina, quam illi nuntiabant, erit irrevocabilis, sicut non est regressus a morte in vitam. Unde Job 15, non credit frustra errore deceptus, quod aliquo pretio redimendus sit. Omnis anima vivens, mortua est in mari, idest omnes illi qui consentiebant tyrannis persequentibus discipulos, qui videbantur vivere, eo quod non persequebantur per se discipulos, damnabuntur cum illis qui per seipsos persequebantur, quia consentiunt. Quia facientes et consentientes pari poena constringit. Unde Rom. 1, qui talia agunt digni sunt morte: non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consentiunt facientibus. Et supra 8, mortua est tertia pars creaturae eorum, quae habebant animas in mari, idest qui consentiebant sanctorum persecutionibus. Et tertius Angelus effudit et cetera. Haec est tertia pars, ubi agitur de tertio Angelo, et de tertia plaga: et significat tertium ordinem praedicatorum, qui scilicet poenam futuram haereticis nunciant, sicut primus Judaeis, secundus gentibus. Haeretici enim tertio loco impugnaverunt Ecclesiam: et ponit hic ideo congratulationem sanctorum de poena haereticorum. Sed cum non posuit hoc ipsum in prima plaga, quae fuit plaga Judaeorum, nec in secunda quae fuit gentilium, quare ponit hic in plaga haereticorum? Solutio. Hoc ideo facit, ad innuendum, quod persecutio haereticorum gravis et magis nociva est quam aliorum; et est hoc contra fidem quae est fundamentum omnium bonorum. Qua perdita nil retinetur, ut dicit Seneca. Et ideo de plaga erit majus gaudium sanctorum. Dicit ergo, et tertius Angelus, idest tertius ordo praedicatorum, effudit phialam suam super flumina, idest divinam ultionem super haereticos damnantes Scripturam annuntiavit. Et super fontes aquarum, idest super magistros haereticorum qui dicuntur haeresiarchae a quibus oritur prava doctrina eorum. De quibus 2 Petr. 2, hi sunt fontes nebulae turbinum agitatae, quibus caligo tenebrarum reservatur. De hoc supra 8, stella magna ardens tamquam facula cecidit in tertiam partem fluminis et fontes aquarum. Quid autem sit stella illa ad hoc patuit. Sed forte illa stella est aliquis nominatus et magnus in Ecclesia qui convertetur cum principe Ecclesiam persequente. Et factus est sanguis, per quem intelligitur poena haereticorum detestabilis et crudelis. Sanguis enim horribilis est poena haereticorum; quae erit horribilis, quia doctrina fuit talis. Quod significatum est Exod. 7, ubi Moyses vertit aquas in sanguinem. Et hoc est quod sancti praedicatores doctrinam haereticorum ostenderunt esse horribilem et detestabilem; et ideo poenam eorum crudelem. Et audivi, idest per ipsos praedicatores intellexi, Angelum aquarum, idest horum doctorum qui custodiunt sacras Scripturas et exponunt. Unde maculas lavant auditorum collaudando divinam justitiam. Dicentem: justus es domine idest aequitatem tenendo, omnibus praesidendo. Qui es, immutabiliter et aeternaliter. Qui eras, sine principio aeternaliter. Sanctus, ab omni labe liber et alienus. Qui hoc judicasti, idest ea quae nuntiavimus vera et firma demonstrasti, et malos, sicut praediximus, condemnasti. Sed quare non dixit, qui venturus es, more solito? Ad hoc dicit Glossa, venturum non imponit, quia in proximo intelligitur. Unde patet quod hic loquitur de poena haereticorum futura tempore Antichristi, quae cito erit, ut credo. Et vere justus es puniendo illos qui sanguinem sanctorum et prophetarum effuderunt, vel procuraverunt, ut patet in tempore Constantini et Juliani. Et sanguinem eis dedisti bibere, idest poenam aeternam eis reddidisti pro sanctorum occisione seu persecutione. Ut digni sunt, idest sicut justum est, ut qui sanguinem effuderunt, sanguine puniantur. Ad literam, multi haeretici, hodie comburuntur. Sap. 11, per quae peccat quis et cetera. Sicut legitur in historiis Romanis, quod Parthi in dolo multum aurum promiserunt crasso, obsidenti civitatem eorum, et postea receperunt eum in civitate cum paucis quasi vellent ei solvere aurum promissum, et ipsum aurum liquidum infuderunt in os ejus, dicentes, aurum sitisti, aurum bibe. Et de hoc dicitur Deuteronom. 32, inebriabo sagittas meas sanguine etc., idest carnalia sapientes. Thren. 4, filia Edom ad te perveniet calix, inebriaberis atque nudaberis. Edom interpretatur sanguineus et haereticos significat. Et audivi alterum Angelum, scilicet minores sanctos magistrorum suorum sententias confirmantes, et hoc dicentes etiam verum esse, quod dixerunt. Domine, per justitiam. Deus, per clementiam, omnipotens, per potestatem. Vera et justa judicia tua. Vera, quia reddunt quod promittunt. Justa, quia secundum meritum retribuuntur. Unde Psalm. quia justus es, domine, et rectum judicium tuum. Et quartus Angelus et cetera. Quarta pars capituli et quarta plaga est. Hic Angelus est quartus ordo praedicatorum qui est contra hypocritas et contra Antichristum qui dicit se solem totum mundum illuminantem comminabit praedicando. Dicit ergo, et quartus Angelus, idest quartus ordo praedicatorum, effudit phialam suam, idest praedicavit ultionem divinam futuram. In solem, idest in hypocritas et Antichristum qui se solem mundi affirmabit. Et datum est illi, idest Antichristo, idest permissum est, aestu affligere homines et igne, idest minori et majori tribulatione. Et aestuaverunt homines fideles, ratione utentes, aestu magno, idest gravi tribulatione afflicti et angustiati. Ita quod multi ita deficient, ut dicit Glossa Jonae 4, percussit sol super caput Jonae et aestuavit, et petiit animae suae ut moreretur: similiter erit tunc. Et blasphemaverunt nomen Dei habentis potestatem super has plagas, inferendi cui vult et quando vult, ipse enim habet claves mortis et Inferni, ut dicitur supra 1. Deus cui vult miseretur: similiter erit nunc. Et blasphemaverunt nomen Dei habentis et cetera. Et non egerunt poenitentiam, quae praedicabitur eis. Ut darent illi gloriam. Hoc dicit forte, quia aliqui interius poenitebunt et dolebunt de peccatis suis. Sed ore non audebunt Christum confiteri prae timore: et hoc non sufficit, secundum quod dicitur Rom. 10, si confitearis in ore tuo dominum Jesum Christum, et in corde tuo credideris, quod dominus exercituum excitavit illum a mortuis, salvus eris. Corde enim creditur de his enim qui cadent in illa persecutione et qui non audebunt publice confiteri Christum, dicit Nahum ad Jerusalem sub typo Ecclesiae: filii tui, idest infirmi Catholici, sicut locustae locustarum qui considunt in sepibus in die frigoris, idest tenent fidem in tempore pacis, ortus est sol, idest Antichristus graviter affligens sanctos, et avolaverunt, idest a fide recesserunt. Sap. 4, et si in ramis germinavit, infirmiter posita a vento commovebuntur. Luc. 8, ad tempus credunt et cetera. Sequitur. Et quintus Angelus et cetera. Haec est quinta pars in qua agitur de quinto Angelo et effusione phialae ipsius, quae erit contra complices Antichristi, in quibus quasi in sede quiescit. Factum est regnum ejus, idest illi in quibus regnabit, idem est quod sedes. Tenebrosum, idest perfidia excaecatum. Isa. 6, excaeca cor populi hujus et aures ejus aggrava, idest excaecabis et aggravabis, quia tunc nec videre bonos, nec audire poterunt, ita odient eos. Et commanducaverunt, idest manducabunt, linguas suas, idest mutuo se detrahendo vorabunt unus alium, sicut canis. De quibus dicit Salomon, Proverb. 33, noli esse in conviviis potatorum, nec in mensa eorum, qui carnes ad vescendum conferunt; quia vacantes potibus et dantes symbola consumentur. Galat. 5, si mordetis adinvicem, videte, ne adinvicem consumamini. Prae dolore, invidiae, quam contra sanctos habebunt dolentes de constantia eorum. Sicut legitur Act. 7, de Judaeis contra Stephanum: audientes haec dissecabantur cordibus suis. Et blasphemaverunt Deum caeli, dicendo, Christum fuisse magum, prae doloribus suis. De hoc quod non poterunt eos incorporare Antichristo et avertere a Christo. Vulneribus suis quae faciebant sibi invicem detrahendo, vel quae sancti fecerunt eos comminando, vel constanter resistendo, vel firmiter consistendo in fide Christi. Haec enim erit magna plaga. Et non egerunt poenitentiam ex operibus suis: in quo notatur finalis impoenitentia quae est peccatum in spiritum sanctum. Et sextus Angelus et cetera. Sexta pars hujus capituli: in qua agitur de sexto Angelo et sexta plaga, a sexto Angelo, super falsos Christianos Antichristo adhaerentes inferenda. De omni enim secta quamplurimae adhaerebunt Antichristo, et ipse omnes capiet ad expugnandam Ecclesiam sanctorum. Dicit ergo, et sextus Angelus, idest sextus ordo praedicatorum. Effudit phialam suam, idest praedicavit iram Dei futuram. In flumen magnum Euphratem, idest in illos qui amore divitiarum a fide Christi apostatabunt et Antichristo adhaerebunt. Et siccavit aquam ejus, idest mundi affluentiam cito esse siccandam, seu perituram praedicavit. 1 Corinth. 6, praeterit figura hujus mundi. 1 Joan. 2, transit mundus et concupiscentia ejus. Isa. 49, omnis caro foenum. Ideo dicit Psalm. divitiae si affluant et cetera. Ut praeparetur via regibus, idest ut praedicatoribus daretur via veniendi ad corda hominum, quod impedit abundantia divitiarum. Quia divites nolunt audire praedicationem quae consulit divitias abjicere. Unde juveni qui quaerebat a domino quid faciendo vitam aeternam posset habere? Respondit dominus, ut mandata servaret. Et ille dixit, quod a juventute sua omnia servaverat. Et dominus dicit: vade et vende omnia quae habes et da pauperibus. Et contristatus est adolescens. Erat enim multas habens divitias. Glossa dicit Matth. 10, hic usque huc libens audivit sermonem domini. Sed ubi coepit dicere de divitiis abjiciendis, non potuit audire sine molestia. Unde divites sunt sicut aspides surdae, quae unam aurem obstruunt cauda, aliam figunt in terram, ne audiant vocem incantantium et cetera. Ab ortu solis venientibus, idest a Christo, qui ortus est mundo, sicut sol illuminans a quo veniunt praedicatores. Alia editio habet, ut praeparetur via regi, idest Christo cui obstruit viam veniendi ad mentes hominum amor divitiarum. Et unde venit Christus? Ab ortu solis, idest a gratia orienti quae illuminat mentem ad cognoscendum illum qui venit et utilitatem adventus ejus, quae etiam purgat et praeparat ei locum. Et vidi de ore draconis, idest de inspiratione Diaboli. Et de ore bestiae, idest de praedicatione Antichristi, et de ore pseudo prophetae, idest de praedicationibus apostolorum Antichristi, quos ipse mittet per totum mundum. Spiritus tres immundos procedere et exire, supple verba ferentia et fidem Trinitatis impugnantia. Vel sic. Vidi de ore draconis, idest de suggestione Daemonis. Et de ore bestiae, idest de praeceptis Antichristi. Et de ore pseudo prophetae, idest de consilio suorum sapientum. Tres spiritus immundos exire, idest vel procedere: supple in omnes impios ministros, quos ipse mittet in mundum de suggestione Diaboli et de consilio suorum sapientum: et mittet pejores quos poterit invenire; qui dicuntur spiritus, propter astutiam et subtilitatem nocendi, et decipiendi, et velocitatem perficiendi mandatum. Dicuntur etiam immundi, propter immunditiam vitae et doctrinae. Dicuntur etiam tres, quia fidem Trinitatis corrumpere intendunt. Ut autem magis exprimeretur; ideo conditionem istorum nuntiorum Antichristi adjunxit. Ad modum ranarum, qui semper manentes in paludes peccatorum semper garrulant, sic illi garruli et immundi erunt. Unde Glossa, ranae in luto oriuntur et morantur, et garrulae sunt, et aliis inquietudinem ferunt, et indisciplinabiles sunt, sic et illi. Et subdit causam. Sunt enim spiritus Daemoniorum, idest a Daemonibus docti et ducti. Facientes signa, idest miracula per quae habebant efficaciam verborum. Ex hoc loco patet quod facere miracula non est inditium sanctitatis. Unde et quidam mali dicturi sunt in judicio, domine, nonne in nomine tuo ejecimus Daemonia? et cetera. Et dicet dominus: discedite a me operarii iniquitatis, Matth. 7. Et procedunt, idest immundi spiritus procedent. Dicit in praesenti, quia forte jam sunt in januis. Ad reges totius terrae, idest ad principes totius mundi, quos primo subvertent et per eos alios inclinabunt ad se, aut violentia, aut fraudulentia. Congregare illos in praelium, contra Ecclesiam. Et quomodo congregantur? Dicit Isa. 24, et post congregabuntur in congregatione unius falcis in lacum et cetera. Unde sequitur. Ad diem magnum, idest ad diem judicii, qui dicitur magnus, qua justitia magna erit tunc. Et dicitur etiam specialiter, Dei omnipotentis, cum dies omnes sui sint, et quia ibi ostendet Deus suam potentiam, quam modo continet in termino misericordiae; et tunc egredietur dominus de loco sancto suo, ut dicit Isa. 26, et quia posset putari quia adhuc multum distaret dies ille, ideo dicit Joannes illum prope esse. Unde dicit, ecce, in brevi aperte venit dies domini, vel dominus in die illo, sicut fur, omnibus ignorantibus, 1 Thess. 5, dies domini sicut fur. Et ideo beatus qui vigilat, et custodit vestimenta sua, quibus Christianus debet vestiri. Ne nudus, idest sine operibus virtutum, ambulet, de hac vita ad aliam. Et in judicio, videant turpitudinem ejus, idest peccata sua, quae faciunt animam turpem. Et congregabit. Hoc refertur ad illud quod supra dixit quod tres immundi spiritus congregati procedent in praelium ad reges totius terrae, contra sanctos: et ita fiet, quod omnes cum Antichristo erunt contra Ecclesiam, praeter paucos: et hoc est quod dicit: congregabit, idest congregabat, et jam congregare incoepit Diabolus sibi quod omnibus illis operabitur. Illos scilicet reges totius terrae. In locum qui vocatur Hebraice Armageddon, quod interpretatur furum mons, vel mons globosus. Sicut enim mons furum dicitur, ubi fures habent refugium, sic ad Antichristum omnes fures, idest omnes mali, fugient et ipse omnes receptabit et defendet. Sicut dicitur liber 1 Reg. 22, de David quod convenerunt ad eum omnes qui erant in angustia constituti et oppressi aere alieno et amaro animo, et factus est princeps, sic Antichristus malorum erit princeps, qui ad eum convenient ei consentiendo. Quod significatum est Genes. 