CORPUS THOMISTICUM
Hugoni de Sancto Charo
Expositio super Apocalysim
authenticitate dubia
a capite VIII ad caput XI

Thomas de Aquino in Coronatione Mariae a Fra Angelico depicta

Textum Parmae 1869 editum
et automato translatum a Roberto Busa SJ in taenias magneticas
denuo recognovit Enrique Alarcón atque instruxit




age retro   age ultra




Caput 8

[89024] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 8 Et cum aperuisset sigillum et cetera. Hoc est octavum capitulum, in quo incipit tertia visio, in qua agit Joannes de septem Angelis tubis canentibus, per quos designatur universitas praedicatorum, turbines persecutorum et retributiones praemiorum annunciantium: et incipit ab exordio nascentis Ecclesiae, et perducit usque ad finem. Unde hic ostenditur Joanni, quomodo praedicatores consolantur Ecclesiam in quolibet statu ejus. Et patet ordo visionis hujus ad praecedentem. In illa enim aperiuntur omnes status Ecclesiae, in quibus multas sustinuit passiones. In ista ponuntur consolationes quas habuit a praedicatoribus. Continet autem haec visio quatuor capitula: scilicet octavum, nonum, decimum, et undecimum. Et dividitur haec visio principaliter in duas partes. In prima agit de his generaliter, ponens quaedam communia toti visioni. In secunda agit singulariter de unoquoque Angelo, ibi, et primus Angelus, circa medium hujus capituli. Hoc autem capitulum dividitur in duas partes. In prima ostenditur Joanni sermo, sive ornatus, septem Angelorum, et praeparatio eorum. In secunda agitur sigillatim de clangore quatuor Angelorum, et quid factum est in clangore eorum, ibi, et primus Angelus. Dicit ergo. Et vidi spirituali visione septem Angelos, idest praedicatores universos, qui dicuntur septem propter septenarium, qui est numerus universitatis, vel quia septem donis sunt perfecti, et septem vitia praedicando eradicant, et septem virtutes plantant, et septem sacramenta annunciant. Unde Jerem. 1, constitui te super gentes et regna: ut evellas, et destruas, disperdas, et dissipes. Haec quo ad vitia, quae quatuor modis committuntur, scilicet delectatione, consensu, opere, commissione. Ideo ponit quatuor verba ad idem pertinentia. Et sequitur, et aedifices, mores, et plantes, fidem. Vel ideo dicuntur septem quia fidem Trinitatis praedicant per quatuor partes mundi; vel quia in omnibus statibus Ecclesiae, qui sunt septem, erunt praedicatores Ecclesiam consolantes: ostendendo praemia bonorum, et damnationem malorum. Vocat autem eos Angelos, quia missi sunt ad serviendum aliis, non ut serviatur eis, sicut dominus eorum. Matth. 20. Filius hominis non ministrari venit, sed ministrare et cetera. Hebr. 1, omnes sunt administratorii spiritus, in ministerium missi et cetera. Roman. 10, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Item vocat eos Angelos, quia debent esse spirituales, non carnales. Psalm. qui facit Angelos suos spiritus. Item quia debent jugiter vacare contemplationi caelestium. Matth. 18, Angeli eorum semper vident faciem patris qui in caelis est. Stantes, idest secure laborantes, non timore corruentes, nec otio torpentes. Psalm. mane astabo tibi, et videbo. Item stantes, idest obedire, ire, et purgare paratos. Joan. 15, posui vos, ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat apud me in deposito, donec ego reddam vobis. 2 Tim. 1, scio cui credidi, et certus sum, quia potens est depositum meum servare. Vel stantes, quia quandoque praedicatores stando praedicant populo, quia dominus stans praedicavit turbae. Luc. 6. Claustralibus autem praedicavit sedendo. Matth. 5. In quo notatur quod claustralibus est praedicandum otium contemplationis, laicis vero labor actionis. In conspectu Dei active, idest ut Deum conspiciant, et alios conspicere doceant. In primo notatur, quod pura intentio praedicatorum debet esse pure ad Deum, non ad aliud emolumentum. Et finis debet esse ut alios faciant, ut doceant videre Deum, nunc per fidem, ut postea per speciem. Vel in conspectu Dei, quia quicquid dicant vel faciant conspiciuntur a Deo. Boetius, magna nobis necessitas indicta est nisi dissimulare velimus, cum cuncta agamus ante oculos judicis cuncta cernentis. Ideo dicit 3 regum 17, vivit Deus in cujus conspectu sto. Et datae sunt illi septem tubae, idest officium praedicationis, quod septem tubis designatur eadem ratione, qua praedicatores dicuntur septem: vel quia per praedicationem septem murationes mundi, quod significatur per Jericho, destruuntur, Josue sexto. Prima est amor divitiarum, secunda amor delitiarum, tertia ambitio honorum, quarta amor parentum, quinta oblivio Dei, sexta ignorantia sui, septima contemptus Evangelii. Funes quibus Samson fuit ligatus, sed irruente spiritu in eo disrupit eos, sicut filum stupae solvitur ad ardorem ignis. Judicum 16, Samson interpretatur sol eorum. Hic est praedicator, qui debet alios exemplo vitae informare, et luce doctrinae illuminare, unde Matth. vos estis lux mundi. Unde patet quod nihil debet esse in praedicatore quod sit inunctio mundi, cum officium suum sit dirimere muros Jericho. Vide ergo quomodo capta et diruta fuit Jericho. Sacerdotes tulerunt tubas, quorum usus erat in jubilaeo, et clangentes, et septies circuientes civitatem, in septimo circuitum tubis clangentibus muri Jericho funditus corruerunt. Sacerdotes tubis clangentes typum gerunt praedicatorum, qui debent tenere in manu tubas, et clangere ore, sicut de domino dicitur Act. 1, coepit Jesus facere et docere. Septem circuitus Jericho sunt septem considerationes mundi: quas si haberent frequenter praedicatores in corde et in ore, tunc muri Jericho in seipsis corruerent, et postea in aliis corruere facerent. Prima est consideratio vanitatis, quia vana sunt omnia in mundo. Sapient. 5, transierunt omnia, quae sunt in mundo, velut umbra. Psalm. filii hominum usquequo gravi corde, ut quid diligitis vanitatem, et quaeritis mendacium? Eccle. 1, vanitas vanitatum, et omnia vanitas. Rom. 8, creatura vanitati subjecta est. Secunda est consideratio utilitatis, quia vilia sunt omnia quae in mundo sunt. 1 Joan. 2, omne quod in mundo est et cetera. Philipp. 3, omnia arbitratus sum ut stercora, quibus nihil est vilius. Tertia est consideratio brevitatis. Eccl. 11, omnis potentatus brevis vita. 1 Cor. 6, praeterit figura hujus mundi. 1 Joan. 1, transit mundus, et concupiscentia ejus. Quarta consideratio est instabilitatis. Thren. peccatum peccavit Jerusalem, propterea instabilis facta est. Unde appellatur mare. Isa. 57, impii quasi mare fervens quod quiescere non potest. Quinta est consideratio infidelitatis, quia nulla fides seu fidelitas in mundo invenitur. Oseae 4, non est misericordia, non est veritas, non est scientia Dei in terra. Luc. 43, putas filius hominis cum venerit inveniet fidem super terram? Item 9, unusquisque se a proximo suo custodiat, et in fratre suo non habeat fiduciam. Sexta est consideratio falsitatis seu hypocrisis, quia alius est mundus, alius apparet. Job 20, gaudium hypocritae ad instar puncti. Ideo dicitur Nahum 3, qui viderit se resiliet a se. Septima est consideratio malignitatis. 1 Joan. 5, totus mundus in maligno positus est, caveat maledictionem Josue 6, in die illo imprecatus est Josue dicens, maledictus vir coram domino, qui resuscitaverit et aedificaverit civitatem Jericho, in primogenito suo, fundamenta illius jaceant, et in novissimo librorum ponat portas ejus. Et alius Angelus. Hic agit de Christo Joannes, de quo est tradita praedicatio septem praecedentium Angelorum, de quo multa dicit alius Angelus, idest Christus Jesus, qui dicitur Angelus: idest patris nuntius. Ipse enim nunciavit patrem in mundo. Joan. 1, unigenitus qui est in sinu patris ipse vobis enarravit illum. Et bene dicitur alius; quia cunctis praedicatoribus, et gratia, et sanctitate, et virtute, et potentia, et sapientia, et dignitate remotus. Unde Isa. 9, et vocabitur nomen ejus, magni consilii Angelus. Venit quando carnem humanam, et animam rationalem sibi univit. Psalm. tunc dixi, ecce venio et stetit quasi agnus immolari, vel quasi sacerdos immolare paratus. Ante altare, idest ante crucem, et in hoc ostenditur promptitudo obedientiae ipsius. 1 Philipp. 2, humiliavit se factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis. De quo Isa. 19, in die illa erit altare domini in medio terrae Aegypti, et titulus domini juxta manum ejus, quia super caput ejus imposuerunt causam ejus scriptam, Jesus Nazarenus rex Judaeorum, Matth. 28. Item Isa. 60, offerentur super placabili altari meo et domum majestatis meae glorificabo. Et bene dicit placabili, quia per crucem Christi placatus est nobis Deus pater. Et vide quam signanter dicit, venit et stetit. Per hoc enim innuit et ostendit Christi humanitatem et divinitatem: venit quippe pertinet ad humanitatem, per quam transit de loco ad locum. Stare vero ad divinitatem, per quam ubique stat immobilis, juxta illud Jerem. caelum et terram ego impleo. Demum ostendit, quod Christus licet staret ut Deus, tamen potuit immolari, quia habuit verum corpus mortale. Unde dicit: habens thuribulum aureum in manu sua. Thuribulum apertum est superius, clausum inferius: per quod significatur quod corpus Christi non opere inferiori, scilicet humano, sed divino formatur, idest factum fuit. Unde Luc. 1, spiritus sanctus superveniet in te, et virtus altissimi obumbrabit tibi, idest umbram capiet in te, vel de te, vel umbram faciet, idest refrigerium. Item thuribulum multa habet foramina, et Christus habuit quinque vulnera. Cant. 2, veni columba mea in foraminibus petrae. Jerem. 48, esto quasi columba nidificans in summo ore foraminis. Sed in thuribulo sunt foramina ex parte superiori. Et Christus non ex culpa sua, sed ex mera misericordia vulneratus fuit. Isa. 53, oblatus est quia ipse voluit (non quia meruit) quia peccatum non fecit nec inventus est dolus in ore ejus. Item in thuribulo crematur thus, ut domino offeratur; et per Christum omnes orationes Ecclesiae diriguntur. Unde fere omnes orationes finiuntur, per dominum nostrum Jesum Christum. Aureum autem dicitur, non deauratum; quia non sanctificatum, sed sanctum factum est. Unde Luc. 1, quod nascetur ex te sanctum, vocabitur filius Dei. Jerem. 21, suscitabo David germen justum, idest Christum qui fuit justus in germine. Auri fulgor significat innocentiae puritatem, quam Christus super omnes habuit. 3 regum 7, fecit Salomon thuribulum ex auro purissimo. Corpus domini fuit aurum purum in Adam ante peccatum, sed factum est impurum per peccatum. Unde Thren. 4, filii Sion inclyti (Adam et Eva scilicet), amicti auro primo. Quomodo reputata est in vasa testea opus manuum figuli? Quomodo obscuratum est aurum, mutatus est color optimus? Purius fuit in beata virgine post sanctificationem. Postea fuit purissimum in Christi assumptione. In Adam fuit purum, quia peccatum non fecit. In beata virgine fuit purius, quia nec peccavit, nec peccare potuit, nec voluit, et ita fuit tunc purissimum. Proverb. 25, aufer rubiginem de argento (idest de beata virgine), et omnem fomitem, et peccati originem, et egredietur vas purissimum, idest corpus Christi. De quo Ecclesiasti. 5, quasi vas auri solidum ornatum omni lapide pretioso. Et sic dicitur habere thuribulum in manu sua, quia quomodo et quando voluit natus et passus et resurrexit. Item beata anima ejus ad Adam, quia non habuit fomitem qui est in nobis origo rebellionis. Unde Galat. 5, caro concupiscit adversus spiritum et spiritus adversus carnem. Et hoc significatum fuit Gen. 7, ubi omnia animalia fuerunt pacata in arca, scilicet omnes motus concordes in Christo. Unde Psalm. anima mea in manibus meis semper. Job 20, animam meam porto in manibus meis. Item thuribulum aureum est sancta Ecclesia igne divini amoris accensa. Clausa inferius ad terrena, aperta superius ad caelestia. In qua sunt carbones, idest ignea desideria vel animae charitate ignitae. De qua ascendit fumus orationis et sanctae devotionis. Unde Psalm. dirigatur oratio mea sicut incensum in conspectu tuo. Et bene dicitur aureum propter fulgorem sapientiae, et charitatis, et obedientiae quo vestita est Ecclesia. 3 Reg. 10, fecit Salomon thronum de ebore grandem et vestivit eum auro fulvo nimis. Glossa dicit, habens thuribulum, idest apostolos qui sunt vas ignis, idest spiritus sancti, de quibus exeunt orationes quae elevantur coram Deo, et data sunt ei, idest Christo, incensa multa, idest orationes multae Deo acceptabiles a sanctis oblatae, ut daret ipse, idest patri repraesentaret, de orationibus sanctorum omnium. Non dicit orationes, sed de orationibus, quia non omnes orationes repraesentat Christus patri, quia aliquando petunt quod non esset petendum, ut patet in Paulo qui petiit stimulum carnis amoveri a se. 2 Corinth. 12. Sed illas tantum repraesentat quae pertinent ad salutem, quia illas exaudit. Joan. 16, si quid petieritis patrem in nomine meo dabit vobis. Super altare aureum, idest super crucem, ubi oravit pro peccatoribus. Luc. 25, pater, ignosce illis: quia nesciunt quid faciunt. Et dicitur crux altare, quia ibi oblatus est. Aureum vero dicitur, quia ex sola charitate passus est et crucifixus. Jerem. 31, charitate perpetua dilexi te; ideo attraxi te miserans. Quod totum ipse fecit in cruce, unde omnem virtutem attrahendi habuit. Tria enim naturaliter attrahunt: scilicet vacuum, calidum et simile: et ipse fuit ibi vacuus per humilitatem. Philipp. exinanivit semetipsum formam servi accipiens. Item calidus fuit per charitatem. Joan. 15, majorem hac dilectionem nemo habet. Fuit etiam similis nobis passibilis, et tunc refecit in nobis ipse similitudinem quam perdideramus. Rom. 3, quos praescivit hos et praedestinavit conformes fieri imaginis filii Dei. Propter hoc ipse dicit, Joan. 12, ego si exaltatus fuero a terra, omnia traham ad me ipsum. Ergo qui non trahitur ab eo, nil est. Quod est ante thronum in conspectu Dei, idest in beneplacito Dei. Quia passio Christi in cruce, Deo placuit, licet crucifixio Judaeorum ei displicuerit. Unde dicitur, actio displicuit, passio grata fuit. Vel ante thronum Dei, idest coram Ecclesia, quae est thronus Dei. Et ascendit fumus incensorum, idest compunctio cordium devotorum procedens de orationibus sanctorum: sicut enim fumus ex aromatibus accensis procreatur, sic virtus compunctionis ex studio gignitur orationum. Cant. 2, quae est ista quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi, ex aromatibus myrrhae, et thuris, et universi pulveris pigmentari? Sed ne crederetur quod oratio sanctorum ab eis haberet virtutem, addit de manu Angeli, idest Christi, qui sanctorum orationibus dat virtutem ascendendi. Joan. 15, sine me nihil potestis facere. Et postea ostendit quomodo ascendunt orationes sanctorum, quas in manus suas recipit, et eas offert Deo patri, ostendit ei continue humanitatem assumptam et passam pro redemptione generis humani. Unde Joan. 2, si quis peccavit, advocatum habemus apud patrem, Jesum justum et purum, et ipse est propitiatio, non pro peccatis nostris tantum, sed pro peccatis totius mundi. Beatus Bernardus, securum accessum habes homo ad Deum, ubi habes filium apud patrem et ante filium habes matrem totius misericordiae. Ille ostendit patri latus et volnera: ista ostendit filio pectus et ubera: nulla possunt esse repulsa, ubi tot currunt charitatis insignia. Et accepit Angelus thuribulum aureum. Supra diximus thuribulum aureum significare humanitatem Christi vel apostolos, seu etiam Ecclesiam. Si primo modo accipiatur thuribulum pro humana natura Christi, tunc accepit Angelus thuribulum aureum, quando Christus in utero virginis assumpsit humanam naturam. Et implevit primo de igne altaris, idest eodem spiritu quem dedit Ecclesiae implevit seipsum. Joan. 1, vidimus gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a patre, plenum gratiae et veritatis, et misit in terram, scilicet thuribulum plenum igne, idest seipsum plenum spiritu sancto, misit in mundum praedicare. Isa. 41, spiritus domini super me, eo quod unxerit me, ad annuntiandum misit me. Nec calumniandum est, quod dicimus, quod Christus misit se, cum mittens sit dignior misso semper. Quia Christus Deus misit in terram Angelum, idest Christus Deus dignior est Christo homine. Vel sic. Et misit in terram Angelum, idest Christus spiritum sanctum in Ecclesiam. Act. 2, factus est repente de caelo sonus advenientis spiritus vehementis, et replevit totam domum, idest totam Ecclesiam. Thren. 1, ignem misit de excelso in ossibus meis. Item accepit Angelus thuribulum aureum, idest Christus passioni exposuit corpus, scilicet quando ivit in Jerusalem, sciens quando ibi traderetur. Unde dixit discipulis suis, Matth. 20, ecce ascendimus Jerosolymam. Et filius hominis tradetur. Sed prius cum haberet thuribulum in manu, quomodo dicitur hic, quod accepit thuribulum in manu? Respondeo: prius habebat in potestate sua, sed nunc accepit in actu, quando spreto timore mortis ivit Jerusalem, ut ibi moreretur. Et implevit illud de igne altaris, idest charitatis qua dilexit nos, plenum fuisse monstravit, quia pro illa se tradidit. Juxta illud Psalm. zelus domus tuae comedit me. Ephes. 5, Christus dilexit Ecclesiam et semetipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret. Et bene dicit, implevit, quia plenus fuit afflictione et dolore propter Ecclesiam. Job 10, justus si fuero, non lavabo caput saturatus afflictione et miseratione. Psalm. repleta est malis anima mea. Et misit in terram thuribulum, scilicet in corpus suum, quod postea positum fuit in sepulchro. Isa. 10, in die illa, idest passionis, radix Jesse, quae stat in signum populorum, ipsum gentes deprecabuntur, erit sepulchrum ejus gloriosum. Si autem per thuribulum intelligatur apostolorum coetus vel Ecclesia, ut dicit Glossa, tunc erit sensus, accepit Angelus thuribulum, idest Christus coetus apostolicum, quod prius habebat in manu, idest in potestate sua. Implevit illud de igne altaris, idest ardore charitatis, ut actu explerent ad quod electi erant. Act. 2, repleti sunt omnes spiritu sancto. Et misit in terram, idest in Ecclesiam praedicare et testificari. Luc. 10, misit illos binos ante faciem suam. Matth. 10, ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Et facta sunt ipsis Missis in praedicatione tonitrua comminationum et terraemotus magnus factus est, quibusdam motis ad poenitentiam, quibusdam ad indignationem et iram Christo discipulis et praedicatoribus. Unde Psalm. illuxerunt coruscationes tuae orbi terrae, vidit et commota est terra, de throno procedebant fulgura, et voces, et tonitrua: et septem Angeli, idest praedicatores universi qui habebant septem tubas, idest officium praedicationis, praeparaverunt se, ut tuba canerent, idest ut praedicarent. Tribus autem modis se praeparare debent sancti. Primo ut quae dicturi sunt in praedicatione prius ostendant opere, idest sua conversatione, juxta illud Act. 1, coepit Jesus facere et docere. Eccles. 18, ante judicium praepara justitiam, idest ante quam judices sis justus. Secundo ut prius addiscant quod judicent, vel quod praedicent. Eccli. 18, antequam loquaris disce. 1 Esdrae 7, Esdras paravit cor suum, ut addisceret legem domini et investigaret, et faceret et doceret in Israel praeceptum et judicium. Judith 4, congregaverunt frumentum in praeparationem pugnae. Tertio ut priusquam praedicent praevideant et cogitent secum, quando et quomodo et quid singulis personis praedicare oporteat. Nam aliter et aliud laicis, aliter et aliud clericis. Aliter et aliud prelatis, aliter et aliud subditis. Aliter et aliud servis, aliter et aliud dominis. Aliter et aliud viris, aliter et aliud mulieribus. Aliter et aliud juvenibus, aliter et aliud senibus. Aliter et aliud religiosis, aliter et aliud saecularibus. Aliter et aliud justis, aliter et aliud peccatoribus. Aliter et aliud duris, aliter et aliud mansuetis. Aliter et aliud Christianis, aliter et aliud infidelibus. Aliter et aliud rudibus, aliter et aliud perfectis. Aliter et aliud idiotis, aliter et aliud sapientibus praedicare oportet, sicut docet Gregorius in pastorali. Eccli. 33, vir sapiens plebem suam erudit et fructus illius sensus fideles sunt, quia quilibet habet aliquid utilitatis. Et nota quod dicit, tuba canerent. In tuba notatur terror, in cantu laetitia, quia praedicator et terrorem comminationis et laetitiam consolationis debet habere. Matth. 11, cecinimus vobis et non saltastis, lamentavimus vobis et non plorastis. Ideo in libro quem vidit Ezechiel. 2, erant scriptae lamentationes et carmen et vae. Item officium tubae erat vocare ad praelium contra mundum, contra carnem et contra Diabolum, ad convivium et festum quod faciet dominus in caelo electis suis. Isa. 25, faciet dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium vindemiae, pinguium medullatorum, vindemiae defaecatae. Pingue medullatum dicit gaudium de praesentia omnis boni. Vinum defaecatum dicit gaudium de absentia omnis mali. Item tuba non sonat nisi manu teneatur, nec praedicatio valet nisi opere impleatur. Deuteronom. 33, in dextera ejus ignea lex. Item tuba arctior est ex parte canentis, latior ex parte audientis: sic vita praedicatoris, arctior debet esse quam populi: et praedicator sibi arctiora quam populo debet imponere. Sed heu modo fit e contrario. Unde Matth. 23, super cathedram Moysi sederunt Scribae et Pharisaei: quaecumque dixerint vobis facite, secundum autem opera eorum nolite facere; dicunt enim et non faciunt, et imponunt humeris onera gravia et importabilia, digito autem suo nolunt ea movere. Unde perversa est tuba, cum latum habet praedicator ad se, arctum autem ad populum; et ideo non potest bene sonare. Et primus Angelus tuba et cetera. Haec est secunda pars hujus capituli, quae agit de quatuor Angelis et clangore eorum: et dividitur in quatuor particulis secundum numerum Angelorum qui ibi sunt tubis canituri. Nam de tubicinio aliorum trium agitur in sequenti capitulo. Per hos autem septem Angelos signantur septem consolationes Ecclesiae, vel septem ordines praedicatorum, consolantium Ecclesiam, secundum septem status ipsius. Et nota quod hic dicitur Angelus tuba canere, in veteri testamento dicuntur sacerdotes tubis clangere. In veteri testamento est clangor tubae, quia incutit timorem. In novo est cantus tubae, quia invitat ad amorem. Dicit ergo, et primus Angelus, idest primus ordo praedicatorum, secundum ordinem narrationis. Nam ordo Angelorum intelligendus est secundum ordinem persecutionum Ecclesiae cui Diabolus a principio multas suscitavit, et dominus e contrario mittebat consolationes, sicut legitur in Judith. 1. Suscitavit Diabolus Judaeos, contra quos misit dominus apostolos. Secundo Romanos: contra quos misit dominus martyres. Tertio haereticos, contra quos misit dominus doctores. Quarto falsos Christianos, contra quos misit dominus pauperes praedicatores. Quinto mittet Antichristum, contra quem mittet dominus Eliam et Enoch. Sexto est ipsorum Daemonum saevitia, contra quam est ipse Deus qui solus potest Diabolum superare et ejus malitiam refrenare. His devictis pax est. Unde in voce septimi Angeli nullum obstaculum invenitur. Dicit ergo, et primus Angelus, idest primus ordo praedicatorum, tuba cecinit, idest consolando Ecclesiam praedicavit: hic fuit ordo apostolorum, qui prius praedicavit in Judaea contra saevitiam Judaeorum, quorum praedicatio fidelibus fuit cantus, idest dulcis et suavis, sed Judaeis clangor tubae terribilis. Quid autem secutum fuerit ad hanc tubam, subjungit, et facta est grando, idest terroris commotio in Judaeis qui partim fuerunt ad praedicationem apostolorum et ignis, idest ardor indevotionis et indignationis contra apostolos, quibus non poterant resistere. Juxta illud quod dominus dixit eis, Luc. 21, dabo vobis os et sapientiam, quibus non poterunt resistere omnes adversarii vestri. Act. 6, surrexerunt quidam disputantes cum Stephano, et non poterant resistere sapientiae et spiritui qui loquebatur. Item in eodem 6, surrexerunt quidam disputantes. Audientes autem haec dissecabantur cordibus suis et stridebant dentibus in eum: quod erat signum maximae irae et indignationis. Item facta est grando, idest exterior persecutio Judaeorum in apostolos, et ignis, idest interior aemulatio eorumdem, et haec duo mixta sanguine. Nam Judaei ex nimio zelo et indignatione, sanguinem apostolorum effundere voluerunt et aliquorum effuderunt, ut Stephani et utriusque Jacobi et multorum aliorum. Haec mixtio fuit significata Exod. 9 ubi dicitur: grando et ignis mixta pariter ferebantur. Item possumus dicere, quod per grandinem intelligitur indignatio et ira et persecutio Judaeorum, per ignem inflammatio amoris et illuminatio cognitionis conversorum; quia apostolis praedicantibus, Judaei magis et magis indignabantur et persequebantur apostolos, et conversi magis, ac magis inflammabantur ad amorem Christi et illuminabantur in cognitionem ipsius, et ex his occidebantur Catholici a Judaeis, et ira et grando, et ignis mixta erant sanguine, et illis duobus erat occisio sanctorum. Ita facta est grando praedicationis apostolorum, et ignis, et indignationis et aemulationis Judaeorum, et tandem haec duo fuerunt mixta sanguine, quia fuerunt causa occisionis ipsorum, et missum est in terram, idest Judaeos terrenos, hoc totum, scilicet grando, ignis, et sanguis. A quo missum? A Diabolo suggerente: vel missum est ad Dei judicium, in terram, idest contra Judaeos terrenos. Et nota quod dicit, missum est, in plurali, quia propter hoc Judaei perdiderunt omnem statum, scilicet regnum et sacerdotium. Unde Oseae 3, dies multos sedebunt filii Israel sine rege, et sine principe, et sine sacerdotio, et sine altari, et sine ephod, et sine Therephin. Et tertia pars terrae combusta est, et tertia pars arborum concremata est, et omne foenum viride combustum est. Prima pars Judaeorum fuerunt illi, qui ante praedicationem Christi et apostolorum crediderunt. Secunda illi, qui postea per apostolos crediderunt. Tertia omnes illi, qui credere noluerunt: et haec combusta est igne peccati, et postea combusta est, vel comburetur igne foeni. Et dicuntur Judaei terra, arbores et foenum. Terra quidem, propter fidem unius Dei, qua elevati fuerunt in caelum. Foenum propter cupiditatem et avaritiam, qua semper terrenis adhaeserunt. Quia quidam Judaeorum legis et prophetarum doctrina bene usi sunt, quidam male. Similiter fidem unius Dei. Quia quidam bene usi sunt, quidam male. Ideo dicitur quod tertia pars terrae et tertia pars arborum combusta est. Sed quia nemo potest bene uti avaritia, ideo dicitur, quod omne foenum combustum est. Item per terram significatur status subditorum, qui tenentur ab omnibus, et omnes suo labore sustentant. Horum tres sunt partes: scilicet invocantes, poenitentes, pertinaces: et haec tertia pars comburitur. Unde infra per arbores significantur praelati, qui super alios sunt elevati, et habent folia verborum in medicinam, et fructus operum in satietatem, et ramos exemplorum ad refrigerationem, et stant immobiles, ne ventorum et tribulationum turbinibus agitentur hinc et inde: et horum tres sunt partes: quidam magis actioni, et praedicationi, et visitationi. Tertii magis litibus, et causis, et terrenae negotiationi: haec pars combusta est, et comburenda: sed combusta igne avaritiae. De quo Job 15, ignis devorabit tabernacula eorum, qui libenter munera accipiunt. Vel igne luxuriae. De quo Job 31, ignis est usque ad consummationem devorans, et omnia eradicans genimina. Comburenda vero igne Gehennae. De quo Isaias, ignis eorum non extinguetur. Per foenum vero viride signantur omnes illi, qui gaudent de virore hujus mundi; et hi omnes combusti sunt, idest cito comburentur igne Inferni: hoc est enim foenum quod hodie viret, et cras in clibanum, idest in Infernum mittitur, ut dicitur Matth. 5. Isa. 40, omnis caro foenum, et omnis gloria ejus quasi flos foeni. Foenum sunt homines dum virent, in fide et charitate; sed quia virorem cito amittunt, ideo comburentur. Unde Psal. mane floreat et pertranseat, vespere decidat, induret, et arescat. Talis est, qui mane prosperitatis videtur floridus, idest bonus, et in vespere adversitatis desiccatur, et maledicet regi suo. Totum ergo foenum comburitur, quia omnes, qui de mundi flore gloriantur, vicini sunt aeternae combustioni. Unde super illud Jac. 1, gaudete fratres cum in varias tentationes incideritis: dicit Glossa: ne indignemini, si mane florent in mundo, et nos patimur. Non enim Christianae religionis est temporalibus exaltari, sed potius deprimi. Mali nihil habent in caelo, nos enim in mundo. Ideo spe illius boni ad quod tenditis, quicquid vobis in via contingit, gaudere debetis. Horum primus Angelus est fides, quae est prima virtutum, juxta illud, prima petit in campum pugnatura fides: haec facit duo: scilicet grandinem, et ignem, per quae significatur dolor, et cognitio peccati. Haec duo facit fides cum miscetur sanguini idest peccato. Nam cum anima illuminatur per fidem cognitione, sic peccatum et poenam peccati, idest quod per peccatum obligatur poenae Inferni, timet, et dolet. Sed quia haec duo quodammodo ex libero arbitrio oriuntur, ideo dicitur, tuba cecinit, idest ex voluntate poenitentis haec duo produxit. Et sequitur, quod tertia pars terrae, et tertia pars arborum, et omne foenum viride, combustum est. Quid per terram accipitur nisi terrena bona, quorum tres sunt partes? Prima est usus pietatis in proximum. Secunda est usus necessitatis in seipsum. Tertia est usus voluptatis in corpus proprium. Et haec tertia pars comburitur igne poenitentiae. Per arbores vero status contemplantium designatur, cujus tres sunt partes. Prima est desiderium orationis, secunda est studium lectionis. Tertia est otium meditationis: et haec comburitur per exercitium meditationis. Per foenum viride significatur voluptas carnis: juxta illud Isa. 40, omnis caro foenum, et omnis gloria ejus quasi flos foeni. Unde et omne foenum comburi dicitur, quia omnis voluptas carnalis, per dolorem abjicitur. Unde Paulus, Gal. 5, qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum vitiis et concupiscentiis. Sed et Angelus secundus et cetera. Secunda pars hujus secundae partis, in qua agitur de secundo Angelo, idest de secundo consolatore Ecclesiae, et est coetus martyrum. Nam cum discipuli Christi, idest dispersi et fugati a Judaeis intrassent ad gentes, et coepissent fidem Christi praedicare, Diabolus excitavit contra eos tyrannidem principum Romanorum, qui tunc habebant dominium totius mundi, qui etiam tunc multos martyres occiderunt. Hic est secundus Angelus de quo dicit, et secundus Angelus, idest praedicatorum ordo. Secundus, scilicet martyres, qui apostolis successerunt, et etiam contemporanei in parte fuerunt, sed tamen dicitur Angelus, quia primo Judaeis per apostolos praedicatum est: secundo gentibus per eosdem apostolos, et martyres simul. Unde et apostoli, qui gentibus praedicaverunt, ad secundum Angelum pertinent, licet praedicando Judaeis fuerint sub primo. Tuba cecinit, idest terribiliter et dulciter praedicavit gentibus. Nam terror in tuba, dulcedo praedicationis significatur in cantu. Sic etenim praedicatores terrere debent comminando, et dulciter alloqui consolando, et promittendo. Sic fecit Joannes Baptista, Matth. 5, primo dixit, agite poenitentiam, appropinquabit enim regnum caelorum. Ecce cantus: deinde adjunxit. Jam securis ad radicem posita est et cetera. Ecce tuba. Et ecce tamquam mons, idest Diabolus, qui dicitur mons propter tumorem elationis, et grandinem oppressionis. Magnus potestate. Job 41, non est potestas sub caelo, quae ei possit comparari, qui factus est, ut nullum timeret. Magnus dicitur, quia habet magnitudinem per superbiam, qua contra dominum erigitur. Psal. superbia eorum, qui te oderunt, ascendit semper ad te. Item quia habet latitudinem per invidiam, qua se extendit ad hominem ut ei noceat. Sap. 2, invidia Diaboli mors intravit in orbem terrarum. Item quia habet spissitudinem, seu profunditatem, per iracundiam qua se ipsum occidit. Altitudo respicit ima et suprema, quia Diabolus superbia volens ascendere supra, cecidit infra. Isa. 14, dicebas in corde tuo, ascendam in caelum, et ero similis altissimo. Verumtamen ad Infernum detraheris in profundum laci. Latitudo respicit dexteram et sinistram, quia Diabolus invidia nocet amicis et inimicis, idest bonis et malis. Unde Job 40, absorbebit fluvium, idest peccatores, et non mirabitur. Habet fiduciam quod influat Jordanis, idest boni, in os ejus. Spissitudo respicit ante et retro, quia irascetur sibi ipsi propter illos qui jam sunt in patria, et propter illos, qui adhuc sunt retro in via. De hoc monte dicitur Zach. 4, quis tu mons magne coram Zorobabel in planum igne ardens, scilicet invidiae, ad nocendum? Psal. ignis exardescet in synagoga eorum. Job 40, de ore ejus, idest Beemoth, lampades procedebant sicut flammae ignis ardentis. Vel igne Gehennae ardens, qui ardet quocumque vadat, missus est in mare, idest ad gentiles amaros et fluidos. Isa. 57, impii quasi mare fervens quod quiescere non potest: ut eos contra praedictos peccatores concitaret. Sed a quo fuit missus? Potest dicit a Deo permissive, vel a propria libidine. Et facta est tertia pars maris, idest gentilium, sanguis, idest crudelis sitiens sanguinem sanctorum secundum Glossam. Tertia pars sunt peccatores nondum conversi, qui in necem praedicantium saevierunt. Item, prima pars maris idest gentilitatis possunt dici illi, qui fidem aperte receperunt et confessi fuerunt. Secunda pars illi, qui occulte receperunt, sed prae timore confiteri non audebunt. Tertia pars, qui nec aperte, nec occulte receperunt: sed in sua malitia remanserunt. Item tertia pars maris, idest mundi; facta est sanguis, idest sanguinolenta sanguine sanctorum quos persequitur inquantum potest. Prima pars est populus, idest minores laici. Secunda est simplices, scilicet clerici. Tertia pars est principes et praelati: et haec facta est sanguis: et mortua est morte peccati. De quo Psal. mors peccatorum pessima. Tertia pars creaturae eorum, quae habebant animas in mari. Hi sunt philosophi, qui propter discretionem suam dicuntur habere animas in mundo. Unde et ipsi dicuntur creatura mundi. Rom. 1, secundum unam expositionem. Invisibilia (inquit) Dei a creatura mundi, idest a philosophis, per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur. Horum tres sunt partes. Una pars per solam diligentiam et inspirationem divinam fuerunt conversi. Alia pars per auditum praedicationis. Tertia pars nec sic nec sic, et haec facta est tamquam sanguis, quia in sanguinem sanctorum desaevierunt, et quia in suo peccato permanserunt. Et tertia pars navium, idest principum alios gubernantium, interiit interitu peccati. Horum tres sunt partes. Quidam doctrinam Catholicae praedicationis approbaverunt et receperunt. Alii approbaverunt, sed non receperunt. Tertii nec approbaverunt, nec receperunt, sed sanctos persecuti fuerunt, et haec pars interiit. Moral. secundus Angelus est species, quae est secunda virtus: haec tuba canit quando poenitenti veniam promittit, et tunc mons magnus, idest aliquis sublevatus, igne ardens, idest charitate accensus mittitur in mare, idest in amaritudinem doloris et timoris quam fides induxit, ne omnino absorbeatur peccator; et tunc fit tertia pars maris sanguis, et moritur tertia pars creaturae eorum, quae habent animas in mari, et tertia pars navium interiit. Prima pars maris est amaritudo timoris. Secunda amaritudo doloris. Ex his duobus sequitur tertia pars, scilicet amaritudo desperationis. Sed hanc omnino excludit securitas spei, et convertit in sanguinem, idest in poenitentiae asperitatem, et carnis mortificationem. Item prima pars eorum, quae habent animas in mari, est timor poenae mundi. Secunda timor poenae Purgatorii. Tertia timor poenae Inferni: hanc tollit securitas spei, et convertit in sanguinem, idest in poenitentiae asperitatem, et sic moritur idest omnino excluditur. Item naves sunt humanae mentis cogitationes, a quibus ipsa mens fertur super aquas hujus mundi. Harum prima pars sunt cogitationes necessariae, quae sunt circa haec, quae sunt necessaria ad salutem propriam. Secunda pars sunt cogitationes piae, quae sunt circa proximos, omnino interiit canente tuba secunda, idest spe promittente veniam et misericordiam Dei. Unde Psal. in spiritu vehementi conteres naves Tharsis idest cogitationes explorantes, et quaerentes gaudia hujus mundi. Sequitur, et tertius Angelus, idest tertius ordo praedicatorum tuba cecinit, idest contra haereticorum astutias seu versutias praedicavit, quos adversus Ecclesiam primo Judaeorum saevitiam, et gentium malitiam, quasi tertio loco suscitavit post mortem apostolorum et martyrum: sed contra eos doctores et confessores praeparavit, qui eos rationibus et Scripturae auctoritatibus confutarent. De quibus dicit Job 38, numquid ingressus es thesauros nivis, aut thesauros grandinis aspexisti, quae praeparavit in tempore hostis, et in diem pugnae et belli? Thesauros nivis et grandinis, vocat sanctos prius absconditos, quos dominus praeparavit contra malitiam Judaeorum et gentium, et versutias haereticorum. Et cecidit de caelo, idest de Ecclesia, vel de fide Catholica, vel de societate fidelium stella magna, idest magnus quidem haeresiarcha, nocte lucens, idest de nocte, et in latibulis et in obscuris docens. Job 35, ingredietur bestia latibulum suum, et in antro suo morabitur. Proverb. 9, aquae furtivae dulciores sunt, et panis absconditus suavior. Joan. 3, qui male agit, odit lucem, et non venit ad lucem, ut non arguantur opera ejus. De hoc casu dicit apostolus, 1 Tim. 6, devitans profanas vocum novitates et opiniones, falsi nominis scientiae, quam quidam promittentes circa fidem exciderunt. Stella ergo dicitur haeresiarcha quilibet, qui lucet nocte, idest quia docet in nubilo. Unde Job, 24, oculus adulteri observat caliginem. Nigra dicitur propter multitudinem sequentium. Eccles. 1, stultorum infinitus est numerus. Item propter arrogantiam suam et reverentiam sibi exhibitam. Jerem. 48, audivimus superbiam Moab, superbus est valde: sublimitatem ejus, et arrogantiam, et superbiam, et altitudinem cordis ego scio, ait dominus. Ardens igne invidiae contra dolores Ecclesiae. Non sicut vera stella, sed potius sicut facula, quae alios inflammando se ipsam consumit, et quicquid incendit, in carbonem teterrimum redigit. Nahum 2, facies hominum quasi nigredo ollae. Et cecidit propria principatus superbia. In tertiam partem fluminum, idest Scripturarum. Quarum prima pars est vetus testamentum. Secunda novum. Tertia expositiones sanctorum. In hac cadunt, quia ipsam non recipiunt. Item prima pars fluminum, scilicet Scripturarum, est expositio historialis. Secunda expositio spiritualis. Tertia, fictio, sive adinventio humana: et in hac cadunt ipsi, quia sequuntur sensum suum, et non sensum sanctorum. Et in fontes aquarum, quae sunt proprie quatuor Evangelia, quae et ipsi male exponendo depravant sicut ceteras Scripturas, et proprium spiritum sequentes. Et nomen stellae dicitur absynthium, quia amaritudinem pravae intelligentiae inducit, et quisquis ab eo seducitur, in amaritudinem Gehennae perducitur; et ita sicut absynthium mixtum sapido cibo totum facit amarum, sic prava expositio haereticorum, cibum Scripturae sapidum et dulcem reddit abominabilem et amarum. Juxta illud 1 Corinth. 5, modicum fermentum totam massam corrumpit. Et facta est tertia pars aquarum, idest hominum neutram duarum expositionem, sed tertiam sequentium, in absynthium, idest infecti et abominabiles facti sunt, et multi homines mortui sunt, idest a Deo separati, qui est vera vita fidelium. Ex aquis, idest ex usu aquarum interfectorum, hoc est receptione doctrinarum perversarum. Quia amarae factae sunt, idest perversae factae sunt, expositae, et admixtum est fel, haereticae pravitatis, seu falsitatis, cum vino Catholicae veritatis. Isa. 1, argentum tuum versum est in scoriam, vinum tuum mixtum est aqua. 4 Reg., ecce habitatio civitatis optima, idest sacrae Scripturae: sed aquae pessimae sunt, idest expositiones haereticorum perversae et falsae. Scriptura enim in se dulcis est: sed admixtio haereticae pravitatis facit amaram. Sap. 4, multigena impiorum multitudo non erit utilis, et adulterinae plantationes non dabunt radices altas, et fructus illorum inutiles, et acerbi ad manducandum, et ad nihilum apti: ex iniquis enim filii qui nascentur, testes sunt nequitiae adversus parentes. Ideo dicit Isa. 30, amara est potio bibentibus illam. Possunt autem dulcorari aquae per salis appositionem, idest per verae sapientiae elucidationem. Unde 4 Reg. 2 dicitur ad fontem aquarum, misit in eam sal, et ait: haec dicit dominus, sanavi aquas has, et non erit in eis ultra mors, neque sterilitas. Hoc etiam figuratum fuit in Exod. 15, ubi dicitur, murmuravit populus contra Moysen dicens, quid bibemus? At ille clamavit ad dominum, qui ostendit ei lignum, quod cum emisisset in aquis, in dulcedinem versae sunt. Per lignum autem vera sapientia designatur. Unde Prov. 3, lignum vitae est his qui apprehenderint eam, et qui tenuerit eam beatus. Aliter ab illo loco, et tertius Angelus tuba cecinit, idest tertius ordo praedicare incepit. Et cecidit de caelo stella magna, idest Diabolus de consortio angelico. Unde Isa. 14, quomodo cecidisti Lucifer, qui mane oriebaris? Sed quomodo dicitur, quod nunc cecidit de caelo Diabolus, clangente tertio Angelo, qui a principio mundi cecidit? Solutio. Ideo tunc dicitur cadere, quia tunc coepit acrius contra Ecclesiam desaevire. Unde tunc apparuit casus ejus. Luc. 10, videbam Satanam sicut fulgur de caelo cadentem. Imo quanto magis tertius Angelus clangebat, tanto magis Diabolus saeviebat. Unde sequitur, igne ardens, invidia furens, tamquam facula, quae tota ardet. Sap. 2, invidia Diaboli mors intravit in orbem terrarum. Et cecidit in tertiam partem fluminum, et in fontes aquarum. Fontes sunt doctores majores, qui dicuntur haeresiarchae; flumina discipuli eorum. Flumina enim a fontibus oriuntur, et postea currunt in mare. Sic ab haeresiarchis discipuli nascuntur, qui postea sequentes magistros suos currunt in Infernum. Aqua fontium sunt populi ab eis decepti, idest credentes eorum. Unde Jer. 17, aquas vidisti ubi meretrix sedet, populi sunt, et gentes, et linguae. Fontes igitur et flumina sunt omnes haeretici, qui sub tertia parte mundi continentur, in quos Diabolus cecidit tunc, quia per eos doctrinam erroris seminavit: et quia isti sub specie sanctitatis praedicant, ideo stella appellatur, qui mons dicebatur, cum de Romanorum superbia agebatur. Magna vero dicitur, quia etiam magni et potentes per eos seducuntur. Sed quia doctrina haereticorum perversa est, et ad Infernum ducit, ideo sequitur, nomen stellae dicitur absynthium, quae est herba amarissima, et ideo per eam recte significatur haereticorum doctrina, quae in se amara est propter falsitatem quam continet, et ad amaritudinem Inferni trahit. Et facta est tertia pars aquarum in absynthium, idest tertia pars hominum infecta est doctrina haereticorum: ut prima pars dicatur, qui nunquam fidem receperunt, ut Pagani et Judaei. Secunda qui fidem receperunt, et servant eam, ut veri Christiani. Tertia qui fidem receperunt, et ab ea recesserunt, ut haeretici. De quibus 1 Joan. 2, ex vobis prodierunt, sed ex vobis non erant. Nam si fuissent ex nobis, utique nobiscum permansissent. Et multi homines mortui sunt, utique de aquis, idest haereticorum doctrinis, quia amarae factae sunt per illos haereticos male exponentes. Et revera multi mortui, non tantum mortui morte animae, sed morte corporis. Quia multi sunt combusti. Et quartus Angelus et cetera. Sicut dictum est in principio hujus capituli, in hac visione ostenditur praedicatio sanctorum, monstrans per comminationem reproborum damnationem: et distinguit per septem status Ecclesiae, et septem clangores tubarum, et septem Angelos. Primus Angelus fuit primus ordo praedicantium, quo ad primum statum Ecclesiae, demonstrans damnationem Judaeorum: et ostenditur in poena damni et transgressionis. Unde dictum est ibi, quod primo Angelo clangente, idest coetu apostolico praedicante, facta est grando, idest verborum contumelia, et ignis, idest animorum iracundia, mixta sanguine, idest corporum interfectione, et combusta est tertia pars terrae, arborum, et omne foenum viride, idest cupidi, qui per terram: et elati, qui per arbores: et luxuriosi, qui per foenum designantur. Et dicitur tertia pars comburi, quia duae sunt partes electorum, scilicet innocentes et poenitentes: et tertia est reproborum, ut dictum est. Secundus Angelus fuit secundus ordo praedicantium: quo ad secundum statum Ecclesiae, demonstrans damnationes reproborum, Romanorum principes, qui martyres occiderunt: ut similiter ostenditur poena damnationis secundum proportionem transgressionis. Unde Romani principes significantur per mare, propter elationem superbiae, et amaritudinem iracundiae. Et dicitur ibi, quod secundo Angelo clangente, idest secundo ordine praedicante sanctorum, mons magnus, idest Diabolus, magnus per potentiam. Unde Job 42, non est super terram potestas, quae comparetur ei, qui factus est ut nullum timeat, omne sublime videt, ipse est rex super omnes filios superbiae. Dicitur quoque igne ardens, idest invidia furens contra hominem, qui locum ejus adepturus est per humilitatem, quam ipse perdidit per elationem. Et dicitur missus in mare, idest in Romanos, quos inflammavit contra sanctos, et facta est tertia pars maris sanguis, et mortua est tertia pars creaturae, quae habebant animas in mari, et tertia pars navium interiit. Tres ponit differentias poenae, secundum differentias culpae. Mare designat superbiam Romanorum, ut dictum est. Creatura habens animas in mari, designat carnalitatem eorum. Navis vero cupiditates eorum. Cupiditate enim sicut quaedam naves aguntur, de provincia in provincia, de contrata in contrata ad augendas divitias. Tamen quia his tribus involvuntur etiam aliquando electi, qui sunt duae partes, scilicet perfecti et imperfecti, quorum comparatione, tertia pars sunt reprobi: ideo dicitur, tertia pars sanguinis facta est, et mortua est. Tertius Angelus fuit tertius ordo praedicantium, quo ad tertium statum Ecclesiae, demonstrans damnationem haereticorum, qui fidem Ecclesiae corrumpere voluerunt. Videns enim Diabolus, quod nec per Judaeos, nec per Romanos potuit extinguere Ecclesiam, suscitavit haereticos contra ipsam. Et dictum est ibi, quod tunc tertio Angelo clangente, idest tertio ordine praedicante, scilicet confessorum, cecidit de caelo stella magna, ardens tamquam facula, et cecidit in tertiam partem fluminum, et in fontes aquarum. Et dictum est, quod Diabolus dicitur stella propter scientiam. Magna propter potentiam. Ardens propter invidiam. Quae de caelo cecidit in tertiam partem fluminum, qui in tertiam partem hominum, idest super haereticos majores, scilicet et minores, propter quos multi postea mortui sunt illis adhaerentes. Quartus Angelus est ordo quartus praedicatorum, quo ad quartum statum Ecclesiae demonstrans damnationem hypocritarum. Et haec quatuor narrantur ut praesentia, sicut dicit Glossa. Tria sequentia narrantur ut futura, quo ad finalem statum Ecclesiae, idest in quibus introducuntur clangores trium Angelorum, scilicet quinti, sexti, et septimi. Quintus monstrat antecessores Antichristi. Sextus Antichristum. Septimus finem mundi. Dicit ergo. Et quartus Angelus. Hic igitur ostendit damnationem hypocritarum, secundum triplicem differentiam ipsorum. Et primo ostenditur damnanda hypocrisis praelatorum, quae signatur in tertia parte solis. Secundo ostenditur damnanda hypocrisis clericorum, quae significatur in tertia parte lunae. Tertio ostenditur damnanda hypocrisis religiosorum, quae significatur in tertia parte stellarum. Quarto ostenditur damnanda hypocrisis laicorum, quae signatur in tertia parte diei. Dicit ergo. Et quartus Angelus, idest quartus ordo praedicantium, qui modo sunt tuba cecinit, idest a parte praedicavit, et percussa est tertia pars solis, jaculis praedicationis illorum. Per solem, ut dictum est, significantur praelati Ecclesiae. Nam sicut sol totum mundum illuminat, ita praelati totam Ecclesiam debent illuminare. Ut dicitur Matth. vos estis lux mundi. Item sol non variatur per augmenta et decrementa sed stat: ita praelati stabiles debent esse, ut nec adversitate, nec prosperitate, nec destructione, nec adulatione moveantur. Unde Eccles. 27, homo sanctus in sapientia manet sicut sol. 2 Reg. 14, sicut Angelus domini, sic dominus meus rex, ut nec benedictione, idest adulatione, nec maledictione, idest detractione moveatur. Item tertia pars percutitur, sed non occiditur; quia fidem informem retinet, sed in moribus laeduntur. Horum ergo tres sunt partes: nam sol corpus habet magnum, in quo notatur potestas praelatorum, et haec est prima pars. Item sol habet corpus calidum saltem in effectu, in quo notatur charitas praelatorum: et haec est tertia pars, quae fere in omnibus praelatis percussa est. Quia etsi potestatem et fidem retineant, fervorem charitatis perdiderunt. Item praelatorum quidam ardent et lucent, hi sunt prima pars. Alii ardent sed non lucent, hi sunt secunda pars. Tertii lucent sed non ardent, hi sunt tertia pars solis: et haec percussa est a serpente ignito, et ideo non inveniunt, vel recipiunt medicinam. Juxta illud Eccles. 12, quis medebitur incantatoris a serpente percussi? Quasi dicat: difficilis est ejus percussio. Caput enim animalis difficile excoriatur. Haec est pars praelatorum, quae percussa est, quae lucet exterius simulata sanctitate, sed non ardet interius habita charitate: et hanc percussit dominus, Matth. 23, ubi dicitur, vae vobis Scribae et Pharisaei hypocritae, qui similes estis sepulchris dealbatis, quae a foris apparent hominibus speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum, et omni spurcitia. Sic vos quidem a foris apparetis hominibus justi, intus autem pleni estis hypocrisi, et iniquitate, et tertia pars lunae, percussa est similiter gladio hypocrisis et simulationis, vel potius gladio praedicationis propter hypocrisim et simulationem. Per lunam clerici designantur. Nam sicut a sole luna recipit lumen, sic a praelatis clerici informantur; et quales sunt praelati, tales sunt clerici. Unde Eccles. 10, qualis rector civitatis, tales et habitantes in ea. Horum autem tres sunt partes: nam alii scholares, qui frequentant scholas. Alii sunt chorales, qui sequuntur chorum. Alii curiales, qui sequuntur curias principum et praelatorum, et haec tertia pars fere tota percussa est, et utinam non mortua: de his enim dicitur Matth. 25. Stellarum tertia pars: hic agitur de hypocrisi religiosorum, qui per stellas significantur: stellae enim parvae videntur, et tamen magnae sunt: sic religiosi pauci debent videri exterius mundo, et magni esse interius coram Deo. Item stellae noctem illuminant, et religiosi Ecclesiam. Unde Phil. 2, inter quos lucetis sicut luminaria in mundo. Item stellae stant fixae in caelo, nisi paucae, quae moventur sub caelo; sic religiosi fixi stant in claustro nisi pauci, qui sunt officiales, et procurant negotia exteriora. Unde Judith 5, stellae manentes in cursu et ordine suo contra Sisaram pugnaverunt. Horum tres sunt partes, juxta tria, quae vovent omnes, scilicet obedientiam, continentiam, et paupertatem. Prima et secunda pars non sunt adhuc ita aperte percussae; sed tertia pars, scilicet paupertas, jam omnino et aperte fere ubique percussa est. Ita ut dicat apostolus. Omnes, quae sua sunt quaerunt, non quae Jesu Christi. Et hoc est signum quod refriguit vel defecit charitas. Quia non quaerit quae sua sunt, sed quae Jesu Christi. Contra hoc dicitur Phil. 2, non quae sua sunt singuli considerantes, sed quae aliorum. Item tres partes stellarum, idest religiosorum, sunt praelati, officiales, claustrales. Haec tertia pars percussa est magna parte vulnere simulationis. Quia simulant sanctitatem donec fiant officiales vel praelati, ita ut obscuretur tertia pars eorum, idest amittant interiorem illuminationem, et sui ac Dei cognitionem, et tertia pars diei non luceret, et noctis. Similiter hic agitur de hypocrisi laicorum, qui nomine diei et noctis intelliguntur. Nam sicut dies a sole, et nox a luna et stellis recipit lumen, sic laici a praelatis et clericis et religiosis doctrinam et informationem. Horum autem tres sunt partes. Prima illi, qui aliis dominantur, et nulli serviunt, ut majores et principes. Secunda illi, qui omnibus serviunt, et nulli dominantur, ut rustici et laborantes. Tertia sunt medium statum habentes, qui suis prioribus serviunt, quae universitati dominantur. Quaelibet istarum potest dici tertia pars: et licet quaelibet istarum perversa sit, tamen illa tertia quam secundo posuimus, maxime est percussa. Quia omnes illam opprimunt et spoliant, et nullus eam defendit. Unde conqueritur dominus, Isa. 3, quare atteritis populum meum, et facies eorum emollitis? Vel duae partes laicorum sunt perfecti et imperfecti de numero delectorum. Tertia pars sunt reprobi inter eos. Vel certe prima pars sunt illi, qui sunt in statu virginali. Secunda illi, qui sunt in statu viduali. Tertia illi, qui sunt in statu conjugali. Et in quolibet statu istorum trium, quidam sunt boni et perfecti, quidam reprobi; et hi sunt tertia pars percussi, et vidi. Hic ostenditur differentia inter quatuor praedictas visiones, et tres sequentes. Nam quatuor praecedentes narrantur ut praeteritae, tres autem sequentes narrantur ut futurae. In quo potest intelligi quod tres sequentes status Ecclesiae, graviores et periculosiores erunt, quam fuerunt quatuor praecedentes. Ideo introducit vocem unius aquilae volantis per quam designatur praedicatorum sublimium coetus, qui nostras miserias peccatoribus denuntiat. Dicit ergo: et vidi, visu interiori, et intellexi, et audivi, auditu exteriori vocem unius aquilae, idest praedicatorum qui dicuntur aquila propter acutum visum et altum volatum. Aquila siquidem ultra mare videt escam suam. Sic praedicatores, non in hoc mundo, sed ultra in caelo conspiciunt et quaerunt refectionem suam. Job 39, numquid ad praeceptum tuum evacuabitur aquila, et in arduis ponet nidum suum? In petris manet, et in ruptis silicibus commoratur, atque inaccessis rupibus: inde contemplatur escam, et de longe oculi ejus prospiciunt. Dicuntur autem una aquila licet multi sint, propter concordiae unitatem; quia concorditer in unum sentiunt, unum quaerunt, unum praedicant. De quo uno dicit Psal. unam petii a domino, hanc requiram. Luc. porro unum est necessarium. Volantis per medium caelum, idest discurrentis velociter, non propter terrena, sed propter celestia, per mediam Ecclesiam, non dextram tantum, idest ad divites tantum, nec ad sinistram idest non ad pauperes tantum, sed communiter ad omnes, sine personarum acceptione, et dicentis, idest praedicantis, voce magna, quia propter magna fiebat, vel quia in toto mundo resonabat, vel quia ex magno affectu procedebat, vae, vae, vae, idest triplex miseria imminet habitantibus in terram, mente et corpore, hoc est diligentibus terrena. Non filiis Dei quorum habitatio in caelis est, juxta, illud Philipp. 3, conversatio nostra in caelis est: ideo tales non timent vae terrenorum. Unde Proverb. 1, frustra jacitur rete ante oculos pennatorum. Ibi Glossa, facile evadit laqueos in terris, qui semper oculos habet in caelis. Terrenae siquidem tribulationes reprobis veniunt in dispendium, quae bonis cooperantur in bonum, ut dicitur Rom. 8, qui secundum propositum vocati sunt sancti. Agios, idest sine terra: ideo non dicit simpliciter: vae habitantibus; sed addidit, in terra. Et dicitur ter vae, vae, vae, propter triplex periculum mundi, in quibus fere omnes periclitantur, scilicet concupiscentia carnis, concupiscentia oculorum, et superbia vitae, idest divitiae, delitiae et honores. Ideo dicitur: in delitiis castitas, in divitiis charitas, in honoribus humilitas. Isa. 24, formido, et fovea, et laqueus super te, qui habitas in terram. Fovea luxuriosis, formido avaris, laqueus ambitiosis. Et huic ternario misero, respondet alius ternarius miserior, in Inferno. Ignis contra avaritiam, sulphur contra luxuriam, spiritus procellarum pars calicis eorum. Vel vae propter poenarum diversitatem, vae propter poenarum acerbitatem, vae propter poenarum aeternitatem. Item vae animae, vae corpori, vae conjuncto. Item vae gentili, vae Judaeo, vae malo Christiano. Item vae conjugatis, vae viduis, vae virginibus fatuis. Item vae clericis, vae laicis, vae religiosis. Item vae propter peccatum cordis, vae propter peccatum oris, vae propter peccatum operis. Item vae propter peccatum in Deum, vae propter peccatum in proximum, vae propter peccatum in seipsum. Item vae propter peccatum in patrem, vae propter peccatum in filium, vae propter peccatum in spiritum sanctum. Item vae pro culpa originali, vae pro culpa actuali, vae pro omissione praecepti. Item vae facientibus, vae consentientibus, vae negligentibus. Item vae in mundo, vae in Purgatorio, vae in Inferno. Item vae nascentibus, vae viventibus, vae morientibus. Diabolus promisit homini tria: scilicet vitae perpetuitatem, nequaquam moriemini. Potentiae libertatem, eritis sicut dii. Scientiae universitatem, scientes bonum et malum, Gen. 3. Et ipse miser cecidit in tria contraria: scilicet in moriendi necessitatem, in servitutis vilitatem, in ignorantiae caecitatem. Ergo dicitur vae, propter primum vae, propter secundum vae, propter tertium vae. Propter omnes istas causas dicitur Zach. 2, o, o, o fugite de terra Aquilonis. Jerem. 1, a, a, a domine. Ezech. 9, heu, heu, heu, domine Deus. Joel. a, a, a diei, qui prope est dies domini. Secundum Glossam triplex vae, respondet tribus Angelis sequentibus. Sed quomodo convenit vae tertio Angelo, qui inter omnes prospera nunciat? Ut patebit in suo loco. Sed dicimus quod gloria electorum, quam ille nunciat, erit occasio quaedam augens poenam reproborum, sicut e converso poena reproborum erit occasio augens gloriam electorum. Ad literam ergo triplex ponitur, propter futurum triplicem statum Ecclesiae. Unde sequitur de ceteris vocibus, trium Angelorum, qui erant tuba canituri, supple oritur hic triplex vae. Tamen quidam dicunt, quod hoc non respicit praecedentia, sed est quasi titulus sequentis capituli, in quo agitur de tribus aliis Angelis. Tamen glossator isto modo exponit.