1, ubi dicitur, congregatae sunt aquae quae sub caelo sunt, in unum locum, idest omnes mali de peccato in peccatum fluentes venient ad Antichristum, qui erit alveus iniquitatis: et factum est, ita ut appareat arida, idest Ecclesia; et appellavit Deus aridam terram, idest pauperem Ecclesiam securam et firmam; congregationemque aquarum appellavit maria, propter amaritudinem irae, odii, invidiae et totius malitiae, quem habebit Antichristus et sui. Et septimus Angelus et cetera. Septima pars in qua agitur de septimo Angelo et plaga illius quae super homines futura praedicitur. Unde dicit, et septimus Angelus, idest septimus ordo praedicatorum. Effudit phialam suam in aerem, idest iram Dei futuram praedixit in Daemones, qui in hoc aere habitant usque in diem judicii, et tunc in Inferno cum reprobis retrudentur. Et est effusio phialae in aerem, idest praedicere Daemonum in Inferno retrusionem. Et dicuntur etiam Daemones aer, propter levitatem, quia velociter huc et illuc discurrunt. Vel propter fluxibilitatem, quia aer est quodam modo corpus spirituale. Iste ergo septimus Angelus est septimus ordo praedicatorum qui post mortem Antichristi praedicabit instare diem judicii quod est dolor et angustia Daemonum, et tandem magis saeviet, ut dictum est supra 12, et exivit vox magna de caelo, idest de Ecclesia, vel de Christo, idest a praedicatoribus suis. A throno dicens, idest ab illis, qui cum Christo judicabunt. Factum est, quod faciendum erat: quasi dicat: prope est ut totum sit factum quod ibi erit. Primum judicium non erit in fieri, sed in esse stabili. Ut dicitur Deuteronom. 32, adesse festinant tempora. Ezech. Finis venit et venit finis. Bis dicit idem, sed non eodem ordine. Nam primo praeponit finem. Secundo postponit. Ad significandum, quod quidam prius cogitant de fine, quam veniat, ut boni qui praevident sibi. Alii sunt quibus venit finis antequam cogitent de fine, ut mali. Unde Genes. 6, finis universae carnis venit coram me qui nondum venerat coram eis. Immo ipsis non cogitantibus diluvium inundavit et omnes involvit. 1 Thessa. 5, cum dixerint pax et securitas tunc et cetera. Et facta sunt, idest fient fulgura, ad litteram. Et voces clamantium. Matth. 24, sicut fuit in diebus Noe prae timore. Et tonitrua, ad literam. Et terraemotus factus est, idest fiet, qualis nunquam fuit, ex quo omnes homines fuerunt super terram. Talis terraemotus sic magnus bis ponitur hic, ut per hoc innuat Joannes, quantitatem modum excedere. Excedet enim omnes qui ante fuerunt, quia universalis erit. Alii qui praecesserunt particulares. Unde Matth. 24, erunt terraemotus magni per loca. Illius autem motus naturalis non erit causa naturalis, sed voluntaria. Non enim possibile est quod secundum naturam fiat motus terrae universalis, sed particularis. Sicut qui fit ex grosso fumo incluso in aliqua parte terrae, qui cum exire cogatur natura impellente non habens respiraculum facit terraemotus, sicut patet in castanea. Alia quae sequuntur usque ad finem capituli, non recipiunt varias expositiones. Ideo revertamur ad totum moraliter, et totum ad nostram instructionem exponamus juxta hoc quod diximus. Per septem Angelos, praedicatores significantur, qui debent esse septem. Quia debent habere septem dona, septem virtutes, septem sacramenta, septem dotes, septem tribulationes. De quibus dicitur Job 5, in sex tribulationibus liberavi te, et in septima non tanget te malum. Iidem significantur, per septem mulieres. De quibus Isa. 4, apprehendent septem mulieres virum unum. Et bene dicuntur mulieres, quia molliunt herum, idest animum superbum. Vel septem ordines, vel septem poenarum notitiam ad eam detestandam. Hos septem septenarios omnes debent habere praedicatores; et ideo sub numero tali designantur. Qui dicuntur Angeli. Primo per sanctimoniam cordis et corporis. Unde Matth. 22, in resurrectione, neque nubent neque nubentur, sed erunt sicut Angeli Dei in caelo. Unde in veteri lege sacerdotes balteo cingebantur circa pectus et femoralibus: per primum significatur castitas cordis. Per secundum sanctimonia corporis. Et hoc dicitur Exod. 28, sic etiam sacerdotes evangelici cinguntur uno quidem amictu qui descendens per collum in corpore cancellatum, et per humeros ductum, postea ante pectus reducitur, ut ibi ligetur: per quod ostenditur sanctimonia cordis, quam debent habere. Per amictum enim significatur fides, quam sub velamine vident. Sicut dicitur 1 Corinth. 13, videmus nunc per speculum in aenigmate. Per ligulas significantur duae partes fidei. Quia de duobus tantum est fides; scilicet de humanitate et divinitate, in corde, et ore per confessionem. Quod significatur, quod ligulae per collum ducuntur, et supra pectus adinvicem conjunguntur. Quod autem ducuntur per humeros ligulae illae, et dependent super umbilicum, significatur, quod fides operatur in illo castitatem cordis. Unde Isa. 11, erit fides cinctorium renum ejus. Item aliis cinguntur circa renes, quo alba restringitur, ne defluat ad terram: per hoc significatur castitas corporis, quam facit poenitentia justitiae, sicut dicit Isa. 11, erit justitia cingulum renum ejus. Quae etiam justitia facit, ne alba, idest continentia, defluat ad terram: per hoc significatur castitas, ut colligat inde pulverem vanae gloriae, vel avaritiae. Secundo dicuntur Angeli, propter contemplationis, et administrationis officium, quod simul habent. Nam secundum quod vident in contemplatione velle Deum, sic exequuntur in administratione. Dan. 7, millia millium et cetera. Matth. 28, Angeli semper vident faciem et cetera. Glossa dicit: Angeli quocumque vadant, nunquam a Dei contemplatione recedunt. Sic praedicatores debent aspicere in contemplando, quod postea doceant praedicando. Sic primo dictum est Moysi, Exod. 25, inspice, et fac secundum exemplar, quod monstratum est tibi in monte. Unde, et sacerdotes legales induebantur tunica hyacinthina, quae caelestem habet colorem, et Evangelii sacerdotes casula induuntur, quae ex omni parte est rotunda, in medio modicum habet apertum, per quod caput mittitur, unde significatur exterior contemplatio. Quod autem caput velatum egreditur amictu, et significatur, quod contemplatio fide regitur. Tertio, propter sedulam custodiam hominis commissi. Psal. Angelis suis mandavit de te. Sic praedicatores solliciti debent esse in custodia Ecclesiae sibi commissae. Cant. 3, lectulum Salomonis sexaginta fortes ambiunt. Isa. 62, super muros tuos, Jerusalem, constitui custodes. Quarto per officium missionis. Angelus enim idem est, quod nuntius, sive missus. Hebr. 1, omnes sunt administratorii spiritus et cetera. Item de praedicatoribus dicitur in Psal. qui facit Angelos suos spiritus. Malach. 2, labia sacerdotis et cetera. Ideo dicitur Rom. 10, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Septem ergo Angeli sunt praedicatores universi, septem habentes septenarios praedictos ad bene vivendum et praedicandum. Septem phialae sunt praedicationes et doctrinae eorum inferius ad terrena clausae, superius ad caelestia apertae. Septem loca, ubi effunduntur phialae, sunt homines universi, secundum numerum septem vitiorum, septem virtutum numerum et ordinem distinguendi. Joannes igitur in persona Ecclesiae, vel cujuslibet fidelis, vel etiam sua, loquens, dicit, audivi vocem magnam de templo, idest inspirationem occultam, vel visionem apertam venientem a Deo dicentem septem Angelis, idest praedicatoribus universis, item non solum pedibus corporis, sed etiam pedibus mentis, qui sunt intellectus et affectus. De quibus Cant. 6, quam pulchri sunt pedes tui in calceamentis filia principis. Idest sanctorum exemplis, Scripturarum testimoniis, o anima fidelis. Septem phialae irae Dei quas effudit in terram, idest praedicavit contra gulam, quae dicitur terra, propter sitim et famem continuam. Proverb. 30, tria sunt insatiabilia: Infernus, et os vulvae, et terra quae non satiatur aqua, idest voluptate vel gula. Num. 13, terra quam lustravimus suos devorat habitatores. Et factum est vulnus saevum, ac pessimum in homines, qui habebant characterem bestiae, et in eos qui adoraverunt bestiam et imaginem ejus, qui vivit ad similitudinem bestiarum, omni hora sine discretione potationi et bibitioni et comessationi vacando, ventri suo serviendo, ut Deo, immo plusquam Deo. Quia plus laborant ut faciant voluntatem ejus, quam Dei. Unde Rom. 16, dicitur de hujusmodi, Christo domino non serviunt, sed suo ventri. Philipp. 3, multi ambulant quos saepe dicebam vobis, et nunc flens dico, inimicos crucis, quorum Deus venter est. De his dicitur in canonica Judae: hi sunt in epulis suis, male convivantes. In hoc fit vulnus saevum, ac pessimum, quando pro gulae vitio, Gehennae supplicium pronunciatur. Est autem vulnus continui divisio: et quanto partes continui magis sunt sibi consertae, tanto divisio eorum facit gravius vulnus. Saevum ergo vulnus est in separatione a deliciis, quibus per amorem nimium adhaeserunt. Sed pessimum erit vulnus, quando non solum deliciis carebunt, sed etiam cruciatus perpetuos sustinebunt. Unde Isa. 65, ecce servi mei comedent, et vos esurietis et cetera. Prima effusio phialae, est contra peccatum gulae; et hoc est quasi fomes aliorum. Unde super Matth. 4, ubi agitur de tentationibus Christi, dicit Glossa, in pugna Christi primum contra gulam agitur: quia nisi prius refrenetur, frustra contra alia vitia laboratur. Et alia Glossa dicit, quod Diabolus victus de gula, non tentat de libidine. Committitur autem hoc vitium quinque modis, ut dicit Glossa super Gen. 25, ubi Esau vendidit primogenita sua. Primo quando quis sine causa necessaria praevenit comedendo, sicut legitur de Jonatha 1 Reg. 14. Horam debitam comedendi, credimus esse tertiam, quando non jejunatur; propter illud actuum 2, non sicut vos aestimatis, hi ebrii sunt, cum sit hora diei tertia: quasi dicat Petrus, qui hoc dixit: non est credibile, quod hi biberunt et comederunt, quia non transiit hora tertia. Quando autem jejunatur, credimus, horam post sextam; quia tunc transiit medietas diei, et tunc fuit dominus noster Jesus Christus crucifixus, et tunc legitur sitisse. Omnes illi, qui hoc modo peccant, incurrunt in illam maledictionem, de qua dicitur Eccles. 10, vae terrae cujus rex puer est, et cujus principes mane comedunt. Terra, ut diximus, caro est, rex est ratio, quae debet eam regere; principes sunt quinque sensus, qui mane comedunt, quando horam praeveniunt. E contrario vero illi, qui expectant horam, benedici merentur. Unde dicitur ibidem, beata terra, cujus rex nobilis, etiam cujus principes vescuntur in tempore suo, ad reficiendum, non ad luxuriandum. Hoc dicit, quia multi, licet horam expectent, tamen nimis comedunt. Secundus modus est, quando nimis pretiosa, aut nimis deliciosa, quis affectat comedere vel bibere, ut dives epulo. De quo dicitur Luc. 16, quod epulabatur quotidie splendide: et filii Israel in deserto aestuarunt desiderio carnium, ut legitur Num. 11. Contra quos dicit Joannes, non sit tibi curae ex quibus deliciosis cibis stercora conficias. Seneca, palatum tuum fames excitet, non sapores. Joel 1, ululate, qui bibitis vinum in dulcedinem, periit de ore vestro. Tertius modus est, quando quis in nimia quantitate comedit aut bibit, sicut Sodomitae. De quibus dicitur Ezech. 15, haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae, superbia, saturitas panis, abundantia et otium. De hoc dicit Eccl.: pluvia quae sensim descendit optima est: subitus autem et nimius praeceps imber, arva subvertit, sicut nimius cibus nocet. Unde dominus dicit Luc. 21, attendite ne graventur corpora vestra crapula et ebrietate, idest nimia cibi vel potus repletione. Quartus modus est studiositas praeparandi laute. Hoc modo peccaverunt filii eli, 1 Reg. 2, qui carnes crudas a populo accipiebant, ut lautius sibi facerent praeparari, contra legis consuetudinem. De hoc dicit Isidorus, tota die epulas ruminant ad explendam gulam, vespere delitias praeparant. Quintus modus est quando nimis ardenter et avide comedit et bibit, ut Esau, Genes. 25. Contra quos dicitur Eccles. 37, noli esse avidus in omni epulatione. Augustinus, melius est piscibus vesci more domini, quam lenticula more jumenti. Beatus Bernardus, quanto ordinatius cibus ingreditur ad sanitatem corporis, facilius digeritur. Hi quinque modi notantur his versibus. Est certum quod quinque modis gula damnat edaces, praepropere, laute, nimis, ardenter, studiose; mel Jonathae, carnes populi, panis Sodomitae, lens Esau, Phinees arguit olla gulam. Hoc vitium in praesenti multa mala facit ubique. Primum est, quod luxuriam facit, vel gignit, et nutrit. Jerem. 5, saturavi eos, et moechati sunt. Hieronymus, venter mero aestuans, facile in luxuriam solvitur. Vicina enim sunt venter et genitalia, et pro vicinitate membrorum sequitur confoederatio vitiorum. Secundum malum est, quod claustrum animae, idest virtutes destruit. Unde 4 Reg. 25 dicitur, quod Nabuzardan princeps cocorum, destruxit muros in Jerusalem. Interpretatur autem Nabuzardan profanans paleas: hic est venter, qui cocus est omnium membrorum, et tota die et nocte profanat paleas, idest cibos carnales, qui cito consumentur, ut palea. Hieronymus, per luxum et abundantiam voluptatum animae fortitudo mollescit, et ejus prudentia constipatur. Tertium malum est, quod non solum cor, sed etiam corpus inquinat. Unde Petrus loquens de gulosis, 2 Petr. 2, hi velut irrationabilia pecora in coinquinatione sua peribunt, percipientes mercedem et cetera. Canonica Judae, hi sunt maculae convivantes: non dicit, quod sint maculati, seu maculosi, sed ipsae maculae, quia seipsos sponte maculant. Quartum est, quia non solum inquinat, imo occidit animam et corpus simul. Ad literam, multi per gulam incurrerunt infirmitatem, de qua moriuntur. Eccles. 37, multi propter crapulam perierunt: qui autem abstinens est adjiciet vitam. Job 1, filiis et filiabus ejus vescentibus et bibentibus et cetera. Psal. adhuc escae eorum et cetera. Quintum malum est quod depauperat. Unde Proverb. 