Caput 9

[89025] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 9 Et quintus Angelus et cetera. Hoc est nonum capitulum in quo agitur de duobus penultimis Angelis tuba canentibus, et de persecutionibus ad eorum tubicinium contra Ecclesiam suscitatis. Secundum hoc patet, quod hoc capitulum duas habet partes, secundum quod in eo status Ecclesiae, et duo Angeli consolantes Ecclesiam describuntur. In prima parte de persecutione Ecclesiae, sub praecursoribus Antichristi futura, et de quinto Angelo consolante eam, et hic est quintus Ecclesiae status. In secunda agitur de persecutione Ecclesiae sub Antichristo futuro, et de sexto Angelo consolante Ecclesiam, qui est sextus status Ecclesiae, ibi: et sextus Angelus. Ad vocem ergo ultimi Angeli introducuntur praecursores Antichristi sub specie locustarum, de quibus quatuor determinantur. Primo est generatio eorum, ibi: vidi stellam. Secundum paritas eorum, ibi: et ita dotata est. Tertium est similitudo eorum, ibi: et similitudines. Quartum est rex eorum, ibi: habebant. Generatio harum locustarum est cognitio praecursorum Antichristi per signa antecedentia; potestas ostenditur per signa sequentia, similitudo per signa praesentia, et haec notitia sumitur ex parte rei. Praecursores vero Antichristi quodam modo cognoscuntur per nomina sui regis qui quarto loco ponitur. Postquam enim Diabolus sigillatim per Judaeorum aemulationem, per Romanorum crudelitatem, per haereticorum calliditatem, per hypocritarum falsitatem, impedire non potuit praedicationem, multa mala contra Ecclesiam hic modo struit ut quod per singula non potuit per praedicationem multa facere conetur. Ut nec sic tamen potuit vel potest, praedicationem omnino auferre immo plus modo quam alias praedicatur, quod est quartus status Ecclesiae et prope quintum. Dicit ergo, et quintus Angelus, idest quintus ordo praedicatorum secundum ordinem narrationis et temporis et statum Ecclesiae. Nam bene potest fieri ut desint praedicatores in quinto statu, qui fuerunt in quarto, qui ita sunt de quarto et de quinto ordine. Nam magis attenditur diversitas et ordo statuum Ecclesiae, quam diversitas praedicatorum sibi adinvicem succedentium: apostoli enim multi et suo primo ordine et secundo fuerunt, sicut et multi sub quarto et sub quinto potuerunt simul esse. Non determino tamen quod ita sit. Tuba cecinit, idest praedicare et Ecclesiam consolari et praevenire incoepit et se ad praelium parare. Hoc enim innuit clangore tubae. Et vidi spiritualiter stellam, idest Diabolum qui prius ut stella splendidissima luxit; nam plenus sapientia et perfectus decore fuit, ut dicitur Ezech. 28, de caelo Empyreo ubi creatus fuit cecidisse, propter peccatum superbiae qui semper habet casum, juxta illud Prov. 29, superbum sequitur humilitas, idest dejectio. Luc. 10, videbam Satanam de caelo cadentem. Et ubi ceciderit determinat: in terra, idest in terrenos, in quibus accepit dominium: vel in terram, idest in istum aerem terrae vicinum, qui quasi carcer teterrimus respectu caeli Empyrei deputatum est eis ad hominum probationem, usque in diem judicii. Unde Ephes. 5, colluctatio est nobis adversus principes et potestates mundi hujus, adversus rectores tenebrarum et spiritualia nequitiae in caelestibus, idest in aere habitantes. Vel in terram, idest in Infernum, ubi forsan jam aliqui sunt et in finem omnes projiciendi. Unde 2 Petr. 2, si enim Deus Angelis peccantibus non pepercit, sed Inferni rudentibus detractos in Tartarum tradidit cruciandos in judicium reservari. Isa. 14, quomodo cecidisti, Lucifer, qui mane oriebaris? Corruisti in terra qui vulnerabas gentes, qui dicebas in corde tuo, in caelum ascendam et ero similis altissimo, super astra caeli exaltabo solium meum, sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis, ascendam super altitudinem nubium, similis ero altissimo. Verumtamen ad Infernum detraheris in profundum laci, et data ei clavis putei abyssi, idest concessa est ei potestas nocendi et dominandi super eos qui sunt puteus propter malitiae profunditatem. Juxta illud Prov. 18, peccator cum venerit in profundum peccatorum, veniam contemnit. Et qui sunt puteus propter conscientiae tenebrositatem. Juxta illud Ephes. 4, tenebris obscuratum habentes intellectum. Item per puteum abyssi intelligitur Antichristus, qui erat puteus, idest profundus per astutiam et tenebrosus per malitiam: unde de ipso dicitur Dan. 8, cum creverint iniquitates consurget rex impudens, faciens et intelligens propositiones, et reprobabitur fortitudo ejus, sed non in viribus suis, et supra quod credi potest universa vastabit et prosperabitur. Et secundum hoc sic exponitur litera, et data est ei, idest Diabolo, clavis putei abyssi, idest potestas revelationis Christi, idest concessum est quod suscitet et revelet Antichristum. Unde sequitur, et aperuit puteum abyssi, idest revelavit et extulit malitiam et astutiam Antichristi, et eduxit extra de corde ipsius et suorum satellitum ad nocendum bonis. Hic est usus clavis, idest potestas concessa a Diabolo. Unde Job 39, super ipsum sonabit pharetram, idest decipiet eum, scilicet praedicatorem, si potest machinatione occulta; et si non potest, vibrabit hastam et clypeum, idest aperta pugnatione desaeviet. Unde ibi dicit Gregorius, contra praedicatorem Dei post sonitum pharetrae hasta vibratur, quando post terrores exhibitos, e vicino jam ferietur, aperta poena perducitur, et ascendit fumus. Hic ostenditur triplex effectus acceptae potestatis qui sequitur ex usu ejus. Primus productio pravae doctrinae ejus. Secundus obscuratio verae doctrinae. Tertius multiplicatio falsorum praedicatorum qui erunt praecursores Antichristi, de quibus agitur sub nomine locustarum. Dicit ergo, et ascendit fumus, idest prava doctrina invaluit, obscura et obscurans et excaecans oculos multorum. Ascendit dicit, per superbiam Antichristi et praecursorum ejus: de quo dicit Dan. 11, adversus dominum dominorum loquetur magnifica. Item fumus est mala cogitatio de corde in opus exiens. Et sicut fumus ascendens signum est ignis ardentis sub cinere, sic mala operatio signum est malitiae accensae in corde. Unde Isa. 14, de radice colubri egredietur regulus, idest de mala cogitatione malum opus; et semen ejus absorbens volucrem, idest bonos devorare intendens. Et quia non modicum invalescit prava doctrina Antichristi et praecursorum ejus; ideo sequitur sicut fumus fornacis magnae a qua magnus fumus et altus ascendit. Et signanter comparatur Antichristus et praecursores ejus fornaci magnae. Primo propter abundantiam ignis malitiae et propter magnam nocendi cupiditatem. Unde Oseae 7 dicitur de ipsis, applicuerunt quasi clibanum cor suum cum insidiaretur eis: tota nocte dormivit coquens eos: mane ipse succensus quasi ignis flammae: omnes calefacti sunt quasi clibanus et devoraverunt judices suos. In hoc clibano coquitur panis mendacii, idest falsa doctrina. De quo Prov. 9, aquae furtivae dulciores sunt et panis absconditus suavior, in principio, sed postea fit valde amarus. Unde Job 20, panis ejus in utero ejus vertetur, in fel aspidum intrinsecus. Item comparatur fornaci, quia purgat bonos et consumit malos, sicut legitur Dan. 3, de fornace Babylonica, cujus flamma Chaldaeos interfecit et pueros illaesos servavit. De hac fornace potest intelligi illud Gen. 19, vidit Abraham favillam ascendentem de terra tamquam fumum fornacis. Et obscuratus est sol. Ecce secundus effectus diabolicae potestatis; scilicet obscuratio verae doctrinae. Per solem enim intelliguntur hic doctores Catholici alios illuminantes ad cognitionem veri et inflammantes ad amorem boni. Per aerem vero illi qui illuminantur utroque fumo fornacis, idest prava doctrina Antichristi et praecursorum ejus obscurabuntur. Quia vera doctrina non reputabitur, immo tamquam falsa a multis repudiabitur. Unde Job 41, sub ipso erunt radii solis, et sternet aurum quasi lutum. Et hoc est quod dicitur, et obscuratus est sol et aer, idest doctores et discipuli Catholici, de fumo putei, idest ex prava doctrina eorum non reputabitur propter novam doctrinam pseudo praedicatorum. Et videtur quod jam venerit in tempore illud; quia hodie plus placet novitas quam veritas; et libentius auditur vana subtilitas quae facit admirationem, quam utilis veritas quae facit compunctionem. Unde 2 Timoth. 4, erit enim tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus; et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. Psal. narraverunt iniqui fabulationes, sed non ut lex tua. Vel certe hoc dicitur, quia multi ex his et illis, idest ex majoribus et minoribus, prava doctrina malorum procurante Diabolo decipientur, et contempta sana doctrina Christi, confugient ad praecursores Antichristi. Dicitur autem sol et aer obscuratus, non penitus excaecatus, quia Antichristo et suis lumen dextri oculi sui, idest veram sapientiam Dei subtrahent, sed lumen sinistri oculi, idest sapientiam et astutiam mundi relinquent. Sicut Naas voluit facere Jabes Galaad 1 Reg. 11. Naas autem interpretatur coluber, et significat Antichristum, de quo dicitur Gen. 19, fiat Dan coluber in via, cerastes in semita: idest Antichristus de tribu Dan nasciturus mordens ungulas equi, ut cadat ascensor ejus retro. Et de fumo putei. Ecce tertius effectus clavis, idest diabolicae potestatis; scilicet multiplicatio pseudo prophetarum, vel praedicatorum qui revera ex doctrina Antichristi et praecursorum ejus multiplicabuntur. Unde Salomon de Antichristo, Eccle. 4, vidi cunctos juvenes qui ambulabant sub sole cum adolescente secundo, idest Antichristo, qui est adolescens secundus Christi qui consurget pro eo, idest loco Christi. Infinitus est numerus populi omnium qui fuerunt ante illum; et qui postea futuri sunt non laetabuntur in eo. Dicit ergo, de fumo putei, idest de prava et vana doctrina Antichristi, exierunt locustae in terram, idest exibunt falsi praedicatores in Ecclesiam, terrena amantes et quaerentes. Matth. 24, surgent pseudo Christi et pseudo prophetae, et dabunt signa magna et prodigia: et isti comparantur locustis, quia salient in altum per superbiam, cadent in terram per avaritiam, plus diligent terrena quam caelestia, quod signant crura locustarum, quae retro sunt longiora. Tales modo sunt in Ecclesia multi doctores et praedicatores. Unde Nahum 3, custodes tui quasi locustae, et parvuli tui quasi locustae locustarum. Joel 1, residuum erucae comedet locusta. Per erucam signatur humana corruptio quae mores depravat; et quae modo non corrumpitur malis moribus, decipietur ab illis falsis praedicatoribus. Isti etiam alte saltabunt, sed cadent sicut locustae, quia per Enoch et Eliam destruetur prava doctrina eorum. In cujus rei significationem Joannes Baptista, qui est Elias, ut dicitur Matth. 3, comedebat locustas: et hoc est quod virga Moysi, virgas magorum devoravit, ut dicitur Exod. 7. Et data est illis. Hic agitur de potestate praecursorum Antichristi. Quorum duo genera erunt: scilicet quidam mali principes, et quidam pseudo praedicatores. Et dicuntur hic quatuor. Primo ostenditur potestas, per similitudinem scorpionum. Secundo ostenditur refrenatio potestatis impiorum, ibi: praeceptum est. Tertio ostenditur in quibus nocebunt, ibi: et dictum est. Quarto ostenditur quod quamvis refrenetur eorum malitia, tamen tanta erit persecutio, quod homines desiderabunt mori, ibi, et cruciatus eorum. Dicit ergo, data est illis, idest pseudo praedicatoribus et malis principibus praecursoribus Antichristi, potestas nocendi, et saeviendi, et affligendi data est. Sed usus malus illius potestatis permissus, in simile Dan. 7, post haec aspiciebam et ecce alia bestia quasi pardus, et alas habebat quatuor super se, et quatuor capita erant ei, et potestas data est ei, sicut habent potestatem scorpiones terrae qui blandientes cauda pungunt occulte. Sed isti blandiendo verbis, per temporalia quae debent esse retro decipient: et sicut non sentitur in principio punctio scorpionis, sed postea paulatim venenum diffunditur per totum corpus et moritur punctus, sic decepti ab istis praecursoribus Antichristi, primo non sentient deceptionem, sed tandem miserabiliter perimentur. Prov. 5, favus distillans labia meretricis ejus et cetera. Item in eodem 23, ne intuearis vinum quando flavescit, eum splendet in vitro color ejus ingreditur blande, sed in novissimo mordebit ut coluber, et quasi regulus venena diffundet. Psalm. molliti sunt sermones ejus super oleum et ipsi sunt jacula. Et praeceptum est illis. Hic ostenditur refrenatio potestatis et malitiae illorum Antichristianorum. Nisi enim dominus illorum malitiam refrenaret, nullus aut paucissimi possent resistere. Unde Matth. 24, erit tribulatio magna qualis nunquam fuit ab initio mundi usque modo, neque fiet postea; et nisi abbreviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro: sed propter electos breviabuntur dies illi, idest non diu durabit illa tempestas tribulationis, quia dominus temperabit et abbreviabit: et salvabuntur quidam de numero incipientium, quidam de numero perfectorum, quidam de numero proficientium. Primi per foenum, proficientes per viride, perfecti per arborem designantur. Dicit ergo, et praeceptum est illis, idest divina virtute prohibiti sunt, licet occulta. Unde dicit Glossa: licet non intelligant: ne laederent foenum terrae incipientes, virides in fide et decipi faciles. Neque omne viride, idest provectos, seu proficientes, qui jam virent in bona operatione, neque omnem arborem, idest perfectos et aliis fructum bonum exemplorum tribuentes. Sed quare non apponitur omne primum sicut alia duo? Solutio. Quia incipientium major numerus est; nec omnes qui incipiunt perseverant, quia de facili seducuntur, tamquam novellae plantationes. Cant. 6, sexaginta sunt reginae, ecce perfecti jam coronati; et octoginta concubinae. Ecce proficientes, qui jam cubabant cum sponso. Et adolescentularum non est numerus, ecce incipientes. Et nota quod dicit, ne laederent; et non dicit, ne percuterent, quia sancti percussionem corporum non reputant laesionem, sed magis lucrum. Unde Gregorius, sancti poenas praesentes lucrum putant, quia per has aeternas evadere non ignorant. Philipp. 1, donatum est vobis pro Christo non solum ut in eo credatis, sed etiam ut pro eo patiamini ideo apostoli gaudebant quando pro Christo aliquid sustinebant. Act. 5, ibant apostoli gaudentes et cetera. Matth. 6, beati qui persecutionem patiuntur propter justitiam, quoniam ipsorum est regnum caelorum. Vel per ista tria significantur tres ordines salvandorum, scilicet Daniel, Noe et Job. Per foenum Job, idest conjugati qui terrae adhaerent. Per viride Daniel, idest continentes qui virorem corporis servant. Per arborem Noe, idest praelati designantur, quorum rami umbram refrigerii praestant aliis. Est ergo sensus: praeceptum est illis a Deo limitante potestatem eorum, ne laederent foenum terrae, idest conjugatos, in anima, licet corpus affligerent et temporalia auferrent. Job 2, ecce in manu tua est, verumtamen animam illius serva. Neque enim viride, idest continentes vigore pudicitiae, neque omnem arborem, idest praelatos foliis arborum, idest verborum suorum alios sanantes, et fructibus operum reficientes, et verba exemplorum vel consolationum alios recreantes. Nisi tantum homines ab humo, idest carnales. 1 Cor. 3, cum sit inter vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis? Qui non habent signum Dei in frontibus suis. In alphabeto hoc signum est tau, quod post signum crucis est ultima littera in alphabeto Hebraeorum, et interpretatur confirmatio. Unde significat finalem poenitentiam, quae confirmat hominem, et hoc signo liberantur omnes, qui habent. Unde Ezech. 9, signa tau super frontes virorum dolentium, et gementium super cunctis abominationibus suis: et ita omnem super quem videritis tau ne occidatis. Hoc signum non solum in corde, sed etiam in ore et in fronte ubi est locus erubescentiae, et est locus manifestus, portare oportet, ne homo erubescat poenitentiam facere aperte, et confiteri nomen domini nostri Jesu Christi. Luc. 9, qui me erubuerit, et sermones meos, hunc filius hominis erubescet, cum venerit in majestate sua, et patris, et sanctorum Angelorum. Quasi dicat: illi qui erubescunt agere poenitentiam, et confiteri nomen domini nostri Jesu Christi, laeduntur ab istis pseudo praedicatoribus, et aliis praecursoribus Antichristi: et hos permittet laedi dominus, quia non merentur a domino custodiri, quia diligunt plus carnem suam quam animam suam. Joan. 12, qui amat animam suam, idest istam carnalem, perdet eam. Et datum est. Hic ostenditur in quibus laedentur Christiani boni, in corporibus, et in animabus, et ideo non sunt timendi, juxta illud Matth. 10, nolite timere eos, qui corpus occidunt, animam autem non possunt occidere. Dicit ergo, et datum est illis, scilicet Antichristianis, idest providentia ordinatum, sive dispositum, ne occiderent eos in anima, quamvis in corpore permittantur occidi. Unde Glossa, cum per dolos nequeunt haeretici in aliqua volunt: contra quos Dei praeceptum est, ut occidant corpora, sed animas non decipiant. Et hoc est quod sequitur, sed ut crucient mensibus quinque, idest in corporibus, quia quinque sensibus reguntur. Vel, secundum aliam litteram, mensibus sex, idest aetatibus saeculi, in quibus Dei permissione tribulantur electi, ut in septima sint securi. Job 6, in sex tribulationibus liberabit te dominus, et in septima non tanget te malum. Deut. 15, si sex annis servierit tibi, in septimo dimittes eum liberum. Et cruciatus eorum. Hic ostendit Joannes quam gravis erit illa persecutio. Possent enim dicere: ex quo dominus refrenabit potestatem illorum, non oportet multum timere. Ideo dicit, quod adhuc oportet timere, quia nimis gravis illa persecutio erit. Et hoc est quod dicit, et cruciatus eorum, idest illatus ab eis, ut cruciatus scorpii, cujus cruciatus valde gravis est, et vix potest sanari cum percutit hominem, facie blandiens, et cauda pungens. Sic illi primo dicunt blanda, et quaedam vera; et in fine miscent venenum mortiferum erroris. Unde Joan. 2, omnis homo primo bonum vinum ponit, et cum inebriati fuerint, id quod deterius est. Vel hoc dicit, quia isti non propriis manibus saevient in electos, sed occulte principibus suggerent ut torqueant eos, et in diebus illis, scilicet quando aliis laedent per haeresim, alii per exemplum timore cadentes. Quaerent homines mortem, idest mori cupientes desiderabunt corporaliter prae nimio terrore et dolore tribulationis affecti taedio vivendi. Sicut Elias in persecutione Jezabel, 3 Reg. 19, quaesivit animae suae ut moreretur, dicens, sufficit mihi domine, tolle animam meam; neque enim melior sum quam patres mei. Et Tob. 3, et tu, domine Deus, secundum voluntatem tuam fac mecum misericordiam, et praecipe in pace recipi spiritum meum: expedit mihi mori magis quam vivere. Jonas 4, et nunc, domine, quaeso tolle animam meam a me, quia melior est mihi mors quam vita. Job 10, taedet animam meam vitae meae. Et non invenient eam, ut probatiores reddantur, vel propter minores quos ipsi consolantur, et ne in morte eorum minis perterriti vincantur. Et ut ostendat Joannes magnum affectum et desiderium moriendi quem habebunt electi illius temporis, propter mala quae videbunt, subjungit, et desiderabunt mori timentes casum, et dolentes de his quae videbunt, et fugiet mors ab illis ne minores absque consolatione remanentes, caderent in desperationem. O domine Jesu. Quantus dolor erit videre haec quando amici tui turpiter occidentur, nec audebit aliquis loqui, et inimici tui florebunt divitiis et honoribus, et affluent deliciis, insuper et miracula multa facient, o domine, quis poterit sustinere? Mathathias pater Machabaeorum propter quamdam modicam tribulationem quam vidit in Israel, non valens amplius sustinere, inquit 1 Mach. 2, vae mihi, ut quid natus sum videre contritionem populi mei, et contritionem civitatis sanctae? Et similitudines locustarum. Hic determinat Joannes qualitatem praedicatorum Antichristi, quae in undecim conditionibus comprehenduntur: quorum quinque pertinent ad mali perpetrationem, quatuor ad boni declinationem. Decima ostendit praedicatores Antichristi sub similitudine locustarum similes, in quo habent potentiam nocendi. Undecima monstrat quo instigante nocebunt. Prima autem illarum quinque conditionum, quae complent malitiam, et desiderium nocendi. Unde dicit: et similitudines locustarum similes equis paratis in bellum erant, supple in impetu, et sine discretione currentes in conculcatione electorum. Thren. 4, velociores fuerunt hostes tui aquilis caeli. Aequaliter currunt et irruunt in cives et in hostes. Sic illi non attenderent quos opprimant et conculcent dummodo non faciant voluntatem eorum. Isa. 5, ungulae equorum ejus quasi silex. Erunt igitur similes equis propter velocitatem, atrocitatem, impetuositatem. Et sic nota desiderium eorum, quo desiderabunt vehementer exaltare nomen Antichristi, sicut boni praedicatores nomen Christi, sed tamen differenti fine. Quia illi propter divitias et delitias et honores quae Antichristus dabit illis. Isti vero tantummodo propter gloriam Christi quam toto corde volunt et desiderant exaltare, et super capita eorum et cetera. Hic ostenditur secunda conditio eorum, quae est perversa intentio eorum qui intendunt exaltare suos haeresiarchas et suum dominum Antichristum, et sicut nos apostolos honoramus et dominum nostrum Jesum Christum, attribuentes illis victorias quas dicent se habere ab Ecclesia, et se inde praemia habituros. Sed re vera, nec illi victoriam, nec isti praemia habebunt. Unde dicit, et super capita eorum, idest super doctores eorum, tamquam coronae, sua scilicet opinione, sed non re vera coronae, idest victoria de praecipitatione justorum, similes auro, idest apostolis quibus suos doctores aequiparabunt. Item super capita eorum, idest in mentibus eorum, tamquam coronae, idest retributiones aeternae, similes auro, idest verae sapientiae: quasi dicat: suis doctoribus victorias, et sibi praemia aeterna, de hoc quod per sapientiam suam vicerunt Ecclesiam. Sed re vera nec doctores eorum victoriam, nec ipsi praemium habebunt, sed utrique descendent in Infernum. Unde 2 Petr. 2, hi sunt fontes sine aqua sapientiae et nebulae turbinibus exagitatae quibus caligo tenebrarum reservatur. Et facies eorum sicut facies hominum. Haec tertia conditio, scilicet hypocrisis, qua exterius apparebunt boni et interius erunt mali. Unde Matth. 6, attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. Item per tria quae sunt in facie hominis, scilicet oculi, nasus et os, notantur tria, scilicet intelligentia, discretio, eloquentia, quibus isti videbuntur pollere, propter quod etiam multos seducent, quia facilius creditur praedicatori, quando est intelligens, discretus et eloquens, et insuper mansuetus: et tales apparebunt isti. Et hoc est quod dicitur, et facies eorum, scilicet locustarum, idest praedicatorum Antichristi, sicut facies hominis, idest mansueti, intelligentes, discreti et eloquentes apparebunt, sed non erunt: quod notat haec dictio, sicut. Quarta ipsorum est latens malitia. De qua subditur, et habebant capillos, sicut capillos mulieris, idest habebant mores femineos, molles in vita, lucentes in apparentia, ad terram dependentes, in quo notatur avaritia. Collum tegentes, in quo fallacia. Sicut enim capilli colli tegunt turpitudinem, sic isti majorum suorum pravitatem abscondent. Unde Psalm. inhabitabunt et abscondent, ipsi calcaneum meum observabunt. Calcaneum Christi sunt ultimi sancti, qui tunc portabunt Ecclesiam, quibus illi insidiabuntur. Unde et de Eva in figura Ecclesiae dicitur, Gen. 3, ad Diabolum, ipsa conteret caput tuum, et tu insidiaberis calcaneo ejus. Item capilli eorum sunt sicut capilli mulierum, quibus adhaerentes sibi decipiunt, subtrahentes vigorem fidei et virtutum, subtiles in malitia, sibi invicem cohaerentes ad invicem se defendentes. Unde Job 41, corpus ejus, (idest Beemoth), quasi scuta fusilia compacta squamis sese prementibus, una uni jungitur, ut nec spiraculum quidem incedat per eas. Et quia omnes tales erunt molles et flexibiles in omne vitium, sicut mulieres. Ideo dicit, et habebant, idest habebunt praecursores Antichristi, capillos, idest discipulos sibi adhaerentes, sicut capilli capiti adhaerent. Sicut capillos mulierum, idest molles et effeminatos et flexibiles ad omne malum. Quinta conditio eorum est aperta credulitas. De qua sequitur et dentes eorum sicut leonum erant, quasi dicat: quando per falsi boni ostentationem et veri mali occultationem laedere non poterunt, tunc aperte saevient in electos, laniantes eos et devorantes quasi leones sine omni contradictione. Vel per dentes locustarum intelliguntur doctores eorum, qui exponunt eis Scripturas et praeparant panem mendacii, sicut dicitur Job 24, vigilantes ad praedam praeparant panem liberis. Et dicuntur dentes leonis propter crudelitatem, quia crudeliter sine pietate devorabunt sanctos. Unde Eccles. 21, dentes leonis dentes ejus, interficientes animas hominum. De istis dentibus dicit Job 29, convertebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. Tria igitur dicuntur habere isti pseudo praedicatores: scilicet faciem hominis, quia omnia se dicent agere ad normam rationis. Item capillos mulieris, quia ad mollitiem vitae fraudulenter detrahent. Item dentes leonis, quia crudeliter et aperte in bonos desaevient. Per primum simulant bonum, per secundum malum, per tertium aperte desaevient. De his dicitur Job 41, quis revelabit faciem indumenti ejus, idest Diaboli, idest quis deteget speciem boni quam praetendit et in medium oris ejus quis intrabit? Idest latens malum ejus, quod cogitat, quis manifestabit? De tertio nihil dicit, quia apertum est malum omnibus notum. Vide ergo quam signanter posuit illa quinque, quae faciunt ad completionem mali, ut diximus: scilicet desiderium nocendi, malam intentionem, simulationem boni, dissimulationem mali, apertam saevitiam in electos. Sequitur, et habebant. Hic ostendit quatuor, quae pertinent ad declinationem boni. Primum est obstinatio. Secundum clamor, ibi: et vox. Tertium malus conatus, ibi: et habebant caudas. Quartum defensio mali, ibi: et aculei. Dicit ergo, et habebant loricas, sicut loricas ferreas, idest corda obstinata et scientiis deceptoriis munita. Unde de Diabolo dicitur Eccles. 43, super omnem congregationem aquarum, idest mentium frigidarum et fluidarum requiescit, et sicut lorica induit se aquis, idest cordibus frigidis et gelatis, et in peccato obstinatis. Ferreas autem dicit loricas: propter duritiam talium cordium quae non possunt sagittis sacrae Scripturae penetrari. Unde Job 41, cor ejus indurabitur quasi lapis, et stringetur quasi malleatoris incus. Et postea additur, reputabit quasi paleas ferrum et quasi lignum putridum aes, non fugabit eum vir sagittarius. In stipulam enim versi sunt lapides fundae quasi stipulas aestimabit malleum et deridebit vibrantem hastam. Pluraliter autem dicit loricas propter duritiam affectus ad amandum bonum. Unde Luc. 24, dixit dominus discipulis suis: o stulti et tardi corde ad credendum. Vox alarum earum, idest tres eorum quibus, idest quasi quibusdam alis elevabantur, ut justi et sapientes credantur a multis. Sicut vox curruum equorum multorum currentium in bellum, idest diversi currus diversis equis tracti, cum impetu currentium in bello contra eamdem personam. Sicut isti Antichristi diversis haeresibus interfecti et diversis rationibus praemuniti current unanimiter contra Ecclesiam expugnandam; quorum vox clamosa, impetuosa, irrationabilis et multiplex erit. Unde signantur Judith 15, per vulpes caudas habentes ligatas, sed facies diversas. De hoc bello Antichristianorum contra Ecclesiam dicitur Job 39, procul odorabitur bellum, exhortationem ducum et ululatum exercitus. Item 38, numquid ingressus es thesauros nivis, aut thesauros grandinis aspexisti, quos paravi in tempus hostis et in diem pugnae et belli? Et habebant caudas similes scorpionum, idest doctrinas blandas et deceptorias. Unde Isa. 9, disperdet dominus ab Israel caput et caudam incurvantem et depravantem in die una. Longaevus et honorabilis ipse est caput, et propheta docens mendacium ipse est cauda. Vel caudas, vocat principes illius temporis qui ad modum caudarum blandiendo et terrendo multos pervertent, qui caudas Antichristiani sibi associabunt contra Ecclesiam utrique pugnantes, et aculei. Hic ponitur quarta conditio; scilicet defensatio mali, quae fiet per potentiam principum et astutiam pseudo praedicatorum, quibus se defendent a bonis. Cum enim non potuerint eos per blandimenta seducere, oppriment per tormenta. Unde dicit: et aculei, idest violentiae, in caudis eorum, idest in principibus temporis illius. Item aculei in caudis eorum, idest blasphemiae et astutae argutiae et in fine praedicationis eorum. Sicut enim aculeis pungitur equus vel asinus, ut recalcitret, sic illi falsi praedicatores sanctos illos qui tunc erunt, et argutiis et blasphemiis pungent, si quo modo possent eos movere ad iram et a recta semita facere deviare. Sed frustra jacitur rete ante oculos pennatorum, ut dicitur Prov. 1. Et potestas earum. Haec decima conditio, scilicet potentia nocendi, quam habebunt principes et pseudo praedicatores illius temporis. Unde dicit, et potestas earum locustarum, idest praecursorum Antichristi nocere hominibus, idest ad nocendum carnalibus, humum sapientibus, mensibus quinque, idest omni tempore, sicut supra expositum est. Et habebant. Hic ponitur undecima conditio, scilicet instigatio, seu suggestio Diaboli. Ipso enim procurante et instigante, facient haec principes et pseudo praedicatores. Et ad quid tendent? Scilicet ad oppressionem sanctorum monstrat per quae potuerunt hoc, scilicet per Diabolum. Unde dicit, et habebant omnes, praedicti Antichristiani, idest locustae, et capita, et caudae eorum, hoc est pseudo praedicatores et doctores eorum et principes eis assentientes, et eos defendentes, super se regem, quem ipsi sibi constituerant, et Angelum abyssi, idest Diabolum qui est de abysso Inferni, idest sine bysso et candore omnis boni etsi aliquando se transfiguret in Angelum lucis, 2 Corinth. 11. Diabolus autem dicitur rex super omnes filios superbiae, cui nomen Hebraice Laabadon. Aliqui libri habent Aabadon. Sed vera litera est Laabadon. Unde Hieronymus dicit Laabadon, Hebraicum, et interpretatur exterminans; Abadon vero Graecum et interpretatur judicans. Unde cum postea ponitur idem nomen in Graeco apolleon et in Latino exterminans, patet quod non debet esse Abadon, sed Laabadon. Graece autem apollion, idest quod Laabadon, et eadem interpretatio, scilicet exterminans et Latine habens nomen exterminans, tres linguas solemnes ponit, ut in omni lingua versutia Diaboli intellecta vitetur. Et hoc praecipue, quia in triplici lingua, evangelica doctrina scripta est. Matthaeus enim in lingua Hebraica, Lucas et Joannes in Graeca, Marcus vero scripsit in Latina. Unde et titulus domini super crucem, hac triplici lingua scriptus fuit, Joan. 19. In omni igitur lingua nomen Diaboli significat exterminans. Quia de omnibus aliquos exterminat, idest extra terminos Catholicae fidei ponit, et in terram exterminii in Infernum, quia exules a patria sua relegat. Unde Psalm. exterminavit eam aper de sylva, idest Antichristus, qui dicitur aper propter ferocitatem. Sylvaticus autem seu Sylvester dicitur propter inhumanitatem. Sap. 3, ab itinere justo abierunt in exterminium, idest in Infernum, ad quem Diabolus multos trahet. Unde Job 21, ipse ad sepulchra ducetur et in congerie mortuorum vigilabit: dulcis fuit glareis Cocyti, et post se omnem hominem trahit et ante se innumerabiles. Vae unum abiit, idest tribulatio quae sub tuba quinti Angeli continetur. Et ecce veniunt adhuc duo vae post haec, idest duae tribulationes quae sub tubis sexti et septimi Angeli continentur. De quibus consequenter dicit. Et sextus Angelus et cetera. Ecce post singularem descriptionem quinque Angelorum consolantium Ecclesiam in quinque persecutionibus praedictis, subjungit Joannes de sexto Angelo. Et haec est secunda pars hujus capituli, in qua ostenditur acerbitas persecutionis futurae sub Antichristo. Et dicuntur hic septem, quae fient in illa misera persecutione. Primo ostenditur potestas et conatus Daemonum ad nocendum et duratio malitiae eorum, ibi: qui parati sunt. Secundo ostenditur malus profectus eorum, ibi: et ceciderunt. Tertio ostenditur numerus Daemonum, ibi: et numerus equestris. Quarto agit de numero equorum Diaboli, ibi: et vidi equos. Quinto de armatura equitum, ibi: et qui sedebat. Sexto de potestate equorum, ibi: et capita equorum. Septimo ostenditur damnatio infidelium, ibi: et ceteri homines. Dicit ergo, et sextus Angelus, idest sextus ordo praedicatorum, qui tempore Antichristi erit, tuba cecinit, idest dulciter et terribiliter praedicabit. Dulciter bonis; et hoc innuitur in cantu. Et terribiliter malis, et hoc innuitur in tuba. Et talis debet esse omnis praedicator, ut sit dulcis per consolationem et promissionem, et terribilis per consummationem et asperam reprehensionem. Et sic primus Angelus dicitur, tuba cecinit. Et audivi vocem unam, idest intellexi per spiritum futura praedicationis, procedentem ex quatuor cornibus altaris aurei, idest ex quatuor Evangeliis quae sunt cornua, idest protectio altaris aurei, in qua offertur omnis oblatio quae accepta est Deo. De quo altari dicit Psalm. tunc acceptabis sacrificium justitiae, oblationes et holocausta; tunc imponent super altare tuum vitulos. Quod dicitur aureum, quia Ecclesia rubea est per charitatem, fulgida per castitatem. Sap. 4, o quam pulchra est casta generatio cum claritate. Item solida per patientiam, ductilis per obedientiam, sancta per praedicationem, ponderosa per maturam conversationem, quod est ante oculos Dei, idest quam Ecclesiam semper respicit Deus oculis misericordiae. Sap. 4, gratia Dei et misericordia Dei est in sanctos ejus, et respectus in electos illius. Psalm. oculi domini super justos. Deuteronom. 11, terra ad quam gradieris possidendam non est sicut terra Aegypti, de qua existi, ubi jacto semine in hortorum morem aquae ducuntur irriguae; sed montuosa est et campestris, de caelo expectans pluviam, quam dominus Deus semper invisit: et oculis illius in eo sunt a principio anni usque ad finem ejus. Item nomine ejus altaris intelligitur Christus, super quem omnis oblatio est accepta Deo. De quo dicitur Exod. 20, altare de terra facies, idest Christum de virgine educes. Et dicitur aureum propter divinitatem, sapientiae claritatem, vel charitatis puritatem, vel obedientiae facilitatem, vel propter doctrinae severitatem. Quatuor cornua altaris sunt praedicatores quatuor Evangeliorum, per quos debet Christus elevari, qui debent Syriam, idest mundi superbiam ventilare, quae debent intingi sanguine agni, idest fide et memoria dominicae passionis. Quae dicuntur quatuor, quia debent de Christo praedicare, ut dicit Glossa 4, nativitatem, passionem, resurrectionem et admirabilem ascensionem. Omnia alia ad haec quatuor referuntur. Duo prima sunt infirmitatis. Duo alia sunt potestatis. De istis cornibus dicitur in Psalm. omnia cornua peccatorum confringam (idest malos Antichristi praedicatores), et exaltabuntur cornua justi, idest boni praedicatores Christi. Vox una quam audivit Joannes est concordia praedicatorum et ad unum. Dicit ergo, et audivi aure cordis, idest intellexi spiritu revelante vocem unam, idest concordiae doctrinam, ex quatuor cornibus altaris aurei, idest ex universis praedicatoribus Christi procedentem, quod est ante oculos Dei ut filii ante patrem, idest in beneplacito patris. Matth. 17, hic est filius meus dilectus in quo mihi complacui. Item ut advocatus ante judicem. 1 Joan. 2, si quis peccaverit, advocatum habemus apud patrem, dominum nostrum Jesum Christum justum. Beatus Bernardus, securum habes, o homo accessum ad Deum: ubi habes filium, habes matrem. Filius ostendit patri latus et vulnera. Mater ostendit filio pectus et ubera. Nulla certe potest esse repulsa, ubi tot occurrunt charitatis insignia. Ideo clamat Ecclesia in Psalm. protector noster aspice, Deus, et respice in faciem Christi tui, vocem, dico, dicentem sexto Angelo, idest ordini praedicatorum tempore Antichristi futuro, qui habebat tubam, idest qui habebat officium praedicandi, solve quatuor Angelos, idest Daemones universos praedicat solvendos, ut homines cautiores reddantur, qui alligati sunt divina virtute, in flumine magno Euphrate, idest in malignorum hominum societate, seu congregatione. Euphrates enim fluvius profundus est et impetuosus currens per Babylonem, et interpretatur humus, vel pulverulentus, vel crescens: et significat amatores hujus mundi, qui sunt profundi in astutia et impetuosi in malitia et currunt per saeculum ex avaritia in humo et pulvere, in carnalibus deliciis et in temporalibus divitiis crescentes. In hoc sunt alligati omnes Daemones, quia in istis habitant quasi in propriis domiciliis. Nec adhuc permittuntur aperte pro sua voluntate desaevire in bonos, quod tamen fiet tempore Antichristi; et tunc solventur Daemones, idest saevire crudelius et apertius permittentur in bonos. Et bene dicuntur fluvius magnus amatores mundi. Fluvius quidem, quia sunt fluidi per luxuriam, tumidi per superbiam, proclivi per avaritiam; et tamdem decurrent in mare, idest in amaritudinem Inferni. Eccles. 1, omnia flumina intrant in mare. Magnus vero dicuntur vel propter multitudinem vel propter scientiarum magnitudinem. Quia majores in saeculo sunt his tribus vitiis, idest luxuria, avaritia, superbia irretiti. 1 Joan. 2, omne quod est in mundo, aut est concupiscentia carnis, aut concupiscentia oculorum, aut superbia vitae. Item Daemones dicuntur Angeli, idest missi, quia mittuntur a Deo ad probationem bonorum a principe suo et sua propria voluntate, ad deceptionem et damnationem malorum. Quatuor autem dicuntur, quia per quatuor mundi partes, quatuor vitia principalia suggerendo discurrunt. Unde supra 7, post haec vidi quatuor Angelos terrae. Item per magnum fluvium Euphratem potest significari Baptismum, ubi Daemones alligantur, quia ibi eorum potestas debilitatur et vincula peccatorum solvuntur. Unde Exod. 15, ingressus est Pharao eques cum curribus et equitibus ejus in mare, et reduxit super eos dominus aquas maris. Item Euphrates fluvius potest dici sanguis et aqua quae de latere Christi in Ecclesia exierunt. De quo Ezech. 47, ecce aquae redundantes a latere dextro, cum egrederetur vir ad orientem, idest Christus ad immortalitatem, per ostium mortis, ubi ligati sunt Daemones, quia ibi debilitata est eorum potestas. Unde sequitur bene in Ezech. qui habebat funiculum in manu sua, quo scilicet Daemones ligarentur, et fuerunt ligati usque hodie, sed in fine, idest in tempore septimi Angeli et sextae tubae, idest in sexto statu Ecclesiae, idest in tempore Antichristi solventur, quia minus refrenabuntur a Deo et magis permittentur saevitiam suam ejicere in bonos, unde sequitur, et soluti sunt, idest solventur. Praeteritum pro futuro: vel soluti sunt jam in Dei praesentia quatuor Angeli, idest Daemones universi, qui dicuntur quatuor ratione praedicta, vel propter quatuor suggestiones quas faciunt in ordinandas et corrumpendas quatuor animae affectiones, ut anima sit intemperata, amet quae non decet, timeat quae non oportet, gaudeat vane, doleatque vanius, ut dicit beatus Bernardus. Vel propter quadruplicem modum temperandi. Est enim quaedam tentatio gravis et occulta, quaedam gravis et aperta; quaedam levis et occulta; quaedam levis et aperta, sicut beatus Bernardus, super illud, non timebis a timore nocturno. Ecce prima. A sagitta volante. Ecce secunda. A negotio perambulante in tenebris. Ecce tertia. Ab incursu et Daemonio meridiano. Ecce quarta. Qui parati erant, paramento malitiae et astutiae diligentis, in horam, et diem, et mensem et annum, et in omni tempore diei, mensis et anni, sine interpolatione et sine termino: quasi dicat: nulla pars est in die vel mense vel anno, in qua Daemones non sint parati ad nocendum; nunquam enim dormiunt. 1 Petr. 5, vigilate, quia adversarius vester Diabolus tamquam leo rugiens circuit quaerens quem devoret. Job 30, qui me comedunt non dormiunt. Vel in his nominibus exprimuntur conatus et diligentia Daemonum ad nocendum: qui statim ut soluti sunt dicuntur parati in horam, et mensem, et diem, et annum, idest in tribus annis et dimidium: tantum enim durabit persecutionis illius acerbitas: ut per horam dimidius annus significetur, per alia tria tres anni. Et quia primo ponitur hora, postea dies, postea mensis, postea annus, significat qualiter illius processus persecutionis semper crescendo procedet. In principio gravis erit, sed in secundo gravior, in tertio gravissima et in fine omnino desaeviet ille iniquus, ut vix omnino possit ab aliquo sustineri. Unde Job 40, stringet caudam suam, idest ultimam malitiam, quasi cedrum. Et 41, sub ipso erunt radii solis, et sternet sibi aurum quasi lutum. Semper ergo parati referuntur Daemones, ut nos semper parati esse studeamus, ne imparati inveniamur. Matth. 25, et vos estote parati. Quanto ergo potestas Diaboli decrescet in tempore, tanto crescet in malignitate. Unde Jerem. 12, vae terrae et mari, quia descendet Diabolus ad vos habens iram magnam, sciens, quia modicum tempus habet. Sic tentatio Diaboli in fine crescit: et hoc est signum quod debet cessare tentatio, quando incipit aggravari. Unde Daemones quando exibant ab obsessis corporibus gravius affligebant. Ad quem autem finem tendant Daemones in suis tentationibus, et ad quid tendat Antichristus, ostendit Joannes cum subditur, ut occiderent tertiam partem hominum, prius morte peccati, et postea morte Inferni. Tertiam partem hominum vocat omnes reprobos, ut dicit Glossa, in quos habebunt potestatem. Prima pars sunt innocentes. Secunda poenitentes. Tertia reprobi in malitia pertinaces: et hos occidet, ut supra 8, tertia pars terrae combusta est. Et tertia pars arborum concremata est. Et numerus equestris. Hic ostenditur Joanni numerus equorum Diaboli et equorum Dei, secundum unam expositionem. Et sic in solutione quatuor Angelorum ostenditur libertas diabolicae potentiae tempore Antichristi. Ita in visione equorum et equitum ostenditur nocumentum malitiae. Equi Diaboli sunt praedicatores Antichristi; equites vero sunt ipsi Daemones, qui ducunt eos quocumque voluerunt. Equi Dei sunt praedicatores Christi; equites sunt boni Angeli, qui regent eos et defendent. Triplici autem ratione ostenditur Joanni numerus equorum et equitum Dei post ostensionem equorum et equitum Diaboli. Primo, ne visa multitudine malorum desperarent sancti. Sic fecit Elisaeus 4 Reg. 6, puero suo nimis timenti visa multitudine Syriorum qui obsidebant Samariam, per orationem suam aperuit oculos, et vidit, quod mons erat plenus equorum, et curruum igneorum in circuitu Elisaei. Item secundo, ut consolarentur boni super solutionem Daemonum; quia etsi solvendi sunt tunc Daemones, non permittentur omnino facere quod volunt, sed per bonos Angelos coercebuntur, et per eosdem servabuntur electi. Item tertio ne illi qui stabunt tunc possint praesumere de suis viribus, et se solos inter praessuras stabiles remansisse. Sicut Elias qui dixit, zelo zelatus sum pro domino Deo exercituum, quia dereliquerunt pactum domini filii Israel, altaria tua destruxerunt, et prophetas tuos occiderunt gladio, et relictus sum ego solus. Et dictum est ei, dereliqui mihi septem millia virorum, quorum genua non sunt incurvata ante Baal. Primo ponitur numerus equorum Diaboli, et signatur per vicies millies: postea ponitur numerus equorum Dei, et signatur per dena millia. Et plures sunt mali, quam boni; ideo majori numero designatur numerus equorum Diaboli quam equorum Dei. Utrobique tamen ponitur finitum pro infinito. Utrobique ponitur mille qui est numerus cubicus, idest habens tres dimensiones. Nam decies decem decies, faciunt mille: et illi peccant in tribus: scilicet in Deum, in proximum et in seipsos. Isti autem vivunt sobrie pie et juste, sobrie sibi, pie Deo, juste proximo. Item illi habent trinam dimensionem malitiae: scilicet concupiscentiam carnis et concupiscentiam oculorum et superbiam vitae. Isti autem habent trinam dimensionem bonitatis: scilicet fidem, spem et charitatem. Item denarius simpliciter ponitur ex parte bonorum, quia ipsi servant Decalogum praeceptorum: sed denarius duplicatus ponitur ex parte malorum, scilicet vicies, quia binarius recedit ab unitate, et sic significat transgressionem; unde binarius denarii transgressionem significat Decalogi. Mille enim perseverantiam significat. Bene ergo dicuntur equi Diaboli vicies millies, quia praedicatores Antichristi erunt transgressores Decalogi habentes malitiae dimensionem et in ea perseverantes. Boni vero dicuntur dena millia, quia in observantia Decalogi et in bona dimensione perseverabunt. Dicit ergo, et numerus equestris exercitus, idest numerus equorum exercitus, idest numerus equorum et equitum Diaboli vicies millies, et numerus equorum et equitum Dei dena millia, idest multi et infiniti, sed pauciores. Equi Diaboli sunt praedicatores mali qui portant ubique Diabolum; equites sunt Daemones qui ducunt eos, ut diximus. Equi Dei sunt boni praedicatores. Equites Dei sunt Angeli. Et haec expositio de utroque exercitu simul, idest bono et malo, ponitur in Glossa, et sumitur ex eo quod dicitur numerus equestris exercitus, nec additur Dei, vel Diaboli. Sed quare malos significat per adverbia, bonos vero per nomina? Solutio. Ad ostendendum, quod malum non stat per se, sed coalescit in bono, ut dicit Augustinus; bonum vero per se stat. Item quaeritur quare exercitus tam bonorum quam malorum designetur per numerum significantem et non per numerum numerantem? Nam numerus hic positus non numerat exercitum Daemonum vel Angelorum, sed tantum signat. Nam multo plures sunt mali, quam vicies millies; et boni multo plures quam dena millia. Ad hoc dicimus quod numerus significans magis exprimit qualitatem utriusque exercitus quam numerus numerans. Per numerum enim hic positum ostenditur quales sunt illi et isti, ut diximus: quod non fieret per numerum numerantem. Aliqui intendunt, per hos numeros, tantum malos designari. Nam cum sint tantum tres ordines Angelorum, ad decimum, qui cecidit, decem millia referuntur: per millies vero qui est numerus multiplex, Daemonum multitudo signatur: per vicies vero qui bis decem continet, ostenditur decimus ordo ex Daemonibus et malis hominibus duplicatus. Nihil ergo aliud est vicies millies, dena millia equestris exercitus, nisi quod decimus ordo ex malis hominibus et Daemonibus duplicatus innumerabilis et quasi infinitus existit, qui contra Ecclesiam tempore Antichristi pugnabit. Modo autem conservat Deus Ecclesiam suam. Alii dicunt, quod per utrumque numerum designantur boni: per vicies designantur sancti novi testamenti, qui decem mandata legis dupliciter servant, scilicet corde et opere, et secundum literam, et secundum spiritualem intellectum et perfecti sunt in justitia. In vicenario est duplex observantia Decalogi et in millenario perfecta justitia monstratur. Per dena millia significantur sancti veteris testamenti qui legem ad literam servaverunt, utpote umbram futurorum. Et quia contra utrosque Diabolus bellum habuit, ideo per hos numeros etiam exercitus numerus Daemonum et malorum hominum, per quos pugnat Diabolus, designantur. Omnes istas expositiones innuunt Glossae, sed satis obscure. Sequitur, et audivi numerum eorum, idest intellexi quid numerus eorum significaret. Et ita vidi equos in visione sicut dixit supra, secundum numerum equitum, numerum tam bonorum quam malorum. Per hoc, quod dicit, vidi in visione, nota hic: non corporaliter, sed tantum spiritualiter. Vel sic: et ita vidi equos in visione; idest sicut equites, idest sicut Daemones intendunt