21, qui diligit epulas in egestate erit. Sextum est, quod omnia secreta revelat. Unde Prov. 31, nullum secretum, ubi regnat ebrietas. Horatius, quid non ebrietas designat? Noe per ebrietatem nudavit femora sua, quae per centum annos per sobrietatem obtexerat. Eccles. 31, ignis probat aurum, ferrum; sic vinum superborum corda arguet, in ebrietate potatum. Unde versus, luxuriam gignit, virtutum robora sternit, inquinat, et perit, depauperat, omnia pandit. Sequitur. Et secundus Angelus effudit phialam suam in mare, idest secundus praedicavit contra luxuriam, quae maris nomine designatur, propter foetorem, propter fervorem, propter amaritudinem, propter multitudinem. De quo dicit Joel. 1, computruerunt jumenta in stercore suo. Ibi Gregorius, jumenta putrescere in stercore suo est vitam in foetore luxuriae finire. Psal. disperierunt in Endor, facti sunt ut stercus terrae; idest ferventes, et immundi. De quibus dicitur Oseae 7, omnes adulterantes, quasi clibanus succensus a coquente, idest a Diabolo. Eccles. 9, multi speciem mulieris alienae admirati, reprobi facti sunt: ex hoc enim concupiscentia quasi ignis exardescet. Hieronymus, flammigero igne percutit femina conscientiam pariter habitantis. Proverb. 6, numquid potest homo abscondere ignem in sinu suo et cetera. De tertio Proverb. 5, favus distillans labia meretricis, et nitidius oleo guttur ejus. Novissima autem illius amara, quasi absynthium. Eccles. 7, inveni amariorem morte, mulierem, quae laqueus venatorum est, idest Daemonum. De quarto dicitur ibidem, vincula sunt, et sagena cor ejus, quae capit omnes pisces magnos et parvos. Habacuc 1, facies hominis, sicut pisces maris, et quasi non habens principem; in hamo se levabit, et traxit illum in sagena, et congregavit in rete suo. Augustinus, efficacissimum glutinum est mulier ad capiendas animas. Hieronymus, si cum viris habitent feminae, viscum non deerit Diaboli et cetera. Unde de hoc mari dicitur Gen. 14, convenerunt in vallem silvestrem, quae nunc est mare salis. Hujus autem peccati, scilicet luxuriae, quinque sunt species. Prima est simplex fornicatio. Secunda adulterium. Tertia stuprum, idest defloratio virginis. Quarta incestus, idest consanguinearum vel affinium abusus; sub qua specie comprehenditur luxuria claustralium sive hominum, sive mulierum. Quinta luxuria contra naturam, quae fit multis modis; scilicet cum vir in virum, vel femina in feminam, vel aliquis vel aliqua in seipsum, vel cum bestiali modo vir accedit ad feminam. Vel cum mulier supergreditur virum, vel cum semen extra vas naturale effunditur. Sicut fecit Onan filius Judae, Genes. 38, et idcirco percussit eum dominus eo quod rem detestabilem faceret. Hoc peccatum, quinque mala facit. Primo inquinat, sicut gula, imo plusquam gula: propter quod dicitur Corinth. 6, omne peccatum quodcumque fecerit homo et cetera. Quia illud destruit et polluit, Eccles. 9, omnis mulier quae est fornicaria, quasi stercus conculcabitur. Secundo irretit hominem ita ut vix possit reverti ad Deum per poenitentiam. Prov. 7, considero vecordem hominem qui transit per plateas, et ecce mulier occurrit ei ornatu meretricio praeparata ad decipiendum animas, garrula et vaga quietis impatiens, apprehensumque juvenem deosculatur et procaci vultu blanditur et irretivit eum multis sermonibus, et quasi bos ductus et cetera. Oseae 5, non dabunt cogitationes suas ut revertantur ad dominum, quia spiritus fornicationis est in medio eorum. Ideo ille qui fuerat invitatus ad nuptias respondit, uxorem duxi, Luc. 12, tertio facit contemnere praedicationem et omnem admonitionem. Unde Eccles. 21, audiet luxuriosus et displicebit et projiciet illud post dorsum suum. Quarto sapientem infatuat. Unde Eccles. 10, ne zeles mulierem fratris tui, ne ostendat super te malitiam doctrinae nequam, idest ne te infatuet, sic patet in Salomone, Jacob. non est uxor ducenda sapienti: primum quidem impediuntur studia prophetiae. Non potest quisquam libris et uxori pariter inservire, Eccles. 19, vinum et mulieres apostatare faciunt sapientes. Quinto homines facit similes bestiis. Psalm. homo cum in honore esset, non intellexit: comparatus est jumentis insipientibus et cetera. Hieronymus: qui post carnis concupiscentias in desideriis ambulant, in ventrem et libidinem proni, quasi irrationabilia jumenta reputantur. Propter quod dicit Psalm. nolite fieri et cetera. Jerem. 5, equi amatores in feminas et emissarii facti sunt, unusquisque ad uxorem suam inhiabat. Unde versus, inquinat, irretit, doctrinae pabula spernit, doctos infatuat, homines animalibus aequat. Sequitur. Et factus est sanguis tamquam mortui. Hoc dicit, quia sicut a morte nullus regreditur, nisi miraculose, ita et a peccato luxuriae. Rom. 8, prudentia carnis mors est, Prov. 23, fovea profunda est meretrix, et puteus angustus aliena. Unde vix poterit aliquis exire, et tamen de facili potest quilibet cadere. Unde sequitur ibi: quasi latro in via insidiatur, et quos incautos viderit interficiet. Et omnis anima vivens mortua est in mare, 1 Timoth. 5, vidua in deliciis vivens mortua est. Eccles. 9, propter speciem mulieris multi perierunt. Et sequitur. Et tertius Angelus effudit phialam suam super flumina et super fontes: idest tertio loco contra iram praedicant. Per flumina enim et fontes aquarum iracundia designatur propter motuum impetuositatem. Nam sicut flumen decurrens si obstaculum inveniat, impetuosius currit et totum frangit, sic motus irae. Unde Eccle. 4, noli resistere contra faciem potentis ne corruat contra incertum fluvii. Dicitur autem motus iracundiae fons, dum stat in corde: effluit in fluvium, dum exit in verbum vel in factum, propter quod dicitur Eccle. 25, ne des animae tuae exitum, nec ad modicum, nec mulieri nequam idest irae, veniam prodeundi. Notandum est autem, quod est duplex ira. Una bona, et alia mala. Bona ira, qua homo irascitur vitiis et peccatis, tam suis quam alienis. Alia dicitur ira per zelum. De qua dicitur Eccle. 7, melior est ira risu. Ira mala est qua homo irascitur homini: quae quatuor habet species sive gradus. Primus gradus sive prima species subita, sive subitus motus. Vel ante consensum, et deliberationem rationis; et est venialis. De qua potest intelligi uno modo illud Psal. irascimini, nolite peccare et cetera. Ibi Glossa: idest si motus animi surgit, quod non est in potestate nostra, non consentiat ratio. Venialis enim ira est, quae non ducitur ad effectum. Secunda species sive secundus gradus est, quando cum consensu et deliberatione tamen adhuc latens in corde, non exit foras ad verbum vel factum, et haec est mortalis. De qua dicitur Matth. 5, qui irascitur fratri suo et cetera. Tertius gradus est quando ira deliberata procedit a corde usque ad verba contumeliosa, vel facta injuriosa; et tunc majus peccatum est. Et de hac dicitur Matth. 5, qui autem dixerit racha et cetera. Quartus gradus est ira inveterata, qui dicitur odium: quam prohibere videtur apostolus Ephes. 4, ubi dicit: sol non occidat super iracundiam vestram. Augustinus, ne ira crescat in odium et cetera. 1 Joan. 4, qui odit fratrem suum, homicida est. Et haec ira quinque mala facit. Primum est, quod rationem obnubilat et pervertit. Unde Job 17, caligavit ab indignatione oculus meus. Psalm. turbatus est a furore oculus meus. Cato, impedit ira animum et cetera. Et sic infamat ira rationem. Unde Gregorius super Job 5, virum stultum interficit iracundia. Dum per iram mansuetudo amittitur, supernae imaginis similitudo vitiatur. Proverb. 12, fatuus statim indicat iram suam. Secundum est, quod decurtat vitam. Unde Eccle. 30, zelus et iracundia minuit dies. Tertium est, quia jurgium et lites generat, et per haec pax turbatur, et spiritus sanctus contristatur. Unde Proverb. 26, sicut carbones ad prunas, et ligna ad ignem, sic vir iracundus suscitat rixas. Eccl. 28, homo iracundus incendit lites et cetera. Ephes. 3, nolite contristare spiritum sanctum. Gregorius, dum ira animum pulsat, spiritui sancto suam habitationem turbat. Quartum est, quod non potest esse in societate, quia omnes fugiunt ejus societatem. Eccl. 8, cum iracundo non facias rixam, et cum audace non eas in desertum; quoniam quasi nihil est ante eum sanguis. Prov. 27, ira non habet misericordiam. Et infra, spiritus ejus quis ferre poterit? Quasi dicat, nullus. Quintum malum est quod ira est via et janua ad omne malum. Unde Augustinus super Leviticum: ira est janua omnium vitiorum, quae clausa virtutibus parat ingressum, aperta vero in omne facinus derivatur. Proverb. 29, vir iracundus provocat rixas et cetera. Versus, conturbat, vitam decurtat, jurgia gignit. Ira fugat socios, ad mala quaeque paratur. Et factus est sanguis, idest poena pro effusione sanguinis. Justum est enim, ut sicut ira effundit sanguinem in culpa, ita effundatur sanguis ejus in poena. Nomine enim sanguinis, et culpa et poena intelligitur. Unde Oseae 4, sanguis sanguinem tetigit, idest culpam poena. Respondet dominus Petro Matth. 27, omnis enim, qui gladium accipit, gladio peribit. Hinc etiam dicit Glossa; similiter isti damnabuntur pro sanguine, quem fuderunt corporaliter vel spiritualiter. Similiter dicit quod supra in effusione secundae phialae, ubi agitur contra luxuriam, similiter determinatur poena ejus per sanguinem sicut hic poena irae: et satis convenienter fit hoc, quia in utroque peccato est commotio sanguinis, sed tamen differenti modo. Nam in peccato luxuriae est commotio sanguinis delectabilis; in peccato irae est commotio sanguinis contristabilis. Et audivi Angelum aquarum, idest Angelum custodem populorum. Infra 17, aquae multae populi multi. Vel Angelum aquarum, in expositione seu revelatione Scripturarum. Isa. 55, omnes sitientes, venite ad aquas. Vel Angelum aquarum, idest motorem seu datorem lacrymarum. Joan. 5, Angelus domini secundum tempus descendebat in piscinam et cetera. Angelum aquarum, idest datorem et conservatorem gratiarum. Joan. 7, qui credit in me, flumina de ventre ejus et cetera. Dicentem, collaudando, vel collaudandam ostendendo justitiam divinam, quae bonos sanat et salvat, et malos condemnat. Justus es domine, ut nec prece, vel pretio flectaris a rectitudine aequitatis. Psal. justus dominus, et justitias dilexit. Psalm. cum accepero tempus, ego justitias judicabo. Qui es, aeternaliter, et ideo immutabiliter. Jacob. 1, apud quem non est transmutatio et cetera. Exod. 3, ego sum qui sum, qui eras, sine principio, et ideo aeternaliter. Non dicit, qui fuisti, ne esse ejus terminatum sive praeteritum putaretur. Sed dicit, eras, quod est praeteritum imperfectum, ut per praeteritum ostendatur fuisse, et per imperfectum ostendatur non praeteriisse, nec finitus esse. Ideo dixit Joan. 1, in principio erat verbum, non, fuit verbum. Similiter Prov. 8, nondum erant abyssi, et ego jam concepta eram, idest genita, et apud eum manens, ut proles apud concipientem, sanctus ab omni sorde alienus. Quia hoc judicasti, tuos misericorditer liberans, et malos potenter condemnans: et merito: quoniam sanguinem sanctorum et prophetarum effuderunt, et sanguinem dedisti eis bibere ut digni erant, idest poenam aeternam reddidisti eis, pro eo, quod sanguinem sanctorum effuderunt. Deut. 32, laudate gentes populum ejus, quoniam sanguinem suorum ulciscetur: et vindictam retribuet et cetera. Et audivi alterum Angelum dicentem et cetera. Etiam domine Deus omnipotens, vera et justa judicia tua. Hoc secundum testimonium introducit ad majorem confirmationem justitiae Dei: et possunt per hos duos Angelos perhibentes testimonium intelligi duo testamenta, quae sine aliqua dubitatione testificantur de ipso. Et quartus Angelus effudit phialam suam in solem. In quarto loco praedicavit contra gloriam inanem sive contra inaniter gloriantes qui per solem designantur, propter claritatem et sublimitatem, quam tales appetunt in hoc mundo non in caelo. Unde Joan. 5, quomodo potestis credere, qui gloriam ab invicem recipitis, et gloriam quae a solo Deo est non quaeritis? Ego claritatem ab hominibus non accipio. Luc. 12, nolite in sublime tolli. Haec enim omnia gentes quaerunt. Job 31, si vidi solem, cum fulgeret, et lunam incedentem clare, et laetatum est in abscondito cor meum: et osculatus sum manum meam ore meo: quod est iniquitas maxima, et negatio contra Deum altissimum. Ibi Glossa, sol in fulgore est opus manifestatione. Solem igitur fulgentem Job non vidit, quia cum opus suum aliis luceret ad exemplum, hoc ad praesumptionis gloriam sibi erat absconditum. Lunam clare incedentem. Fama de bono opere veniens: nec hanc vidit Job, quia cum bonum diceretur de eo, non attendit, contra hoc manum osculatur, quando malum, quod provenit ex vana gloria sive ex superbia monstratur. Hoc autem est unum et summum malum, quod ex superbia provenit; quod omne quod invenit, perdit; et quod non invenit, ne inveniat impedit. De primo dicit beatus Bernardus. Superbia, sive jam existens, sive non: semper causa est subtractae gratiae. Gregorius, sicut humilitas omnia vitia enervat quasque virtutes colligit et roborat, sic superbia virtutes destruit et enervat. Augustinus, cum cetera vitia in malis operibus exercentur ut fiant, sola superbia in bonis operibus insidiatur ut pereant. Zosimus, cum bene pugnaris, cum cuncta subacta putaris quae magis infestat vincenda superbia restat. Et alius: sit tibi gratia, sit sapientia, formaque detur. Sola superbia destruit omnia si comitetur. De secundo dicitur illud: tumor infusa repellit. Unde quidam dixit Alexandro, qui valde superbus erat: Deus praesto est tibi dare sapientiam, sed non habes ubi recipias eam. Secundum malum quod facit aeque magnum est: quia origo omnis peccati. Sicut dicit Gregorius, regina est omnium peccatorum: et ideo vix vadit sola, sed multis vitiis comitatur. Unde Eccles. 10, initium omnis peccati superbia: qui tenuerit illam adimplebitur maledictis. Glossa, idest vitiis. Beatus Bernardus, initium omnis peccati et totius perditionis superbia est. Propterea quisquis es qui salutem tuam operaris, studeas adversus hanc, super caput tuum cornu crucis habere memento, ut non eleveris in superbia. Tob. 4, superbiam nunquam in tuo sensu aut animo dominari permittas. In ipsa enim initium sumpsit omnis perditio. De his duobus malis generalibus superbiae dicitur in versu, crimina cuncta parit, virtutum germina perdit. Praeterea aliud malum facit spirituale, quia semper depauperat dominum suum. Unde Eccle. 