ad destructionem Ecclesiae, sic vidi equos, idest malos praedicatores, laborare ad destructionem Ecclesiae. Nam equi et equites, in praelio ad idem tendunt, sed equi per equites ducuntur. Sic Antichristiani per Daemones, contra Ecclesiam malignabuntur. Et qui sedebant. Hic agitur de armatura istorum equitum, quae duplex est: una ad muniendum, altera ad expugnandum: tamen hic non agitur nisi de armatura munitionis. Quia Diabolus nullum potest vulnerare nisi Deo volente; et ideo cassa esset armatura impugnationis. Dicit ergo, et qui sedebant super eos equos, idest praedicatores Antichristi, habebant loricas igneas et hyacinthinas et sulphureas. Prima furor irae ferventis in principibus. Secunda simulatio sanctitatis in praedicatoribus. Tertia foetens doctrina in praelatis, qui tunc erunt. Et huic triplici persecutioni convenit haec triplex qualitas armaturae equitum, idest Daemonum, qui super istos equos sedebunt. Diximus enim, quod equi sunt falsi praedicatores ultimorum temporum, equites sive sessores eorum Daemones, qui dicuntur habere hanc triplicem armaturam, qua se et equos muniunt. Per loricas significatur duritia obstinationis, et scientiarum perplexitas, quae dicuntur igneae propter iracundiae fervorem, quae erit in principibus contra Ecclesiam. Item dicuntur hyacinthinae, propter simulationem sanctitatis, quae erit in praedicatoribus. Hyacinthus enim habet colorem similem caelo. Item dicuntur sulphureae propter doctrinae foetorem, quae erit in praelatis, et doctoribus temporis illius. Dicit ergo, et qui sedebant, scilicet Daemones super eos, idest falsos praedicatores, habebant loricas, idest duritiam obstinationis, et scientiarum perplexitates, igneas, idest igne iracundiae accensas, et hyacinthinas, idest sanctitatis simulatione coloratas, et sulphureas, idest perversa doctrina foetentes. Haec dicuntur habere equites, idest Daemones, qui habebant ea in equis. Erunt ergo equi idest praedicatores et ministri Antichristi, obstinati, iracundi, simulati, haeretici. Vel aliter. Equi sunt praedicatores, ut diximus, loricae sunt omnes ministri ejus, quibus quasi lorica corpus suum tegitur et munitur, ne sagitta verbi Dei vulneretur. Unde quilibet malus est una macula loricae hujus, qui conjuncti ad invicem contra Ecclesiam faciunt loricam Diaboli, qua corpus ejus munitur. Unde Job 41, corpus ejus, quasi scuta fusilia, compactum squamis se prementibus, una uni conjungitur, et nec spiraculum quidem incedit per eas. Quod Job dicit scuta, vocat Joannes loricas. Istae loricae dicuntur igneae, hyacinthinae, sulphureae, quia ministri Antichristi erunt cupidi, superbi, luxuriosi. Nam per ignem cupiditas, per hyacinthum superbiae vanitas, per sulphur faetor luxuriae designatur, et maxime luxuriae contra naturam, propter quam pluit dominus ignem et sulphur. Gen. 19, omnes etiam, qui tales sunt computantur in familiam Antichristi: propter quod dicit Joannes in prima canonica cap. 2, sicut audistis, quia Antichristus venit, et nunc Antichristi multi sunt. Bene ergo dicit, qui sedebant super eos, idest Daemones falsi praedicatoribus insidentes, et eos regentes, habebant loricas, idest ministros se protegentes, et munientes. Igneos, igne cupiditatis accensos, et hyacinthinos, idest vanitate superbiae elatos. Hyacinthus enim colorem habet aureum, et ideo significat vanitatem, et sulphureas, idest luxuria foetentes. Hic etiam bene dicuntur habere Daemones quasi arma, quia his vitiis impugnant Ecclesiam, unicuique suggerendo id in quo ipsius animum magis declinare concupiscunt. Sequitur, et capita. Postquam egit de armatura equitum Joannes, agit de potestate et virtute equorum, incipiens a capite ipsorum, quae sunt haeresiarchae doctores, et ceteri majores inter eos erant, idest erunt tamquam capita leonum. In quo notatur superbia crudelitatis, et aperta malitia. Nam majores inter eos armabuntur contra Ecclesiam, superbia, crudelitate, et aperta malitia. Unde Jerem. 6, crudelis erit, et non miserebitur. Hoc de potestate eorum, et convenit etiam membris, et de ore ipsorum, idest de praedicatione et doctrina falsorum praedicatorum, procedit ignis avaritiae, et fumus superbiae, et sulphur luxuriae. Vel ignis furoris, odii, et iracundiae, et fumus erroris, et caecitatis faciens mentes hominum caligare, ne possint veritatem agnoscere. Et sulphur verba maledictionis, et blasphemiae. Item ignis invidiae, et fumus idolatriae. Et sulphur, idest foetor blasphemiae. Item ignis, idest malitia comminationis, et fumus, idest obscuritas simulationis, et sulphur, idest foetor corruptae eruditionis: et ab his tribus plagis occisa est tertia pars hominum, idest reprobi, quia aliis duabus partibus, idest innocentibus et poenitentibus, non nocebunt hae plagae, immo proderunt potius, juxta illud Rom. 8, omnia cooperantur in bonum, his qui secundum propositum vocati sunt sancti. Item prima pars hominum sunt perfecti. Secunda sunt proficientes. Tertia incipientes, sive imperfecti; et his pro majori parte nocebunt hae tres plagae. Item prima pars hominum sunt illi, qui inceperunt poenitentiam, et compleverunt, et in gratia decesserunt; et his debetur Paradisus. Secunda pars sunt qui inceperunt poenitentiam, sed non compleverunt, et in gratia decesserunt, et his debetur Purgatorium. Tertia pars sunt illi, qui nec inceperunt, nec compleverunt, et tamen peccaverunt; his debetur Infernus, et his nocebunt hae tres plagae. Item prima pars illi sunt, qui latitabant in speluncis et cavernis, propter metum Antichristi. Secunda illi, qui audacter confitebuntur, et praedicabunt Christum. Tertia illi, qui aperte negabunt; et haec tertia pars ab his plagis occidetur, et de igne, et de fumo, et de sulphure, quae procedent de ore ipsorum. Hic determinat, quae sunt illae partes, et tres plagae. Unde ponitur Proverb. 1. Potestas enim equorum et cetera. Hic ostendit Joannes in quo sit potestas praedicatorum Antichristi: et ponit duo in quibus consistit potestas eorum: scilicet in ore, et in cauda, scilicet in praedicatione. Per caudam, quae tegit turpitudinem, simulatio intelligitur; et haec est potestas Antichristi, equorum, idest praedicatorum Antichristi, in ore eorum est. Glossa 1, in mala praedicatione. Et caudis eorum, idest occultis deceptionibus, si aperte nequeunt. Et bene dico, quod in caudis habent potestatem nocendi. Nam cauda eorum similis serpentibus, qui blandiuntur facie, occulte mittunt venenum. Item per os equorum intelligitur persuasio, sive comminatio, seu promissio praedicatorum; per caudas intelligitur malitia ministrorum, qui occident sanctos, et his duobus consistet tota potestas praedicatorum Antichristi, scilicet falsa persuasione, et in malitia eorum. Dicit ergo, potestas equorum, idest malorum, in ore eorum est, idest in fallenti persuasione eorum, et in caudis eorum, idest malis ministris, nam caudae eorum, idest ministri, qui sequuntur praedicatores ad faciendum voluntatem eorum, similes sunt serpentibus, quia non quaerent nisi pulverem terrenorum. Mich. ult. lingent pulverem sicut serpentes. Isa. 65, serpentis pulvis panis ejus, Psal. inimici ejus terram lingent. Gen. 3, terram comedes omnibus diebus vitae tuae. Item per os significatur rationum inductio, per caudas temporalium donorum largitio, quae data sunt homini ad velandum, et supplendum defectum. Et per haec duo, idest per inductionem rationum, et per largitiones donorum, multos subvertent. Et ideo bene dicit, quod potestas equorum, in eorum ore est, idest in rationum inductione, et in caudis eorum, idest in dona temporalia eorum, similes serpentibus, quia in fine venenum mortiferum infundunt, quo dantes et recipientes occiduntur, licet placeant quando recipiuntur. Item per os intelligitur gula. Unde Eccles. 6, omnis labor hominis in ore ejus, sed anima ejus non implebitur. Per caudam vero accipitur luxuria. Unde legitur judicum 15, quod Samson cepit trecentas vulpes, et caudas earum ligavit, et faces ligavit in medio, quas igne succendens dimisit, ut illuc et huc discurrerent. In his duobus multum consistit potestas Diaboli, et ministrorum ejus. Nam per haec duo vitia multi corrumpuntur. De quibus dicitur Proverb. 30, sanguisugae, idest Diaboli sanguinem sugentis, duae sunt filiae, quae semper clamant, affer, affer; scilicet gula et luxuria. Et bene dicuntur caudae similes serpentibus, quia luxuria in principio habet voluptatem, sed postea poenitudinem. Unde quidam sanctus cum tentaretur de luxuria, dixit, non emo tanti poenitere, habentes capita, idest principes, qui praesunt ministris, et his nocent, idest auctoritate, et violentia eorum. Vel capita eorum sunt doctores falsorum philosophorum, scilicet Plato, Pythagoras, et hujusmodi, quorum dictis corroborabunt sententias suas, et in his nocebunt, idest decipient formando per eos doctrinam suam, et ceteri homines, qui non sunt occisi in his plagis praedictis, idest reprobi contra quos Diabolus non faciet conatum suum per Antichristum, quia erunt omnino obedientes ei. Neque egerunt poenitentiam de operibus manuum suarum, idest de peccatis suis. Ut adorarent Daemonia post poenitentiam, et simulacra aurea, et argentea, et aerea, et lapidea, et lignea, quae scilicet simulacra, nec videre possunt, nec audire, neque ambulare, idest aliquem actum exercere. Et non egerunt poenitentiam ab homicidiis suis, neque a veneficiis suis, nec a fornicatione sua, nec a furtis suis. Omnes enim inquam peribunt morte aeterna. Quamvis conatus Diaboli non sit contra eos, qui mortui sunt jam morte prima. Et tangit hic Joannes Paganos idolis servientes. Sed quaeritur. Quare potius determinatur de equis, quam de equitibus? Solutio. Quia quicquid facient Daemones, facient per malos praedicatores. Item quare ponit fornicationem in singulari numero, cum alia vitia ponat in plurali? Solutio. Ad notandum, quod plures pereunt per fornicationem, quam per cetera praedicta. Plus enim importat numerus singularis, quam pluralis; et sic dicitur nomen speciei, quae omnibus convenit. Daemonium interpretatur scientia. Unde Daemonium aureum potest dici theologia, quae in splendore et valore omnes scientias superat, sicut aurum caetera metalla. Aliae enim scientiae sunt ancillae, et ipsa domina, sicut dicit Boetius in libro consolationum. Unde de illis potest intelligi illud Proverb. 8, misit ancillas suas, ut vocarent ad arcem, idest ad theologicum apicem, quo vix aut nunquam potest ascendi nisi per illas. Item Daemonium argenteum est legalis scientia quae lucratur argentum, unde lucrativa scientia appellatur. Item Daemonium est sermocinalis scientia, idest logica, quae plus aliis resonat, immo etiam quasi mutae essent aliae nisi ab ista reciperent sonum. Item Daemonium lapideum, est naturalis scientia, quae est immutabilis, nec nobis subjacet, ut dicit Algazel, et ideo dicitur lapidea. Item Daemonium ligneum est moralis scientia, quae sicut lignum formari potest. Qui ergo istas scientias addiscunt, tantum ut sciant vel sciantur, vel certe ut ditent vel ditentur, vel honorentur, nec alium finem ponunt in studio suo, proculdubio hi adorant Daemonia, vel argentea et cetera. Et de his dicit Psal. corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in studiis suis. Beatus Bernardus, quidam student, ut sciant: quidam ut sciantur, et vanitas est: et quidam ut ditentur, et cupiditas est: quidam ut aedificent, et charitas est: quidam ut aedificentur, et prudentia est. Baruch 3, ubi sunt principes gentium, idest philosophi, qui argentum thesaurizant, et aurum, in quo confidunt homines, et non est finis acquisitionis eorum, qui argentum fabricant, et soliciti sunt, nec est inventio operum eorum? Et respondet. Exterminati sunt, et ad Inferos descenderunt. Item simulacra possunt dici multi praelati. Juxta illud Zach. 11, o pastor, et idolum, et derelinquens gregem. Dicuntur autem aurea per avaritiam, argentea propter apparentiam, aerea propter impatientiam, lapidea propter duritiam, lignea, quia materia sunt ignis infernalis, qui sunt tales. Isa. 30, praeparata est ab heri Tophet, regi, profunda, et dilatata. Nutrimenta ejus ignis, et ligna multa. Bar. 5, cum sint lignea, et inaurata, et inargentata, scietur postea, et falsata sunt a gentibus universis, et regibus, quae manifesta sunt, quia non sunt dii, idest veri praelati, sed opera manuum hominum. Haec simulacra adorant, qui tales praelatos adorant, honorant, et eis serviunt propter divitias temporales, vel honores saeculares. De quibus Psal. dicit: confundantur omnes qui adorant sculptilia, et qui gloriantur in simulacris suis. Item similes illis fiant, qui confidunt in eis.


Caput 10

[89026] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 10 Et vidi alium et cetera. Decimum capitulum est, in quo agitur de consolatione fidelium tempore Antichristi: et dividitur in tres partes, secundum tres consolationes, quae hic ponuntur. Quarum prima est de poena malorum, quae hic affirmatur. Secunda de promissione vitae immutabilis, ibi, et Angelus quem vidi. Tertia de praenuntiatione futurorum malorum, ut citius caveantur, ibi, et vocem quam audivi. Et nota quod sicut solutio quatuor Angelorum indicavit supra violentiam potentiae Daemonum, ut visio equorum et equitum nocumentum malitiae: sic significatio tonitruorum, quae ponitur in hoc capitulo, indicat subtractionem praedicationis et sapientiae tempore Antichristi. Procedit autem Joannes hoc ordine. Primo commendans Christum, describit eum a quatuor conditionibus. Secundo ipsius testimonium, poenam malorum futuram ostendit ibi, et clamavit. Tertio hoc idem probat testimonio praedicatorum, idem praedicantium, ibi, ego. Dicit ergo, et vidi. Conjunctio copulativa. Nota quod haec visio non est alia a praecedente, sed illi quasi pars parti copulatur, alium Angelum, a praedictis, scilicet Christum, qui Angelus est magni consilii. Isa. 9, et Deus totius consolationis. 2 Corinth. Qui dicitur alius idest contrarius. Illi enim ad nocendum intendunt, iste ad salvandum. Illi sunt pura creatura, iste creator simul et creatura. Fortem, quia ipse est Dei virtus, ut dicitur 1 Corinth. 1, et Psal. dominus fortis et potens: sed fortitudinem suam ipse abscondit, in sanctam crucem. Habacuc 3, ibi abscondita est fortitudo ejus: sed eam manifestavit ibidem, quia mortem moriendo destruxit. Amplius autem eam manifestavit resurgendo. Sed plenissime manifestabit eam in futuro judicio. Unde Psal. cognoscetur dominus judicia faciens. Job 9, si fortitudo quaeritur, robustissimus est. Ergo fortitudo Dei recipit comparationem? Verum est quantum ad manifestationem, ut dictum est. Fortis enim apparuit moriens, mortem superando, fortior a morte propria resurgendo, fortissimus Daemones omnes cum omni suo corpore mortaliter condemnando, descendentem de caelo, idest de incognitione ad cognitionem, sive invisibilitate ad visibilitatem, sive de occulto ad publicum, sive de patre ad mundum humiliter venientem. Joan. 15, exivi a patre, et veni in mundum. Psal. a summo caelo egressio ejus. Joan. 6, ego sum panis vivus, qui de caelo descendi. Amictum nube, idest vestitum carne. Isa. 19, ascendet dominus super nubem levem, et ingredietur Aegyptum, idest mundum. 3 Reg. 8, dixit dominus, ut habitaret in nebula, de qua venerunt salutifera. Unde Eccles. 42, medicina omnium in festinatione nebulae. Ergo nube amictus fuit in nativitate, sive in incarnatione, quando veritas de terra orta est, sicut nubes ex aqua. 2 Reg. 7, ecce in nebula parva, quasi vestigium hominis ascendebat de mari, idest Christus puer parvulus nascebatur de Maria. Haec nubes in cruce levata refrigerium dedit toti mundo, ardorem solis, idest iram Dei patris temperans. Psal. sub umbra alarum tuarum protege me. Cant. 2, sub umbra illius quem desideraveram sedi. Tunc de illa pluvia pluit dominus duplicem pluviam: scilicet pluviam sanguinis in redemptionem, et pluviam in ablutionem. Joan. 19, unus militum lancea latus ejus aperuit, et continuo exivit sanguis et aqua: his duobus indigebat genus humanum. Quia venditum erat, indigebat redemptione; quia sordidum erat, indigebat ablutione. Haec nubes dicitur levis, quia ab omni onere peccati immunis est. Item quia surrexit et ascendit. Psal. ascendit dominus super Cherubim, et volavit super pennas ventorum, idest velocius et levius ventis, et iris, idest ritus reconciliandi et propitiandi. In capite ejus, idest in divinitate, quae est caput humanitatis. 1 Cor. 11, caput Christi Deus. Et bene dicitur, iris in capite, quia non esset sufficiens redemptio, nisi Christus esset Deus. Unde 2 Cor. 5, Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Vel iris in capite ejus, idest clementia et pietas in intentione ejus. Oseae 6, misericordiam volo, et non sacrificium, et facies ejus, idest praesentia humanitatis ipsius. Erat sicut sol, illuminans et inflammans mentes hominum, quas fumus putei caligaverat. Isa. 9, vobis timentibus nomen meum orietur sol justitiae. Haec est facies, quam ita desiderabant antiqui. Unde Psal. ostende nobis domine misericordiam tuam, et salvi erimus. Exod. 33, si inveni gratiam in conspectu tuo, ostende mihi faciem tuam. Esther 15, valde mirabilis es tu domine, et facies plena est gratiarum suarum, idest facies ejus sicut sol, in virtute sua. Item facies ejus, idest divinitas ejus, erat sicut sol, idest fons omnis luminis et caloris, quia ab ipso inquantum Deus, est omne bonum. Jacob 1, omne datum optimum, et omne donum perfectum, de sursum est descendens a patre luminum. Vel sicut sol, quia splendore suo reverberat oculos humanos, ut in suo fronte non plene possit videri. 1 Tim. 6, qui solus habet immortalitatem, et lucem habitat inaccessibilem. Cant. 6, averte oculos, quia ipsi me avolare fecerunt. Item faciem ejus, idest sancti, in quibus lucet facies ejus, idest imago, et similitudo ipsius. Juxta quod dicitur in Psalm. illumina super nos lumen vultus tui, domine: et alibi: illumina faciem tuam domine. Erat sicut sol, idest fidei cognitione clari, et calore charitatis fervidi, et immutabiles et infatigabiles in servitio Christi. Eccl. 27, homo sanctus in sapientia manet sicut sol. Nam stultus ut luna mutatur. Et pedes ejus, idest finales praedicatores per totum mundum ipsum portantes, non solum in corde per fidem, et in ore per confessionem et praedicationem, sed etiam in corpore per sanctam conversationem. 1 Cor. 6, empti enim estis praetio magno; glorificate, et portate dominum in corpore vestro. Tamquam columna ignis, idest plani per justitiam, recti per charitatem, erecti per contemplationem et desiderium aeternorum, fortes per fidem, alios portantes per pietatem infirmorum sustinere. Gal. 2, Jacobus, et Cephas, et Joannes, qui videbantur columnae esse. Nec dicit simpliciter, tamquam columna, sed addidit, ignis. Quia ipsi erunt ardentes in se per zelum: lucentes aliis per exemplum et doctrinam. Joan. 5, ipse erat lucerna ardens et lucens. Matth. 5, vos estis lux mundi. De his pedibus dicitur Isa. 52, quam pulchri pedes annunciantis pacem, annuntiantis bona, praedicantis salutem. Et habebat in manu sua libellum apertum, idest in potestate sua totam legem jam reservatam. Ipse enim omnia, quae in figuris de seipso in lege legebantur implendo aperuit, et praedicando per apostolos manifestavit. Unde supra in 5, vicit leo de tribu Juda, radix David, aperire, et solvere signacula ejus. Ibi satis diximus de libro, et ideo hic transimus. Et bene dicit, quod habebat in manu sua libellum, quia operatione legem adimplevit. Unde Matth. non veni solvere legem, sed adimplere. Sed quare dixit supra, librum, nunc dicit libellum, diminutivo nomine utens? Solutio. Ibi clausus ostenditur, quem superbia claudit. Hic autem liber apertus ostenditur, quem humilitas aperuit, quia per humilitatem venitur ad intelligentiam legis. Unde Matth. 18, nisi conversi fueritis, et efficiamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum caelorum, idest in intellectum. Supra in quarto, ecce dedi te in ostium apertum, quia modicam virtutem habes, idest humilitatem. Et posuit pedem suum dextrum, idest fortiores praedicatores. Super mare, idest super impios et infideles plenos amaritudine peccatorum. Quia dominus ad majores peccatores misit firmiores praedicatores. Verbi gratia Petrum et Paulum ad Romanos, qui semper omnibus ferociores et crudeliores fuerunt. Et quia Romae maxime vigebat ritus gentilium, et cultus idolorum. Sinistrum autem super terram, idest minores praedicatores missi sunt ad minimos malos peccatores. Item per mare, significatur gentilitas amaritudine infidelitatis et idolatriae. Per terram, significatur duritia et avaritia Judaeorum, quae frequenter fuit arata prophetia. Per pedem dextrum significatur vita aeterna, per sinistrum poena aeterna. Unde in judicio boni ponentur a dextris judicis, mali vero a sinistris, ut dicitur Matth. 25. Propter quod dicitur Proverb. 4, vias, quae a dextris sunt, novit dominus; perversae vero sunt, quae a sinistris sunt. Est ergo sensus. Et posuit pedem suum dextrum super mare, idest gentilitatem illuminans ad fidem praedicando convertit, et perduxit ad beatitudinem. Unde Luc. 2, lumen ad revelationem gentium. Gen. 49, ipse erit expectatio gentium. Sinistrum autem super terram, idest Judaeos, qui fuerunt terra culta per legem et prophetas, propter duritiam suam et avaritiam excaecari permisit ad aeternam damnationem. Roman. 11, caecitas ex parte contigit in Israel, donec plenitudo gentium intraret. Item pes dexter est amor Dei, qui debet omnem tribulationem et adversitatum amaritudinem conculcare, et ideo poni dicitur super mare. Ut sicut Christus pro amore nostro calcavit amaritudinem passionis, sicut ipse dicit Isa. 43, torcular calcavi solus, et de gentibus non est vir mecum; sic nos pro amore ipsius calcemus omnem amaritudinem mundi, etiam non timentes pro ipso mori, si necesse fuerit. Unde dicit beatus Bernardus. Audi luctam, sustinuit te dilectus, sustine et tu dilectum: non illi vincent peccata tua, te quoque illius flagella non superent. Hoc pede quicquid tangimus nostrum facimus. Unde Deut. 11, omnis locus quem calcaverit pes vester, vester erit. Pes sinister est amor proximi, quo omnia terrena debemus calcare, quia amorem proximi debemus omnibus terrenis praeponere. Juxta illud Levit. 19, diliges proximum tuum sicut te ipsum, idest citra Deum, et super omnia terrena, et hoc exigit justitia. Unde Prov. 12, qui negligit damnum propter amicum, justus est. Eccl. 29, perde pecuniam propter fratrem et amicum, et non abscondas sub lapide in perditionem. Ideo hunc pedem dicitur posuisse super terram; ut sicut ipse propter nos omnia terrena contempsit, et amorem nostrum toti mundo praeposuit; sic et nos toti mundo amorem proximi praeponamus, alioquin non habemus hunc pedem. 1 Joan. 3, qui habuerit substantiam hujus mundi, et viderit fratrem suum necessitatem habere, et clauserit viscera sua, quomodo charitas Dei manet in illo? Quasi dicat: nullo modo. Quia probatio dilectionis exhibitio est operis: et qui non habet hunc pedem, non habet dextrum. Quia qui non amat proximum non amat Deum. Unde 1 Joan. 4, qui non diligit fratrem suum, quem videt; Deum quem non videt, quomodo potest diligere? Quasi dicat: nullo modo. Nota quod in hac serie verborum, quae posita sunt, describitur et commendatur Christus a decem, quae debet habere quilibet praelatus, et quilibet praedicator. Primum est obedientia, quia missus a patre implevit ejus mandatum pro nobis moriendo. Unde Joan. 14, et sicut mandatum dedit mihi pater, sic laeto. Phil. 2, factus obediens usque ad mortem, et cetera. Haec obedientia notatur per hoc, quod vocatur Angelus. Vidi, inquit, alium Angelum et cetera. Secundum est charitas sive amor, quod notatur per hoc quod dicit, alium a praedictis, qui missi sunt in mundo a principe suo ex odio implent obedientiam suam, Christus autem ex amore charitatis. Joan. 15, majorem hac dilectionem nemo habet, ut animam suam ponat quis pro amicis suis. Ephes. 1, Deus, qui dives est in misericordia, propter nimiam charitatem suam qua dilexit nos, tradidit semetipsum. 1 Joan. 3, in hoc apparuit gratia Dei. Tertia est patientia, quae notatur per fortem. De qua Proverb. 19, doctrina viri per patientiam noscitur. Isa. 42, silui, patiens fui, semper tacui et cetera. Quartum est humilitas, quae notatur per descendentem de caelis. De qua Philipp. 2, exinanivit semetipsum formam servi accipiens. Ibi ponit Glossa quatuor gradus humilitatis dicens, o quanta humilitas Christi. Humiliavit se usque ad incarnationem, usque ad mortalitatis humanae participationem, usque ad Diaboli tentationem, usque ad populi irrisionem, usque ad flagella, usque ad alapas, usque ad vincula, usque ad sputa, usque ad mortem, et si parum est hoc, addendum est aliquid de genere mortis. Mortem autem crucis, quae erat ignominiosior. O pellis morticina quid tenderis? O sanies foeda quid inflaris? Princeps tuus humilis, et tu superbus; caput humile, et membrum superbum. Absit. Ecce habemus humilitatis exemplum, superbiae medicamentum. Quintum est misericordia, quae per amictum nubis notatur. Unde Eccles. 23, thronus meus in columna nubis. Sextum est justitia, quae notatur per iridem capitis, de qua Psal. justitia ante eum ambulabit, et ponet in via gressus suos. Sed annexa erit justitiae ejus misericordia, quod significat caeruleus color iridis, qui conjungitur igneo. Unde Psal. misericordia et veritas obviaverunt sibi; justitia et pax osculatae sunt. Septimum est sapientia, quae notatur ibi, et facies ejus sicut sol. Eccles. 8, sapientia hominis lucet in vultu ejus. Eccles. 27, homo sanctus in sapientia manet sicut sol. Octavum est rectitudo affectionum, quae notatur ibi, et pedes ejus sicut columna ignis. De qua Psal. dulcis et rectus dominus, et propter hoc legem dabit delinquentibus in via. Nonum est perfecta doctrina, quia ostendit opere quod praedicavit ore, et hoc notatur ibi, et habebat in manu sua libellum. De quo dicitur Act. 1, coepit Jesus facere et docere. Luc. ult. qui fuit vir potens in opere et sermone. Decimum est discretio praedicationis, quae notatur ibi: et posuit pedem suum, quia aliter et alia praedicavit duris et rebellibus Judaeis, aliter et alia gentibus obedientibus. Gentibus blande loquebatur, Judaeis autem dure et acriter comminabatur. Matth. 24, vae vobis Scribae et Pharisaei: et ponit octo, quae omnia comminantur Judaeis: sic praedicator alios increpando debet praedicare veritatem. 2 Tim. 4, argue, obsecra, increpa. Sequitur, et clamavit. Hic ostendit testimonio Christi et suorum praedicatorum poenam malorum futuram, in consolationem bonorum, qui etsi ad modicum puniantur modo, postea coronabuntur in gloria; et e converso punitores eorum, etsi modo sunt in gloria, punientur post modum in Gehenna. Juxta quod dicitur Joan. 17, plorabitis et flebitis vos, mundus autem gaudebit, vos autem contristabimini, sed tristitia vestra vertetur in gaudium. Dicit ergo, et clamavit Angelus, scilicet Jesus Christus, voce magna, idest praedicatione magna, promittente, scilicet regnum caelorum. Et magnas comminationes, scilicet poenas Inferni. Ideo dicitur praedicatio vox magna. De primo dicitur Matth. 4, coepit Jesus praedicare et docere. Poenitentiam agite, appropinquabit enim regnum caelorum. De secunda Matth. 23, vae vobis Scribae et Pharisaei, idest aeterna damnatio. Matth. 11, vobis et cetera. Deinde determinat modum clamoris. Quemadmodum cum leo rugit, idest audacter et terribiliter. Unde Glossa, vox leonis ostendit ejus virtutem, et infert terrorem; cum leo cauda circa sylvam sulcum fecerit, nulla bestiarum audet exire. Ita Christus fide concludens rugit, ut aliquis exeat. Oseae 11, quasi leo rugiet, quia ipse rugiet, et formidabunt filii maris. Legitur autem triplex clamor Christi. Primum fecit Jesus in templo docens Psal. laboravi clamans, raucae factae sunt fauces meae. Secundus fuit in cruce. Matth. clamavit Jesus voce magna dicens: eli, eli et cetera. Item infra: Jesus iterum clamans voce magna emisit spiritum. Hebr. 5, cum clamore valido et lacrymis offerens exauditus est pro sua reverentia. Tertius clamor erit in judicio. De quo Isa. 42, vociferabitur, et clamabit super inimicos suos. Proverb. 20, sicut rugitus leonis, ita et terror regis; qui provocat eum peccat in animam suam. Quarto autem legitur clamasse in Lazari suscitatione. Joan. 11, cum haec dixisset, voce magna clamavit, Lazare veni foras. Sequitur, et cum clamavisset, idest cum poenam malorum futuram insinuasset, et bonorum remunerationem, locuta sunt septem tonitrua, idest universi praedicatores, septiformi gratia spiritus sancti repleti, voces suas, idest tempori, et negotio eorum congruas. Item voces suas ab eos receptas. Nihil enim praedicabunt nisi quod ab eo audierunt. Matth. 10, quod in aure audistis, praedicate super tecta. Sed quaeritur quare dicat Christum clamare, et praedicatores loqui. Solutio. Ejus est comminari, cujus est punire. Ideo dicitur Christus clamare comminando, quia est ejus punire. Praedicatorum autem est cum modestia populum exhortare, et ideo dicuntur loqui. Item supra 8, signantur praedicatores, per Angelos habentes tubas; hic autem per tonitrua. Quare hoc est? Quia ibi hortabantur ad bellum, quod est usus tubarum. Hic agitur de poena malorum, quam praedicatores comminando annunciant; et ideo tonitrua dant voces suas, idest cum praedicatores annunciantes malorum poenam futuram, ut a malo cessarent, et bonorum remunerationem, ut amplius ferventes in bono perseverarent. Et ego scripturus eram, idest paratus scribere audita, ut aliis nunciarem, et audivi, idest intellexi vocem de caelo, idest inspirationem a Deo missam, vel admonitionem angelicam Antichristi. Qui volent praedicare, sed prohibebuntur, ne sanctum dent canibus, et margaritas spargant ante porcos, idest claude, et ne reveles, quae locuta sunt septem tonitrua, idest omnes praedicatores, et noli ea scribere, idest infidelibus manifestare, in quibus non habent locum, quia in eis non capit sermo. Tunc enim erit tempus cum sanam doctrinam non recipient, sed coacervabunt sibi magistros prurientes auribus, ut dicitur 2 Tim. 4. Tob. 12, sacramentum regis abscondere bonum est: opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est. Et Angelus quem et cetera. Hic incipit secunda pars hujus capituli, in qua datur secunda consolatio, de promissione vitae incommutabili facta a Christo, quam per se, et per partem confirmat. Unde dicit, et Angelum quem vidi stantem supra mare, quo ad pedem dextrum, et super terram, quo ad pedem sinistrum. Levavit manum suam ad caelum, idest modum et gestum jurantis accepit, et juravit per viventem in saecula saeculorum, idest firmiter statuit, et veraciter affirmavit contra haereticos. Qui dicunt, quod non licet jurare. Et ostendit, quod ille per quod juratur, potens est promissa implere, dicens, qui creavit, idest de nihilo fecit caelum Empyreum scilicet et ea, quae in eo sunt, idest Angelos simul cum caelo creavit. Unde Beda, hoc superius caelum, quod a volutibilitate mundi secretum est, mox ut creatum est, Angelis impletum est, quos in principio cum caelo conditos testatur dominus dicens, ubi eras cum me laudarent astra matutina. Job 39, item caelum sydereum, et ea, quae in eo sunt, idest stellas. Item caelum aereum, et ea quae in eo sunt, scilicet volucres, et terram, et ea quae in ea sunt, idest animalia gressibilia et reptilia tam mitia quam immitia. Item terram, idest Ecclesiam. Et ea quae in ea sunt, idest distinctiones personarum, dona gratiarum, distributiones officiorum, bona temporalia, et quae data sunt Ecclesiae ad sustentationem bonorum. Et mare, quamlibet aquarum congregationem. Et ea quae in eo sunt, idest pisces. Item mare, idest tribulationum amaritudinem. Et ea quae in eo sunt, idest tribulationum utilitates. Et ex hac littera convincitur Manichaeus, qui dicit tantum invisibilia creata a malo Deo, idest a Diabolo. Item, qui creavit caelum, scilicet spiritum humanum, et ea quae in eo sunt, idest sensus et membra. Et mare, idest saeculum, ubi major minorem devorat et sicut in mare major piscis minorem devorat. Unde Habacuc 1, facies hominis sicut pisces maris. Et ea, quae in eo sunt, idest homines et jumenta et omnia alia quibus vita hominum sustentatur. Deinde ostenso qualis est per quae juravit Angelus, idest Christus, qui juravit dicens quia tempus non erit amplius. Contra. Psalm. et erit tempus eorum in saecula. Solutio. Tempus duobus modis accipitur: uno modo prout est mensura motus primi mobilis; sic non erit, quia stabit firmamentum, et sol et luna et ceteri planetae et stellae omnes. Unde Habacuc 3, sol et luna steterunt in habitaculo suo, idest stabunt in loco, in quo creata fuerunt in principio. Secundo modo dicitur tempus, prout est mora motus rerum mutabilium; sic erit tempus, quo ad malos in Inferno, ubi transibunt ab aquis nivium ad calorem nimium, ut dicitur Job 24. Verbum ergo Psalmi intelligitur de statu malorum in Inferno; quod vero dicitur hic, intelligitur de statu bonorum in caelo, ubi erunt omnia in statu. Unde Rom. 8, creatura vanitati subjecta est, idest mutabilitati; sed liberabitur a servitute corruptionis in libertate gloriae filiorum Dei. Triplex ergo est vanitas a qua liberabitur creatura. Prima est mortalitatis, et haec est in homine. Secunda mutabilitatis, et haec est in his, quae facta sunt propter hominem. Tertia est curiositatis, et haec est in his, quae sunt ab homine. Et quia homo omnium causa est, et omnes habet in se, ideo dicitur in Psal. universa vanitas omnis homo vivens. Quod ergo juravit Angelus, scilicet quod non erit tempus amplius, intelligitur, idest rerum vicissitudo, sive vanitas, et successio gaudiorum et tribulationum: quasi dicat Angelus fidelibus, qui tunc erunt. Estote patientes modicum tempus, quoniam finita hac horaria persecutione, nihil amplius tribulationis et varietatis patiemini. Neque etiam illud durabit multum. Sed in diebus vocis septimi Angeli, cum coeperit tuba canere, idest diebus ultimorum praedicatorum post tempus Antichristi cum ipsi coeperint praedicare, idest ipso initio praedicationis eorum, consummabitur mysterium Dei, idest implebitur promissio Dei, super remuneratione sanctorum, qui modo tribulationibus premuntur. Quae dicitur mysterium, quia oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quae praeparavit Deus diligentibus se. 1 Corinth. 2. Psal. magna multitudo dulcedinis tuae domine, quam abscondisti timentibus te. Sicut evangelizavit per servos suos prophetas, quorum intentio fuit de adventu domini et consummatione saeculi prophetare, quando bonis praemium, malis poenam reddet Deus. Per hoc enim, et bonos ad poenitentiam, et malos retrahebant a peccatis. Jerem. 23, in novissimo dierum intelligetis ea. Et audivi vocem et cetera. Tertia pars capituli, in qua datur fidelibus tertia consolatio, quae est de eo, quod Joanni praecipitur, ut ea quae vidit nuntiet, ut sic ex provisione habeatur consolatio, et cautela in futuris persecutionibus. Mala enim, quae videntur, minus laedunt. In hac enim parte duo dicuntur Joanni. Primo ut accipiat librum. Secundo, ut praedicet gentibus: postea ostenditur ei modus praedicandi. Infra 12 cap. Dicit ergo, et vocem quam audivi, idest angelicam admonitionem, vel divinam inspirationem, iterum de caelo, idest de secreto, et in occulto cordis interius, loquentem mecum, idest mihi desideranti. Unde quia desiderium cordis est locutio, qua anima loquitur Deo, et Joannes desiderabat scire haec, ideo dicitur, loquentem mecum, et non mihi, et dicentem, idest praecipientem, vade, passibus mentis, et accipe librum apertum, idest Evangelii praedicationem, quod in veteri lege clausum est, et signatum ipse Christus aperuit, nascendo, moriendo, et resurgendo, ascendendo. De manu Angeli, idest de potestate Christi, stantis super mare et super terram, idest parati juvare gentiles et Judaeos accedentes ad se. Sed quomodo dicitur Joanni, quod accipiat librum, qui jam dudum ipsum acceperat, quando sibi et aliis discipulis Christus dedit officium praedicandi, et aperuit sensum, ut intelligerent Scripturas? Solutio. Hoc dicitur Joanni in persona futurorum praedicatorum, qui non acceperant officium praedicandi, sed accepturi erant. Item dicitur quod vadat in dioecesim suam, ut accipiat librum apertum sibi, ut resumat praedicationis officium, quod intermiserat propter exilium, in quo erat. Unde praedicitur ei reditus de exilio, et libera potestas praedicandi ea quae sibi ostensa fuerunt, scilicet graves tribulationes, quas patientur sancti tempore Antichristi, et eorum remunerationem; et hoc ad consolationem praesentium, ut illis auditis non reputent magna quae patiantur, et cum illa venerint patientius sustineantur, vel potius caveantur. Item sic. Et vocem, idest angelica revelatio, quam audivi, aure cordis. Item. De caelo loquentem mecum, idest de Ecclesia, vel de utilitate Ecclesiae, et dicentem, idest praedicantem. Vade, idest vades, vel vade ex praecepto, et accipe librum de manu Angeli, id est praedica, manifesta omnia mysteria legis adimpleta jam operatione domini nostri Jesu Christi, stantis super mare, et super terram, idest qui superavit omnes passiones, amaritudines, et mundi cupiditates, et regnat immobilis et impassibilis in caelo. Stare enim dicitur Christus post resurrectionem, quando factus est immutabilis et impassibilis. Unde Joan. 20, dicitur stare Jesus in littore, et discipuli maris fluctibus laborabant. Et nota quod illud quod Joannes dicit, vox de caelo, dicit cuilibet clerico: licet pauci audiant, idest se audivisse ostendant. Unde contra clericos quaeritur dominus per Isa. 42, quis caecus nisi servus meus, et quis surdus ad quem misi nuntios meos? Idest clericus, cui fit vox primum, et iterum, et frequenter, scilicet in lectione, et in praedicatione, in disputatione, in secreta meditatione. Vel primo fit invitando ad fidem. Secundo invitando ad operationem. Et quid dicit vox? Vade, et accipe librum apertum de manu Angeli, stantis super mare, et super terram. Liber est vita Christi, in quo sunt tot literae quot virtutes. Humilitas enim ejus una litera est, patientia alia, benignitas alia, et sic de aliis. Quas literas ipsemet suscepit in se. Unde Job 31: librum scribat ipse qui judicat, idest filius, cui pater dedit omne judicium, ut dicitur Joan. 5. Sed postea in hoc libro scripserunt homines, et alias literas satis legibiles nimio sanguine rubricatas, scilicet vulnera pedum, et manuum, et lateris, et sulcos virgarum totius flagellati. Unde Isa. 8, sume tibi librum grandem, et scribe in eo cum stilo hominis, idest lancea Pilati, et clavis Judaeorum. Utraeque literae valde legibiles sunt. Nemo enim potest se excusare quod non potuerit legere in libro. Unde Habacuc: scribe librum, et explana illum super tabulas, ut percurrat qui legerit. Ad exemplar hujus libri, debet quilibet scribere suum; quod qui non fecerit judicabitur de falso. Ipse enim dicturus est nobis, ostendite mihi numisma census. Quo ostenso quaeret cujus imago et super scriptio. Vae illis, qui dicent Caesaris: nam sententiando concludet consequenter. Reddite ergo, quae sunt Caesaris, Caesari, et quae sunt Dei Deo. Nec poterit quis decipere judicem, quia liber exemplaris in judicio apertus omnibus apparebit, ut videant omnes falsitatem librorum suorum, et etiam aliorum. Unde infra 20, libri aperti sunt, et alius liber, qui est vitae apertus est, et judicati sunt mortui, ex his, quae scripta erant in libris. Item liber est lex divina, sive Scriptura sacra. De qua dicitur in Psal. in capite libri scriptum est de me, idest in principio Scripturae, ibi scilicet: in principio creavit Deus caelum et terram. Hunc librum debent habere magistri legis divinae, in corde per intelligentiam, in opere per efficaciam, et tamdem in ore per doctrinam. Sic habuit, qui dicit Rom. 16, non audeo loqui aliquid eorum, quae per me non effecit Christus. Ideo Ezech. 3, missus est liber in manu, ut ipse doctor aut praedicator legem faciat priusquam doceat, et sic auditores librum accipiant non solum de ore, sed etiam de manu. Unde non solum a lingua, sed magis a vita, procedat doctrina necesse est. Dupliciter enim accipiendus est liber a doctore: scilicet de manu, et de ore. De primo dicitur hic Joanni, vade, et accipe librum de manu Angeli, idest boni magistri, vel praedicatoris, qui est nuntius Dei. De secundo dicitur Malach. 2, labia sacerdotis custodiunt scientiam, et legem ex ore ejus requirent, quoniam Angelus domini exercituum est. Sed quoniam exempla efficacius movent quam verba, et quia multi librum in ore, pauci in manu habent, ideo dicitur hic, accipe librum de manu Angeli, idest exemplum tene boni magistri, qui facit quod docet. E converso Matth. 23, super cathedram Moysi et cetera. Quaecumque dixerint vobis facite, secundum autem opera eorum facere nolite: quasi dicat: dominus. Accipite librum de ore eorum, non de manu, sed de bono doctore, stantis super mare, et super terram, idest superantis adversa et prospera mundi hujus. Talis enim doctor, non emolliet, neque mirabitur exponendo Scripturam, sed nudam dicet veritatem: et talis quaerendus esset magister, et talis credendus esset. Sed heu talis magister non quaeritur, et si esset aliquis talis non audiretur, quia non dicit placentia. Isa. 30, erit in die novissimo testamentum usque in aeternum, populus enim ad iracundiam provocans est, filiique mendaces: filii volentes audire verbum Dei, qui dicunt videntibus, nolite videre, et aspicientibus, nolite aspicere nobis ea, quae recta sunt; loquimini nobis verba placentia. Videte vobis errores, auferte a me viam, declinate a me semitam, cesset a facie nostra sanctus Israel, idest doctor docens veritatem. Hoc consonat apostolis. 2 Timoth. 4. Erit tempus cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus; et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem convertentur. Sequitur, et abii, idest mundanis renunciavi, et terrenis curis me expoliavi, statim tamquam vere obediens. Ad Angelum, idest ad Christum, ad quem aliter non itur. Unde Luc. 14, si quis venit ad me, et non odit patrem, idest mundum, et matrem suam, idest concupiscentias, et uxorem suam, idest saecularem sapientiam, et filios et fratres, idest totam parentelam, adhuc autem et animam suam, idest vitam carnalem, non potest meus esse discipulus. Dicens ei: Glossa: quod verbo et opere, ut daret ei gratis non venderet meritis, mihi audienti et postulanti librum, idest libri intelligentiam. Ex libro isto patet quod ore et obedientia debet quaeri sapientia. Unde Jacob 1, siquis indiget sapientia, postulet a Deo, qui dat omnibus affluenter et non improperat. Eccles. 1, fili concupiscens sapientiam, serva justitiam, et Deus praebebit eam tibi. Loquitur autem Joannes hic in persona praedicatorum, qui erunt in ultimis temporibus, qui forsitan non habebunt doctores veritatis, nisi Evangelium, idest Christum, qui eos docebit per spiritum sanctum. Et dixit mihi oranti, et dicenti, obedienti. Accipe librum, idest legis intelligentiam, et praedicandi officium. Hic dicit Glossa: Deus si quem invenit paratum, quod necessarium sponte offert. Inter alia, quae praeparant animam ad suscipiendam intelligentiam sapientiae divinae, est humilitas. Jacob. 2, Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam suam. Psal. inter medium montium pertransibunt aquae. Item Psal. valles abundabunt frumento, idest humiles intellectu divino. Proverb. 12, ubi humilitas ibi sapientia. Et devora illum, idest audi, et festinanter comede illum. Non dicit, mastica illum, exponendo, et praedicando aliis: sed devora includendo in corde, et memoriter retinendo. Quia mysteria Christi et Ecclesiae, non tunc erunt praecanda; sed tamen a bonis, ne pereant, erunt colligenda. Sicut dicitur Joan. 6, colligite fragmenta ne pereant, et faciet amaricari ventrem tuum, idest mentem tuam. Et hoc dicit, quia veritatem oportebit tunc in corde celare, quod facient cum magno dolore et amaritudine, quia libentius praedicarent, si haberent auditores. Sed in ore tuo erit dulce tamquam mel: quasi dicat: amarum erit praedicatoribus illius temporis tacere veritatem, quam habent in corde clausam; sed dulce erit si possent eam aliis ore praedicare. Sed revera signatur liber tunc, quia auferetur praedicatio omnino, et doctrina veritatis. Unde supra eodem dixit Angelus, Joan. 10, Christus ultimis praedicatoribus, signa, quae locuta sunt septem tonitrua. Et Dan. 12, dixit alius Angelus, tu autem Daniel claude sermones, et signa librum usque ad tempus statutum, hoc est usque ad mortem Antichristi, quando licebit libere praedicare; sed ipso vivente non audientur, neque possent si velint, quia non permittentur. Item accipe librum: intelligendo, et devora illum, operando. Et faciet amaricari ventrem tuum, idest sensualitatem tuam, quae mollis est et fragilis. Scriptura difficilis est ad intelligendum, maxime fragilibus, sed tamen facilis et dulcis ad praedicandum. Magnus labor est in studio legis, et major in exercitio operis; sed quaedam recreatio est praedicatio sermonis. Unde Psal. quam dulcia faucibus meis eloquia tua. Super mel ori meo. Unde et hic sequitur. Sed in ore tuo erit dulce tamquam mel, idest illud quod cum amaritudine intellexisti studendo et operando, cum jucunditate et dulcedine dices praedicando. Ergo qui non laborant studendo et operando, non sentiunt aliquam devotionem vel suavitatem legendo et praedicando: et ideo tales nec libenter legunt, nec libenter praedicant, quia nullam sentiunt devotionem. Illi autem, qui forti animo laborant studendo et operando, quando legunt vel praedicant sentiunt aliquam devotionem, ex hisque reficiuntur in ipsa locutione vel praedicatione, propter quod etiam libentius praedicant et legunt, et minus gravantur legendo et praedicando. Job 3. Antequam comedam, idest reficiar per devotionem, suspiro, scilicet in studio et operatione. Sequitur, et accepi librum, idest Scripturae intellectum, et praedicandi officium, de manu Angeli, idest ex dono et opere filii Dei, non ex meo merito vel studio, et devoravi illum, idest memoriae tradens, et opere adimplens. Et erat in ore meo tamquam mel dulce, idest in praedicatione. Et cum devorassem eum, idest memoriae commendassem, et opere adimplessem, idest hoc duplici modo mihi incorporassem, amaricatus est venter meus, idest sensualitas mea, in ipsa scilicet devoratione, idest in studio et operatione. Jerem. 4, ventrem meum doleo, ventrem meum doleo, sensus cordis mei turbati sunt in me. Item accepto et devorato libro, dicit Joannes, amaricatum esse ventrem suum, quia intellectis malis quae passuri erant sancti temporibus ultimis, ex passione doluit. Et haec mala ostensa fuerunt Joanni, ut ea praesentibus praedicaret ad eorum consolationem. Nam ista mala quae modo patitur Ecclesia, vel passa est temporibus Joannis, modica sunt respectu eorum quae patietur tempore Antichristi. Et ut cautior reddatur Ecclesia contra mala futura, ideo sequitur, et dixit mihi Angelus, scilicet, oportet te iterum, post quam exieris de exilio prophetare, id est futura mala, quae praevidisti, praedicare populis, et gentibus, et linguis idest diversis nationibus, et regibus multis. Sed quaeritur, quibus, quia non legitur, quod Joannes post reditum ab exilio exierit de Asia. Dicimus quod si non verbo, tamen Scriptura pluribus regibus praedicavit, et adhuc hodie praedicare non cessat, quia quaecumque ab eo scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt. Rom. 15, item hoc dicitur de praedicatoribus ultimis, quos oportebit iterum praedicare, mortuo scilicet Antichristo. Unde sensus est, et dixit mihi, idest praedicatoribus ultimis, quorum personam gerebat Joannes, oportet te, idest eos mortuo Antichristo scilicet, prophetare, idest libere praedicare populis, et gentibus, et linguis, et regibus multis, qui erunt tunc, quibus dabitur spatium ad poenitentiam agendam, ut dictum est supra, quadraginta dierum.