21, objurgatio et injuriae annullabunt substantiam: et domus quae nimis est locuples annullabitur superbia. Praeterea aliud malum facit, quod vix et raro sanatur vitium superbiae, quia nescit se humiliare superbia, et sine humilitate non est salus. Unde Eccle. 3, synagogae superborum non est sanitas. Frutex enim peccati eradicabitur in illis. Praeterea aliud malum facit, quia ubicumque sit, semper facit contentiones et rixas. Proverb. 18, labia stulti miscent se rixis, os jurgia provocat. Stultus dicitur quasi stans altus; et hic superbus. Proverb. 28. Qui se jactat, et dilatat, jurgia gignit. Propter haec, et alia multa mala, quae facit superbia, dicitur Eccle. 10, odibilis coram Deo, et hominibus superbia. Sequitur, et datum est illi, Angelo malo scilicet affligere homines: superbos sive vanagloriosos, aestu ambitionis, tempore prosperitatis, et igne iracundiae tempore adversitatis. Hoc enim est proprium superborum, ut tempore prosperitatis semper sint ambitiosi, et adversitatis tempore iracundi. Vel aestu, elationis cum laudatur. Igne confusionis cum vituperatur. Proverb. 17, semper jurgia quaerit malus, Angelus autem crudelis mittetur contra eum. Et aestuaverunt homines aestu magno. Quidam: aestu ambitionis, cum bene succedit eis. De primis dicitur Nahum 3, custodes tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum, quae consident in sepibus in die frigoris: sol est ortus, et ambulaverunt, idest superbierunt. De secundo dicitur Jonae 4, percussit sol super caput Jonae, et aestuabat, et petiit animae suae, ut moreretur. Et blasphemaverunt nomen Dei, sibi appropriantes quod solius Dei est. Vel spernendo majores suos, quod utrumque proprium est superborum tantum. Psalm. superbia eorum qui te oderunt et cetera. Quia superbia nec vult nec scit subesse, sed semper praeesse. Unde quidam sapiens satis bene distinxit dicens, omnis superbus irrationabilis est, habitu superfluus, incessu pomposus, cervix erecta, facies torva, truces oculi, de loco superiori decertans, omnibus se praeferri affectat, sententias suas ex verbo et facto jactat, et reverentiam in obsequio non observat. Sed ne putetur quod Deus peccatum superborum relinquat impunitum, ideo addit, habentis potestatem super has plagas: ut quando voluerit irrogare possit superbis. Psalm. oculos superborum humiliabis. Eccle. 10, radices gentium superbarum arefecit Deus. Isa. 2, incurvabitur omnis sublimitas. Neque egerunt poenitentiam. Quia vix poenitet quis de peccato superbiae, ut supra diximus. Unde Gregorius, difficile est valde vitare peccatum, quod etiam de victoria nascitur vitiorum. Ut darent illi gloriam, quod faciunt poenitentes. Josue 7, fili mi da gloriam domino Deo Israel. Hanc gloriam auferunt superbi domino, quia nolunt confiteri defectus suos. Et quintus Angelus effudit phialam suam super sedem bestiae, idest quinto loco praedicavit contra invidiam, quae sedes est Diaboli proprie. Unde Isa. 14, sedebo in monte testamenti. Mons testamenti est superbia scientiae. Latera Aquilonis sunt invidiae dediti, frigidi nil de igne vel calore charitatis habentes. Super sedem ergo bestiae phialam effundere, est contra invidiae vitium praedicare, et quantum noceat demonstrare. Ex hoc, quasi ex radice corrupta, nascitur fere omne vitium. Primo ipsa excaecat mentem, ubi est. Unde Job 5, per diem inducunt tenebras, et quasi in nocte sic palpabunt in meridie. Ubi dicit Glossa Gregorii. Cum mens de alterius melioratione affligitur, quasi a solis radio obscuratur. Item, invidi debent perpendere quantae sint caecitatis, qui alieno profectu deficiunt, aliena laetitia tabescunt: quantae etiam infelicitatis sint, qui melioratione proximi deteriores fuerint. Qui igitur invidiae peste carere desiderant, illam haereditatem appetant quam haeredum numerus non angustat, quae omnibus una est, et singulis tota. Deberentque invidi in omni civitate oculos habere, ut felicitate omnium torquerentur. Secundum malum est quod primo subjectum proprium cruciat quam alii noceat. Hoc est, primo sibi, quam alii nocet. Unde Hieronymus, invidia primum sui mordax est. Svetonius. Invidus omnino medullitus aestuans, a semetipso livoris proprii semper exigit poenas. Tullius, nunquam melius torquebis invidos, quam virtuti et gloriae serviendo. Socrates, quanta felicium gaudia sunt, tanti invidorum gemitus. Felicitas enim semper subjecta est invidiae. Sola miseria caret invidia. Tertium malum est, quod facit hominem imitatorem Diaboli. Sap. 2, invidia Diaboli mors intravit in orbem terrarum. Imitantur autem illum, qui ex parte illius sunt. Quartum malum est, quod non habet finem. Unde Cyprianus, zelus finem non habet, cum cetera finiantur; quantoque ille cui invidetur successu meliore profecerit, tanto invidus successu, et ignibus incendii livoris exardescit. Huic vultus minax, torvus aspectus, pallor in facie, et tremor in labiis, stridor in dentibus, verba rapida, effrenata cervix, manus ad violentiam prompta; quae etsi interdum gladio vacet, odio tamen furibundae mentis armata est. Gregorius, cum per omne vitium antiqui hostis virus infundatur humano cordi, in peccato invidiae tota viscera sua serpens concutit. Haec dejicit in omnia vitia: hoc est, quod magis cruciat subjectum proprium. Unde Horatius: invidia Siculi, non invenere tyranni. Sap. 17, cum sit timida nequitia, data est in omnium condemnationem. Semper enim praesumit saeva perturbatio, et perturbata conscientia. Proverb. 14, putredo ossium invidia. Multa alia mala facit invidia: sed haec modo sufficiant. Sequitur: factum est regnum ejus tenebrosum. Regnum Diaboli invidi sunt, in quibus specialiter regnat: sicut dictum est: qui tenebrosi recte dicuntur, quia bona aliorum tenebrae eorum sunt, sicut satis dictum est. Et commanducaverunt linguas suas adinvicem, detrahendo. Detractio enim filia est invidiae, ut dicit Gregorius, prae dolore, quod habet invidus de felicitate aliorum. Unde Horatius, invidus alterius macrescit rebus opimis. Ideo per bufarios designantur invidi, qui moriuntur de odore florentium vinearum. Unde et apostolus dicit 2 Cor. 2, Christi bonus odor sumus, aliis quidem odor mortis et cetera. Et blasphemaverunt nomen Dei caeli, prae doloribus, et vulneribus suis. Glossa, quae ipsi sibi ipsis fecerunt, commanducatione linguarum. Inter invidos enim pugna continua: unus alium detrahendo sagittat et vulnerat. Hieronymus, omnes adulteri sunt coetus praevaricatorum, extenderunt linguam suam quasi arcum mendacii et non veritatis, confortati sunt et cetera. Unde serpenti comparatur detractor Eccle. 10, ubi dicitur, si mordeat serpens in silentio, nihil eo minus habet qui detrahit occulte. Et satis convenienter comparatur serpenti detractor. Serpens enim semper portat venenum in lingua, et occulte mordet, et tortuose incedit. Unde venenosus est, et perniciosus, et tortuosus. Sic detractor perditor est, quia illos mordet retro, quibus in facie ridet, et blanditur etiam: tortuose incedit, quia a laude incipit, et in vituperium finit orationem. Isa. 27, visitabit nos dominus in gladio suo duro et grandi et forti super Leviathan serpentem vectem, et super Leviathan serpentem tortuosum. Et homines assueti detractioni, vix corriguntur: ideo subditur: et non egerunt poenitentiam de operibus suis. Unde Eccle. 23, homo assuetus verbis improperii, omnibus diebus vitae suae, non emendatur. Beatus Bernardus. Numquid vipera est lingua, quae tres inficit flatu uno: scilicet detrahentem, audientem, quando libenter audit et consentit, et eum de quo detrahitur, quando pervenit ad audientiam ejus. Ideo beatus Bernardus dicit alibi: gladius triceps lingua detractoris: hujus linguam mucrone illo, quo dominicum latus confossum est, crudeliorem dicere compellaris. Fodit enim corpus, non jam exanime, sed facit exanime. Proverb. 30, generatio quae pro dentibus gladios habet. Unde significatur detractor, Dan. 7, per bestiam similem urso: et habebat tres ordines dentium, qui sunt tria genera detractionum. Primum est aperti boni minutio. Secundum aperti mali ampliatio. Tertium falsi criminis impositio. Prov. 25, jaculum et gladius, et sagitta acuta; homo qui loquitur contra proximum suum falsum testimonium. Et sextus Angelus effudit phialam suam in flumen illud magnum Euphraten. Sexto loco contra avaritiam praedicavit. Euphrates enim crescens vel frugifer seu pulverulentus interpretatur. Unde significat avaritiam, sive cupiditatem, quae semper fructificare vult et crescere in pulveribus, idest in terrenis rebus: sed tamen fluunt semper, quia Euphrates flumen est. Psalm. divitiae si affluant et cetera. Quia sicut aqua fluminis defluente non remanet nisi lutum, ita divitiis crescentibus, non remanet nisi peccatum. Unde Eccles. 27, sicut in percussura cribri remanebit pulvis, sic aporia hominis in cogitatu illius. Ideo dicit Habacuc 2, vae ei qui multiplicat non sua usquequo et aggravat contra se densum lutum. Est ergo phialam in flumen Euphratem effundere contra avaritiam praedicare: quae tantum malum est, quod etiam lutus potest eam accusare. Unde dicit Hieronymus, hanc maledicunt prophetae. Unde Habacuc 2, vae qui congregat avaritiam malam domui suae. Item Isa. 5, domum ad domum. Item Amos 6, vae qui opulenti estis in Sion. Et non solum propheta, sed etiam prophetarum dominus dicit, Luc. 6, vae vobis divitibus. Jacob. 5, agite nunc divites, plorate et ululate in miseriis vestris. Apoc. 8, vae, vae, vae habitantibus in terra. Augustinus, vae illis qui vivunt ut augeant res perituras, unde aeternas amittent breviter. Omnes maledicunt dispensatorem avarum, cujus dominus dives et largus est: talis est omnis avarus; et ideo ab omnibus est maledictus. Ideo dicit Eccles. 10, avaro nihil est scelestius. Ibidem, nihil iniquius, quam amare pecuniam. Hic enim et animam suam venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. Unde et araneae comparatur avarus. Isa. 59, confidunt in nihilum et loquuntur vanitates: conceperunt dolorem et pepererunt iniquitatem, ova aspidum ruperunt et telas araneae texuerunt, et telae eorum non erunt in vestimentum, neque operientur operibus suis. Opera enim illorum inutilia. Ideo etiam dicit Isa. 30, vae filii desertores dicit dominus, ut faceretis consilium et non ex me, et ordiretis telam et non per spiritum meum. Hoc autem summum malum avaritiae est quod idolatria appellatur. Unde apostolus Ephes. 5, avaritia quae est idolorum servitus. Ibi Glossa, avari Deus est numus. Matth. 7, non potestis domino servire et mammonae. Ibi Glossa, divitiis servire est Deum negare. Ut autem tamquam pestis mortifera fugiatur avaritia, ibidem nostram phialam effundamus in eam, ostendentes quaedam quae ipsa facit omnibus habentibus et amantibus eam. Primum est, quod solicitudinem generat, quae requiem tollit. Ut patet in divite illo, qui cum deberet dormire et quiescere, conquerebatur quod horrea sua nimis parva essent. Luc. 12, et nesciebat miser, quod dominus sibi multa horrea praeparaverat magna et tuta, ubi posset reponere omnia sua, scilicet pauperes, qui cum multo incremento omnia redderent tempore opportuno. Ideo dicit Eccles. 2, de divite: quid proderit homini de universo labore suo et afflictione spiritus, quam sub sole cruciatus est? Cuncti dies ejus laboribus et aerumnis pleni sunt, nec per noctem mens ejus quiescit. Eccles. 5, saturitas divitis, non sinit eum dormire. Secundum malum est turbatio cordis et totius domus. Unde Proverb. 15, conturbat domum suam qui sequitur avaritiam. Tertium est perditio sui et suorum: Prov. 21, rapinae impiorum detrahent eos, quia noluerunt facere judicium. Luc. 16, mortuus est dives et sepultus est in Inferno. Ecce ipse dominus immediate conjungit mortem divitis et sepulturam Inferni. Quod autem Deus conjunxit, homo non separet. Quartum est quod gravat et deprimit. Unde Genes. 13, ubi nos habemus, Abraham ascendit de Aegypto dives valde, alia editio habet, gravis vehementer. Zach. 5, iniquitas ejus super caput et cetera. Quintum est inquinatio, Oseae 9, facti sunt abominabiles, sicut ea quae dilexerunt. Jacob. 5, religio munda et immaculata et cetera. Ibi Glossa: qui temporalia non diligit, immaculatum ab hoc saeculo se ostendit. Sextum est inflatio superbiae. Augustinus, extra plenus, intra vacuus: carne crepat, corde mendicat. Job 20, cum saturatus fuerit, arctabitur et aestuabit, et omnis dolor irruit super eum. Isa. 7, requievit Syria super Ephraim. Septimum malum est, quia facit hominem mutum. Isa. 57, viam manus tuae invenisti prosperam, non rogasti. Gregorius, qui felicitatem quaesitam in terris invenit, auctorem qui tribuit non requirit. Octavum est quod claudit introitum Paradisi. Luc. 16, quam difficile est confidentes in pecuniis regnum Dei intrare. Facilius enim et cetera. Nonum est quia est origo et radix omnium malorum. 1 Timoth. 6, radix omnium et cetera. Eccl. 11, si fueris dives, non eris immunis a peccato. Decimum est, quod munitionem virtutum destruit. Habacuc 1, super omnem munitionem ridebit, et comportabit aggerem et capiet eam. Multa alia mala facit, sed haec modo sufficiant. Unde Ver. sollicitat, turbat, perdit, gravat, inquinat, inflat: os mutum reddit, Paradisi limina claudit, crimina quaeque parit, virtutum moenia frangit. Sequitur. Et siccavit aquam ejus, idest temporalem abundantiam siccandam praedicando ostendit. 1 Joan. 2, transit mundus et concupiscentia ejus, Jacob. 1, exortus est sol cum ardore et arefecit foenum et flos ejus et cetera. Ut praeparetur via regibus, idest praedicatoribus ad corda eorum siccata aqua quae ipsos non sinebat prius transire. Isa. 19, in die illa erit ibi via de Aegypto in Assyrios, qui interpretantur dirigentes. Isa. 11, levabit dominus manum suam super flumen in fortitudinem spiritus sui, et percutiet eum in septem rivis, ita ut transeant per eum calceati: et erit via residua populi mei. Sed ne praedicatores hoc sibi attribuerent, Joannes ostendit, unde fiat hoc: ab ortu solis, idest a Christo, qui de stella nasci voluit, idest Maria. Psalm. ortus est sol: et quotidie nasci dignatur in cordibus timentium se. Unde Malach. in fine, vobis timentibus nomen meum et cetera. Et vidi de ore draconis et de ore bestiae et de ore pseudoprophetae tres spiritus immundos in modum ranarum. Draco, qui est animal sitibundum, significat cupiditatem quae semper sitit, et nunquam potest satiari. Juxta illud Eccles. 5, avarus non impletur pecunia. Proverb. 30, tria sunt insatiabilia: Infernus et os vulvae et terra quae non satiatur aqua. Tres spiritus immundi, qui de ore ejus exeunt, sunt sagacitas in acquirendo, tenacitas in conservando, providentia in dispensando. Hae sunt tres dietae quibus ambulatur per Ninivem, idest per mundum. Jonae 3, Ninive erat civitas magna itinere trium dierum. Frequenter autem contingit istud: quod divites qui sagaces sunt in acquirendo et tenaces in custodiendo, non habent providentiam in dispensando vel distribuendo, sed relinquunt illis qui male expendunt. Unde Eccles. 6, est aliud malum quod vidi sub sole, et quod frequentius est apud homines. Vir cui Deus dedit divitias et substantiam et honorem, et nihil deest animae suae ex omnibus quae desiderat; nec tribuit ei potestatem Deus, ut comedat ex eo, sed homo extraneus vorabit. Et ibidem. Est alia infirmitas pessima quam vidi sub sole: divitiae conservatae in malum domini sui pereunt in afflictione pessima. Per bestiam significatur superbia quae omnia bona vastat. Unde Augustinus, omnis iniquitas in malis operibus exercetur, ut fiant: superbia vero in bonis operibus insidiatur ut pereant. De ore ejus exeunt tres spiritus immundi: scilicet irreverentia majorum, contemptus aequalium, oppressio minorum. Hae sunt tres lanceae, quibus Joab, idest inimicus, sic enim interpretatur, fodit Absalon, idest pacem patris, ut dicitur 2 Reg. 17, superbia enim semper aufert occidit pacem, Proverb. 13, inter superbos semper jurgia sunt. Per pseudo prophetam significatur caro, sive carnalis concupiscentia, cujus prophetia monstrosa. Rom. 8, sapientia carnis mors est. De ore ejus tres spiritus qui exeunt sunt lautities ciborum, mollities vestimentorum, segnities otiorum. Haec sunt tres unciae ferri in lancea Jesbidemob qui volebat occidere David, 2 Reg. 21, ibi enim dicitur quod deficiente David, Jesbidemob qui fuit de genere Acafa, cujus ferrum hastae tres uncias appendebat et accinctus erat ense novo, nisus est percutere David. Jesbi interpretatur minae: interpretatur etiam ablacerans; et significatur carnis concupiscentia quae semper est nobis ablacerans rationem. Unde Rom. 7, video aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae. Tres unciae hastae sunt illa tria quae praediximus. Ensis est adinventio novitatis in saporibus, in vestibus, in lectis, et in aliis quae sunt provocamenta malae concupiscentiae. Haec tria etiam sunt tria canistra quae portabat pistor Pharaonis, Genes. 40. Et omnes hi spiritus ranae comparantur propter loquacitatem et immunditiam. Item tres spiritus immundi sunt tres species advocatorum, qui ut ranae quietem et pacem Ecclesiae turbant, qui in aquis divitiarum et luto delitiarum semper vivunt. Quidam enim falsas leges fingunt per quas veritatem impugnant. De quibus dicitur Isa. 10, vae qui condunt leges iniquitatis et cetera. Alii sunt qui veras leges male exponendo depravant, et sic decipiunt, ubi non est bonus judex. De quibus dicitur Isa. 9, disperdat dominus ab Israel caput et caudam, idest actorem et advocatum, incurvantem et depravantem. Incurvans dicitur actor qui muneribus leges male exponendo aut decurtando depravat. Tertii sunt, qui nec falsas allegant, nec veras depravant, sed per exceptiones dilatorias et appellationes frivolas causas multiplicant et dilatant et prorogant. Ita quod ante quam veniatur ad principale, praecedunt aliquando tres vel quatuor vel quinque causae, quas ipsi per suam astutiam suscitaverunt, sine quibus poterat causa principalis bene terminari si advocati voluissent. Sed sicut medico magis gratum est tempus infirmum quam sanum, quia tunc plus lucratur, ita advocatis hujusmodi plus placet lis et contentio quam pax. De his dicitur in Psalm. dissipa gentes quae bella volunt. Et de omnibus his potest intelligi illud quod dictum est supra, et manducabunt linguas suas prae dolore in Inferno. Qui enim in lingua peccant, in lingua peribunt atque torquebuntur, sicut dives epulo, Luc. 15. Sap. 11, per quae peccabit quis et cetera. Hi omnes exeunt de ore draconis, quando causa cupiditatis aliquo praedictorum modorum advocando peccant. Item de ore bestiae exeunt, quando causa laudis humanae, vel causa superbiae, quia nolunt aliquo modo vinci, causas injustas defendunt. Item de ore pseudo prophetae exeunt, quando ex amore carnali haec faciunt, et ad haec facienda Daemones eos incitant, quibus displicet pax et concordia. Unde sequitur, sunt enim spiritus Daemoniorum, tales advocati, idest Daemonibus inspirati. Sicut enim spiritus sanctus inspirat praedicatores suos et in eis loquitur, ut dicitur Matth. 10, sic spiritus malignus inspirat malos advocatos et per eos loquitur cum causas injustas defendunt. Unde minatur dominus, Isa. 19, disrumpetur spiritus Aegypti in visceribus ejus, et consilium ejus praecipitabo, facientes signa, quod vellent pacem, et postea exterius et interius, in occulto turbant negotium et impediunt pacem. Unde Psalm. loquuntur pacem cum proximo suo et cetera. Unde sequitur, et procedunt ad reges totius terrae, tam saeculares, quam ecclesiasticos. Congregare illos in praelium, unum contra alium, litis seminarium aliquod proponendo. Eccles. 37, verbum nequam immutabit cor. Ex quo partes quatuor oriuntur, bonum et malum, vita et mors; et dominatrix illorum est assidua lingua. De qua iterum eodem libro, 28, bilinguis maledictus: multos enim turbavit pacem habentes. Tertia lingua multos commovit et dispersit illos de gente in gentem et cetera. Qui respicit illam non habebit requiem, nec habebit amicum in quo requiescat. Ex ista autem lite frequenter incurrit odium et rancorem perpetuum, pars utraque adinvicem; et ex odio incurrunt damnationem aeternam. Unde sequitur, ad diem magnum Dei omnipotentis, idest ad diem judicii. Quoniam omnes illi, propter odium damnabuntur, nisi poenituerint. Tunc advocatus qui seminavit litem non poterit eos juvare; immo et ipse nisi poenituerit, damnabitur cum illis. Jerem. 12, congrega eos, sicut gentes ad victimam. Job 21, in diem perditionis malus servatur et in diem furoris ducetur. Tempus judicii dicitur dies, quia omnia secreta erunt ibi manifesta. Dan. 7, consilium sedit et libri aperti sunt, 1 Corinth. 4, nolite ante tempus judicare, quoadusque veniat dominus et illuminabit abscondita cordium. Item dicitur magnus, quia magna ibi fient. Quia bonis omnibus aeterna gaudia dabuntur quae magna sunt, et reprobis omnibus aeterna supplicia tradentur. Quae iterum magna sunt. Psalm. qui facis mirabilia magna. Item dicitur dies, quia nihil judicem latebit. Hebr. 5, omnia nuda et aperta sunt ante oculos judicis et cetera. Item dicitur omnipotentis esse, quia nullus poterit effugere vel resistere. Psalm. quo ibo a spiritu tuo et cetera. Et ecce. Hic ostenditur confirmatio poenae eorum: quasi dicat: bene dico quod ad diem judicii ducentur qui cito erit. Unde sequitur, et ecce venit sicut fur, idest cito et ex improviso; et ideo sequitur, beatus qui vigilat, in sui custodia, ne cadat in Diaboli retiacula. Et custodit vestimenta sua, idest opera sua vel virtutes suas a macula peccati, vel perditione. Ne nudus ambulet, ad judicium sine veste nuptiali. Et videant turpitudinem ejus, idest peccata sua. Nahum 3, revelabo pudenda tua in facie tua, et ostendam gentibus nuditatem tuam. Et dicit, custodit, non dissipat, sicut filius prodigus qui omnia bona sua dissipavit vivendo luxuriose cum meretricibus, Luc. 15. Ideo dicit Eccles. 9, omni tempore vestimenta tua sint candida, et oleum de capite tuo non deficiat. Oseae 2, auferat fornicationes suas a facie sua et adulteria sua de medio uberum suorum. Et postea subdit: nunc revelabo stultitiam ejus in oculis amatorum ejus. Quid autem facturus sit Diabolus, per illos qui procedunt ad reges totius terrae, Joannes ostendit dicens, congregabit, idest congregabit illos, scilicet reges terrae. In locum qui vocatur Hebraice Armageddon, idest mons furum, per quem significatur Ecclesia. Quae revera mons est propter continentiam virtutum in qua sita est. Sed fures plurimi habitant in ea, qui bona pauperum furantur et dant parentibus suis, vel sibi thesaurizant. Unde Isa. 1, quomodo facta est meretrix civitas fidelis, idest habitantes in ea. Nunc autem homicidae principes tui, infideles socii furum. Item 3, vos depasti estis vineam meam, et rapina pauperum in domo vestra est. Ibi Glossa Hieronymi: principes quoque nostri, cum pauperes peccantes publice arguant et confundant, divitibus pejora peccantibus nec nutum faciunt. In quorum domo rapina pauperum est, dum opes Ecclesiae sibi thesaurizant, et ea quae dantur ad sustentationem pauperum sibi usurpant, vel suis propinquis distribuunt, et in delitiis abutuntur, et alienarum inopias suas vel suorum divitias faciunt. Ad hoc laborat Diabolus, ut tales fures super montem Ecclesiae statuat, res ejus quis pauperum, vel sibi retineant, vel parentibus distribuant: tales sunt omnes qui se ingerunt. Unde Joan. 10, omnes quotquot veniunt fures sunt et latrones. Sequitur et septimus Angelus effudit phialam suam in aerem, idest septimo loco contra accidiam praedicant: quae ad modum aeris agitati huc et illuc circa illicita pervagatur: quia omnem creaturam reprehendendam ostendit quae praeceptum domini sine intermissione continue peragit, licet modicam remunerationem expectet: ut patet in sole qui omni die de oriente venit in occidentem, et omni nocte redit ad orientem: et quantumcumque laborabit uno die, summo tamen mane sine murmuratione surgit alio die: et tamen non expectat talem remunerationem ex sua diligentia, vel talem poenam ex sua negligentia, qualem homo. Et hoc respexit Augustinus quando dixit: indecens est Christiano, si radius solis in lecto inveniat eum. Ad hoc etiam respectum habuit Salomon, quando mittit hominem ad formicam erudiendum ab ea. Proverb. 6, vade, inquit, ad formicam et cetera. Et sunt quinque in hac auctoritate, quae satis possunt confundere pigritiam hominum. Primum est parvitas formicae quam Salomon ponit homini magistram, quod satis erubescibile est. Unde versus, pudeat ab exiguis animalibus non trahere mores. Secundum est quod considerat vias ejus, non viam. Vias enim vocat discursus quos facit pro uno grano colligendo: pro quo pluries vadit longe a domo. Unde satis possunt confundi quidam qui gravantur semel in septimana venire ad Ecclesiam, ad requirendum verum cibum animae. Tertium est, quod dicitur formica non habere ducem cujus sequatur exemplum, nec praeceptorem, cujus verbo erudiatur, nec principem qui remuneret benefacientem, vel puniat negligentem. Homo tamen haec omnia habet, et adhuc pigrescit miser. Quartum est quod formica purum granum eligit quo pascatur: et homo miser pascitur spurcitia peccatorum alienorum. Proverb. 15, os stultorum pascitur imperitia. Quintum est quod formica onus portat aliquando majus se: et homo modicam poenitentiam non potest portare. Et licet hoc vitium reputetur a paucis tamen multa mala facit. Primo retrahit a bono. Unde Proverb. 15, iter pigrorum quasi sepis spinarum quae claudit viam ad procedendum, sic pigritia ad proficiendum. Seneca, turpissima jactura est quae per negligentiam fit. Secundo bona facta dissipat, Proverb. 18, qui mollis et dissolutus est in opere suo, frater est sua opera dissipantis. Tertio mala vitia nutrit. Proverb. 24, per agrum hominis pigri transivi, et per vineam viri stulti, et ecce totum repleverant urticae et cetera. Quarto damnat hominem, idest est causa damnationis, sicut alia vitia, licet non videatur multis. Proverb. 11, manus in manum non erit innocens malis. Luc. 19, serve male et piger, sciebas quod homo austerus sum et cetera. Matth. 25, et additur in fine: inutilem servum ejice. Quintum malum est, quod occidit vivum. Proverb. 21, desideria occidunt pigrum. Noluerunt enim quicquam operari manus ejus. Eccles. 22, in lapide luteo lapidatus est piger. Sextum malum est praesumptio; quia cum nihil faciat, tamen videtur sibi, quod melius faciat quam alii. Proverb. 26, sapientior sibi videtur piger septem viris loquentibus sermones. Septimum malum est quod facit egere. Proverb. 10, egestatem operata est manus remissa, manus autem fortium divitias parat. Item in eodem, 21, cogitationes robusti, semper in abundantia. Omnes autem pigri semper in egestate sunt. Octavum est quod facit varia, et quandoque contraria, velle. Proverb. 13, vult et non vult piger: anima autem operantium impinguabitur. Nonum est, quod inducit soporem. Proverb. 16, pigredo immittit soporem, et anima dissoluta esuriet. Et 6, usquequo piger dormis? Quando consurges a somno tuo? Decimum est, quia etiam mendicum facit. Proverb. 20, piger, propter frigus arare noluit et cetera. Undecimum malum est, quia facit hominem luxuriosum. Unde: quaeritur Aegistus quare sit factus adulter? In promptu causa est: desidiosus erat. Exemplum habemus de David, 2 Reg. 12, qui quamdiu cum aliis se exercitavit in bello, non cecidit in peccatum luxuriae; quando vero mansit in palatio otiosus, cecidit in adulterium. Ezech. 16, haec fuit iniquitas Sodomae sororis tuae: superbia, et abundantia panis, et otium. Duodecimum malum est torpor, sive taedium boni. Unde Proverb. 26, sicut ostium vertitur in cardine suo, sic piger in lectulo suo. Item in eodem, abscondit piger manus sub axilla sua, et laborat, si ad os suum convertit eas. Tertiumdecimum malum est, quia reddit hominem timidum. Unde Proverb. 18, pigrum dejicit timor, animae autem effeminatorum esurient. Quartumdecimum malum est, quia facit hominem prophetare malum, et dubia interpretari in pejus. Unde Proverb. 