Caput 11

[89027] Hugo de Sancto Charo (?), Super Apocalypsim, cap. 11 Et datus est mihi calamus et cetera. In primo ostenditur auctoritas, et modus praedicandi. Nam in fine praecedentis capituli fuit promissa Joanni libertas redeundi ab exilio, facultas praedicandi: et ideo in principio hujus capituli bene ostenditur modus et auctoritas praedicandi. In secunda ponitur praedicatio, mors, et resurrectio Eliae, quae est quarta consolatio Ecclesiae, ut diximus in principio capituli praecedentis: et haec pars incipit ibi, et dabo duobus. In tertia agitur de tubicinio septimi Angeli, ubi terminatur tertia visio: et haec pars incipit ibi, septimus Angelus. Dicit ergo Joannes, et datus est mihi calamus, idest libertas praedicandi, quae calamo scribitur, vel calamus, idest scientia Scripturae, lingua, sive eloquentia ad praedicandum ipsam scientiam. Isa. 50, dominus dabit mihi linguam eruditam, ut sciam sustentare eum, qui lapsus est verbo. Eccles. 51, dedit mihi dominus linguam et cetera. Et similis virgae per quam significatur regia majestas: quasi dicat Joannes: ex auctoritate jubentis accepi libertatem praedicationis: quasi dicat: non ex mea voluntate, sed Christi auctoritate praedicandi accepi libertatem: hoc dicit contra illos qui non missi a Deo praedicabant. Contra quos dicitur Rom. 9, quomodo praedicabunt nisi mittantur? Et Jerem. 33, non mittebam eos et ipsi currebant. Praedicatio autem Scripturae dicitur calamus, quia sicut calamo scribitur, sic fides et ceterae virtutes ministri praedicatione auditorum cordibus inserentur. Unde Rom. 10, fides ex auditu, auditus autem per verbum Dei. Deuteronom. 30, dabo legem meam in visceribus eorum et scribam eam. Virgae vero dicitur similis, quia regit homines, sicut virga pastoris oves. Unde Psalm. virga directionis, virga regni tui. Item quia flagellando castigat. Prov. 22, stultitia colligata est in corde pueri, et virga disciplinae fugabit eam. Item quia virga flexibilis est in omnem partem, sic et Scripturae praedicatio Catholicam exquirit expositionem. 2 Timoth. 3, omnis Scriptura divinitus inspirata, utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in justitia, ut perfectus sit homo Dei. Item virga recta et rectos facit credentes. Prov. 8, justi sunt omnes sermones mei, non est in eis pravum quid neque perversum; recti sunt intelligentibus et aequi invenientibus scientiam. De hoc calamo dixit Psalm. lingua mea calamus Scribae velociter scribentis. Scriba est spiritus sanctus. Matth. 10, non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis. Sicut ergo non laudatur calamus de bona litera, sed scriptor, ita non debet laudari de praedicatione bona praedicator, sed spiritus sanctus. Unde beatus Bernardus, de bona Scriptura laudatur manus non calamus: sic de bona scientia laudatur non praedicator, sed spiritus sanctus. Et dictum est mihi ab Angelo, surge, de lectulo pigritiae. Proverb. 6, usque quo piger dormis? Quando consurges ex somno tuo? Vel surge, idest a morte erige. Ephes. 2, surge qui dormis et exurge a mortuis, idest a terrenis quae mortua sunt, et illuminabit te Christus, sicut sol electos et conversos ad se illuminat, non conversos ad terram, et metire templum et altare, et adorantes in eo, idest omnibus secundum eorum capacitatem praedica, majora majoribus, sicut apostolus 1 Corinth. 2, sapientiam loquimur inter perfectos. Et minoribus minora. 1 Corinth. 3, ego, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus; tamquam parvulis in Christo, lac vobis potum dedi non escam. Per templum Dei signatur Ecclesia communiter, idest fidelium congregatio. 1 Corinth. 3, templum Dei sanctum est quod estis vos. Per altare signantur poenitentes qui die ac nocte vigiles in jejuniis et disciplinis et aliis spiritualibus exercitiisque macerant et mortificant carnem suam in sacrificium Deo, juxta illud Rom. 12, obsecro vos per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra Deo hostiam vivam, sanctam et beneplacentem. Vivam fide, sanctam spe, beneplacentem charitate. Per adorantes in templo signantur viri spirituales qui magis orationi et contemplationi intendunt. De quibus Joan. 4, venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt patrem in spiritu et veritate. Nam et ipse pater tales quaerit qui adorent eum. Spiritus est Deus, et eos qui adorant eum in spiritu et veritate oportet adorare. Item per templum quod totum erat auro tectum interius et immobile, signatur Ecclesia triumphans, ubi splendet et lucet aperta Dei bonitas et sapientia et immobilis perseverat. Unde Isa. 33, respice Sion civitatem solemnitatis vestrae: oculi tui videbunt Jerusalem habitationem opulentam, tabernaculum, quod nequaquam transferri potest, nec auferentur clavi ejus in sempiternum. Et de hoc templo dicit Psalm. in templo ejus omnes dicent gloriam. Quod enim ibi dicitur erit gloria dicentis. Per altare significatur Christus super quod offeruntur Deo patri omnes oblationes Ecclesiae. De quo Exod. altare de terra facietis mihi, idest Christum de virgine nasciturum secundum carnem credetis per me. Per adoratores signantur omnes fideles. Et valde eleganter ponuntur altaria inter templum et adorantes, quia per Christum conjungitur militans Ecclesia triumphanti et triumphans militanti. Unde et mediator dicitur 1 Timoth. 2, mensura templi est bonorum operum contemplatio quae sunt in Ecclesia triumphante. Quae mensura extenditur a summo caeli usque ad profundum Inferni, et in circuitu undique, quia quocumque te vertas invenies gloriam. De qua mensura dicitur Luc. 4, mensuram bonam, et confertam, et coagitatam et supereffluentem dabunt in sinum vestrum. Bonam, quia de re bona: confertam, quia profundam: coagitatam, idest dilatatam; supereffluentem, quia altam. Mensura altaris est fides qua credendum est de Christo, quod est verus Deus et verus homo. Unde Sap. 8, attingit a fine usque ad finem fortiter, et disponit omnia suaviter. Prov. ult. mulierem fortem quis inveniet? Procul, et de ultimis finibus pretium ejus. Primus finis Deus est; ultimus finis homo, Christus est Deus et homo. De hac mensura dicitur Rom. 12, unicuique sicut Deus divisit mensuram fidei. Mensura adorantium est a solis ortu et occasu ab Aquilone et mari, quia ex omnibus gentibus hominum constat Ecclesia, et ipsa se extendit ad quatuor partes mundi. Unde Ezech. 37, a quatuor ventis veni spiritus et insuffla super interfectos istos et reviviscant. Dicitur ergo Joanni, idest cuilibet praedicatori, surge, idest soporem tolle. Vel surge, idest mentem ad caelestia erige, et metire templum Dei, idest contemplare gaudia caeli, ut aliis dicas, sicut exploratores qui post explorationem, ut alios incitarent ad amorem terrae, attulerunt inde uvam, ficum et malogranatum. Num. 14, per uvam intelligitur laetitia divinae visionis, per ficum dulcedo dilectionis, per malogranatum securitas habitationis, quia sub cortice quasi in securitate sunt concorditer grana ordinata sicut sancti in caelo. Unde Isa. 32, sedebit populus meus in pulchritudine pacis, in habitaculis fiduciae, in requie opulenta. De qua securitate dicit Salomon, Prov. 15, secura mens quasi juge consilium, et altare metire, supple, idest Christum verum Deum et verum hominem crede, et hoc aliis praedicare stude. Et adorantes in eo metire, idest numerum et multitudinem fidelium. Attende quia non ex una gente tantum congregata est Ecclesia, immo ex omni gente sine personarum acceptione. Unde et omnibus annuntianda est mensura templi et altaris, idest gloria caeli et fides Christi. Unde Ezech. 40 dicitur, ecce ubi erat species aeris, et funiculus lineus in manu ejus, et calamus mensurae in manu ejus: stabat autem in porta et locutus est mihi in die victoriae, fili hominis, vide oculis tuis et auribus tuis audi et pone cor tuum in omnia quae ego ostendam tibi, quia ut ostendantur tibi adductus sum huc. Iste vir est praedicator qui debet virere virtutibus, et ad modum aeris sonare in praedicatione, et dilatari in tribulatione. Funiculus lineus est castitas, quam debet habere, non solum in ore, sed in opere. Calamus mensurae est praedicationis discretio, qua mensurat unumquemque secundum capacitatem ejus, quam recte portat in manu, quia quod dicit praedicator ore debet opere demonstrare. Sed quare supra 9, dicitur de Ecclesia malignantium quod fuit numerata, ibi: et numerus equestris exercitus. Hic autem dicitur de Ecclesia fidelium, quod sit mensurata. Unde hoc? Solutio. Numerus dicit divisionem, mensura vero continuitatem. Quia ergo mali divisi sunt ab invicem et a Christo, ideo recte dicitur eorum Ecclesia numerata. Sed quia boni conjuncti sunt adinvicem et continui ad invicem, et cum Christo glutino charitatis conjuncti, ideo recte dicitur eorum Ecclesia mensurata. Sequitur, atrium autem quod est foris templum, idest falsos Christianos qui sunt extra Ecclesiam numeratos et sine numero, numero licet non nomine. Ejice foras. Glossa 1, excommunicando ostende esse foras. Et est argumentum quod pro quolibet peccato mortali episcopus potest excommunicare subditos suos: quod concedimus si post legitimam admonitionem noluerunt dimittere peccatum suum. Unde Timoth. 3, haereticum post unam et secundam correctionem devita. Item. Ejice foras, idest praedic ejiciendos in futuro cum Diabolo. Unde infra ult. foris canes et cetera. Matth. 9, multi ab oriente et occidente venient et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob et omnibus prophetis in regno Dei, vos expellemini foras; et venient ab oriente et occidente, ab Aquilone et Austro, et accumbent in regno Dei. Haec est mensura, de qua supra diximus, qua mensurantur omnes adorantes in templo. Matth. 13, elegerunt bonos in vasa sua, malos autem foras miserunt. Hoc signatum fuit in ejectione Adam de Paradiso, Gen. 3, et in ejectione Agar et Ismael, Gen. 21. Unde Paulus Galat. 3, ejice ancillam et filium ejus: non enim erit haeres filius ancillae cum filio liberae. Bene autem per atrium signantur mali Christiani; quia etsi per Baptismum sint sanctificati, tamen sunt intus pleni peccatis; sicut atrium in terra sancta est, et tamen ibi reponuntur cadavera mortuorum. Item atrium adhaeret Ecclesiae; quia tamen informis est, propter peccatum manet extra. Sequitur, et ne metiaris illud, idest mensuram praedicationis omnino subtrahe illis quasi indignis, non enim merentur metiri calamo verbi, qui nolunt subesse praecepto. Unde Matth. 7, nolite sanctum dare canibus, neque spargatis margaritas ante porcos. Et quare? Quia datum est gentibus, idest dati sunt erroribus, et vitiis gentium, et quia sunt conformes in culpa. Et civitatem sanctam, idest Ecclesiam in unitatem fidei congregatam calcabunt, idest persequentur ad conculcandum, gentiles scilicet et falsi Christiani, mensibus quadraginta duobus, idest tribus annis et dimidio, quibus regnabit Antichristus. Item per hunc numerum, qui constat ex senario ductum in septenarium, significatur tota vita praesens, quae septem diebus agitur et sex misericordiae operibus occupatur. Vel conculcavit bonos, quod significat persecutio Caim contra Abel, et Ismael contra Isaac, et Esau contra Jacob, et Saul contra David, et Judaeorum contra Christum; in cujus rei figuram fecerunt filii Israel mansiones in deserto, ut dicitur Num. 33. Et dabo duobus testibus meis et cetera. Secunda pars capituli, in qua praemittitur Ecclesiae adventus Enoch et Eliae, quorum praedicatio fuit eorum consolatio: et dicuntur novem in hac parte de his duobus. Primum est de tempore praedicationis. Secundum est de habitu corporis eorum, ibi: amicti saccis. Tertium de habitu mentis eorum, ibi: hi sunt duae olivae. Quartum de fiducia eorum, ibi: et si quis. Quintum de potestate eorum, ibi: hi sunt. Sextum de morte ipsorum, ibi: et cum fuerit. Septimum de resurrectione eorum, ibi: et post dies tres. Octavum de ascensione in caelum, ibi: et audierunt vocem. Nonum de plaga futura in mundo, in ascensione eorum, ibi: et in illa hora. Et sicut dicit Glossa, per istos duos intelliguntur omnes alii praedicatores qui sunt modo, et erunt: istos autem adducit in exemplum, ut sicut illi per tam graves persecutiones non dimittuntur tunc praedicare, ita et alii per minores tribulationes non debent cessare praedicare etiam si propter hoc debeant mori; quia sicut illos suscitabit et remunerabit dominus, ita interfectores damnabit: ita faciet et aliis praedicatoribus. Dicit ergo, et dabo, non dicit quid; ad significandum, quod inenarrabile est illud quod dabit. Isa. 44, oculus non vidit Deus absque et cetera. Simile dicitur in Psalm. ponam in salutari; non dicit quid, ut intelligas omne bonum. Duobus testibus meis. Eliae et Enoch et aliis omnibus, qui ideo sub binario ponuntur, quia de duobus testamentis accipiunt quod praedicant. Unde Psalm. de medio petrarum dabunt voces. Item quia duo de Christo praedicant: scilicet quod pertinet ad humanitatem, et quod pertinet ad divinitatem. Item quia Christum praedicando magnificant et Antichristum damnando monstrant. Item quia praemia bonorum ad consolationem et supplicia malorum ad resurrectionem praedicant. Item quia docent declinare a malo et facere bonum, quae sunt duae partes justitiae. Item quia in ore duorum vel trium testium stat omne verbum, et ut dicitur Deuteronom. 8. Ideo etiam misit dominos duos discipulos suos binos ante faciem suam in omnem locum, quo ipse erat venturus, ut dicitur Luc. 10. Hi fuerunt testes Christi. Primo praedicando. Unde Act. 3, et eritis mihi testes in Jerusalem et in omni Judaea. Secundo moriendo. Unde supra 2, in diebus illis Antiphas testis meus fidelis occisus est apud vos. In hoc quod dicit, dabo, notat quod maximam gratiam facit dominus illi, cui dat gratiam ut praedicando et moriendo sit testis ejus. Philipp. 1, donatum est vobis non solum ut in eum credatis, sed etiam ut pro eo patiamini. Ideo ibant apostoli gaudentes a conspectu Concilii, quoniam digni habiti sunt pro nomine Jesu contumeliam pati, ut dicitur Act. 5. Et prophetabunt diebus mille ducentis et sexaginta. Glossa, in tribus annis et dimidium. Tamen alia Glossa dicit: nota quod hi dies non perficiunt tres annos et dimidium: et hoc verum est, quia desunt viginti unus dies: sed non est contrarietas, quia Elias et Enoch solummodo praedicabunt tanto tempore quanto Christus praedicavit tribus annis et dimidium, uno defuit fere quinta pars dimidii anni. Christus enim post quam fuit baptizatus, supervixit tribus annis tantum, et quantum est ab Epiphania usque ad Pascha quod pro anno dimidio computatur. Unde sicut Christus praecise non perfecit tres annos et dimidium in sua praedicatione, sic isti non perficient: et haec solutio habetur in interlineari quae dicit sicut ipse praedicavit. Alia solutio potest dari: scilicet quod Scriptura non facit vim in numeris minutisque minutorum; et ideo licet mille, ducenti sexaginta dies desint, non facit vim Scriptura. Prima solutio melior est: quia ita poterat ita bene dixisse, praedicabunt mille ducentis sexaginta diebus. Sequitur, amicti saccis. Hic agitur de habitu corporis qui satis vilis et abjectus erit, scilicet saccus: et hoc facit Joannes, ut ostendat, quod Ecclesia in sua senectute revertetur ad diem juventutis suae. Idem enim dicitur de praecone primi adventus, scilicet Joanne Baptista, Matth. 1: et erat Joannes vestitus pilis camelorum, et zona pellicea circa lumbos ejus. Item ut ostendat qualem habitum debent habere praedicatores medii, qui scilicet praedicant inter praedicationem Joannis Baptistae et istorum duorum. Non debet enim medium ab extremis discrepare. Unde de Isaia, qui fuit magis praedicator evangelicus, quam propheta, ut dicit Joannes, dicitur 20 ejusdem. Vade et solve saccum de lumbis tuis et calceamenta tolle de pedibus tuis, et fecit sic. Item Isa. 50, induam caelos tenebris, et ponam saccum operimentum eorum: quasi dicat: praecones adventus domini, licet sint caelestes, tamen vilibus induentur; ergo qui pretiosis et mollibus induuntur non sunt praecones adventus domini, sed potius Antichristi. Ideo dicuntur praedicatores, amicti saccis, qui est habitus poenitentium, quia debent praedicare poenitentiam, non solum verbo, sed exemplo. Sequitur de habitu mentis, hi sunt, non enim sufficit habitus exterior. Nam multi sunt qui habent habitum sanctitatis exterius, et interius portant habitum iniquitatis, sicut dicitur Eccles. 19, est qui nequiter se humiliat, interiora ejus plena sunt dolo. De quibus dicitur Matth. 6, attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intus autem sunt lupi rapaces. Dicit ergo, hi sunt duae olivae, et duo candelabra. Oliva propter opera misericordiae. Dicit vero duplicem effectum misericordiae. Interiorem scilicet, qui est compassio cordis; et exteriorem, qui est subventio operis. Zach. 4, isti sunt duo filii olei. Candelabra propter lumen doctrinae. Duo propter exemplum et verbum. Matth. 5, vos estis lux mundi: vos estis sal terrae, in conspectu domini terrae stantes. Glossa, idest quod domino placeant attendentes, sicut Elias, qui dicit 3 regum 18, vivit dominus ante vultum cujus sto. Item stantes dicuntur in conspectu domini, quia in nullo se inclinabunt ante conspectum Antichristi, licet cadant corporaliter ante eum. Vel stantes dicuntur ante eum, idest erecti in caelis: sic omnes praedicatores, qui portant Christum et Ecclesiam, in atriis tuis Jerusalem, idest in tribulationes per quas intrat in gloriam. Act. 14, per multas tribulationes etc. et si quis. Hic ostenditur fiducia eorum, quam habebunt in Deum, per quam stabunt firmi et immobiles, secundum quod dicitur Jerem. 17, benedictus vir qui confidit in domino, et erit dominus fiducia ejus; et erit quasi lignum, quod plantatum est super aquas, quod ad humorem mittit radices suas, et non timebit cum venerit aestus, idest tribulatio. Dicit ergo, si quis parvulus, vel magnus homo, vel Diabolus voluerit nocere eis. Glossa, idest a praedicationis proposito revocare, vel eorum doctrinam annullare, vel eos a fide retrahere. Sicut, qui primo blanditiis, postea minis conabitur eos avertere, vel ad minus facere eos tacere, sed non poterit, quia dominus custodiet eos. Ignis, idest praedicatio verbi divini, quae dicitur ignis, quia inflammat ad amorem, illuminat ad cognitionem, emollit ad compassionem, consumit peccati rubiginem. Unde Jerem. 23, numquid non verba mea sunt quasi ignis, et sicut malleus conterens petram? Exiet de ore eorum quasi de fornace accensa. Eccles. 48, surrexit Elias quasi ignis, et verbum illius quasi facula ardebat. Et inimicos eorum devorabit, idest devorandos et damnandos ostendet. Quod significatum est 4 Reg. 1, in duobus quinquagenariis, qui ad verbum Eliae consumpti sunt igne caelesti. Unde ibi dicitur, ecce ignis descendit de caelo, et devoravit duos principes quinquagenarios. Item devorabit principes eorum, idest praedicando et disputando confutabit, quia Antichristus et sui non poterunt respondere eis. Juxta illud verbum domini, Luc. 21, ecce dabo vobis os et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii vestri. Ideo Antichristus videns eos inflexibiles, et in doctrina fortes, tentabit eos occidere, sed non impune. Unde sequitur, et si quis voluerit eos laedere, idest corporali morte occidere, sic, idest simili sententia sicut primi, oportet eos occidi, idest aeternaliter condemnari. Matth. 26, omnis, qui gladium acceperit, gladio peribit. Hi sunt. Hic agitur de potestate eorum, quae consistet in clausione et resurrectione sanctorum, quae in Scriptura celantur, propter quod vocatur caelum; et in manifestatione falsae doctrinae adversariorum, et comminatione peccatorum. Unde dicit, hi sunt, qui habent potestatem claudendi caelum, idest Scripturas, quibus celantur arcana, vel totam Ecclesiam, quae est gaza Elias, idest domus Dei. Isa. ult. caelum mihi sedes est. Ne pluat, pluviam doctrinae diebus prophetiae illorum, quae durabit per tres annos et dimidium, quod significatum est 3 Reg. 17, ubi ad praeces Eliae clausum est caelum, ne daret rorem vel pluviam annis tribus et mensibus sex. Unde Jacob. 5, Elias homo erat similis nobis passibilis, et oratione oravit ut non plueret super terram, et non pluit annos tres et menses sex; et rursum oravit, et caelum dedit pluviam, et terra dedit fructum suum. Sequitur: potestatem habent super aquas, idest suas doctrinas, quibus fidelium mentes irrigantur, ut fructificent, convertendi eas in sanguinem. Glossa, idest, in peccatum, vel cum audita negligitur, vel cum audita contemnitur. Hoc duplici modo convertitur doctrina sanctorum reprobis in peccatum; scilicet cum audire contemnunt, vel cum audita facere nolunt. Jacob. 4, scienti facere bonum et non facienti, peccatum est illi. Item potestatem habent super aquas, convertendi eas in sanguinem, idest contra peccata malorum redarguenda et contemnenda. Jer. 48, maledictus vir, qui prohibet sanguinem suum a sanguine, idest doctrinam suam a sanguine, idest doctrinam suam a peccati repraehensione. Item potestatem habent super aquas, idest super humanas mentes, convertendi eas in sanguinem, idest in fidem passionis dominicae, et martyrii amorem. Exod. 7, elevans Aaron virgam, idest doctrinam, percussit aquam fluminis, idest mentes populi fluidi, quae versa est in sanguinem, idest in fidem Christi, et amorem martyrii, et in carnis mortificationem. Item potestatem habent super aquas, idest super falsorum praedicatorum doctrinam, convertendi eas in sanguinem, ostendendi eorum falsitatem, et latentem perversitatem, quia pervertere intendunt bonos: et percutere terram, idest terrenos, qui dicuntur terra propter nimium amorem, quo uniuntur ipsi terrae. Omni plaga, omni genere damnationis, sicut dominus per Moysen et Aaron, percussit Aegyptum multis plagis. Luc. 12, servus, qui cognovit voluntatem domini sui, et non se praeparavit, et non fecit secundum voluntatem ejus, plagis vapulabit multis. Quotiescumque voluerint. Quia sicut ipsi faciunt voluntatem domini, ita dominus facit voluntatem eorum. Unde Psal. voluntatem timentium se faciet dominus. Joan. 15, quodcumque volueritis, petetis, et fiet vobis. Et cum finierint. Hic agitur de morte illorum, et de derisione, seu illusione, quam facient eis mali. Postquam enim praedicaverunt tribus annis et dimidio, tunc Antichristus occidet eos in medio platearum Jerusalem. Dicit ergo: et cum finierint testimonium suum, idest praedicationem suam, in qua testimonium perhibebunt veritati, unde supra eodem appellati sunt testes, bestia, idest Antichristus ferox et malus et immisericors, ut bestia, quae ascendit de abysso. Glossa, idest per tenebrosos exaltabitur ad regnum. Item quae ascendit de abysso, idest quae de vilitate generis sublimatur in regem; et per hoc significatur, quod de fornicatione vili nascetur. Item quae ascendit de abysso, scilicet qui nascetur de vili tribu, scilicet de Dan, qui fuit de concubina Bala, ancilla Rachel, ut dicitur Gen. 49, fiat Dan coluber in via. Glossa ibi, Antichristus veneno consumens eos, quos ad latitudinem vitae provocat. Item, quae ascendit de abysso, idest de obscura et occulta malitia cordis in opus exibit. In principio enim bonus videbitur, unde tyranni et hypocritae ponent eum in regnum. De hoc dicitur Dan. 7, post haec accipiebam, et ecce bestia quarta, per quam designatur regnum Romanorum, terribilis, atque mirabilis, et fortis nimis, dentes ferreos, idest principes severos magnos, comedens atque comminuens, idest omnes reges destruens, et reliqua pedibus suis conculcans, idest omnia sibi subjugans. Dissimilis autem erat ceteris bestiis, quas ante videram, idest regno Assyriorum, et regno Medorum, regno Graecorum, quia omnibus illis ferocior et crudelior fuit. Et habebat cornua decem, idest reges decem, quos sibi subjugavit. Et considerabam cornua; et ecce parvulum cornu ortum est de medio eorum, idest Antichristus, qui tempore regni Romanorum nascetur, et tunc fiet dissensio Romani imperii temporalis vel ecclesiastici, ut dicitur secundae Thess. 2. Faciet adversus eos bellum multiplex scilicet disputando, blandiendo, promittendo, miracula faciendo, et vincet illos, secundum vulgi opinionem, et occidet eos, corporaliter, et corpora eorum jacebunt in plateis civitatis magnae, idest Jerusalem, quae dicitur magna, vel multitudine et magnitudine aedificiorum, vel multitudine et magnitudine peccatorum, quae in ea erunt. Unde Jerem. 6, haec est civitas visionis, omnis calumnia in medio ejus. Isa. 1, quomodo facta est meretrix civitas fidelis, plena judicii? Justitia habitavit in ea, nunc autem homicidae. In plateis autem jacebunt corpora eorum, vel quia nullus audebit eos sepelire propter timorem Antichristi, aut propter odium eorum, vel ut homines videntes, timeant eos imitari, vel eis conformari, quae vocatur spiritualiter Sodoma, idest cessans a laude Dei. Unde Isa. 1, legem Dei vestri populus Gomorrhae. Hoc dixit Isaias pro tempore Antichristi. Unde Thren. 4, major effecta est iniquitas populi mei peccato Sodomorum. Et Aegyptus, idest tenebrosa sine Dei cognitione, ubi et dominus eorum, idest Christus, qui duplici jure erat dominus eorum, scilicet jure creationis, et jure emptionis. Et intellige, eorum, scilicet Eliae et Enoch, sicut dicit Glossa, cui ipsi servient usque ad mortem. Crucifixus est in se corporaliter, spiritualiter in suis. Matth. 24. Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Luc. 10, qui vos spernit, me spernit: ergo qui vos occidit, me occidit. Unde dixit Paulo Act. 10, Saule, Saule, quid me persequeris? Et videbunt de populis, et tribubus, et linguis, et gentibus. Quidam oculis, quidam literis, quidam fama, et jacebunt corpora eorum inhumata per tres dies et dimidium, et corpora eorum non sinent poni in monumentis. Glossa, ne memoria eorum habeatur, vel ut alii magis terreantur. Sed quare permittet dominus, tam inhumane et tam crudeliter tractari servos suos? Solutio. Ut major sit eorum gloria: de his autem permittit, ut per hoc fiat eorum evidentior resurrectio; quia et si sepulta essent, non ita clare pateret eorum resurrectio, quae facta sunt post tres dies. Sed iterum quaeritur, cum terra illa calida sit, quomodo possunt jacere super terram corpora illorum sine magno foetore? Solutio. Non putrefient corpora illorum, quia solidata erunt propter frequentem usum ligni vitae, quo ipsi vescuntur modo, et usi sunt, ex quo translati fuerunt in Paradiso; tamen tamdiu possent ibi jacere quod foeterent, vel putrescerent. Vel forte hoc erit a virtute divina, ut magis appareat bonitas eorum, et clarior sit eorum resurrectio. Et inhabitantes terram, idest omnia terrena amantes, gaudebunt super illos, quia mortui sunt, et jucundabuntur. Glossa, justorum afflictio impiorum est epulatio. Et munera mittent invicem, idest obsonia et dona ad literam, vel congratulationes et confabulationes in invicem, de eis loquentes prae gaudio, et putantes se esse liberos et securos, illis occisis, qui vitae eorum derogabunt. Unde sequitur, quoniam ipsi duo prophetae cruciaverunt eos, idest praedixerunt cruciandos, vel contradicendo eorum iniquitati, et resistendo audacter, juxta illud Proverb. 