22, dicit piger: leo est foris in medio platearum, occidendus sum. Idem 26, vulgo dicitur, servus piger est propheta. Hieronymus, malum est quia facit hominem maledictum a Deo et hominibus. Unde Jer. 48, maledictus, qui opus Dei facit negligenter. Et haec mala accidiae possunt his versibus contineri: damnificat, bona dissipat, et mala nutrit. Damnat et occidit, consumit, reddit egentem. Multivolum, sopidum, mendicum, luxuriosum. Torpentem, timidum, vatem simul, et maledictum. Sequitur: et exivit vox magna de templo, idest exhortatio et comminatio magna sanctorum contra septem praedicta vitia: vox, dico, exiens a throno, idest a doctoribus, qui ex officio sedent in throno, idest cathedra magistrali, dicens, factum est, idest consummata est malitia mundi, ut veniat finis ejus. Gen. 6, finis universae carnis venit coram me. Et facta sunt fulgura miraculorum, et voces, exhortationum. Et tonitrua, comminationum. Et terraemotus factus est magnus, scilicet conversio peccatorum multorum. Psal. illuxerunt coruscationes tuae orbi terrae et cetera. Qualis nunquam fuit ex quo homines fuerunt super terram. Talis terraemotus sic magnus respicit hoc tempus praesens, in quo multi ad praedicationem modernorum praedicatorum sunt conversi ad fidem et poenitentiam. Nam de solis Cumanis conversi sunt ad fidem, et baptizati in duobus vel tribus annis, et in modico tempore, plusquam centum millia. Multi etiam de Georgianis, etiam de Barberia, multi de Africa, multi haeretici, et quam plures de aliis partibus mundi. Nam per gratiam Dei fere ad omnes praedicatur modo Evangelium domini nostri Jesu Christi. Potest etiam respicere hoc tempus competenter Antichristi, quando ad praedicationem Eliae et Henoc multi de Judaeis convertentur ad fidem Christi, ut dicitur Malach. in fine. Sequitur: et facta est civitas magna in tres partes, idest mundus divisus est in tres partes, scilicet in concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, superbia vitae. 1 Joan. 2, omne quod est in mundo, est concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, et superbiae vitae. Vel tres partes dicit tria genera reproborum, qui sunt in mundo: scilicet Judaei, gentiles et haeretici: de quibus constat, quod damnati sunt, si in illo statu decedunt. Joan. 3, qui non credit, jam judicatus est. Item in tres partes, dicit, propter tres modos peccandi: per impotentiam, per malitiam, per ignorantiam. Item tres partes sunt relicti in agro, in lecto, et in mola. Sicut dicitur Matth. 24, duo in agro, unus assumetur, et alter relinquetur et cetera. Item mali omnes dicuntur tres partes, quia peccant in Deum, in se et in proximum. Item peccant corde, ore et opere. Zach. 13, erunt in omni terra, sicut domus duae partes, et dispergentur, et deficient, et tertia pars derelinquetur in ea, et ducam tertiam partem per ignem, et uram eos, sicut uritur argentum. Et civitates gentium, idest congregatores malorum ceciderunt. Primo in peccatum. Secundo in Infernum. Psal. ibi ceciderunt omnes, qui operantur iniquitatem. Psal. civitates eorum destruxisti. Et Babylon magna venit in memoriam ante dominum, dare ei calicem indignationis irae ejus. Babylon magna, est universitas malorum in confusione vitiorum versantium. Venit in memoria ante Deum, idest Deus recordatus est singula peccata eorum, quorum videbatur prius oblitus, in praesenti enim expectans ad poenitentiam, dissimulare et oblivisci videbatur, quae in fine mundi reducet ad memoriam, dum inferet vindictam. Deus enim omnibus malis, quorum peccatorum hic videtur oblitus esse, quia non punit, reddet poenam juxta mensuram culpae eorum; et sic per effectum ostendet, quod non est oblitus peccatorum ipsorum. Unde Isa. 27, in mensura contra mensuram, cum abjecta fuerit, judicabit eam. Item Isa. 51, bibisti de manu domini calicem irae ejus, usque ad fundum calicis bibisti, et potasti usque ad faeces. Et vide poenam reproborum nominat per calicem vini, ad notandum, quod desperata est plaga eorum. Sicut signum est, quod infirmitas sit desperata, quando vinum datur infirmo febre laboranti acuta. Vel nominat calicem poenam reproborum, ad significandum, quod dat malis poenam mensuratam, pro delectationibus quas habuerunt in mundo. Et dicitur poena, calix indignationis irae ejus, quasi quae procedit ab illo indignante et irato, vel quod propinat indignans et iratus Deus. Et quia boni nequaquam damnationis impiorum erunt participes, subditur: et omnis insula, idest Ecclesia sive congregatio sanctorum, et persecutionum fluctibus undique agitata, et persecutionum amaritudinum afflicta, sed non a loco suo mota, fugit, hanc vindictam. Vel fugit, de Babylone, idest malorum societate, ne cum eis involveretur in culpa et poena. Isa. 52, recedite, recedite, exite inde, pollutum nolite tangere, exite de medio ejus, scilicet Babylonis, mundamini, qui fertis vasa domini; quia non in tumultu exibitis, nec in fuga properabitis. Et montes, idest eminentes, in virtutibus, non sunt inventi, in culpa, et non erunt in poena. Juxta illud, non accedet ad te malum, et flagellum non appropinquabit. Vel non sunt inventi, in consortio pereuntium, quia alieni inventi sunt a consensu malorum, vitantes consortia eorum: quorum poenam describens ait et grando. Item montes, vocat sanctos, propter vitae altitudinem, et constantiae stabilitatem. Et primo recipiunt lumen solis et postea diffundunt ad valles. Unde Psal. illuminans tu mirabiliter a montibus aeternis. Item Psalm. suscipiant montes pacem populo. Quare autem non sunt inventi in culpa, subdit. Psal. super montes stabunt aquae, tribulationum, vel lachrymarum, vel doctrinarum, vel gratiarum, quae omnes inundant, et lavant maculam peccatorum. Et ideo, grando magna, idest poena aeterna, quae descendit, sicut talentum, idest ponderosa et mensurata, descendit, idest descendet de caelo, idest a Christo, in homines, idest in omnes qui humum sapiunt. Et nota tria genera talentorum: magnum, medium, et minus. Magnum est centum et viginti librarum. Medium est octogintaduo librarum. Minus et cetera. Vel de medio loquitur hic Joannes, ut dicit Glossa, quia peccatores in septuaginta duobus linguis, non effugient hanc vindictam. Et blasphemaverunt homines, sic grandinati Deum, qui eos sic grandinat, propter plagam grandinis, idest quia tantam poenam eis inflixit. In Inferno enim positi, quamvis sciant se pro merito puniri, dolebunt tamen, quod Deus tantam potentiam habeat, quod eis plagas inferat: et haec est blasphemia. Unde sequitur, quoniam magna facta est vehementer. Magna quidem, quia aeterna, quia acerba, quia varia. Jer. 30, plaga inimici percussi te, castigatione crudeli, propter multitudinem iniquitatis tuae, et propter peccata tua dura. Hic dicit Glossa, quod mali in Inferno positi blasphemabunt, quamvis sciant se pro merito puniri, sicut dictum est supra. Idem dicitur Ezech. 32, descenderunt ad Infernum cum armis suis. Glossa: idest cum supra rebellantibus, sed cum rebellione peccatum, cujus poena erit in Inferno. Thren. 4, completa est iniquitas tua, filia Sion. Ibi Glossa, cum iniquitas facto judicio cessaverit, et requies data fuerit, amplius mitigatio non erit. Ergo in Inferno non peccatur? Solutio. Invidia, odium, rancor, blasphemia erunt in Inferno, sicut dicit Glossa. Sed non erunt meritoria sive demeritoria, sed tantum afflictiva. Unde inquantum poenae sunt, non inquantum peccata, erunt ibi.
[89033] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 17 Et venit unus de septem Angelis et cetera. Haec est secunda pars visionis, in qua ostendit causam damnationis malorum sub figura mulieris meretricis, cujus ponitur hic descriptio imaginaria, hoc ordine procedens. Primo ponitur ipsius mulieris descriptio. Secundo ponitur intellectualis expositio, ibi. Et miratus sum. In hac descriptione mulieris significat Angelus quinque: scilicet locum, sive sedem mulieris, habitum, officium, nomen, affectum. Ex praedictis jam patet divisio capituli, quia duas habet tantum partes. In prima ponitur descriptio mulieris imaginaria. In secunda intellectualis expositio, ibi, et miratus sum. Vel aliter. Descriptis plagis, quas inferent praedicatores tempore Antichristi, et damnatione aeterna, qua inde patientur impii, monet Joannes, attendere causas ipsius damnationis: quasi dicat: ostende nobis, quid in futuro fiet, modo cavetur in praesenti: quia idem Diabolus, quod tunc aperte sicut leo decipiet, nunc occulte persequitur sicut draco, et ad eamdem mortem occulte ducit. Dicit ergo, et venit, per visionem, per intelligentiam, unus de septem Angelis, qui habebat septem phialas, idest universitas praedicatorum, quorum officium est denuntiare plagas malorum: et dicuntur unus, quia unum finem habent, et unum praedicant omnes, et ab uno mittuntur omnes. Ephes. 4: unus dominus, una fides, unum Baptismum. Et nota, quod Angelus hic habet partem docentis, idest dicentis. Et locutus est mecum. Non solum mihi, sed mecum, quia Joannes loquebatur per desiderium, et Angelus per inspirationem, sive per revelationem, dicens, interius in corde, sine strepitu sonitus exterioris, veni, idest intellectum tuum applica, ad intelligendum. Et ostendam tibi, desideranti, damnationem, idest causam damnationis, meretricis magnae, idest vanitatis mundanae, civitatis Romanae, peccatricis animae, vel Antichristianae fallaciae. Unaquaeque istarum dicitur meretrix, quia relicto vero sponso fornicatur cum Diabolo, per peccatum; cum mundo, per amorem illicitum. Magna autem dicitur, propter multitudinem et magnitudinem fornicantium. Unde sequitur, quae sedet, ut domina, super aquas multas, idest super populos multos, quos attrahit ad se cupiditate et luxuria. Unde dominus ad Job, virtus ejus in lumbis ejus, quando viros quorum seminarium in lumbis est, decipit, et in umbilico, dum mulieres quarum semen est in umbilico, decipit. Unde Ezech. 16, ad Jerusalem, quasi meretricem, dicit: in die ortus tui, non est praecisus umbilicus tuus: idest hoc tempore saeculi, tuam luxuriam non refrenasti. Dicuntur autem populi aquae, quia sicut aquae continuae et decursim defluunt, sic populi per mortem transeunt. Unde 2 Reg. 13, omnes morimur, et quasi aqua dilabimur. Unde beatus Bernardus loquens ad Diabolum, dicit, o nequam, ubi est illa sententia, nequaquam moriemini? En omnes morimur. Super has aquas sedet mundana vanitas, quia fere omnes subjecti sunt vanitati mundanae. Eccles. vidi in omnibus vanitatem et afflictionem animi, et nihil permanere sub sole. Psal. universa vanitas omnis homo vivens. Jerem. 2, ambulabunt post vanitatem, et vani facti sunt. Ideo clamat propheta: filii inclyti, usquequo gravi corde, usquequo ignominiose diligitis vanitatem et cetera. Item super aquas, sedit olim, et adhuc pro parte sedet Romana civitas, quae omnibus dominatur, quae tamen meretrix appellatur. Isaiae 1, quomodo facta est meretrix filia. Ezech. 16, omnibus meretricibus dantur mercedes: tu autem dedisti mercedem amatoribus tuis, et donasti eis, ut intrarent ad te. Item Antichristiana fallacia, super aquas, sedebit, quia dominium universale fere super omnes gentes habebit: et ideo, sedet super multos, in quibus jam comparatur et regnat. Unde 2 Thess. 2, nunc quid detineat scitis, ut reveletur in suo tempore. Nam mysterium jam operatur iniquitas. Et 1 Joan.: filioli mei, novissima hora est; et sicut audivistis, Antichristus venit, et nunc multi Antichristi facti sunt. Cum qua meretrice, idest mundi vanitate, fornicati sunt reges terrae, idest majores saeculi, plus amantes saeculi vanitatem, quam Deum. Unde Jerem. 2, quid invenerunt in me patres vestri iniquitatis, quia elongaverunt se a me, et ambulaverunt post vanitatem, et vani facti sunt, et non dixerunt, ubi est Deus. Si autem nomine meretricis Romana civitas accipiatur, tunc est sensus, cum qua, idest ad exemplum ejus, fornicati sunt reges terrae. Laborem, et studium, et amorem suum totaliter circa temporalia expendendo, quem debent circa servitium et cultum Dei expendere, ad quod facti sunt. Eccles. nihil iniquius, quam amare pecuniam. Hic enim, et animam, scilicet venalem habet, quoniam in vita sua projecit intima sua. Si vero meretrix accipitur Antichristi fallacia, tunc est sensus, cum qua fornicati sunt reges terrae, idest principes mundi, Deum relinquendo, et ipsi serviendo, et obediendo, et honorem quem Christo debent, ei impendendo. Joan. 5, ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis me: si alius venerit in nomine suo, scilicet Antichristus, ut dicit Glossa, illum accipietis. Regibus autem fornicantibus, qui se et alios regere deberent, fit supra modum peccatum, quando illi, qui alios deberent regere, semetipsos sceleribus student foedare. Et inebriati sunt, idest extra briam facti sunt. Nam sicut ebrius nihil timet, sic terrenis cupiditatibus excaecati nec Deum diligunt, nec futuras poenas metuunt, qui scilicet inhabitant terram, idest qui terrena plusquam caelestia curant, de vino prostitutionis ejus, idest carnali delectatione seu terrenorum amore; qui multos ita inebriat, ut sicut ebrii nihil timent nec sentiunt, ita ipsi, qui immoderato terrenis amore inhaerent, nec poenas timeant, nec flagella comminationis sentiant. Isa. 28, hi pro vino nescierunt, prae ebrietate erraverunt, sacerdotes et prophetae nescierunt, prae ebrietate absorpti sunt a vino, erraverunt in ebrietate, nescierunt videntem, ignoraverunt judicium. Prov. 23, ne intuearis vinum, quando flavescit: cum splenduerit in vitro color ejus, ingreditur blande, una praebenda post aliam; sed in novissimo mordet ut coluber, et sicut regulus venena diffundet: oculi tui videbunt extraneas et cor tuum loquetur perversa, et erit sicut dormiens in medio maris et quasi sopitus gubernator amisso clavo: et dices verberaverunt me et non dolui, traxerunt me et non sensi, quando cogitabo et rursus vitam reperiam. Vel de vino prostitutionis, idest exemplo manifestae fornicationis, ut dicit Glossa. In quo tangitur corruptela quae provenit de exemplo majorum, quos minores imitari semper volunt, juxta illud: regis ad exemplum totus componitur orbis. Et ideo multi pereunt. Unde Seneca. Nullum hodie malum est quam quod innuitur ad exemplum: et Glossa, nequam velut sobrii pensant pondus mali, quod operatur. Et abstulit me, idest sustulit Angelus, ad sublimiora videndo. In desertum, idest reprobos a Deo desertos, vel ad contemplanda reproborum corda quae sunt a Deo deserta. In spiritu, idest spirituali visione, hoc est illuminavit me spirituali luce. Ad videnda et cognoscenda corda reproborum, quos Deus deseruit quia ipsi prius deseruerunt. Unde Augustinus, vel Dionysius: benignissimus Jesus ultimus est in recessu, et primus in reditu. Et vidi, sic ablatus a spiritu, quia talia corporeis oculis videri non possunt. Mulierem, idest omnium mundanorum universitatem quae dicitur mulier, propter vitae mollitiem et fallendi facilitatem. Isa. 19, in die illa erit Aegyptus, idest mundus, quasi mulier sedens. Super bestiam, idest nutantem et quiescentem, super Antichristum, vel Diabolum. Coccineam, idest sanguineam, quod dicitur propter sanguinis effusionem nimiam, quam faciet Antichristus Diabolo suggerente. Ezech. facit conclusionem, quia terra plena est judicio sanguinis, et civitas plena iniquitate. Vel super bestiam coccineam, idest Diabolum qui est sanguineus, et in se, et in suis, quia sui complices sanguinem sanctorum fuderunt. Unde manus vestrae sanguine plenae sunt. Super bestiam coccineam sedent, qui Scripturam male intelligunt et alios male intelligere faciunt. Unde qui nimis emungit elicit sanguinem. Plenam nominibus blasphemiae. Hoc dicit Joannes, quia omnia quae faciet Antichristus, et dicet, et similiter sui, blasphemia erunt: et tamen dicet illa non displicere Deo, sed placere, quae est maxima blasphemia. Item hoc dicit, quia multa nomina habebit quae prima facie innuent ipsum esse Christum, ut dictum est supra 13 capitulo. Habentem capita septem, vitia capitalia. Vel quinque sensus et postea errorem, et tamdem Antichristum: per quae septem Diabolus adducet homines ad peccandum. Et cornua decem; idest decem regna, quae erunt tempore Antichristi subjecta sibi. Item universa regna mundi, Diabolum impugnantia. Et mulier circumdata erat purpura, idest omnium gloria decorata. Mulier, ut diximus, dicuntur omnes mali illius temporis, propter vitae mollitiem et seducendi facilitatem, quia ipsi habiles erunt ad seducendum active et passive. Nahum ultimo, omnes munitiones tuae, sicut ficus cum grossis suis; cum concussae fuerint, cadent in os comedentis: ecce populus tuus mulieres in medio tui. Vel purpura, idest regali veste, quia mali dicent se reges esse, et regale sacerdotium habere, et se student gloria divitiis et ornamentis hujus saeculi, ut bonos decipiant, decorare. De quibus, ecce qui mollibus vestiuntur in domibus regum sunt. Et coccino, idest sanguine sanctorum, quos occident, sibi acquiescere non volentes. Et inaurata auro, sanctitatis et sapientiae figmento. Fingent enim se sanctos et sapientes esse, ut videantur quasi divina illuminati sapientia, vel mundana, quae saecularibus pretiosa et aurea apparebit. Et lapide pretioso, idest simulata virtutum soliditate. Vel lapide pretioso, carbunculo scilicet, ex eo quod dicent se fidem Christi et charitatem habere. Margaritis, idest moribus pretiosis. Vel sicut Glossa, mulier erit circumdata purpura, qua utuntur reges, ut decipiat liberius. Per coccinum vero significatur simulata compassio miserorum, quam fingent se habere, cum tamen sint interius lupi rapaces: propter quos dicit dominus, Matth. 6, attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium et cetera. Per aurum vero significatur sapientia, quam se habere mentiuntur. Per lapidem pretiosum, sapientiam quam iterum praetendent exterius, cum tamen non habeant illam. Per margaritas, diversae significantur virtutes, quas se habere jactabunt mendaciter. Per haec etiam signatur affluentia divitiarum, quam in virtute habebunt; et ideo plurimos seducent et pervertent. Unde Matth. 24, multi venient in nomine meo dicentes, quia ego sum Christus, et multos seducent: habebunt auctoritates Scripturae ad manum; et ideo facilius credetur eis. Unde sequitur, habens poculum aureum, idest divinam Scripturam qua potantur fideles ad salutem, in manu sua, idest in potestate sua, quia exponent eam sicut voluerint, quia nullus contradicet eis; et siquis contradicet morietur statim occisus. Vel in manu, idest in operatione manifesta, ut alios inebriet et ad culpam trahat, suaeque damnationis participes faciat. Plenum abominatione, idest errore et falsitate secundum eorum expositionem. Vel plenum abominatione, idest abominabili cultura et delectatione illicitae voluptatis et immunditia fornicationis ejus, idest immunda fornicatione, tam mentis quam corporis, quam docebunt: illam quae mentis est docebunt aperte; aliam docebunt occulte. Quae enim in occulto fiunt ab eis turpe est etiam dicere. Et quamvis tales sint, ita operti simulationibus, tamen poterunt agnosci a fidelibus, quia habebunt signum aliquod manifestum electis, sed opertum reprobis. Unde sequitur. Et in fronte ejus nomen scriptum, idest in aperto erit malitia eorum obstinata. Per frontem enim manifestatio. Per scriptum, obstinatio. Per nomen, malitia eorum designatur. Sed quia ista malitia erit reprobis occulta, quia reputabunt illos sanctos et bonos corrupti muneribus, decepti rationibus, allecti blanditiis, tracti minis; ideo additur, mysterium, idest occultum sive secretum, quo ad reprobos intellige. Item mysterium dicitur quia multa simulatione erit velata eorum malitia: tamen cognosci poterit ab electis, quorum oculis revelabit Deus. Sed reprobi in sua caecitate manebunt, suis peccatis exigentibus. Unde Isa. 6, excaeca cor populi hujus et aures ejus aggrava et oculos ejus claude, ne forte videant oculis suis et auribus suis audiant et corde intelligant et convertantur et sanem eos. Pars autem illius mysterii erit malum exemplum magnatum, quibus maxima multitudo hominum conjungetur. Juxta illud Dan. 13, iniquitas egressa est de Babylone a senioribus judicibus qui videbantur regere populum, et haec est Babylon magna, idest magnatorum concertatio confusa. Mater fornicationum et abominationum terrae. Glossa, dando exemplum faciendi peccata. Oseae 5, audite sacerdotes, et attendite domus Israel, et domus regis auscultate, quia vobiscum judicium est, quoniam laqueus facti estis speculationi, et sicut rete expansum super Thabor qui interpretatur lumen veniens. Unde autem venire deberet lumen inde venit fumus. Unde Gregorius. Cum pastor per abrupta vitiorum graditur, necesse est ut in praecipitium grex sequatur, sequitur. Et vidi mulierem, idest mundanam vanitatem, rigorem virtutum emollientem. Vel mulierem, idest malorum congregationem mollia diligentem, nihil vigoris habentem. Ebriam de sanguine sanctorum, idest sitientem mortem sanctorum et in parte repletam. Et sanguine martyrum Jesu, idest illorum qui sancto amore testificantur Jesum esse filium Dei et dominum suum. Item per sanctos possunt accipi illi qui ante adventum Christi fuerunt occisi, ut Abel, Zacharias filius Barachiae et multi alii. De quibus dicitur 4 Reg. 21, sanguinem innoxium fudit Manasses multum nimis, donec impleretur Jerusalem usque ad os. Matth. 23, ecce ego mitto ad vos prophetas, et ex illis occidetis et crucifigetis: ut veniat super vos omnis sanguis et cetera. Per martyres Jesu, accipiuntur sancti, qui post adventum Christi, propter fidem ejus et testimonium sunt occisi: ut Stephanus, Jacobus, Petrus, Paulus, Laurentius et multi alii. De quibus dicitur Hebr. 11, lapidati sunt, secti sunt, in occisione gladii mortui sunt. Et bene dicitur, ebria mulier de sanguine istorum. Quia sicut cum corpus biberit et nullam habet necessitatem bibendi tamen appetitum non dimittit, sic mali etsi multos occiderunt, nec causam occidendi habeant, tamen desiderium habent. Et miratus sum et cetera. Secunda pars capituli, ubi ponitur intellectualis expositio imaginariae visionis superius positae. Unde hic ostenditur Joanni damnatio meretricis magnae, qua visa dicit se mirari Joannes, propter magnitudinem damnationis et improvisionem. Sed quaeritur quare miratur Joannes, cum ipse sciat causam damnationis meretricis? Solutio. Causam re vera sciebat, et quod esset digna meretrix magna damnatione: tamen quod tanta esset poena ejus nesciebat. Vel potest dici sicut Glossa, quod scilicet Joannes loquebatur hic in persona illorum, qui cum vident hic in mundo malos exaltari et prosperari, mirantur cum audiunt poenas quas ipsis Deus minatur; et cum ita sint puniendi, quare Deus ita permittit exaltari eos. Sed per hoc debent intelligere justam damnationem esse eorum qui de bonis sibi collatis a Deo ipsum impugnaverunt Deum, juxta illud Jacob. 1, omne gaudium existimate fratres et cetera. Dicit Glossa, ne indignemini si mali in mundo floreant et vos patiamini; quia non est Christianae religionis in temporalibus exaltari, sed potius deprimi. Mali nihil habent in caelo et nos nihil in mundo; ideo quicquid in via accidit, spe illius ad quod tenditis, gaudere debetis. Eamdem admirationem habebat Jerem. 12, loquens similiter in persona talium. Quare, inquit, via impiorum prosperatur, bene est omnibus qui praevaricantur et inique agunt? Habacuc 1, quare respicis contemptores, et taces conculcante impio justiorem se? Dicit ergo Joannes: et admiratus sum cum viderem, primo. Illam, meretricem et postea sic conculcatam. Admiratione magna, de tam subita et mira mutatione. Sap. 5, videntes turbabuntur timore horribili, et mirabuntur in subitatione insperatae salutis. Et dixit mihi Angelus, quare miraris? Quasi dicat: si attentius investigares, sine admiratione cognosceres, quod justo Dei judicio punientur aeternaliter impii, qui hic permittuntur temporaliter prosperari. Sed quae justitia est, ut peccatum temporale puniatur poena aeterna? Gregorius, quia homo peccavit in suo aeterno; ideo Deus puniet ipsum in suo aeterno. Unde quia homo noluit facere finem suo peccato, nec Deus faciet finem suo supplicio, quod praeparavit peccato. Sed quae est adhuc justitia haec, cum aeternum Dei finem non habeat et aeternum hominis finem habeat? Solutio. Ideo peccatum quod per poenitentiam non est deletum, punietur poena aeterna, quia offendit judicem aeternum. Quantitas enim offensae attendenda est ex parte offensi. Quia quanto offensus dignior est, tanto offensa gravior est. Nota etiam quod poena inflicta, digna non est admiratione, sed potius culpa. Non enim mirum est si Deus aeternus, pro offensa sui poenam aeternam infligit. Sed illud mirandum est quomodo creatura audet offendere creatorem. Unde Isa. 14, quomodo cecidisti Lucifer qui mane oriebaris? Non miratur Isaias poenam, sed casum sive culpam. Similiter Thren. 1, quomodo sedet sola civitas plena populo? et cetera. Et in eodem, quarto. Filii Sion inclyti, amicti auro puro, quomodo reputati sunt in vasa testea? Sequitur. Tibi dicam, idest aperte exponam sacramentum mulieris et bestiae quae portat eam, scilicet mulierem. Quae habet capita septem et cornua decem. Haec mulier est reproborum collectio, per mollitiem vitae et artem fallendi. De quo Prov. 5, ne intenderis fallaciae mulieris. Favus enim distillans labia meretricis, et nitidius oleo guttur ejus et verba suavia. Novissima autem illius amara quasi absynthium. Bestia, portans mulierem est Antichristus sive Diabolus qui portat reprobos de peccato in peccatum et postea in Infernum. Unde et Angelus dicit, bestia quam vidisti. Glossa, idest Diabolus qui bestiales facit, fuit in potestate magna ante adventum Christi, et non est; quia Christo nato vim suam pro magna parte amisit. Joan. 13, nunc princeps hujus mundi ejicietur foras. Et ascensura est de abysso: idest de occulto et profundo malo, in apertam saevitiam exibit tempore Antichristi. Ut infra 21, consummati sunt mille anni, solvetur Satanas de carcere suo et in interitum ibit, idest in aeternam damnationem. Item ascensura est de abysso, idest per illos qui profundum erunt in malum ascendet Diabolus vel Antichristus in elationem. Et in interitum ibit, Antichristus, quia dominus noster interficiet eum illustratione adventus sui, ut dicitur 2 Thess. 2, item Diabolus ibi, in interitum, quia mortuo Antichristo, non habebit amplius locum nec potestatem tentandi, quod est mors et poena ejus. Et nota quod eleganter dicitur bestia fuisse et non esse, quia Diabolus ante adventum Christi, fere omnes bestialiter vivere faciebat. Sed tempore Christi de bestiis facti sunt homines, quia coeperunt homines uti ratione. Unde Psalm. posuisti tenebras et cetera. Ortus est sol, idest Christus, et congregati sunt, et in cubilibus suis collocabuntur bestiae et stabit homo ad opus suum, qui prius latebat, ut bestia, Antichristus etiam dicitur ascensurus de abysso, idest de malis per quos habebit potestatem. Dicitur etiam in interitum ire, quia post ascensum cadet in mortem et in Infernum. Unde Psalm.: insidiatur ut rapiat pauperem; rapere pauperem dum attrahit eum; in laqueo suo humiliabit eum, scilicet pauperem; inclinabit se, et cadet cum dominatus fuerit pauperum; idest cito cadet cum non avertet. Ezech. 28, nil factus est, et non eris in perpetuum. Sequitur. Et murmurabunt inhabitantes terram, de tantae potestatis subita annihilatione. Psalm. subito perierunt, propter iniquitatem suam, item Psalm. Inimici defecerunt frameae in finem, et civitates eorum destruxisti, periit memoria eorum cum sonitu. Qui autem sunt illi qui admirantur ostendit dicens, quorum nomina non sunt scripta in libro vitae. Quidam enim ibi scribuntur in pagina praesentis justificationis, qui non sunt ibi scripti in pagina aeternae praedestinationis. De quibus dicitur in Psalm. deleantur de libro viventium, et cum justis et cetera. Quasi dicat: ostendantur non esse scripti cum justis in pagina praedestinationis, unde nemo potest delere, licet scripti fuerint in pagina praesentis justificationis, unde multi delentur. Ibi scriptus fuit Judas, sed quando peccavit deletus fuit, quia peccatum delet gratiam. Videntes bestiam, idest Diabolum vel Antichristum. Qui erat, in tanta potestate, et non est, quia cito periit. Non esse dicitur quia a vero est separatus, Job 18, habitent in tabernaculo ejus socii ejus et qui non est. De hac admiratione stuporis dicitur Ezech. 