28, justus quasi leo confidens absque terrore erit. Qui habitant super terram, idest qui amant terrena, quae illi contemnebant, et contemnenda praedicabant; et ideo odiosi et contemptibiles erant eis, sicut dicitur Job 15, deridetur justi simplicitas, lampas contempta parata apud cogitationes divitum ad tempus statutum. Sap. 2, gravis est nobis etiam ad videndum, quoniam dissimilis est aliis vita illius, et immutatae sunt viae illius. Et post tres dies. Hic agitur de resurrectione illorum, quae fuit post tres dies et dimidium: sed non videtur hoc credibile, quod tanto tempore potuissent stetisse, et praeterea Antichristus post eorum adventum non regnavit tantum. Verum est quod surrexerunt quarta die post interfectionem suam, mortuo prius Antichristo. Sed quaeritur qualis erit eorum resurrectio, scilicet aut gloriosa fuerit, ut resurrectio domini nostri Jesu Christi, aut non gloriosa qualis fuit resurrectio Lazari? Si primo, ergo ante alios erunt consummati; quod est contra apostolum Hebr. 11, hi omnes testimonio fidei probati, nec acceperunt repromissionem domini, pro nobis ad melius providente, ne sine nobis consummarentur. Si secundo modo, ergo fiet eis injuria, cum iterum sint morituri. Solutio dicimus, quod resurgent glorificati, sicut dominus noster Jesus Christus, nec iterum morientur. Cum enim nunc alantur fructibus Paradisi, propter quod nec corrumpenda sint corpora eorum, gravissima erit mors illorum, quia optimae sunt complexionis, et maxime vigent sensus in eis. Unde maxime sentient dolorem, et divisionem animae et corporis: propter quod habebunt corpora glorificata. Et quod objicitur de auctoritate Pauli, dicimus quod hoc erit eis privilegium speciale, propter quod occidentur. Praeterea non debent dici resurgere ante alios, quia parum post erit resurrectio generalis. Sed iterum quaeritur, si habebunt corpora glorificata, quomodo videbuntur ab hominibus? Ad quod dicimus, quod naturaliter, et sine miraculo. Nam corpora glorificata naturaliter sunt visibilia, quando non utuntur sua subtilitate; sed quando utuntur tunc non possunt videri, et hoc habent a virtute glorificationis, ut quando volunt, possunt uti et non uti, et ita quando volunt videntur et non videntur. Dixerunt quidam quod anima intrabat in corpora eorum, non ut in organa, sed ut in materia. Unde nec corpora erunt viva. Quod patet esse falsum, per hoc quod hic dicitur, scilicet, quod spiritus vitae intrabit in eos. Dicit ergo, et post tres dies et dimidium ab interfectione eorum, spiritus vitae, idest anima vivificans corpus et vivificata a spiritu sancto, a Deo idest virtute divina, non sua natura, intrabit in eos, idest intra eos. Per hoc, quod dicit, a Deo, patet quod resurrectio corporum non erit naturalis, sed miraculosa. Et steterunt, idest stabunt super pedes suos. Glossa, immortales et impassibiles. Et timor magnus ex tam subita resurrectione eorum, cecidit, idest cadet sicut pondus grave opprimens pro Dei reverentia, vel pro Inferni poena, super eos, qui viderunt, idest qui videbunt eos tam gloriose resurrexisse, et audierunt, idest audient Elias et Enoch. Vocem magnam, idest magnae potestatis judicativam, vel magnam idest omnibus audibilem, de caelo dicentem, idest a domino nostro Jesu Christo. Vel ab Angelo in aere factam, et directam idest Eliae et Enoch suscitatis, et stantibus super pedes suos in terra, ascendite huc ad consortium sanctorum de medio hominum impiorum. Et ascenderunt in caelum Empyreum, in nube eos obumbrante, et malos terrente, sicut Christus, Act. 1. Justum est, ut illi, qui Christum sic imitabuntur in praedicatione et tribulatione, conformentur ipsi in ascensione: et quia ipsi descenderunt prius humiliati saccis amicti, pro Christo occisi, jam merito dicuntur ascendere. Luc. 14, qui se humiliat exaltabitur. Joan. 2, nemo ascendit in caelum, nisi qui descendit de caelo filius hominis. Ephes. 4, quis ascendit, nisi qui descendit? Ipse est, qui ascendit super omnes caelos, et viderunt illos, idest videbunt sic glorificatos inimici, qui de morte eorum gaudebant, sed multo plus timebunt, atque stupebunt de resurrectione eorum. Unde Sap. 5, videntes autem turbabuntur timore horribili, et mirabuntur in subitatione insperatae salutis, et illa hora. Hic agitur de plaga futura mundo post ascensionem, factus est terraemotus magnus, ad literam, vel terrae idest terrenorum, qui post mortem audacius et violentius movebuntur, et insurgent ad Ecclesiae destructionem, vel ad suam damnationem; et forte movebuntur aliqui ad poenitentiam, ex timore et subita visione. Et decima pars civitatis cecidit, idest omnes sancti: de quibus decimus ordo Angelorum debet restitui, se humiliaverunt gratias agentes Deo de glorificatione servorum suorum. Vel ceciderunt in mortem gladio malorum. Vel decima pars civitatis dicuntur omnes mali, qui Decalogi praecepta transgressi sunt, et non sunt de aliquo novum ordinum ecclesiasticae hierarchiae. Ecclesia enim militans facta est ad similitudinem Ecclesiae triumphantis, secundum quod dictum est Moysi, Exod. 25, inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est. Unde, sicut in Ecclesia triumphante sunt novem ordines Angelorum, ita in Ecclesia militante sunt novem ordines hominum; et sicut de quolibet ordine aliqui ceciderunt, et tot quot possent facere decimum ordinem, ita de novem ordinibus hominum tot salvabuntur, quot poterunt reparare integrum numerum Angelorum; et ideo numerus electorum signatur Luc. 15, per decimam ovem, quam pastor venit quaerere, et per decimam drachmam, quam mulier invenit. Maligni, qui de nullo novem ordinum sunt, dicuntur decima pars civitatis, quae cecidit, idest cadet in Infernum irreparabiliter, sicut Antichristus dux eorum, de quo dicitur in Psal. cadet cum dominatus fuerit pauperum. Et alibi de malis, cadent in retiaculum ejus peccatores, et occisa sunt in terraemotu supradicto nomina hominum septem millia, idest omnes reprobi nominati, et septem vitiis irretiti, sive illaqueati. Occisi sunt inquam, morte prima, et secunda: et dicit Glossa, mali dicuntur nomina, quia tantum nomen habent, et non rem nominis. De quo Isa. 14, perdam Babylonis nomen. Proverb. 9, nomen impiorum putrescet. Et reliqui, qui scilicet non sunt in peccatis indurati, in timorem sunt missi, idest in reverentiam Dei, visa poena aliorum. Prov. 21, mulctato pestilente sapientior erit parvulus. Vel in timore ne cadant, sicut alii ceciderunt, quia nemo securus est. Unde 1 Corinth. 10, qui se existimat stare, videat ne cadat. Et dederunt, idest dabunt, boni scilicet, gloriam Deo caeli, gratias referentes Deo de exaltatione humilium et depressione superborum sicut beata virgo, Luc. 12, magnificat anima mea dominum; et postea addit quare; quia deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Vae secundum abiit, idest tribulatio tempore Antichristi futura pertransiit, idest transibit celeriter, et ecce vae tertium veniet cito, idest pavor et tribulatio judicii post mortem illorum veniet cito. Et septimus Angelus et cetera. Tertia pars est hujus capituli quae est finis tertiae visionis, in qua agitur de septimo statu Ecclesiae et septimo ordine praedicatorum qui erunt post mortem Antichristi, qui signatur per hunc septimum Angelum qui ultimo tuba cecinit: et dicuntur hic tria. Primum exultatio justorum, et quies eorum in comparatione ad poenam malorum, de qua immediate supradictum est. Secundum est gratiarum actio sanctorum, ibi vigintiquatuor seniores. Tertium est causa exultationis justorum, quia scilicet Deus malos judicabit, et bonos exaltabit, ibi: quia accepisti virtutem. Et septimus Angelus tuba cecinit, idest septimus ordo praedicatorum dulciter et terribiliter praedicavit: dulciter inquam bonis et terribiliter malis. Dulcedo enim in cantu, terror in tuba signatur. Quaecumque vero et in isto et in praecedenti Angelo dicuntur per praeteritum probabili certitudine intelliguntur de futuro, et factae sunt voces magnae, idest exultationes: et laudes bonorum de pace collata eis et damnatione impiorum justa reddita illis. De his duobus gaudebunt sancti, et laudabunt dominum salvatorem animae illorum. Unde Isa. 50, consolabitur dominus Sion, idest Ecclesiam, et consolabitur omnes ruinas ejus. Et bis dicitur consolabitur propter causam praedictam, et quia tempore Antichristi sustinebit Ecclesia duplicem desolationem. Unam quia a multis vexabitur. Secundam quia non faciet miracula; et ideo post mortem Antichristi, scilicet tempore septimi Angeli, erit duplex consolatio; scilicet pacis redditio et fidei multiplicatio. Tunc enim multi Judaei convertentur ad fidem, juxta illud Isa. 10, in veritate reliquiae convertentur, et reliquiae inquam Jacob ad dominum fortem. Malach. ult. ecce ego mittam vobis Eliam prophetam, antequam veniat dies domini magnus et horribilis; et convertet cor patrum ad filios et cor filiorum ad patres eorum; et post mortem ejus multi convertentur visa ejus resurrectione. Ex hac auctoritate manifeste habetur quod Elias est unus de duobus testibus Christi, de quibus loquitur Joannes in hoc capitulo. Sed unde habetur quod Enoch sit alter eorum? Forte ex hoc habetur, quod cum Elia translatus est vivus in Paradisum. Tamen aliqui dixerunt, quod Moyses erit ille alter: quod conjiciunt ex hoc quod dominus apparuit tribus discipulis in monte cum Moyse et Elia. Matth. 17, sancti magis consentiunt, quod Enoch erit ille alter, qui nondum mortuus est, et cum Elia occidetur ab Antichristo, sicut Joachin dicit, cui consentit. Joannes consentire videtur, hoc quod dicitur hic de his duobus in spiritu esse consummandos, non in litera; et quod hi duo testes, sunt duo ordines, qui in fine mundi sunt venturi; et duae olivae et duo candelabra dicuntur, quia et oleo charitatis ardebunt et splendore sapientiae lucebunt: quorum duorum ordinum reliquias stare oportet in conspectu illius principis, qui tunc erit, sicut Moyses et Aaron steterunt coram Pharaone, qui erat dominus terrae Aegypti, et Petrus et Paulus coram Nerone qui erat imperator totius orbis. Qui habebant potestatem claudendi caelum, ne pluat diebus prophetiae illorum, quia ipsi spiritualia verba Scripturae abscondent indignis, et praedicationem et doctrinam haereticorum cessare facient, ita ut docere et praedicare publice non audeant, sic faciebant ante adventum illorum ordinum. Convertent etiam aquam in sanguinem, idest doctrinam haereticorum esse mortiferam ostendent; et non solum doctrinam haereticorum mortiferam ostendent, immo etiam philosophorum, quae plena est vanitate; et scientias saeculares, quae sicut abyssum plenae sunt cupiditate; percutient quoque terram omni plaga, quia terrena et carnalia corda hominum ostendendo plagas mundi percutiunt. Quas illi, quia velamen habent ante oculos, per se videre non possunt. Cruciabuntur etiam populi a conspectu eorum. Vel quia prohibebunt pluviam ut descendat diebus suis, vel quia multorum scientiam et doctrinam quae putatur esse utilis, ostendent esse carnalem, ita ut non sit salutis, sed mortis et perditionis fere omnibus utentibus ea; et sic hac de causa semper odio habebuntur. Tamen in fine quando abundabit magis cupiditas et refrigerabit plus charitas, tunc multi insurgent contra eos, in disceptationibus Scripturarum, sed non praevalebunt, quia ignis exiet de ore ipsorum, idest spiritualis doctrina charitate et sapientia evidenter plena; qui destruent et confundent inimicos eorum. Quod autem dicitur de finito testimonio eorum, ascendet bestia de abysso quae faciet bellum eos, et vincet et occidet eos, hoc significat quod circa finem mundi rex ipsius assistentibus pseudo prophetis qui cupiditate terrenorum ei favebunt, incipiet disputare de fide Christi et quos poterit attrahere ad perfidiam suam, vel donis, vel minis, vel roboribus, vel disceptationibus. Quod iterum dicitur, quod corpora eorum jacebunt inhumata, tribus diebus et dimidio in plateis civitatis magnae quae spiritualiter vocatur Sodoma et Aegyptus, hoc significat, quod occisis a bestia, idest a rege impio, praedicatoribus veritatis in mundo, et maxime in illis qui sunt plateae civitatis, idest lata via vadunt, quae ducit ad perditionem, morientur omnino intellectus spirituales et testimonia veritatis quae signantur per corpora sanctorum. Unde mortuo domino, sol obscuratus est, sed eo resurgente multa corpora sanctorum qui dormierant resurrexerunt et apparuerunt multis in sancta civitate. Haec sunt testimonia veritatis prius occulta malis, domino resurgente revelantur in Ecclesia multis. Quod iterum dicitur, quod postea spiritus vitae intrabit in eos et stabunt super pedes suos, hoc significat quod mox, ut sancti occiduntur, a carcere liberantur; et qui prius habebant corpora alia quae cadere poterant, virtute Dei fient spiritualia quae cadere non poterunt, sicut prius. Quod iterum dicitur, in illa hora erit terrae motus magnus et decima pars civitatis cecidit et occisa sunt a terraemotu nomina hominum septem millium et reliqui in timore missi. Hoc significat quod in hora ultimae persecutionis multi de clericis et multitudo innumera laicorum, qui Christiano nomine censentur, seducti cadent a fide. In caelo, idest in Ecclesia quae tunc maxime caelestis erit amissa terra. Voces dico dicentes factum est regnum hujus mundi, in quo longo tempore regnavit hostis antiquus domini nostri Jesu Christi. Glossa, patris et filii, quorum semper fuit regnum hujus mundi secundum potestatem. Sed tunc dicitur finis eorum, quia fraudulentia et saevitia Diaboli quae diu regnavit in mundo, penitus deficiet, et dominus in suis fidelibus in tranquillitate et pace perpetua regnabit. Unde sequitur, et regnabit in saecula saeculorum, idest in aeternum. Unde Dan. 7, ubi agitur de eadem materia, dicitur, suscipient autem regnum Dei altissimi sancti et obtinebunt usque in saeculum regnum et saeculum saeculorum. Aliqui libri habent, amen, sed non est textus, immo interlinearis quae ostendit omnia firma et vera. Nota quod mundus tribus modis accipitur. Uno mundus est, cujus Deus creator est et servator, scilicet universitas rerum. De quo dicitur Joan. 1, in mundo erat et mundus per ipsum factus est. Alio modo dicitur mundus cujus Deus redemptor est et salvator, scilicet universitas fidelium. De quo Joan. 3, sic Deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret. Tertio modo mundus est, cujus Diabolus princeps et rector est, scilicet universitas malorum, qui mundum istum plus debito diligunt. De quo Joan. 14, princeps mundi ejicietur foras. Item 1 Joan. 2, filioli mei nolite diligere mundum, neque ea quae in mundo sunt. Primus mundus nunquam est Diaboli, sed semper Dei. Secundus similiter semper est Dei, et nunquam Diaboli per damnationem, licet divina virtute eis exponatur in parte ad exercitationem hujus mundi. Regnum tunc perfecte fiet Dei, quando omnino exterminabitur potestas Diaboli et apparebit potestas Christi. Quintus mundus est Diaboli quo ad vexationem et seductionem et pravae voluntatis suae effectum; sed tamen Dei est, quo ad pravae actionis ordinationem. Mera enim bonitate Dei fit, ne malum quod ab ipso non est ortum, nunquam dimittat sub se inordinatum. Et vigintiquatuor seniores. Hic agitur de gratiarum actione sanctorum de sua liberatione et glorificatione, et Diaboli et suorum damnatione. Unde dicit, et vigintiquatuor seniores, idest universi praedicatores, et doctores, et Ecclesiae doctores, tam novi quam veteris testamenti, qui in conspectu domini sedent. Active qui semper quod divino conspectui placet considerant et intendunt. Psalm. meditatio cordis mei in conspectu tuo semper. Et passive, quia et ipsi et facta eorum a domino approbantur. Psalm. exultent justi in conspectu Dei. Dicuntur autem sedere ut judices sui ipsorum. 2 Corinth. 11, si nos ipsos et cetera. Ut reges. Prov. 20, rex qui sedet et cetera. Ut episcopi, idest superintendentes. Act. 20, attendite et cetera. In sedibus suis, vel sedent, idest sedebunt in sedibus suis, idest in thronis, de quibus dicitur Matth. 19, vos qui secuti estis me, sedebitis super sedes, judicantes duodecim tribus Israel, ceciderunt in facies suas, idest intus considerantes conscientias suas, se humiliaverunt, nil suis meritis, sed Deo attribuentes. Glossa, in faciem cadit qui in hac vita culpa suam agnoscit et eam poenitendo diluit. Retrocadit qui in hac vita repente cadit et ad quae supplicia ducatur nescit. Sic cecidit eli, ut dicitur 1 Reg. 4, sic omnes reprobi. Prov. 4, via impiorum tenebrosa, nesciunt ubi currunt. Et adoraverunt Deum, omnia sua ei attribuentes, dicentes corde, ore, opere, quae est dictio Christiana gratias agimus tibi, cui soli debetur honor et gloria, ut dicitur 1 Timoth. 2. Et ultra domine cui servi sumus, Deus quem colimus omnipotens quem timemus. Vel, domine qui nos liberasti, Deus qui nos creasti: omnipotens qui nos judicabis: qui es immutabilis qui eras olim cum despiciebaris. Non dicit, et qui venturus es, quia agitur de fine mundi, unde apparebit jam venisse, vel statim venturus. Qui accepisti. Hic ostendit quare gratiae sunt agendae, quia scilicet bonos liberavit et malos damnavit: quasi dicat: merito gratias agimus, quia dignus es qui accepisti virtutem magnam Ecclesiam congregandi, a morte resurgendi, discipulos virtute ex alto induendi, malos damnandi, bonos glorificandi, et regnasti, idest tuos a Diabolo defendisti et tuo imperio subjecisti et iratae sunt gentes idest mali gentiliter viventes, videntes regnum contrarium surgere et elevari et suum deprimi. Sicut Herodes audito, quod natus esset Jesus, turbatus est et omnis Jerosolyma cum illo, ut dicitur Matth. 2. Ubi dicit Glossa, rege caeli nato rex turbatur, quia nimirum terrena altitudo confunditur, cum caelestis celsitudo aperitur. Et advenit contra illos ira tua, idest justa vindicta tua quae in omnibus est ad iram, vel cum ira frequentissime vel semper, in Deo autem nunquam, sed semper cum tranquillitate judicas. Et advenit similiter tempore mortuorum, idest opportunitas judicari, idest separari post mortem bonos a malis. De quo judicio dicit Psalm. judica me domine et discerne causam meam de gente non sancta, ab homine iniquo et doloso erue me. Matth. 25, congregabunt ante eum omnes gentes et separabunt eos adinvicem. Et reddere mercedem servis suis prophetis, idest praedicatoribus et praelatis praevidentibus et providentibus sibi et aliis in futuro, et sanctis, id est pauperibus, vel omnibus in Baptismo sanctificatis, et timentibus, filialiter. Nomen tuum, idest te nominabilem, pusillis et magnis: quasi dicat: non solum majoribus reddet mercedem quando tempus advenerit, sed omnibus fidelibus qui laborant in vinea tua. Matth. 20, voca operarios et cetera. Psalm. cum dederit dilectis suis somnum. Vel sic. Tempus advenit reddere mercedem, idest praemium laboris et servitii sui, servis suis, idest prophetis et sanctis, idest confessoribus qui fuerunt magni dignitate, et charitate et fide. Unde Eccles. 44, homines magni virtute et prudentia sua praediti. Et iterum, tempus advenit exterminandi, idest eliminandi a regno Dei, eos qui corrumpunt terram, idest corpus suum male vivendo et aliis malum exemplum dando. Ecce vae septimi Angeli, scilicet exterminatio malorum in fine mundi, de quo dixerat supra eodem, vae secundum abiit et ecce vae tertium cito: sed multi qui non credunt quod ita cito debeat venire. Quia revera si crederent aliter viverent et alibi aedificarent et thesaurizarent, siquidem thesauros ubi se mansuros in perpetuum sperarent. Sed quia hic diu manere sperant; ideo hic aedificant et thesaurizant. Contra quos dicit dominus, Matth. 6, nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi aerugo superbiae et tinea luxuriae demolitur. Ubi fures, ad literam, vel parentes, vel principes effodiunt et furantur. Thesaurizate autem vobis thesauros in caelis, ubi nec aerugo nec tinea demolitur, et ubi fures non furantur. Job 26, dives cum dormierit nil secum affert; aperiet oculos suos et nil inveniet, quia nil praemisit. Unde sequitur, ibi: apprehendent eum quasi ab inopia. Psalm. dormierunt somnum suum omnes viri divitiarum, et nil invenerunt in manibus suis. Quare? Quia nil posuerunt in manu pauperis, quia portasset eis in caelum. Ideo dicitur Eccles. 9, mitte manum tuam super transeuntes aquas, scilicet pauperes, quia post multa tempora invenies illum. Luc. 16, facite vobis amicos de mammona iniquitatis, ut cum defeceritis, recipiant vos in aeterna tabernacula. Jacobi 5, agite nunc divites, plorate et ululate in miseriis vestris quae advenient vobis: divitiae vestrae putrefactae sunt, et vestimenta vestra a tineis comesta sunt; aurum vestrum et argentum vestrum aeruginavit et aerugo eorum in testimonium vobis erit, et manducabit carnes vestras sicut ignis. Thesaurizastis enim vobis iram in novissimis diebus. Qui re vera cito erunt. Joel 1, a, a, a dicit, quia prope est dies domini et quasi vastitas a potente veniet. Deuteronom. 33, juxta est dies perditionis et adesse festinant tempora. Et apertum est templum et cetera. Hic incipit quarta visio in qua agitur de pugna Ecclesiae cum dracone et familia ejus, in quo continetur profectus illius Ecclesiae per mulierem designatae: et satis competens est ordo visionum. Prima enim continet correctionem Ecclesiae generalis et est arguitoria per correctionem septem Ecclesiarum monens ad poenitentiam per affectum doloris. Secunda est consolatoria, per revelationem mysteriorum et apertionem sigillorum, idest secretorum universalis Ecclesiae movens ad amorem per affectum gaudii. Tertia est comminatoria per clangorem Angelorum et damnationem reproborum in septem ordinibus, movens nos ad terrorem, per affectum timoris. Quarta est exhortatio ad pugnam, exemplo victricis mulieris ut animet nos ad victoriam per affectum spei. Unde patet quod istae quatuor visiones Joannis generant quatuor affectiones animae ordinatas in Deum. Prima dolorem de peccatis. Secunda gaudium de beneficiis. Tertia timorem de poenis. Quarta spem de victoria obtinenda. Istae ergo quatuor visiones respiciunt universalem statum Ecclesiae. Tres ultimae quae sequuntur hanc respiciunt finalem statum, de quo etiam statu aliqua dicta sunt in apertione quinti et sexti et septimi sigilli. Sciendum est autem, quod duplex describitur hic pugna. Primo ponitur hic pugna mulieris cum dracone: et haec ponitur in tertiodecimo et quartodecimo capitulo: siquidem haec visio continet tria capitula, ut diximus a principio: scilicet duodecimum et tertiumdecimum et quartumdecimum. Primum istorum trium capitulorum, agit de processu Ecclesiae sub persecutione Diaboli, quae persecutio incipit a principio mundi. Secundum agit de profectu ejusdem sub persecutione Antichristi quae erit circa finem mundi. Tertium agit de auxilio Dei impenso Ecclesiae contra tyrannidem Antichristi. Hoc autem praesens capitulum dividitur in duas partes. In prima describitur pugna mulieris et draconis in caelo, ubi continetur profectus Ecclesiae sub aperta persecutione. In secunda parte describitur pugna mulieris et draconis in terram, ubi continetur profectus Ecclesiae sub aperta persecutione ipsius, ibi, et postquam vidit draco. Item prima pars hujus capituli continet quinque. Primum est descriptio mulieris, ibi, mulier amicta. Secundum descriptio draconis, ibi, et visum est aliud signum. Tertium est pugna draconis cum muliere, ibi, et draco stetit. Quartum est adjutorium mulieris a Deo, ibi, et factum est praelium. Quintum est victoria mulieris in projectione Diaboli, ibi, et projectus est draco. Ante vero quam ponatur visio, ponitur quoddam antecedens, quod continet tria: scilicet templi apertionem, arcae visionem, et aeris immutationem. Dicit ergo, et apertum est. Copulativa conjunctio innuit, quod haec visio dependet a praecedentibus: unde etiam duo ponuntur hic: quorum unum pertinet ad secundam visionem. Sic apertio templi, pertinet ad tertiam visionem, scilicet aeris immutationem. Sed ex hoc videtur, quod haec quarta visio non incipiat hic, sed infra ibi, et signum magnum. Solutio. Haec quae ostenduntur ibi, ideo pertinent ad secundam et tertiam visionem, et non ostendit visionem inquantum pertinet ad profectum Ecclesiae, quod determinatur in quarta visione. Posset tamen concedere, quod haec quarta visio incipit ibi, et signum magnum apparuit in caelo. Quia ibi incipit tractare de profectu Ecclesiae, et ea quae praeponuntur sunt quasi continuatio istius visionis ad alias praecedentes. Dicit ergo, et apertum est templum Dei in caelo, idest manifestatum est mysterium domini nostri Jesu Christi latentis prius in Scriptura. Nomine enim caeli intelligitur Scriptura. Habens luminaria: luminare majus novum est testamentum: minus, vetus est testamentum. Stellae, sanctorum expositiones, scilicet singulae sententiae: quatuor partes caeli, scilicet oriens, occidens, Auster et Septentrio, sunt quatuor modi exponendi, scilicet historicus, allegoricus, tropologicus, anagogicus. In hoc caelo fuit clausum templum, quod diu mysticum latuit sub figuris; sed apertum est, quando veritate veniente in medium, recessit sub umbra, evanescunt tenebrae ascendente aurora, et de hoc caelo dicitur in Psalm. extendens caelum sicut pellem, idest Scripturam, dilatans per multiplicem expositionem. Unde Dan. 12, pertransibunt, et multiplex erit scientia. Quid autem secutum sit apertionem templi in caelo, idest patefacta veritate, in Scriptura, ostendit. Et visa est arca testamenti ejus, idest Christus, ipsius testamenta, quae tamdiu latuerunt sub figuris in templo ejus idest Ecclesia, vel Scriptura; unde moriente Christo scissum est velum templi, et terra mota est, velamen Scripturarum et veritas patefacta. Christus vero dicitur arca, quia tria habuit in se veraciter quae fuerunt in arca figuraliter: ibi enim fuerunt tabulae testamenti, virga Aaron, urna aurea plena manna caelesti: et in Christo sunt tabulae testamenti, quia de patre nobis fidele testimonium tulit et de nobis patri. Unde supra 1, qui est testis fidelis primogenitus mortuorum. Hoc scivit Job 16, quando dixit, ecce in caelo testis meus, et conscius meus in Ecclesiis. Item in eo fuit virga, idest natura disciplinae. Unde Isa. 53, disciplina pacis nostrae super eum, et livore ejus sanati sumus. De qua virga dicit Psalm. virga tua et baculus tuus ipsa me consolata sunt. Item in eo fuit urna aurea plena manna, idest caelestis doctrina dulci consolatione plena. Col. 2, in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae absconditi: in quo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Item in eo sunt tabulae testamenti, quia ipse est nobis eruditio et forma vivendi. Item virga, quia nos corrigit et dirigit. Unde Psal. virga directionis, virga regni tui. Item manna, quia nos consolatur, cum tribulamur. Unde 2 Cor. 1, Deus totius consolationis, qui consolatur nos in omni tribulatione nostra. Item nomine caeli signatur Ecclesia. Isa. ultimo, caelum mihi sedes est Psal. dominus in caelo sedes ejus. Habens luminaria sua: luminare majus, idest majores praelatos, et luminare minus, idest minores praelatos, et stellas, idest singulos fideles. Unde Phil. 2, inter quos lucetis, sicut luminaria, in mundo verbum vitae confitentes. Eccles. 42, fili hominis, ostende templum domini Israel, et confundantur ab iniquitatibus suis. Sed templum apertum fuit in caelo, idest in Ecclesia. Primo per Angeli denuntiationem. Luc. 2, annuntio vobis gaudium magnum, quia natus est vobis salvator mundi, qui est Christus dominus, in civitate David. Secundo per magorum adorationem, et stellae demonstrationem. Matth. stella quam viderant in oriente antecedebat, donec veniens staret supra ubi erat puer: quasi dicat: hic est quem quaeritis, et statim intrantes adoraverunt eum. Tertio per sanctam conversationem, et miraculorum apertionem. Joan. 2, hoc fecit initium signorum Jesus in Cana Galilaeae, et manifestavit gloriam suam. Quarto per crucifixionem, et lateris apertionem. Joan. 19, unus militum lancea latus ejus aperuit: et fluxerunt aqua et sanguis. Quinto per ejus resurrectionem et apostolorum eruditionem. Luc. 22, aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas. Sexto per ascensionem et sancti spiritus missionem. Act. 1, videntibus illis elevatus est. Septimo per apostolorum praedicationem, quae tota est de Christi manifestatione. Matth. ult. illi autem profecti praedicaverunt ubique. Item nomine arcae debet accipi intelligentia sacrae Scripturae, ubi sunt tabulae, duo testamenta, et virga, idest veteris testamenti duritia, et manna, idest novi testamenti dulcedo: vel virga justitiae, et manna misericordiae. Dicit ergo, et apertum est templum in caelo, idest manifestatus est Christus in Ecclesia, quem Judaei et gentiles, et aliis infideles negant adhuc esse Deum, et visa est arca testamenti ejus in templo ejus, idest sapientia Dei, et intelligentia Scripturae manifeste visa fuit in Christo. Luc. 4, quando aperuit librum, et legit in eo: et Matth. 5, quando aperuit os suum dicens: beati pauperes spiritu et cetera. Item, apertum est templum in caelo. Glossa, idest data est intelligentia mysteriorum Christi Ecclesiae ejus, et facta sunt fulgura, idest miracula manifesta. Et hoc necessarium erat in principio Ecclesiae novellae, quae magis indigebat potu lactis, quam solido cibo. Visio enim miraculorum fuit quasi potus, ducens cibum praedicationis per membra Ecclesiae, ut sic fieret eis nutrimentum fidei. Et dicuntur miracula fulgura propter stuporem, propter splendorem, propter foetorem, propter sectionem, propter ustionem. Sunt enim tria genera fulgurum: quedam urentia, et miracula primo foetebant, quia peccata, quae prius placebant, foetere et displicere faciebant. Deinde urebant quia in amore Christi accendebant. Et voces, idest laudum confessiones, quia visis miraculis omnes laudabant Deum, et benedicebant, et terraemotus, idest terrenorum, quidam enim ad iram, et quidam ad fidem movebuntur. Joan. 7, dissensio facta est in turba propter eum. Et grando magna, idest persecutio magna quibus videbatur praedicatio intolerabilis. Et merito comparatur persecutio grandini: quia sicut grando in casu suo frangit segetes virentes, et laedit primitia, et tamen liquefacta postea humectat, et terram uberem reddit, ita persecutio novellos in fide frangit: et tamen Ecclesiam reddit fecundam, quia ex tribulatione augetur virtus et charitas ejus. Unde Psal. in tribulatione dilatasti mihi. Exod. 1, quanto magis affligebantur filii Israel, tanto magis multiplicabantur. Item, facta sunt fulgura, idest eruditiones, et voces, idest admonitiones, et terraemotus, idest admirationes, et grando magna, idest increpationes. Ideo omnino, habitum supra 8.


age retro   age ultra




© 2019 Fundación Tomás de Aquino quoad hanc editionem
Iura omnia asservantur
OCLC nr. 49644264