28, omnes qui viderint te in gentibus obstupescent super te. Sicut etiam de aliis divitibus et potentibus hujus mundi, cito transeunt, ita quod mirantur homines. Psalm. vidi impium superexaltatum et elevatum et cetera. Eccles. 10, omnis potentatus brevis vita, Job 30, elevasti et quasi super ventum ponens elisisti me valide. Et hic est sensus, idest de poena hujus bestiae potest haberi sensus cavendi sibi, Sap. felix quem faciunt aliena pericula cautum. Qui autem sit sensus ostendit: qui habet sapientiam: quasi dicat: qui habet sapientiam et intelligentiam, qua juste existimat de unoquoque secundum valorem proprium et sapit unumquodque secundum saporem proprium. Ille in quo est sensus talis, fiet cautus de consideratione. Sed stulti nunquam possunt fieri cautiores, quantumcumque vident, aut alios mori, vel damnari; similes porcis, qui vident socios suos de augia furfuris duci ad macellum, et nihilominus manent ad augiam juxta furfur. Septem capita. Hic revelatur Joanni mysterium. Septem capita bestiae, per quae intelligitur universalis potestas bestiae, idest malorum in primo statu. Primus fuit ab Adam usque ad Noe. Secundus a Noe usque ad Abraham. Tertius usque ad Moysen. Quartus usque ad David. Quintus usque ad Christum. Et pro his quinque dicitur infra, quinque ceciderunt. Sextus a Christo usque ad Antichristum. Septimus erit tempore Antichristi. Et de his duobus dicit, unus est et alius nondum venit. Dicit ergo, septem capita bestiae, septem montes sunt, super quos sedet mulier, idest innititur et fulcitur malorum congregatio. Quid autem appellet. Montes, aperit dicens, et septem reges. Hoc est principes Ecclesiae malignantium. Secundum septem status Ecclesiae significantur septem capita bestiae, et per septem montes, dicuntur septem reges. In capite est sensus; ideo per septem capita signantur omnes principes qui de mundi sapientia extolluntur gloriando. Per septem montes, proprie vero designantur qui de opulentia gloriantur, vel extolluntur. Septem vero reges dicuntur omnes illi, qui de potentia dignitatis gloriantur. Ex his tribus maxime oritur elatio. Unde Jerem. 9, non glorietur sapiens in sapientia sua et non glorietur fortis in fortitudine sua et non glorietur dives in divitiis suis. Super hos sedet mulier, quia hi dant multitudinem malorum, fulcimentum malitiae suae. Quinque ceciderunt, idest quinque status transierunt et superbia eorum cum eis. Unus est, scilicet status gratiae, sub Christo, cujus nomen sit benedictum. Et alius nondum venit, scilicet status futurus in fine saeculi sub Antichristo. Glossa dicit, quod quinque primi reges sunt quinque sensus corporis, qui si Adam non peccasset ad nullam malam concupiscentiam verterentur, sed qui per peccatum ita corrupti sunt, jam naturale fit eis laevia tactu, sapida gustu, nare odorifera, pulchra visu, melodias auditu quaerit in quibus delectatur. Et hi sunt quinque reges, per quos regitur aetas puerilis. Hi sunt quinque viri mulieris Samaritanae, Joan. 4. His in adulta aetate succedit error. Quia postquam homo habet discretionem, si peccat, non sensualitati imputatur, sed domino erranti. De quo dominus dixit ibidem: et hunc quem habes non est tuus vir. Sextus rex est Christus, qui nunc regnat. Septimus est Antichristus qui nondum venit, sed cito veniet et cito deficiet. Secundum hoc sensus est. Quinque ceciderunt. Glossa, transacta infantia: quasi dicat: non jam quinque sensus regunt homines, sicut ante adventum Christi. Et unus est, scilicet Christus qui nunc regnat. Qui recte dicitur unus, quia singularis est non habens parem. Isa. 7, in die illa apprehendent septem mulieres virum unum. Et alius nondum venit, scilicet Antichristus. Glossa, qui maxime faciet peccare. Et cum venerit, idest regnare, scilicet tribus annis et dimidio. Et ideo non est multum timendus. Et bestia quae erat in magna potestate ante adventum domini nostri Jesu Christi, per quam crudeliter repugnabatur populus electorum, et non est post adventum Christi in tanta potestate scilicet, ipsa octava est super septem, quia omnes transcendit malitia et nequitia: et de septem est, idest similis septem, quia similiter peccat, cum eis punietur. Unde dicitur Matth. 25, ite maledicti in ignem aeternum, qui praeparatus est Diabolo et Angelis ejus. Hoc etiam exponit Glossa de Antichristo, sicut et bestia, Glossa, idest Antichristus. Quae erat et non est, idest cujus potestas cito transibit. Et ipsa octava est et de septem. Est octava, propter excellens et singulare dominium. De septem vero est propter naturam consimilem, et culpam et poenam. Sicut enim dicitur Ezech. 1 de aquila, quod erat desuper ipsorum quatuor, quia levat se super se contemplando divina, quod est super humanum intellectum; sic Antichristus non est; de septem, sed tamen octava, quia Diabolus plenus super humanam potentiam, extollet se. Unde Dan. 8, surget rex impudens facie et intelligens propositiones, et roborabitur fortitudo ejus, sed non in viribus suis, et supra quam credi potest universa vastabit. Et in interitum vadit uterque, scilicet Diabolus et Antichristus, quia uterque in aeternum peribit, Job 18, avellatur de tabernaculo suo fiducia ejus et calcet super eum quasi rex interitus. Et decem cornua. Hic exponit Angelus decem cornua bestiae, dicens per ea signari decem reges, qui erunt sub Romano imperio, tempore Antichristi. Deinde ostendit, quod parum regnabunt, tamen valde mali erunt: postea ostendit quod Antichristus et sui pugnabunt cum agno et agnus vincet eos. Dicit ergo, et decem cornua quae vidisti in bestia decem reges sunt, futuri tempore Antichristi. Dan. 7, porro decem cornua ipsius regni, decem reges sunt, qui dicuntur cornua triplici ratione. Primo propter ferocitatem et irrationabilitatem bestialem eorum. Secundo quia adhaerebunt Antichristo, sicut cornua adhaerent capiti. Tertio quia per eos pugnabit Antichristus contra Ecclesiam, sicut bestia pugnat in cornibus suis. Et licet decem futuri sunt reges Romani imperii, tamen unus erit effectus, quia per eos impugnabit Antichristus omnes observatores Decalogi. Et potestatem tamquam reges una hora acceperunt, idest accipient post bestiam, idest Antichristum, vel Diabolum, quia uterque caput eorum erit. Vel post bestiam euntes per adhaerentiam et imitationem. Et nota quod dicit, tamquam reges. Quia non vere reges erunt, quia sub alio erunt, et quia tyranni erunt. Vel una hora dicit, quia modico tempore durabit regnum eorum, quia non per successionem haereditariam, sed per intrusionem accipient dominium: et hoc dicit ad consolationem Ecclesiae. Hi unum consilium habebunt, quo Christum negabunt et Antichristo credent. Et virtutem, idest fortitudinem. Et potestatem suam, idest dominium suum. Bestiae tradent, idest Antichristo: quia quod potuerunt per se et suos, totum Antichristo tribuent, et facient quicquid poterunt pro ipso contra Ecclesiam. Hi cum agno pugnabunt, idest contra Christum verbo et facto, subtrahentes ei servos suos, et occidentes eos qui sibi nolunt acquiescere. Et agnus vincet eos, illorum malitiam refrenando et suis constantiam tribuendo. Dan. 7, super excelsum loquetur et sanctos altissimi conteret et putabit quod possit mutare leges et tempora, et tradentur in manum ejus usque ad tempus et tempora et dimidium temporis, et judicium sedebit ut auferatur, potentia etiam conteratur et dispereat usque in finem. Regnum autem ejus potestas et magnitudo regni quae subter omne caelum est, detur populo sanctorum altissimi, cujus regnum sempiternum est. Unde et hic sequitur: quia dominus dominorum est, et utens malis ad utilitatem bonorum. Et rex regum; ideo devincet illos, atque dejiciet quando et quomodo voluerit vincet illos; et non solum Christus, immo etiam electi ejus vincent illos reges, non sua tamen sed Christi virtute. Unde sequitur. Et qui cum illo, idest cum Christo sunt ei adhaerentes. Vocati, per praedicationem, vel inspirationem. Et electi per praedestinationem. Et fideles, fidem ipsius integre conservando et suum officium fideliter exequendo et totam Ecclesiam suo domino reservando. Sed quare dicit Joannes, quod agnus vincet eos, et non magis leo? Solutio. Propter modum vincendi, quia per patientiam quam dabit suis vincet, ut quasi agni coram tondente se non aperiant os suum. Sicut de ipso Christo legitur Isa. 53, vel quia utetur eorum malitia ad utilitatem bonorum. Et dixit mihi. Hic ostendit Angelus Joanni quid signant aquae super quas sedet meretrix, idest quibus dominatur Antichristus. Dicens, per aquas illas designari, populos, et gentes, et linguas: populos vocans illos quos regit cupiditas et avaritia: gentes, illos quos dirigit gentilitas, idest carnalis vita, seu carnalis concupiscentia. Linguas, vocat illos quos dirigit astutia et superbia. Et in his omnibus dicitur meretrix idest Antichristus sedere per dominium et consensum. Dicit ergo. Et dixit mihi. Angelus dicit Joanni, aquas, idest aquae: casus pro casu: synecdoche: sermonem quem audistis non est meus, Joan. 14, quas vidisti, ubi meretrix sedet, idest quibus dominatur et quiescit Antichristus jam per mysterium quod operatur in eis, ut dicitur 2 Thess. 2, populi sunt, quo ad avaros. Et gentes, quo ad luxuriosos. Et linguae, quo ad superbos qui volunt. Vel populi, quo ad illos qui legem habuerunt. Gentes, quo ad illos qui sine lege fuerunt. Linguae, quo ad utrosque: quasi dicat: ex omni diversitate hominum erunt aliqui subjecti Antichristo, sicut et Christo. Et decem cornua. Hic ostendit Angelus, quare non debemus conformari mulieri, nec imitari eam. Quia scilicet etiam amatores ejus odiunt eam in fine, etiam damnati in Inferno cum ea; et tunc dolebunt qui gaudent modo de societate ipsius. In Inferno siquidem omnes odient se; et quanto plures erunt, tanto majus erit odium eorum, et ita major poena. In caelo e contrario omnes diligent se; et ideo quanto plures erunt, tanto majus erit eorum gaudium. Dicit ergo, et decem cornua quae vidisti in bestia, idest omnes qui Antichristo adhaeserunt. Hi odient fornicariam, idest Antichristum, cui consenserunt. Vel mundum quem dilexerunt et etiam se ipsos, quia sic fecerunt. Vel fornicariam, idest iniquorum massam quae cum Diabolo fornicata est, vel vanitatem mundanam, quam secuti sunt. Vel saecularem sapientiam quam amplexati sunt, vel civitatem Romanam, ubi praecipue olim ferbuit idolatria, et tunc fortassis praecipue fervebit haeresis et omnis malitia. Et desolatam facient illam fornicariam, idest Antichristum. Hoc est, facto illorum erit desolatus, quia completo numero illorum malorum perdet solatium de sua potestate et malorum societate. Et carnes ejus manducabunt, idest delectationes, quas habebant de poenis justorum illorum facto amittent. Et igne concremabunt, idest secum in Inferno cremari facient. Nam per facta illorum tam ipsi quam Antichristus in Inferno ardebunt. Et nota hic quod quatuor dicit in poena Antichristi, contra quatuor alia quae ipse habuit in honore et potestate. Nudam, contra delectationes delitiarum: et ipsa igne cremabitur contra hoc quod ipse sanctos occidit et occidendo delectabatur. Hi odient fornicariam, idest impiorum massam, de ipsis erunt, quia unus odiet alium in Inferno, et si posset vellet unus alium devorare. Unde affectu se invident qui se affectu oderunt in mundo. Et desolatam facient, fraudulenter seducendo unus alium, ut postea gemant in Inferno. Amisso enim solatio. Et nudam, omni virtute quae est vestimentum animae. Et carnes ejus manducabunt, idest delectationes ejus carnales, quas hic habuit, manducabunt, tamen occasionaliter, quia de hoc vermis interior cruciabit et ignis exterior. Ad literam concremabit. Isaias in fine, vermis eorum non morietur et ignis eorum non extinguetur. Jacob. 5, agite nunc, divites, plorate ululantes in miseriis vestris quae evenient vobis: aurum et argentum vestrum aeruginavit et aerugo eorum in testimonium erit vobis et manducabit carnes vestras, sicut ignis. Ibi Glossa, quia luxuriosas animas et exterius saeviens flamma et interius pungens dolor suae tenaciae accusabit. Et illam. Glossa, in memoria venit eis, quod possent poenas quas sustinent evitasse, et per eleemosynas redemisse, quod erit eis magna poena. Et ipsam igne. Vel ambulate in flammis quas succedent vobis. Et quia haec justo Dei judicio evenient reprobis; ideo subjungit, Deus enim dedit, idest permisit. In corda eorum, ut faciant quod placitum est illi, idest bestiae. Ut dent regnum suum bestiae, idest concedant et consentiant super se regnare Diabolum et Antichristum, et ei suam potestatem attribuant. Simile habetur Rom. 1, tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quae non conveniunt. Donec consumentur verba Dei: quasi dicat: hi ita et praemiis electorum quae in fine mundi complebuntur. Vel verba Dei vocat Dei ordinationem de adimpletione numeri electorum. Nam usque ad illud tempus permittentur mali cum bonis regnare, sicut palea cum grano. Sed completo numero electorum ventilabitur area domini, et palea comburetur igni inextinguibili, et granum in horreum domini recondetur, ut dicitur Matth. 3. Et mulier quam vidisti est civitas magna, idest reproborum universitas, vel Romana civitas. Quae habet regnum super reges terrae, quia omnes ei serviunt. Loquitur autem Joannes pro tempore Antichristi. Multitudo vero malorum dicitur mulier, propter mollitiem vitae et artem fallendi. Dicitur civitas, propter collectionem multorum et convenientiam in malo. Dicitur magna, propter magnos qui in ea sunt, vel propter superbiam. Unde etiam dicitur habere regnum, idest potestatem et dominium, super reges terrae. Quia omnes reges serviunt ei publice, et ad literam coacti obediunt principes. Dicitur etiam meretrix, quia Diabolo corruptori se subjicit. Dicitur autem Babylon, quia confusa est et confundit; et ideo aeterna confusione erit confusa, Jerem. 10, congrega de terra confusionem tuam, quae habitas in confusione.